Leksykon spedytora

Jeżeli szukasz odpowiedzi na konkretne pytanie to łatwiej znajdziesz je tutaj. Skróty przyporządkowane są określonym rodzajom pojęć. Jeżeli pojęcie występuje w kilku rodzajach spedycji, to podane są wszystkie z nich.

b - bankowość

c-cło

l - logistyka

m - magazynowanie

pk - przewozy kombinowane

ps - przewozy specjalne

s - spedycja - pojęcie występujące przy każdym rodzaju spedycji

sd - spedycja drogowa

sk - spedycja kolejowa

sl - spedycja lotnicza

sm - spedycja morska

wt -wystawy i targi

1PL - First Party Logistics - określenie stop­nia outsourcingu logistyki oraz zaangażowania inwestycyjnego w obsługę logistyczną; 1PL oznacza, że usługi logistyczne dostarcza produ­cent sam sobie (1);

2PL - Second Party Logistics - określenie stopnia outsourcingu logistyki oraz zaangażo­wania inwestycyjnego w obsługę logistyczną; 2PL oznacza, że producent lub firma dokonu­ją bardzo dużych inwestycji dla zapewnienia sprawnej obsługi logistycznej (1);

3PL - Third Party Logistics - określenie stop­nia outsourcingu logistyki oraz zaangażowania inwestycyjnego w obsługę logistyczną; 3PLjest typowym spedytorem (operatorem logistycz­nym), który świadczy usługi zarówno ogólne (shared, multiuser logistics), jak i kontraktowe - contract logistics (l);

4PL - Fourth Party Logistics - określenie stopnia outsourcingu logistyki oraz zaangażowania inwestycyjnego w obsługę logistyczną; firma 4PL miałaby zgodnie z modelem 1-5PL zarządzać kompleksowym łańcuchem dostaw dla różnych klientów; niestety do chwili obec­nej żadna firma nie osiągnęła tego stopnia (1);

5PL - Fifth Party Logistics - określenie stop­nia outsourcingu logistyki oraz zaangażowania inwestycyjnego w obsługę logistyczną; oznacza to, że całkowita funkcjonalność działu logistyki jest przekazana w zarząd firmie obcej (1);

ABC-costing - Activity Based Costing - ra­chunek kosztów działań - jest to podejście me­todologiczne do alokacji kosztów do tych pro­duktów i (lub) komórek przedsiębiorstwa, które rzeczywiście generują ich powstawanie (s);

about - w przypadku akredytywy oznacza to­lerancję rzędu +/-10% w stosunku do wartości akredytywy lub ceny jednostkowej towaru albo ilości towaru w zależności od kontekstu w ja­kim tolerancja jest wpisana (b);

Abruf - patrz: odwołanie towaru (s);

accessorial charges - należności za dodatkowe usługi, nie objęte stawką liniową (sm);

accessorial servicies - usługi dodatkowe świadczone przez linię lotniczą lub żeglugową w stosunku do standardowej usługi transpor­towej; typowym przykładem takich usług są: podjęcie towaru, dostawa, COD, składowanie (sl, sm);

actual total loss - patrz: strata całkowita rze­czywista (sm);

added value - patrz: wartość dodana (l, s);

ADN - European Agreement concerning the international Carriage of Dangerous Goods by Inland Waterways - umowa europejska doty­cząca międzynarodowego przewozu materia­łów niebezpiecznych w żegludze śródlądowej;

ADNR - umowa europejska dotycząca mię­dzynarodowego przewozu materiałów niebez­piecznych w żegludze śródlądowej na Renie;

ADR - PAccoreuropen relatif au transport in-termodal des marchandises Dangereuses par Route - konwencja europejska dotycząca dro­gowych przewozów materiałów niebezpiecz­nych (sd);

ADSp. - Allgemeine Deutsche Speditionsbe-dingingen - niemieckie ogólne warunki spe­dycyjne, stosowane przez spedytorów niemie­ckich (s);

ad yalorem - łac. dosłownie: od wartości - oznacza naliczanie stawek celnych lub podat­kowych od wartości towaru (c);

advance freight - zaliczka na zapłatę frachtu (sm);

Advance Manifest Regulations (1/2-, 1-, 2-, 24-HourRules) - zaawansowane regulacje do­tyczące wystawiania manifestów ładunkowych, odpowiednio na 1/2, l, 2,24 godziny przed ich wysyłką;

AEO - ang. Authorised Economical Operator - autoryzowany operator ekonomiczny - podmiot gospodarczy uznany przez władze celne Unii Europejskiej (a ściślej rzecz biorąc jednego z państw-członków), mający prawo działać na terenie całej UE (c);

AES - ang. Automatem Eksport System - zau­tomatyzowany system eksportu - element kon­cepcji e-cła Unii Europejskiej (c);

AETR - konwencja europejska regulująca czas pracy kierowców (sd);

agent portowy - firma brokerska handlująca usługami portów morskich (sm);

AGTC - European Agrement on Important Combined Transport Lines and Related Installa-tions - europejskie porozumienie o podstawo­wych międzynarodowych połączeniach inter-modalnych i punktach transportowych (pk);

AIS - ang. Automated Import System - zau­tomatyzowany system importowy - element koncepcji e-cła Unii Europejskiej (TA-XUD/461/2004Rev. 3);

akceptant - staje się nim trasat z chwilą przy­jęcia przez niego, czyli zaakceptowania weksla; zwyczajowo akceptacja polega na napisaniu na wekslu „przyjmuję" lub „accepted" i złożeniu podpisu przez trasata; sam podpis trasata jest także uważany za akceptację (b);

akcept bankowy - oznacza, że akceptantem jest bank (b);

akcept kupiecki - oznacza, że akceptantem jest kupujący (b);

akredytywa - ang. letter of credit (L/C) - ina­czej przewóz „na akredytywie"; oznacza, że płatność (beneficjentowi) za towar i (lub) przewoźne następuje po przedstawieniu właś­ciwych, opisanych bardzo szczegółowo w do­kumencie akredytywy bankowej, dokumentów przewozowych; wszelkie pomyłki spedytora w wypełnianiu dokumentów są niedopuszczal­ne, a ich skutki obciążają spedytora (b);

akredytywa awizowana - oznacza, że do za­dań banku pośredniczącego należy sprawdze­nie autentyczności akredytywy oraz przekażąnie jej treści (awizowanie) eksporterowi, jak też awizowanie wszelkich zmian akredytywy (b);

akredytywa dokumentowa - ang. documentary letter of credit - jest zobowiązaniem banku podjętym na zlecenie importera do wypłace­nia eksporterowi (beneficjentowi akredytywy) określonej sumy w zamian za przedłożenie dokumentów, w przewidzianym w akredytywie terminie (b);

akredytywa negocjacyjna - oznacza, że bank pośredniczący jest upoważniony do tzw. nego­cjacji dokumentów, czyli ich sprawdzenia pod kątem zgodności z wymogami akredytywy i wy­płaty kwoty należnej eksporterowi (rozliczenia z eksporterem dokonywane są w imieniu i na ra­chunek banku otwierającego akredytywę) (b);

akredytywa nieodwołalna - ang. irrevocable letter of credit - akredytywa, której warunki nie mogą być zmienione bez zgody wszystkich za­interesowanych stron; w praktyce tylko ten typ akredytywy zabezpiecza interesy wszystkich stron (b);

akredytywa nieprzenośna - oznacza, że do jej realizacji jest upoważniony tylko jeden, okre­ślony w niej beneficjent (b);

akredytywa odwołalna - ang. revocable letter of credit - akredytywa, która może być odwo­łana lub zmieniona bez powiadamiania benefi-cjenta; ponieważ taka akredytywa nie daje żad­nej rękojmi otrzymania płatności przez benefi-cjenta, w praktyce, nie jest stosowana (b);

akredytywa potwierdzona - oznacza, że bank eksportera daje do akredytywy otwartej przez bank importera swoje potwierdzenie; stając się bankiem potwierdzającym, podejmuje wobec eksportera samodzielne zobowiązanie do za­płaty lub zabezpieczenia zapłaty (b);

akredytywa przenośna - oznacza, że bank pośredniczący może ją postawić w całości lub w części do dyspozycji jednej lub kilku stron, zwanych wtórnymi beneficjentami; takie roz­wiązanie pozwala eksporterowi przenieść akredytywę w całości lub w części na producenta towaru lub usługi (b);

akredytywa standby - ang. standby letter of credit - nazywana także akredytywą zabez­pieczającą - oznacza zobowiązanie banku ot­wierającego do zapłaty kwoty akredytywy na pierwsze żądanie beneficjenta, jeżeli zapłaty nie dokonał dłużnik, np. importer nie zapłacił za towar w umówionym terminie (b);

akredytywa zabezpieczająca - patrz: akredy­tywa standby (b);

all cargo aircraft - ang. samolot do przewozu tylko frachtu, frachtowiec (sl);

all-in - patrz: cena all-in (s);

allotment - stała liczba miejsc na promie lub statku ro-ro dla przewoźnika drogowego lub kolejowego; także gwarancja dostępno­ści określonej umową przestrzeni ładunkowej w samolocie wożącym fracht dla danego spe­dytora (s);

apron - płyta portu lotniczego, na której nastę­puje za- i wyładunek pasażerów oraz towarów (sl);

armator - właściciel lub zarządca statków morskich; na rynku obecne są również firmy armatorskie nie posiadające własnych statków, tzw. NYOCC (Non Yessel Operating Common Carrier), które aktywnie operują na rynku prze­woźników morskich (sm);

articulated lorry - ang. brytyjski - samochód ciężarowy z przyczepą lub ciągnik siodłowy z naczepą (sd);

