1. + 2 POJECIE I PRZEDMIOT BADAŃ TEORII LITERATURY.

JEST 5 WYRÓŻNIKÓW ISTOTY LITERATURY i nauki o literaturze. Jedna mówi, że literatura sama w sobie jest twórczością, sztuką a druga to, że literatura to badania i wiedza.

NAUKA O LITERATURZE to w tradycyjnym ujęciu dyscyplina humanistyczna, zróżnicowana wewnętrznie i rozstrzygająca się w 3 dziedzinach:

- teorii o literaturze,

- historii literatury,

- krytyce literackiej.

HISTORIA LITERATURY - to ogół całej literatury minionych wieków, ukazującej jej rozwój na przykładzie dzieł literackich.

KRYTYKA LITERACKA – to ocena dzieł, reaguje na świeżo powstałe dzieła. Jest to reakcja gwałtowna, żywa.

TEORIA LITERATURY – zajmuje się wyznaczeniem ogólnych prawidłowości, którym poddana jest literatura, przy czym one ja określają i nadają specyficzny charakter.

Teoria literatury poprzez badanie utworów i faktów, nie zajmuje się indywidualnymi cechami, lecz usiłuje wyznaczyć i sformułować pewne ogólne prawidłowości, którym one podlegają. Rodzaje tych prawidłowości to:

- prawidłowości określające dzieło literackie (teorie dzieła literackiego i poetykę),

- prawidłowości rządzące procesem historyczno – literackim,

CZYM JEST LITERATURA

Istnieje wiele tez na temat literatury jedna z nich mówi, że:

1. LITERATURA to integracje języka, forma wypowiedzi, której rozmaite elementy i składniki tekstu wchodzą miedzy sobą w złożone relacje. W literaturze występują związki wzmacniające siłę przekazu lub podkreślające kontrast miedzy poszczególnymi strukturami na różnych poziomach języka, np. między strukturą gramatyczną a wzorcami tematycznymi.

2. LITERATURA to fikcja, dzięki której czytelnicy traktują literaturę jako specyficzną relację miedzy nią, a światem zewnętrznym. (Tzw. Fikcyjność). Utwór literacki jest zdarzeniem językowym będącym projekcją pewnego fikcyjnego świata obejmującego osobę mówiącą, postaci, zdarzenia oraz idealnego odbiorcę.

BOHATER DZIEŁA LITERACKIEGO – to postać zrodzona w wyobraźni autora, ale FIKCYJNOŚĆ nie ogranicza się wyłącznie do postaci i wydarzeń.

FIKCYJNOŚĆ LITERACKA – wyodrębnia język z innych kontekstów, z jakich mogłyby być wizyty i sprawia, że relacja dzieła do rzeczywistości może być przedmiotem interpretacji.

LITERATURA – z romantyzmu niemieckiego – fikcja.

Pani de STAEL (stal)w książce „O literaturze” z 180 r. wprowadziła jedynie raz do treści termin literatura.

3. LITERATURA JAKO PRZEDMIOT ESTETYCZNY – wszystkie cechy literatury można podciągnąć pod wspólną kategorię estetycznej funkcji języka. KANT i inni teoretycy uważali, że przedmioty estetyczne charakteryzuje „CELOWOŚĆ BEZ CELU”

Literatura, sztuka jest celowością bez celu. KANT twierdzi, że celem opowieści jest opowiadalność, a dobrą opowieść można łatwo opowiedzieć i wywrzeć duży wpływ nią na czytelnika.

Jak tekst jest dobrze opowiedziany oznacza to, że jest literaturą !!!

4. LITERATURA JAKO TWÓR AUTOTELICZNY I INTERTEKSTUALNY

AUTOTELICZNY – czyli będący celem samym w sobie, albo usprawiedliwiający się sam przez się, a nie przez okoliczności zewnętrzne. Przykładem może być literatura postmodernistyczna, gdyż jest autoteliczna, istnieje w granicach literatury, powtarza się objaśnia przez intertekstualność. Czyli korzysta z innych tekstów literackich.

AUTOTEMATYCZNA – to termin odnoszący się do powieści postmodernistycznych, JOHN BARTH – uważał, że fikcja i autotematyzm to literatura o literaturze, to również obecność watku o literaturze w danym utworze. Tekst opowiada o kreowaniu tekstu (J. Barth „Listy”, powieść, książka o kreacji. Autor na naszych oczach pisze książkę).