ASN - ang. Anti-smuggling Net - działania i organizacja zmierzające do ograniczenia nie­legalnego importu do Unii Europejskiej; ele­ment budowanego w ramach koncepcji e-cła UE systemu zarządzania ryzykiem wynikają­cym z przemieszczania towarów do (z) różnych obszarów celnych (c);

assured - ang. ubezpieczony; assurer - ang. ubezpieczycie!;

ATA - Admission Temporaire (Carnet) - zwa­ny karnetem ATA, stosowany przy czasowym dopuszczeniu towaru na obszar celny wska­zanego w nim kraju, członka konwencji ATA; maksymalna ważność karnetu ATA to 12 mie­sięcy (c);

ATP - europejska konwencja o drogowym przewozie materiałów łatwo psujących się, podpisana w Genewie w 1970 r.; Polska jest stroną konwencji ATP od 1984 r. (sd);

Auflieger - patrz: naczepa płaska (sd);

Automated Manifest System - zautomatyzo­wany system wystawiania manifestów ładun­kowych (s);

awalista - zwany także poręczycielem weksla; to osoba, która poręczyła za zapłatę całości lub części weksla (b);

awaria poszczególna - ang. particular average - powstaje przypadkowo i jest przyczyną powstania straty częściowej (partial loss) lub całkowitej (total loss); skutki awarii poszcze­gólnej są ponoszone przez właściciela danego przedmiotu; awaria poszczególna może być przedmiotem ubezpieczenia (sm);

awaria wspólna - ang. generał average - jest wyrządzana rozmyślnie i rozsądnie celem uchronienia od niebezpieczeństwa mienia za­angażowanego we wspólnej wyprawie mor­skiej (art. 250 par. l kodeksu morskiego); jest przyczyną powstania straty częściowej (partial loss) lub całkowitej (total loss); skutki awarii wspólnej są ponoszone przez wszystkich właś­cicieli uratowanego mienia, w tym statku (art. 252 par. l kodeksu morskiego); awaria wspólna ma miejsce niezależnie od tego, czy poszcze­gólne składniki mienia w niej uczestniczące są ubezpieczone (sm);

AWB - ang. Air Way Bili - lotniczy list prze­wozowy (sl);

B2B - ang. business to business - oznacza ob­sługę spedycyjną wyłącznie przedsiębiorstw, z pominięciem osób fizycznych (s);

B2C - ang. business to customer - oznacza obsługę dostaw od przedsiębiorstw do osób fizycznych, np. klientów sklepów internetowych;

back-to-back - wystawienie dokumentu prze­wozowego typu „master" (np. MAWB) dla tylko jednego dokumentu przewozowego ty­pu „house" (np. HAWB), praktykowane, aby ukryć przed osobami niepowołanymi prawdzi­we warunki przewozu (sl, sm);

BAF - ang. Bunker Adjustment Factor - tzw. dodatek bunkrowy, wyrównujący zmiany cen paliw statków morskich (sm);

bagged cargo - ang. - towar załadowany na statek w workach (sm);

bailey - samolot pasażersko-towarowy, prze­wożący w górnej połowie kadłuba pasażerów, a w dolnej ładunki, typ samolotu najczęściej wykorzystywany przez regularne linie lotnicze (sl);

bank holiday - ang. - dni, w których banki nie pracują (b);

barkowiec - ang. lighter aboard ship vessel - LASY - statek przystosowany do przewozu barek z ładunkiem umieszczonym wewnątrz kadłuba (sm);

barter - patrz: transakcja kompensacyjna;

baza dostawy - jest to podział obowiązków pomiędzy eksportera oraz importera; najczęś­ciej do określenia bazy dostawy używane są formuły handlowe Incoterms 2000 lub Combi-terms albo RAFDT;

beneficjent akredytywy - strona, która ma otrzymać zapłatę za pośrednictwem akredyty­wy (b);

beneficjent wtórny akredytywy - strona, na którą może być przeniesiona zapłata w całości lub w części z akredytywy przenośnej (b);

BC Code - ang. Code for Safe Practice for Solid Bulk Cargoes - kodeks bezpiecznego prze­wozu stałych ładunków masowych (sm);

Bili of Exchange - patrz: weksel trasowany;

BIMCO - ang. Baltic and International Maritime Council - Bałtycka i Międzynarodowa Rada Morska (sm);

Binding TariffInformation BIT-ang. patrz: wiążąca informacja taryfowa (c);

B/L - ang. Bili of Lading - morski list przewo­zowy, zwany konosamentem (sm);

BDŻ - koleje bułgarskie (sk);

block train - patrz: pociąg zblokowany (sk);

Blockzug - patrz: pociąg zblokowany (sk);

bonded warehouse - ang., patrz: magazyn wolnocłowy (c);

bordereau - dokument stosowany w drogo­wych przewozach drobnicowych, spełniający rolę listu przewozowego dla przesyłki drobni­cowej (sd);

box - potoczne określenie jednostki ładunko­wej o sztywnych ścianach i dachu; może się odnosić do naczepy, nadwozia wymiennego i kontenera (sd, sk, sm);

BR - koleje brytyjskie (sk);

break bulk cargo - patrz: morska drobnica konwencjonalna (sm);

break-even weight - minimum wagowe z wyż­szego przedziału taryfowego, mającego niższą stawkę za jednostkę wagi taryfowej; stosowane przy zasadzie lower ratę (higher breakpoint ni­le) (sd, sl);

bukowanie definitywne - umowa bukingowa bez zastrzeżenia prawa jednej ze stron do odstą­pienia od niej w ustalonym terminie (sm);

bukowanie warunkowe - umowa bukingowa, w której jedna lub więcej stron zastrzega sobie prawo do odstąpienia od umowy bez odszkodo­wania w uzgodnionym terminie (sm);

bulk shipping - patrz: żegluga nieregularna, zwana także trampową (sm);

business park - wybudowany specjalnie dla firm produkcyjnych, handlowych i spedycyjnych zespół obiektów biurowo-magazynowych, które są wynajmowane firmom z nich korzysta­jącym, natomiast obiekt jest zarządzany i ad­ministrowany przez inwestora (outsourcing z punktu widzenia firm wynajmujących) (1);

cabotage - ang. patrz: kabotaż;

CAD - ang. Cash Against Documents - wa­runek wydania dokumentów reprezentujących towar, używany jednocześnie i niezależnie od warunków dostawy; jest to instrukcja dla spe­dytora, że musi pobrać zapłatę za towar lub zażądać udokumentowania zapłaty przed wy­daniem dokumentów reprezentujących towar odbiorcy (s);

CAF - ang. Currency Adjustment Factor - tzw. dodatek walutowy stosowany w transporcie morskim, służący wyrównywaniu różnic kurso­wych, tym samym zmniejszający ryzyko kurso­we armatora lub linii żeglugowej (sm);

cali off - patrz: odwołanie towaru (s); carrier - ang. przewoźnik (s);

carrier unique reference numer - ang. patrz: unikalny numer referencyjny przewoźnika (c);

cartage - ang. przewóz towaru (zazwyczaj dro­gowy) na krótkim dystansie (l, sd);

cbm - ang. cubic meter - metr sześcienny;

CC - ang. charges collect - oznaczenie na liście AWB wskazujące, że przewoźne i inne koszty opłaca odbiorca (sl);

CCIP - ang. Customs Code Implementing Provisions - przepisy wprowadzające zmoder­nizowany kodeks celny Unii Europejskiej (c);

CD - koleje czeskie (sk);

cena all-in - cena za przewóz i spedycję zawie­rająca wszystkie składniki kosztowe zgodnie ze złożonym zapytaniem ofertowym; cena all-in nie oznacza, że zawiera wszelkie koszty, zawie­ra jedynie koszty, które są wyraźnie wskazane w zapytaniu ofertowym (s);

cena lumpsum - patrz: cena all-in (s);

centrum konsolidacyjne - patrz: terminal konsolidacyjny (sd, sl, sm);

certyfikat IATA - certyfikat wydawany przez odpowiednie organa IATA, zaświadczający, że dany spedytor lub przewoźnik lotniczy speł­nia warunki i normy zrzeszenia (sl);

CFF/SBB - koleje szwajcarskie (sk);

CFL - koleje luksemburskie (sk);

CFR - koleje rumuńskie (sk);

CFR - warunki dostawy Costs and FReight, patrz: zestawienie Incoterms 2000;

cft - ang. cubic feet - stopa sześcienna; CH - koleje greckie (sk);

chargeable weight - patrz: waga obliczeniowa

(s);

charterer - czarterujący (s);

chassis - ang. naczepa lub przyczepa do prze­wozu kontenerów (sd, sm);

chłodnia - patrz: izoterma (sd, sk);

chłodnicowiec - ang. reefer vessel - statek przeznaczony do przewozu ładunków chłodzo­nych; ładunków różnorodnych, jak też jednego, specyficznego ich rodzaju (sm);

CIF - warunki dostawy Costs, Insurance, Freight, patrz: zestawienie Incoterms 2000;

CIM - kolejowy list przewozowy (nazwa po­chodzi od nazwy systemu przewozów kolejo­wych); skrót CIM określa także załącznik B do konwencji COTIF (sk);

CIP - warunki dostawy Costs, Insurance Paid to, patrz: zestawienie Incoterms 2000;

CKD - ang. Completely Knocked Down – całkowicie rozmontowany w przemyśle samocho­dowym tak określa się samochód zdemontowany ze względów celnych (wiele krajów nie stosuje cła przy imporcie części samochodowych służą­cych do przemysłowego montażu) i dostarczany w stanie rozmontowanym do miejsca ponow­nego montażu;

class rates - ang. patrz: taryfy klasyfikacyjne (sl);

claused B/L - patrz: konosament „nieczysty" (sm);

clean B/L - patrz: konosament „czysty" (sm);

CLECAT - Comitee de Liaison Europeen des Commissionnaires et Auxiliares de Transport du Marche Commun - europejska federacja spedytorów utworzona w 1958 r.; jej głównym zadaniem jest ochrona i promocja interesów zawodowych spedytorów w Unii Europejskiej, na forum instytucji unijnych ma status konsultacyjno-doradczy (s);

CMI - fr. Comite Maritime International - Międzynarodowy Komitet Morski (sm);

CMR - drogowy list przewozowy (nazwa po­chodzi od nazwy konwencji CMR) (sd);

CN - ang. Combined Nomenclature - patrz: nomenklatura scalona (c);

COD - ang. Cash On Delivery - warunek wy­dania towaru, używany jednocześnie i niezależ­nie od warunków dostawy; jest to instrukcja dla spedytora, że musi pobrać zapłatę za towar lub zażądać udokumentowania zapłaty przy dosta­wie towaru (s);

coll - collect - do pobrania;

colli - sztuka przewozowa (s);

Combiterms - zwyczajowe formuły Combiterms opracowały po raz pierwszy w 1949 roku Międzynarodowa Izba Handlo­wa w Paryżu (ICC) i Międzynarodowa Fe­deracja Zrzeszeń Spedytorów (FIATA). Formuły Combiterms zostały opracowa­ne dla transportu towarów w kontenerach; w porównaniu z Incoterms zawierają dodatko­wo część C, określającą szczegółowo podział kosztów pomiędzy strony transakcji (s);

commodity - z ang. stawka rodzajowa; jest podstawą uzyskania wiążącej oferty od spe­dytora, w szczególności we frachcie morskim i kolejowym, choć może mieć bardzo duży

wpływ na koszt spedycji w każdym jej rodzaju (sk, sm);

community carrier - ang. patrz: przewoźnik wspólnotowy (sl);

concurrent with discharge - patrz: fracht płat­ny po wyładowaniu całego ładunku (sm);

con-ro vessels - patrz: konteneropromowce (sm);

constructive total loss - patrz: strata całkowita konstruktywna (sm);

contents/ weight unknown - zastrzeżenie umieszczane przez przewoźnika morskiego na konosamencie, stwierdzające, że nie jest mu znana waga załadowanego towaru i (lub) za­wartość opakowań (sm);

controlling - komórka w obszarze zarządzania finansowego przedsiębiorstwa zajmująca się analizowaniem rentowności produktów, ofert i współpracy z poszczególnymi klientami; tak­że przygotowująca wnioski inwestycyjne od strony finansowej;

core business - główna działalność przedsię­biorstwa, na której najlepiej się zna i która jest podstawą realizowanych przez przedsiębior­stwo zysków, np. dla fabryki samochodów córę business to produkcja samochodów;

cost plus - ang. umowa, zgodnie z którą ku­pujący zgadza się na określoną marżę (zysk) sprzedającego dodawana do rzeczywistych kosztów wytworzenia towaru lub usługi (l, s);

COTIF/CIM - Convention relative aux transports internationaux ferroviaires - konwencja o kolejowym transporcie międzynarodowym COTIF z załącznikiem CIM (sk);

C/P - ang. charter party - patrz: czarter (sm);

CPT - warunki dostawy Carriage Paid To, patrz: zestawienie Incoterms 2000 (s);

cross-docking - obsługa sieciowa przesyłek z wykorzystaniem jednego lub więcej magazy­nów, w których następuje dekonsolidacja prze­syłek przychodzących (przygotowanych przez nadawców wg ich potrzeb), aby skonsolidować przesyłki wychodzące wg potrzeb odbiorców, w czasie rzeczywistym, czyli bez składowania; ta usługa koncentruje się na optymalizacji partii wychodzących (1);

CSC - ang. Container Service Charge - opłaty związane z obsługą kontenera;

CSI - ang. US Container Security Initiative

- przepisy bezpieczeństwa dotyczące ruchu kontenerów przybywających do USA i opusz­czających USA;

CTP - ang. Common Transit Procedurę

- wspólna procedura tranzytowa obowiązująca na terytorium państw-członków Unii Europej­skiej i państw stowarzyszonych - WPT (c);

C-TPAT - ang. Customs-Trade Partnership Against Terrorism - porozumienie pomiędzy władzami celnymi USA i biznesem mające na celu zapewnienie maksymalnego bezpieczeń­stwa łańcucha dostaw, uznanego za najbardziej zagrożony przez akcje terrorystów międzyna­rodowych (c); w ramach C-TPAT wyróżnia się następujące specyficzne porozumienia: C-TPAT dla importerów, C-TPAT dla licencjonowanych brokerów celnych, C-TPAT dla przewoźników lotniczych, C-TPAT dla przewoźników mor­skich, C-TPAT dla przewoźników lądowych (kolejowych i drogowych), C-TPAT dla firm konsolidujących przesyłki lotnicze, pośredni­ków transportu morskiego i NYOOCC, C-TPAT dla amerykańskich portów i terminali mor­skich, C-TPAT dla zagranicznych producentów, C-TPAT dla magazynów, C-TPAT - wymaga­nia dotyczące plomb i plombowania (s);

ctr - container - kontener (sm, sl, sk);

curtainsider - naczepa firankowa (sd);

cumulation of origin - ang. patrz: kumulacja pochodzenia towarów (c);

customs warehouse - ang. patrz: magazyn celny (c);

CUV - przepisy ujednolicone o umowie użytko­wania wagonów w międzynarodowej komuni­kacji kolejowej (załącznik D COTIF 1999) (sk);

czarter - ang. charter - oznacza wynajęcie ca­łego środka transportu pod konkretny przewóz lub długoterminowe wynajęcie środka trans­portu, który jest używany przez przewoźnika jak jego własny; termin używany do określenia wynajmu pod przewóz całego lub części samo­lotu, bądź statku morskiego (sl i sm);

czarter, czarteropartia, umowa czarterowa - ang. charter party C/P - umowa 'przewozu w żegludze nieregularnej, dotyczy oddania ca­łości lub części przestrzeni ładunkowej statku; w praktyce handlu morskiego wyróżniamy na­stępujące typy czarterów (sm):

- czarter na podróż - ang. voyage C/P: czar­ter na pojedynczą podróż - ang. single voyage C/P, czarter na podróże konsekutywne - ang. consecutiye voyages C/P, czarter na podróż okrężną- ang. round trip voyage C/P;

- czarter bareboat - ang. bareboat C/P - czy­li wynajęcie statku bez załogi oraz bez paliwa;

- czarter na czas - ang. time C/P;

czas przewozu - ang. transit time - czas prze­wozu (spedycji) od momentu odebrania prze­syłki u dostawcy do dostarczenia do odbiorcy, innymi słowy czas trwania dostawy door-to-door (s);

czek bankierski - czek, którego wystawcą i zobowiązanym do jego zapłaty jest bank (b);

D/A - ang. Documents against Acceptance - dokumenty w zamian za akcept (np. traty) (s);

DAF - warunki dostawy Deliyered At Frontier, patrz: zestawienie Incoterms 2000 (s);

dangerous goods - ang. patrz: towary niebez­pieczne (l, s);

dangerous when wet - ang. - towar stający się towarem niebezpiecznym w zetknięciu z wodą lub wilgocią, np.: sód, karbid (sm);

DB - koleje niemieckie (sk);

DD - usługa kurierska Day Definite polegająca na gwarancji dostawy przesyłki w określonym dniu (s);