3. PRZEŁOM ANTYPOZYTYWISTYCZNY W NAUCE O LITERATURZE

* KRYTYKA SCJENTYZMU * NEOKANTYZM * DILTHEJ I TEORIA ŚWIATA DUCHA * TEORIA EKSPRESJI CROCEGO * FILOZOFIA INICJACJI BERGSONA * HUSERLOWSKA KRYTYKA PSYCHOLOGIZMU

RUCH ANTYPOZYTYWISTYCZNY – to ruch intelektualny, na przełomie XVIII/XIX wieku, który ogarnął nauki humanistyczne w całej Europie. Jego inicjatorzy i reprezentanci dążyli do przebudowy samych podstaw nauk: ontologicznych, epistologicznych i aksjologicznych oraz starali się o USTALENIE RÓWNYCH ZASAD METODOLOGICZNYCH.

Pod koniec XIX wieku pojawia się pojęcie ŚWIATA HUMANISTYCZNEGO, niezależnego od uwikłań naturalnych. Jest to świat wytworu człowieka, sfera dążeń i ideałów; wartości.

Działalność ludzka nie podlega determinacjom przyrodniczym tylko określonym normom, które tworzą wartości przysługujące jej poszczególnym dziedzinom.

NAUKA jest podporządkowana prawdzie, moralności – dobru, a sztuka – estetyce, pięknie.

HUMANISTYKA powinna zajmować się całokształtem tych wartości. Nastawienie na badanie wartości jako celu postępowania człowieka, a nie na wyjaśnianie jego przyczyn doprowadziło do zerwania z pozytywistycznym genetyzmem.

INICJATORZY ANTYPOZYTYWIZMU DĄŻYLI do zdefiniowania humanizmu jako nauki. A jest ona nauką i powinna dysponować aparaturą adekwatną do swego przedmiotu. Dążono również do wypracowania nowego określenia jej przedmiotu, sposobu jego poznawania i oceny oraz usytuowania humanistyki pośród innych nauk.

WILHELM DILTHEJ – jego pisma odegrały dużą rolę w okresie antypozytywizmu. „Wprowadzenie do nauk humanistycznych” to odautorskie podkreślenie zasadniczej odrębności świata człowieka (zasadnicze indywidualizacje) i świata przyrody (zasadnicze typowości).

- Zapełniają przedmioty będące wytworem człowieka, określone przez odniesienie do znaczeń i wartości.

- Wytwory przyrody, naturalne i pozbawione znaczenia, jeśli znajdują się poza relacjami przedmiotu.

ABY POZNAĆ PRZEDMIOT HUMANISTYCZNY należy zająć postawę nastawioną na sens oraz wartość.

NAUKI O PRZYRODZIE wyjaśniają stany rzeczy istniejące niezależnie od człowieka. Obiektywizm zapewnia im zajęcie przez podmiot poznający postawy neutralnej wobec wartości, a nauki humanistyczne mają do czynienia z przedmiotami stworzonymi przez podmiot, odniesionymi do jego poczucia sensu i wyznawanych wartości – stwarzanymi niejako na nowo, przez podmiot poznający w odniesieniu do jego świata wartości. A PODMIOTOWOŚĆ POZNANIA należy do nauk humanistycznych.

DILTHEJOWSKIE NAUKI O DUCHU

Jest to określenie z nauk humanistycznych.

Swoistość nauk o duchu polega na specyfice ich przedmiotu, sposobie jego poznania i charakterystyce sądów.

Działalność człowieka ma charakter ekspresyjny, ponieważ tworząc rzeczywistość humanistyczną, ludzie wyrażają swoją wolę, pragnienia i ideały. Pokonują opór materialnego świata.

Ponieważ WYTWORY LITERATURY stanowią ekspresję psychik, tak więc nauka wyjaśniająca całokształt świata ducha powinna być PSYCHOLOGIA OPISOWĄ. Nauka ta zajmuje się indywidualnymi strukturami psychicznymi, które żyją w zobiektywizowanych dziełach sztuki.

UNIWERSALNA WIĘŹ ŚWIATA DUCHA opiera się, na przeżyciu i jego wyrazie. Przedmiotem humanistycznym są zobiektywizowane ekspresje przeżyć podmiotu.

4