DDP - warunki dostawy Deliyered Duty Paid, patrz: zestawienie Incoterms 2000 (s);

DDU - warunki dostawy Delivered Duty Un-paid, patrz: zestawienie Incoterms 2000 (s);

dedicated warehouse - magazyn, który został wybudowany i jest operowany w ramach świad­czenia usług dla jednego tylko klienta (l,m);

dedicated logistics - usługi logistyczne ukie­runkowane na obsługę specyficznych wymagań jednego tylko klienta; bardzo często zawierają w sobie znaczne inwestycje magazynowe i lo­gistyczne (np. samochody), jak też daleko idące zmiany środowiska IT firmy świadczącej usługi logistyczne (1);

dekonsolidacja - dzielenie skonsolidowanej przesyłki na pojedyncze, przeznaczone dla ko­lejnego odbiorcy (s);

demurrage - przestój, patrz także: przestojowe (s);

detention - patrz: przetrzymywanie (sm);

detention of yessel - patrz: przetrzymywanie statku (sm);

DEV - ang. DEYeloping countries - określa­jący kraje rozwijające się; dla towarów pocho­dzących z tych krajów obowiązują w RP stawki celne preferencyjne (c);

devanning - ang. rozładunek towaru z konte­nera, nazywany także stripping (sm);

DFT - ang. Definite Time of Arrival - defi­nitywna data przybycia przesyłki do miejsca przeznaczenia (s);

DGR - ang. Dangerous Goods Regulations - zbiór przepisów regulujących sposób prze­wozu i dokumentowania przewozu lotniczych przesyłek niebezpiecznych (sl);

DGSA - ang. Dangerous Goods Safety Adyisor - doradca do spraw bezpieczeństwa

- funkcja wymagana u każdego spedytora zajmującego się drogowymi przewozami materiałów niebezpiecznych uregulowanymi konwencją ADR (sd);

distance freight - patrz: fracht częściowy (sm);

DIUM - distancier international uniform mer-chandises -jednolity wykaz odległości w mię­dzynarodowych przewozach kolejowych (sk);

dmc - dopuszczalna masa całkowita pojazdu samochodowego (sd);

documentary collection - patrz: inkaso doku­mentowe (b);

documentary letter of credit - patrz: akredy­tywa dokumentowa (b);

dodatek bunkrowy - ang. Bunker Adjustment Factor - BAF - dodatek z tytułu wzrostu cen paliwa okrętowego (sm);

dodatek paliwowy - ang. fuel surcharge - do­płata procentowa do wartości frachtu z tytułu wzrostu kosztów paliwa; obliczana w stosunku do przyjętego kosztu bazowego paliwa (sd, sl);

dodatek waloryzacyjny - ang. Currency Adjustment Factor - CAF - dodatek z tytułu zmiany kursów walut (sm);

dolly - ang. rodzaj pojazdu używanego do przemieszczania kontenerów, palet lub towaru; samobieżny lub wymagający holowania (sm);

domicyliat - to osoba trzecia, u której ma na­stąpić zapłata z weksla (b);

door-to-door - lub w skrócie door-door - do­stawa przesyłki od drzwi do drzwi; czasami z określeniem czasu dostawy używane jako sy­nonim transit time (l, s);

double stack - przewóz kontenerów w dwóch warstwach specjalnie do tego skonstruowany­mi wagonami kolejowymi, stosowane od lat osiemdziesiątych XX wieku w USA (sk);

dostawa za pobraniem - spedytor dostarcza towar, ale przy wydaniu lub przed dostarcze­niem towaru odbiorcy wymaga zapłaty za to­war lub własne usługi; patrz: COD i CAD (s);

D/P - ang. Documents against Payment - do­kumenty w zamian za zapłatę;

drobnica - z reguły ładunek o wadze poniżej 2,5 tony (wyjątkiem jest fracht lotniczy, gdzie używa się pojęcia konsolidacja); podstawo­wym wyróżnikiem, bez względu na środek transportu, jest sposób naliczania frachtu - zle­ceniodawca płaci za wagę faktyczną lub obli­czeniową przesyłki, bez względu na wielkość (objętość i (lub) ładowność) środka przewozo­wego użytego do transportu (naczepa, kontener, wagon, samolot) (s);

drobnicowiec wielozadaniowy - ang. multi-purpose-general cargo ship - statek spełniający zadania drobnicowca konwencjonalnego, kon­tenerowca, statku do przewozu sztuk ciężkich, tocznych, a nawet ładunków masowych (sm);

dry lease - ang. patrz: dzierżawa bezzałogowa (sl);

DSB - koleje duńskie (sk);

dual use goods - ang. patrz: towary podwójne­go zastosowania (c);

DWC - Deklaracja Wartości Celnej - doku­ment wymagany w Polsce przy odprawie celnej w imporcie, oprócz dokumentu SAD (c);

DWT - ang. deadweight tonnage - nośność statku (sm);

dyspaszer - dokonuje rozliczenia awarii wspól­nej: ustala czy zaszła awaria wspólna; ocenia rozmiary i koszty poświęceń zaliczonych do awarii wspólnej; wyznacza wartość mienia uczestniczącego w awarii wspólnej; dokonuje rozliczenia w taki sposób, aby ciężary spadły na wszystkich uczestników wyprawy morskiej w sposób sprawiedliwy (sm);

dzierżawa bezzałogowa - ang. dry lease - wy­najęcie statku powietrznego bez załogi (sl);

dzierżawa załogowa - ang. wet tease - wyna­jęcie statku powietrznego z załogą (sl);

EAN - ang. European Article Number - okre­ślany także jako IAN, międzynarodowy stan­dard kodów kreskowych, kompatybilny ze standardem Stanów Zjednoczonych - U.S. UPC (Universal Product Code); stworzony przez EAN-International - więcej informacji na stronie: www.ean-int.org (1);

e-cło - koncepcja Unii Europejskiej mająca za­pewnić przejście systemu papierowego obsłu­gi celnej na system całkowicie elektroniczny; pierwszym, uruchomionym elementem tej kon­cepcji jest NCTS; kolejne elementy to: AES, AIS, ECS, ICS, ECS EMCS Single Window; e-cło powinno zadziałać w UE w 2013 r. (c);

ECS - ang. Export Control System - system kontroli bezpieczeństwa eksportu Unii Euro­pejskiej, przygotowywany w ramach koncepcji e-cła; warunkiem jego wprowadzenia jest przy­jęcie zharmonizowanych dokumentów SAD przez wszystkich członków UE, co nastąpi do 2008 roku (c);

EDI - ang. electronic data interchange - elek­troniczna wymiana danych;

EDIFACT - ang. electronic data interchange for administration, commerce and transport - standard elektronicznej wymiany danych za­lecany przez ONZ;

elektroniczna giełda transportowa - dostęp­ne przez Internet miejsce, w którym dysponen­ci wolnej przestrzeni ładunkowej i ładunków mogą zawierać umowy przewozu bezpośrednio między sobą; giełda jest odpłatnym pośredni­kiem przekazującym tylko informacje (sd);

EMCS - ang. Excise Movement Control Sy­stem - system kontroli przemieszczania się towarów podlegających akcyzie; element kon­cepcji e-cła Unii Europejskiej (c);

EmS - ang. Emergency Procedures for Ships Carrying Dangerous Goods - procedury awa­ryjne dla statków przewożących materiały nie­bezpieczne (sm);

en route - statek, pasażerowie lub towar w tranzycie (sm);

Equipment Imbalance Surcharge - EIS - patrz: kontenerowy dodatek repozycyjny (sm);

Equipment Repositioning Surcharge – ERS - patrz: kontenerowy dodatek repozycyjny (sm);

ETA - ang. Estimated Time of Arrival - prze­widywany czas przybycia przesyłki do miejsca przeznaczenia (s);

ETT - ros. Jedinyj Tranzitnyj Taryf k sogła-szeniju o mieżdunarodnom żeleznodorożnom gruzowom soobszczenii -jednolita taryfa tran­zytowa SMGS (sk);

EUR - świadectwo pochodzenia towaru wy­stawiane zgodnie z protokołem nr 4 (część V); dotyczy krajów członkowskich UE, EFTA iCEFTA(c);

EUROP-niem. Europaische Giiterwagen Ge-meinschaft - Europejska Wspólnota Wagonów Towarowych (sk);

europaleta - paleta drewniana o wymiarach 1200 x 800 mm i wysokości z ładunkiem do 1000 mm; oznakowana literami EUR w owalu (s);

EU - US Joint Customs Co-operation Com-mittee - Połączony Komitet ds. Współpracy Celnej Unii Europejskiej i USA, istnieje od 22 kwietnia 2004 r. (c);

event - patrz: skan (l, s);

EXW - warunki dostawy Ex Works, patrz: ze­stawienie Incoterms 2000;

facsimile - faks (l, s);

FAK - ang. Freight all kinds - stawka za prze­wóz kontenera, niezależna od rodzaju przewo­żonego towaru (sm);

faktura handlowa - jest dokumentem stwier­dzającym wykonanie dostawy, wystawianym przez sprzedającego na towary wydane lub wysłane kupującemu lub na wykonane usługi; stopień szczegółowości informacji opisujących towar (ilość, waga, cena, cena za jednostkę, jed­nostki etc.) zależy od umowy stron; ze względu na wymagania władz celnych poszczególnych krajów warto, aby faktura handlowa zawierała dane wymagane przepisami celnymi kraju im­portu (l, s);

faktura pro forma - innymi słowy faktura „dla formy", fikcyjna, nie potwierdzająca wy­konania dostawy lub wysłania towaru, a zatem nie mogąca być podstawą żądania zapłaty; uży­wana przy załatwianiu np. pozwolenia na eks­port lub import;

FAS - warunki dostawy Free Alongside Ship, patrz: zestawienie Incoterms 2000(s);

FBL - ang. Negotiable FIATA Multimodal Transport Bili of Lading - zbywalny konosa­ment FIATA stosowany w transporcie multimo-dalnym (s);

FCA - warunki dostawy Free Carrier, patrz: zestawienie Incoterms 2000 (s);

FCL - ang. Fuli Container Load - forma spe­dycji morskiej, znana jako przewozy pełnokon-tenerowe (sm);

FCR - ang. Forwarders Certificate of Recepit - patrz: zaświadczenie spedytora o przejęciu towaru do wysyłki (s);

FCT - ang. Forwarders Certificate of Transport - patrz: zaświadczenie spedytora o nadaniu to­waru określonym środkiem transportu (s);

feeder ship - patrz: statek dowozowy (sm);

FEU - ang. forty foot equivalent - jednostka miary odpowiadająca kontenerowi 40-stopo-wemu (sm);

FFI - ang. FIATA Forwarding Instruction - zlecenie spedycyjne FIATA (s);

FIATA - Federation Internationale des Asso-ciations de Transitaires et Assimilles - utwo­rzona (przy współudziale polskich spedytorów międzynarodowych) w 1926 r. w Wiedniu mię­dzynarodowa federacja zrzeszeń spedytorów; jest reprezentowana w 146 krajach, zrzesza 93 narodowe organizacje z 84 państw i 2800 członków indywidualnych (s);

FIATA Diploma in Freight Forwarding - dy­plom zawodowego spedytora przyznawany przez FIATA (s);

FIATA FCR - ang. FIATA Forwarders Certifi­cate of Recepit - FIATA zaświadczenie spedy­tora o przejęciu towaru do wysyłki (s);

FIATA FCT - ang. FIATA Forwarders Cer­tificate of Transport - FIATA zaświadczenie o nadaniu towaru określonym środkiem trans­portu (s);

FIATA SDT - ang. FIATA Shippers Decla-ration of the Tansport of Dangerous Goods - FIATA deklaracja załadowcy statku dotycząca załadowanych towarów niebezpiecznych (s);

FIATA SIC - ang. FIATA Shippers Intermodal Weight Certification - FIATA certyfikat zała­dowcy dotyczący wagi ładunku w kontenerze (s);

FIFO - zasada zarządzania zapasami magazy­nowymi - Frist In, First Out, czyli pierwszy przybył, pierwszy wychodzi; jest to istotne nie tylko ze względu na daty przydatności do spo­życia artykułów spożywczych, ale np. w prze­myśle motoryzacyjnym wprowadzane są często tzw. zmiany inżynieryjne (inaczej mówiąc udo­skonalone części) i nieprzestrzeganie tej zasady może doprowadzić do sytuacji, w której „zapo­mniana" tydzień temu partia części nie nadaje się już dziś do produkcji, bo zostały zastąpione zmodyfikowanymi (1);

file - patrz: pozycja spedycyjna (s);

f.i.o. - ang. free in and out - oznacza, że koszty załadowania, jak i wyładowania towaru ponosi czarterujący (sm);

f.i.o.s.t. - ang. free in and out and stowed/ trim-med - oznacza, że czarterujący ponosi koszty załadowania i wyładowania towaru, jak też je­go rozmieszczenia i rozformowania w ładowni (sm);

f.i.s.t. and liner out - ang. free in and stowed/ trimmed - oznacza, że koszty załadowania oraz sztauerki i trymerki ponosi czarterujący (sm);

firma logistyczna - firma spedycyjna posiada­jąca wysoko rozwiniętą technologię spedycji i usług logistycznych, oferująca duże spektrum możliwości spedycyjnych i transportowych bez ograniczeń geograficznych, różnorodnymi środkami transportu (1);

first party logistics (1PL) - patrz: 1PL (1);

FMC - ang. Federal Maritime Commission - amerykańska Federalna Komisja Morska (sm);

FOB - warunki dostawy Free On Board, patrz: zestawienie Incoterms 2000 (s);

Form A - świadectwo pochodzenia wymaga­ne przy imporcie z krajów rozwijających się (DEV) i słabo rozwiniętych (LDC), aby sko­rzystać ze stawki preferencyjnej (c);

formularz wyceny - ang. yaluation form - dokument służący deklaracji wartości mienia (ładunku) w przypadku awarii wspólnej przez odbiorcę (sm);

forwarders collection - patrz: inkaso spedy-torskie;

foul B/L - patrz: konosament „nieczysty" (sm);

fourth party logistics (4PL) - patrz: 4PL (1);

fracht - pojęcie wykorzystywane dwojako, może oznaczać kwotę należności za przewóz towaru lub sam towar (s);

fracht częściowy - ang. prorata freight - ozna­cza fracht należny za część podróży, gdy towar na skutek jakiejś przeszkody nie dotarł do portu przeznaczenia (sm);

fracht dystansowy - ang. distance freight - patrz: fracht częściowy (sm);

Frachtfiihrer - niem. przewoźnik (s);

frachtowiec - uniwersalny statek towarowy (sm); także używane dla określenia samolotu towarowego (sl);

fracht płatny po doręczeniu zawiadomie­nia o gotowości statku do wydania towaru - ang. freight payable on arrival - forma usta­lenia płatności frachtu przy przewozie czarte­rowym (sm);

fracht płatny po wyładowaniu całego ładun­ku - ang. freight payable upon finał delivery lub after completion of discharge - forma usta­lenia płatności frachtu przy przewozie czarte­rowym (sm);

fracht płatny przed otwarciem luków ładun­kowych - ang. Freight payable before breaking bulk - forma ustalenia płatności frachtu przy przewozie czarterowym (sm);

fracht płatny w miarę wydawania towaru - ang. freight payable upon delivery lub concur-rent with discharge - forma ustalenia płatności frachtu przy przewozie czarterowym (sm);

fracht płatny za dostarczoną tonę - ang. freight payable per ton delivered - forma usta­lenia płatności frachtu przy przewozie czarte­rowym; oznacza fracht płatny za każdą tonę wydanego ładunku w określonym czasie, np. na dobę (sm);

fracht płatny za wagę towaru załadowanego - ang. freight payable per intaken weight - for­ma ustalenia płatności frachtu przy przewozie czarterowym (sin);

franszyza bezwarunkowa - patrz: franszyza potrącana (s);

franszyza integralna (warunkowa) - przy tej formule ubezpieczyciel nie wypłaca odszkodo­wania za szkody o wartości niższej od ustalonej sumy franszyzy, ale jeżeli wartość szkody tę sumę przekroczy, to musi wypłacić pełne od­szkodowanie (s);

franszyza potrącalna (bezwarunkowa) - przy tej formule ubezpieczyciel nie wypłaca od­szkodowania do wartości określonej w umowie ubezpieczenia, czyli wypłaca odszkodowanie w kwocie przekraczającej wartość franszyzy

(s);

franszyza redukcyjna -jest to klauzula zwol­nienia ubezpieczyciela od obowiązku wypła­ty odszkodowania za zdarzenie objęte polisą ubezpieczeniową, jeżeli wartość szkody nie przekroczyła uzgodnionej w umowie ubezpie­czenia kwoty franszyzy (s);

franszyza warunkowa - patrz: franszyza inte­gralna (s);

Free and Secure Trą de - FAST - porozumie­nie na rzecz sprawnej i bezpiecznej wymiany towarowej (s i 1);

freighter - ang. frachtowiec - potoczna nazwa samolotu przewożącego wyłącznie przesyłki lotnicze (sl);

freight payable after completion of discharge - patrz: fracht płatny po wyładowaniu całe­go ładunku (sm);

freight payable before breaking bulk - patrz: fracht płatny przed otwarciem luków ładunko­wych (sm);

freight payable on arrival - patrz: fracht płat­ny po doręczeniu zawiadomienia o gotowości statku do wydania towaru fsm);

freight payable per intaken weight - patrz: fracht płatny za wagę towaru załadowanego (sm);

freight payable per ton delivered - patrz: fracht płatny za dostarczoną tonę (sm);

freight payable upon delivery - patrz: fracht płatny w miarę wydawania towaru (sm);

freight payable upon finał delivery - patrz: fracht płatny po wyładowaniu całego ładunku (sm);

frigo truck - patrz: izoterma (sd);

FS - koleje włoskie (sk);

FTE - ang. Fuli Time Equivalent -jednostka statystyczna zatrudnienia odpowiadająca wy­miarowi czasu pracy jednej osoby zatrudnionej na pełen etat (s i 1);

fuel surcharge -patrz: dodatek paliwowy (sd, sl);

fuli container vessel - patrz: kontenerowiec (sm);

fully celluar container vessel - patrz: konten­erowiec (sm);

FWB - ang. non-negotiable FIATA Multimodal Transport Waybill - niezbywalny multitnodal-ny list przewozowy FIATA (s);

FWR - ang. FIATA Warehouse Recepit - kwit składowy FIATA;

gateway - terminal konsolidujący przesyłki drobnicowe z kilku relacji geograficznych (np. Polska do krajów Skadynawii i odwrotnie), aby zapewnić lepsze wykorzystanie środka przewozowego, a tym samym obniżyć koszty; stosowane w transporcie drogowym, lotniczym i morskim; w transporcie morskim jako gate­way określa się także port na danym kontynen­cie, przez który nadawane są kontenery w rela­cji międzykontynentalnej, aby uzyskać niższe stawki od armatorów (sd, sl i sm);

generał cargo rates - ang. patrz: taryfy ogólne (sl);

generał cargo ship - patrz: statek uniwersalny (sm);

generał loss - patrz: strata całkowita (sm);

gestia transportowa (często nazywana „wa­runkami dostawy") jest wskazaniem strony lub stron umowy handlowej, która płaci za usługi spedycyjne, transport, ubezpieczenie i wszelkie inne operacje związane z przewozem, spedycją i dystrybucją to waru (włączywszy np. pakowanie, znakowanie opakowań, odpowied­nią dokumentację handlową itd.); obowiązki związane z organizacją transportu i spedycji stron handlowych są dzielone pomiędzy strony w sposób opisany daną kategorią gestii trans­portowej lub odpowiednimi stwierdzeniami umowy handlowej;

GMP/GHP - ang. Good Manufacturing Practice, Good Hygienic Practice - zasady dobrej praktyki produkcyjnej i dobrej praktyki higie­nicznej - określają zasady działania w zakładach branży żywnościowej; zasady te powinny być opracowane w formie odpowiednich proce­dur i instrukcji, wdrożone i realizowane, czego potwierdzeniem są zapisy (udokumentowanie wykonanych czynności zgodnie z procedurą bądź instrukcją) (s);

godown - chin. - magazyn towarów (l, s);

GPS - ang. Global Positioning System - sy­stem odszukiwania konkretnych obiektów na Ziemi, pracujący w oparciu o siatkę satelitów umieszczonych na orbitach geostacjonarnych; początkowo wykorzystywany wyłącznie w ce­lach militarnych, obecnie także dla celów cy­wilnych, np.: wskazywania pozycji samochodu ciężarowego posiadającego nadajnik GPS lub do nawigacji drogowej, lotniczej, morskiej (s);

granica obciążenia - maksymalne, dopusz­czalne obciążenie wagonu kolejowego ładun­kiem (sk);

gross profit (GP) - wynik pozycji spedycyjnej uzyskiwany po odjęciu od wartości sprzedaży dla klienta bezpośrednich kosztów poniesio­nych na wykonanie danej usługi (np. przy spe­dycji całopojazdowej jest to różnica pomiędzy stawką dla klienta i całkowitym kosztem prze­woźnika - fracht, koszty postoju etc.);

GSP - ang. General System of Preferences - generalny system preferencji (c);

HACCP - ang. Hazard Analysis and Critical Control Point - analiza zagrożeń i krytyczny punkt kontrolny) został opracowany w latach 60. z myślą o amerykańskich kosmonautach. Współpracująca z NASA firma Pillsbury stwo­rzyła katalog reguł obowiązujących na wszyst­kich etapach produkcji żywności, by mieć pew­ność, że jest ona w 100% bezpieczna i wolna od szkodliwych mikroorganizmów. Określone przez Pilssbury zasady postępowania przyjęli wkrótce wytwórcy artykułów spożywczych na świecie. HACCP to system prewencyjny, który polega na identyfikacji potencjalnych zagrożeń biologicznych, chemicznych i fizycznych, na jakie narażona jest żywność w drodze od pro­ducenta do konsumenta (s);

handling -jest to jedno z bardziej popularnych terminów spedycyjnych. Mieści w sobie bardzo dużo treści i częstokroć różni się w zależności od spedytora. Standardowo handling to czyn­ności przeładunkowe i dokumentacyjne, ale nie ma żadnego błędu w proszeniu spedytora o wyjaśnienie, jakie dokładnie czynności kryją się pod tym terminem; handling może być nali­czany przez spedytora - patrz: handling spedy­tora - jak też przez przewoźników i właścicieli terminali przeładunkowych (porty morskie i lotnicze, koleje); jeśli spedytor w ofercie po­daje tylko „handling", domyślnie jest to han­dling przewoźnika lub portowy (sd, sl i sm);

handling spedytora - handling naliczany przez spedytora, obejmujący różne czynności w zależności od rodzaju frachtu i zakresu ob­sługi klienta (sd, sl i sm);

hanging garment - ang. „wisząca odzież" - określenie używane dla opisania sposobu transportowania odzieży wiszącej na wiesza­kach w trakcie transportu; to określenie dodane do nazwy środka transportu oznacza specjali-stycznie przystosowany do tego typu przewozu środek transportu, np. wieszakowiec (s);

HAWB - ang. House Air Way Bili - lotnicza odmiana spedytorskiego listu przewozowego (sl);

hazardous goods, materiale - ang. patrz: to­wary niebezpieczne (l, s);

HB/L - ang. House Bili of Lading - morska odmiana spedytorskiego listu przewozowego (sm);

HC - ang. high cube - kontener o wysokości 9' 6" (sd, sk, sm);

Hebebiihne - patrz: rampa uchylna (sd);

HS - Harmonized System - system oznaczania towarów dla potrzeb taryfikacji celnej; opraco­wany ówcześnie przez Radę Współpracy Celnej (obecnie Światowa Organizacja Celna WCO); jest to system sześciocyfrowy obowiązujący w krajach członkowskich Światowej Organiza­cji Handlu (c);

HSH - koleje albańskie (sk);

hub - główny punkt (węzeł) przeładunkowy sieci hub and spoke, drogowej, kolejowej, mor­skiej lub lotniczej; huby mogą być połączone z innymi hubami lub terminalami, podczas gdy terminale są połączone tylko z hubami (l, s);

hub and spoke system - sieć oparta o huby i terminale;

hucke-pack - albo tzw. Rollende Landstrasse - pociąg z wagonami przystosowanymi do załadunku pełnych zestawów drogowych (np. ciągnik wraz z naczepą), w składzie znajduje się specjalny wagon dla kierowców, którzy od­poczywają w czasie jazdy pociągiem (w świetle konwencji AETR) (sd, sk);

HVG (TIR) - High Yalue Goods (TIR) - kar­net TIR dla towarów wysokiej wartości (sd);

HZ - koleje chorwackie (sk);

IAN - ang. International Article Number - patrz: EAN(l);

IATA - ang. International Air Transport Association - Międzynarodowe Zrzeszenie Prze­woźników Lotniczych, zrzeszające samych przewoźników lotniczych i firmy certyfikujące działalność firm operujących we frachcie lotni­czym (sl);

IATA DGR - IATA Dangerous Goods Regulations - przepisy IATA dotyczące przewozów towarów niebezpiecznych transportem lotni­czym (sl);

ICAO - ang. International Civil Aviation Organisation - Międzynarodowa Organizacja Lotni­ctwa Cywilnego - tworzy podstawy organizacji międzynarodowych przewozów lotniczych po­przez ustalanie odpowiednich norm i zaleceń; istnieje od 7 grudnia 1944 r., utworzona na chicagowskiej konferencji międzynarodowego lotnictwa cywilnego; obejmuje państwa-sygna-tariuszy konwencji chicagowskiej (sl);

ICC - International Chamber of Commerce - Międzynarodowa Izba Handlowa;

ICDTS - ang. Integrated Customs Duty and Tax System-polski, zintegrowany system celny i podatkowy, którego jednym z modułów jest CELINA (c);

ICS - ang. International Chamber of Shipping - Międzynarodowa Izba Żeglugowa (sm);

ICS - ang. Import Control System - system kontroli bezpieczeństwa importu Unii Euro­pejskiej, budowany w ramach koncepcji e-cła i pojedynczego okna dostępu UE (c);

IMDG - konwencja o przewozie materiałów niebezpiecznych drogą morską (sm);

IMDG Code - międzynarodowy kodeks mate­riałów niebezpiecznych (sm);

IMO - ang. Intergovernmental Maritime Orga-nisation - Międzyrządowa Organizacja Morska (sm);

insured - ang. ubezpieczony (s); insurer - ang. ubezpieczycie! (s);

intraterminal connection - ang. połączenie międzyterminalowe - w sieci hub and spoke połączenie omijające huby (l, sd);

IP - ang. Implementing Provisons - przepisy wprowadzające zmodernizowany kodeks celny UE (c);

Incoterms - zbiór zwyczajowych formuł han­dlowych obowiązuj ących w transakcj ach handlu zagranicznego, opracowany przez Międzynaro­dową Izbę Handlową (International Chamber of Commerce - ICC) w Paryżu - ostatnie wydanie Incoterms 2000, regulujących obowiązki stron kontraktu; patrz: gestia transportowa (s);

indos - sporządzane pisemnie, zazwyczaj na odwrocie weksla, przeniesienie praw wekslo­wych (b);

indos imienny - patrz: indos pełny (b); indos in blanco - patrz: indos na okaziciela (b);

indos na okaziciela - nie wymienia osoby in-dosatariusza; sam podpis indosanta na odwro­cie weksla oznacza indos na okaziciela (b);

indos pełny - zwany także imiennym oznacza ustąpienie praw z weksla na określoną w indo­sie osobę fizyczną lub prawną (b);

indos własnościowy - oznacza, że indosowany weksel przechodzi na własność indosatariusza z chwilą wręczenie mu tegoż weksla (b);

indos pomocniczy - zwany także inkasowym, upoważnia indosatariusza jedynie do wykony­wania określonych czynności, np. zainkasowa-nia pieniędzy w terminie płatności weksla (b);

indosant - to osoba, która przenosi weksel przez indos (b);

indosatariusz - osoba, która nabywa prawa z weksla w drodze indosu (b);

inkaso dokumentowe - ang. documentary col-lection - oznacza, że importer zobowiązuje się do zapłaty za towar wysłany przez eksportera w zamian za dokumenty reprezentujące towar (b);

inkaso spedytorskie - ang. forwarders collec-tion - oznacza, że dokumenty reprezentujące towar, a będące warunkiem zapłaty, są dostar­czane przez spedytora, który w imieniu eks­portera pobiera zapłatę za towar; patrz: COD, CAD (s);

instrukcja wysyłkowa - opracowywana przez spedytora na podstawie zlecenia klienta infor­macja dla załadowcy dotycząca ilości i rodza­ju towaru, jak też miejsca i terminu załadunku na określony środek transportu oraz sposobu i drogi dostarczenia towaru, obejmująca także wskazówki, co do odprawy celnej; instrukcja wysyłkowa jest podstawą do wystawiania li­stów przewozowych (s);

integrator - potoczna nazwa firmy kurierskiej zajmującej się usługami ekspresowymi (lotni­czymi i (lub) drogowymi) typu time definite (TD) i day definite (DD) (s);

interim warehousing - patrz: magazynowanie tymczasowe;

International Ship and Port Facility Secu-rity (ISPS) Code - międzynarodowy kodeks bezpieczeństwa statków i urządzeń portowych - dotyczy walki z terroryzmem (s);

irrevocable letter of credit -patrz: akredyty­wa nieodwołalna;

IRU - Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoź­ników Drogowych; w Polsce agendą IRU jest ZMPD (sd);

ITD - Inspekcja Transportu Drogowego - pol­ski organ administracji państwowej uprawnio­ny do kontrolowania pojazdów drogowych do­konujących przewozu osób i towarów (sd);

izoterma - powszechnie nazywana chłodnią - samochód lub naczepa albo kontener o zabu­dowie umożliwiającej utrzymywanie kontrolo­wanej temperatury w zakresie od +30 do -30°C (sd);

jakość postrzegana - jakość, którą postrze­ga klient; składa się na nią jakość techniczna i umiejętność jej „sprzedania", czyli zinterpre­towania przez klienta na skutek naszego świa­domego działania (s);

jakość techniczna - jakość opisana technicz­nymi wskaźnikami (KPI), pokazująca, jak funkcjonuje proces (s);

jazda okrężna - zlecenie spedytorowi przewo­zu samochodowego w eksporcie w powiązaniu z przewozem w imporcie (sd);

jettison - ang. wyrzucenie za burtę części wy­posażenia statku lub ładunku w sytuacji awa­ryjnej (sm);

JIT - ang. just in time - rygor obsługi logi­stycznej, w którym klient minimalizuje swoje zasoby magazynowe, przerzucając na spedytora obowiązek terminowych dostaw. Dostawy muszą być realizowane dokładnie w czasie, tak aby nie zatrzymać produkcji ani nie zwiększać niepotrzebnie zapasów magazynowych (s);

Joint Service Tariff - wspólna taryfa frachto­wa dla linii żeglugowych, które tworzą wspól­ny serwis żeglugowy, pozakonferencyjny (sm);

JŻ - koleje jugosłowiańskie (sk);

kabotaż - ang. cabotage - żegluga obsługując porty jednego państwa, w wielu krajach ograni­czona prawem tylko dla armatorów mających statki zarejestrowane w danym kraju (sm); przewozy drogowe, przy których załadunek i wyładunek danej partii towaru następuje w tym samym kraju, również dostępne tylko dla przewoźników mających siedzibę w danym kraju; na terytorium państw należących do Unii Europejskiej przewoźnicy mający siedzibę w którymkolwiek z krajów Unii mogą wykony­wać przewozy kabotażowe na terytorium każ­dego z państw-członków (sd);

kalkulacja alternatywna - przygotowywana przez spedytora dla klienta, którego towar moż­na przemieścić różnymi środkami transportu, co dla poszczególnych środków transportu czy na skutek użycia różnych przewoźników daje klientowi możność wyboru w zależności od jego własnych preferencji (czas, cena, termin) (l s);

kanban - jap. metoda pozwalająca precyzyjnie ustalić, kiedy należy złożyć zamówienie, aby dany podzespół we właściwym czasie był do dyspozycji producenta; system pozwala utrzy­mywać ciągłość zaopatrzenia przy minimal­nych zapasach, zarówno podczas pracy przy wykorzystaniu 100% mocy produkcyjnych, jak i przy każdej innej konfiguracji (s);

kaizen - jap. stopniowe, zaplanowane podno­szenie jakości (s i 1);

karta postoju - ang. demurrage card - zwana także kartą przestoju - dokument, na którym za­ładowca, rozładowca lub inne osoby (np. funkcjonariusz celny) potwierdzają datę i godzinę przybycia środka transportu do danego miejsca oraz datę i godzinę jego odjazdu; z reguły wy­pełniana, kiedy przestój środka transportu prze­kroczy umówiony ze spedytorem czas wolny od opłat (sd);

karta wyników - ang. scorecard - zestawienie wzajemnie powiązanych, kluczowych wskaź­ników jakości (KPI) pozwalające oceniać stan rozwoju przedsiębiorstwa i zarządzać zmiana­mi (l, s);

klauzula siły wyższej - zastrzeżenie kontrak­towe, zwalniające strony od odpowiedzialności za niewykonanie nałożonych kontraktem zo­bowiązań w wypadku zaistnienia nadzwyczaj­nych, od stron niezależnych, okoliczności, np.: trzęsienia ziemi lub powodzi w kraju, do które­go miał być dostarczony towar; okoliczności te powinny być bardzo precyzyjnie i wyczerpują­co opisane (s);

klauzule drukowane - patrz: klauzule umów czarterowych (sm);

klauzule umów czarterowych - tzw. warunki stałe, czyli klauzule drukowane: arbitrażowa - ang. arbitration clause; lodowa - ang. ice clause; strajkowa - ang. strike clause; wo­jenna - ang. war clause (sm), odnoszące się do: ograniczenia zakresu odpowiedzialno­ści armatora - ang. exemption from liability clause; podnajęcia statku - ang. sub-letting, sub-chartering clause; prawa zastawu na ła­dunku oraz odpowiedzialności za fracht i inne należności - ang. lien clause, cesser clause; prawa zboczenia z drogi - ang. devia-tion clause; rozliczenia ewentualnej awarii wspólnej - ang. generał average, New Jason and both-to-blame collision clauses;

kluczowe wskaźniki jakości procesu - ang. KPI - Key Performance Inicators - podstawo­we wskaźniki mierzące jakość procesu produk­cji towaru lub usługi (s): wewnętrzne - ustalo­ne przez spedytora celem wewnętrznego mie­rzenia jakości procesów, najczęściej oferowane klientowi jako gotowe; zewnętrzne - ustalone z klientem, dostosowane do jego oczekiwań;

KNU - klauzula największego uprzywilejowa­nia - klauzula przyznawana sobie wzajemnie przez państwa w traktatach o wymianie han­dlowej, oznaczająca, że towary danego kraju w imporcie nie będą przez sygnatariusza obło­żone wyższymi cłami, niż towary kraju, który korzysta ze stawki najniższej (c);

kod rozliczenia taryfowego kod uzyskiwany na podstawie umowy pomiędzy spedytorem ko­lejowym lub nadawcą towaru a koleją, z którą należy rozliczyć przewóz; kod wpisany w liście przewozowym pozwala na uniknięcie przedpła­ty na stacji nadania, czyli rozliczenie się z koleją za rachunkiem po nadaniu towaru (sk);

komisarz awaryjny - osoba reprezentująca i wskazana w polisie przez firmę ubezpieczenio­wą nie mającą, własnych biur w danym kraju, regionie czy miejscu; w Polsce reprezentantem większości zagranicznych towarzystw ubezpie­czeniowych jest Komisariat Awaryjny Krajowej Izby Gospodarczej z siedzibą w Gdyni (s);

kompleksowość obsługi spedycyjnej (logi­stycznej) - zakres czynności zarządczych, sprawczych i informacyjnych, jakie może jed­norazowo zaproponować spedytor (l, s);

konfekcjonowanie - przepakowywanie towa­ru z opakowań zbiorczych do opakowań deta­licznych (l, s);

konosament - ang. bili of lading (B/L) - mor­ski list przewozowy; jest to dokument po­twierdzający przyjęcie określonego towaru na statek w celu dostarczenia go do określonego portu i, jednocześnie, jest to zobowiązanie do wydania go uprawnionemu odbiorcy w porcie przeznaczenia; jest dowodem zawarcia umowy przewozu morskiego; jest też papierem wartoś­ciowym, ponieważ jest dokumentem reprezen­tującym towar (sm);

konosament bezpośredni -ang. through B/L - wystawiany przez przewoźnika głównego w wypadku, kiedy przewóz morski towaru nie jest wykonywany w relacji bezpośredniej, jed­nym i tym samym statkiem, lecz z przeładunkiem w porcie pośrednim, gdzie następuje zmiana statku i armatora (sm);

konosament „czysty" - ang. clean B/L - kono­sament bez uwag restrykcyjnych (sm);

konosament lokalny - wystawiany na przewóz statkiem dowozowym (feeder ships) z portu za­ładunku do portu bazowego lub z portu bazo­wego do portu przeznaczenia; reguluje stosunki prawne pomiędzy przewoźnikiem głównym i lokalnym (sm);

konosament na towary przyjęte do załadun­ku - ang. received for shipment B/L - konosa­ment potwierdzający, że towar w nim opisany został przyjęty przez przewoźnika do przewozu, ale nie został jeszcze załadowany na konkretny statek (sm);

konosament na towary załadowane - ang. shipped B/L lub on board B/L - konosament stwierdzający, że towar w nim opisany został załadowany na statek w nim wymieniony, w dniu datowania tego dokumentu (sm);

konosament „nieczysty" - ang. foul B/L lub claused B/L- konosament z uwagami stwierdza­jącymi wady lub uszkodzenia ładunku (sm);

konsolidacja - łączenie przez spedytora wielu przesyłek pochodzących od różnych klientów w jedną przesyłkę i następnie wysłanie skon­solidowanej przesyłki do spedytora kooperu­jącego zagranicą; zwykle oznacza to obniżkę kosztów frachtu (sd, sl i sm);

konteneropromowiec - ang. con-ro vessel - statek specjalistyczny do przewozu kontene­rów i ładunków tocznych; zazwyczaj przednie ładownie i pokład służą do przewozu konte­nerów, a tylne ładownie wielopoziomowe do przewozu ładunków tocznych (sm);

kontenerowiec - ang. fuli container vessel, fully celluar container vessel - statki specjali­styczne przystosowane do przewozu kontene­rów w ładowniach i kilku poziomach na pokła­dzie (sm);

kontenerowy dodatek repozycyjny - ang. Equipment Repositioning Surcharge (ERS) lub Eąuipment Imbalance Surcharge (EIS) - opła­ta za przemieszczenie kontenerów z miejsca, gdzie jest ich zbyt wiele, do miejsca, gdzie ich brakuje (sm);

kontyngent -jest to ograniczenie ilościowe lub wartościowe przywozu danego towaru na obszar celny ustanawiającego kontyngent państwa lub grupy państw (np. Unia Europejska); kontyn­genty dzielone są na: kontyngenty absolutne

- określające bezwzględnie ilości i rodzaje to­warów jakie mogą być dopuszczone do obrotu na obszarze celnym danego kraju; kontyngen­ty taryfowe - określające bezwzględnie ilości i rodzaje towarów, jakie mogą być dopuszczone do obrotu na obszarze celnym danego kraju po preferencyjnych stawkach celnych (c);

kontyngent autonomiczny - ustanowiony samodzielnie przez dane państwo i dotyczący tylko obszaru celnego tegoż państwa (c);

kontyngent ilościowy - ograniczenie przywo­zu pewnej ilości towaru na obszar celny usta­nawiającego kontyngent państwa lub grupy państw (np. Unia Europejska) (c);

kontyngent konwencyjny - ustanowiony w wyniku odpowiednich porozumień między­narodowych (c);

kontyngent wartościowy - ograniczenie przy­wozu pewnego towaru na obszar celny ustana­wiające kontyngent państwa lub grupy państw (np. Unia Europejska) poprzez ustalenie limitu wartości tego przywozu (c);

konwencja warszawska - konwencja podpisa­na 12 października 1919 r. w Warszawie, do­tycząca zasad realizacji lotniczych przewozów pasażerskich i towarowych (sl);

kosz paletowy - zwany w skrócie koszem - pojemnik na puste palety umocowany pod podłogą skrzyni ładunkowej samochodu cięża­rowego; standardowe kosze naczep o długości 13,6 m mieszczą do 33 europalet (sd);

KPI - ang. Key Performance Indicators - patrz: kluczowe wskaźniki jakości procesu (s);

kumulacja pochodzenia towarów - jest in­strumentem pozwalającym towarom wytwarza­nym i przetwarzanym w krajach nim objętych na swobodny obrót bez utraty przywileju prefe­rencji celnych w momencie wprowadzenia ich na obszar celny Unii Europejskiej; ten instru­ment po raz pierwszy wprowadzono w obrocie towarowym pomiędzy UE a EFTA w 1997 r., a od 1999 r. obejmuje on również Turcję, na­tomiast od października 2005 r. 16 państw ob­jętych Paneuropejsko-Śródziemnomorską sku­mulowaną strefą pochodzenia towarów (c);

kwit sternika - dokument przewozowy we frachcie morskim, odpowiednik B/L; stoso­wany do przewozów na krótkich trasach lub w przypadkach, kiedy B/L ma być wystawiony (z różnych przyczyn) w porcie tranzytowym przesyłki (sm);

ladeliste - patrz: lista ładunkowa (s);

last mile - ang. ostatnia mila - ostatni etap dro­gi przesyłki w łańcuchu dostawy, bezpośrednio dostarczanej do odbiorcy (s);

LCL -ang. Less than Container Load - forma spedycji morskiej, znana jako drobnica konte­nerowa (sm);

LDC - ang. Less Developed Countries - mniej rozwinięte kraje, kraje rozwijające się (s, 1);

Ldm - niem. Lademeter - patrz: metr ładowny (sd);

LDV -ang. Low Developed Countires - kraje słabo rozwinięte; dla towarów pochodzących z tych krajów obowiązują w RP preferencyjne stawki celne (c);

LLP - ang. Lead Logistics Provider - wiodą­cy dostawca usług logistycznych - odpowied­nik funkcji spedytora głównego w zakresie ob­sługi logistycznej (1);

letter of indemnity - patrz: list gwarancyjny (sm);

Liferschein - dowód dostawy (l, s);

liner in - free out - oznacza, że armator ponosi koszty załadowania, a czarterujący wyładowa­nia (sm);

liner shipping - patrz: żegluga liniowa (sm);

linia lotnicza - uznany (i z reguły koncesjo­nowany) przewoźnik posiadający i (lub) zarzą­dzający środkami transportu lotniczego (sl);

liniówka - potoczne określenie samochodu obsługujące linię ekspresową lub drobnicową (sd);

list gwarancyjny - ang. letter of indemnity - zwany także rewersem - wydawany przez zała­dowcę jako zobowiązanie do pokrycia przewoź­nikowi morskiemu strat, jakie mógłby ponieść w związku z wydaniem konosamentu „czyste­go", mimo stwierdzonych w czasie załadunku zastrzeżeń co do towaru i (lub) jego opakowa­nia (sm);

list przewozowy - podstawowy dokument, za którym następuje transport towaru; ze względu na przekraczanie lub nie granicy celnej mamy do czynienia z międzynarodowym lub krajo­wym listem przewozowym (s);

lista ładunkowa - dokument stanowiący naj­częściej załącznik do dokumentów przewozo­wych ładunków drobnicowych, stwierdzający, jakie przesyłki mają być załadowane na dany środek transportu (s);

lista załadowcza - patrz: lista ładunkowa (s); loading list - patrz: lista ładunkowa (s);

logistyka - proces strategicznego zarządzania przepływem towaru i związanymi z tym infor­macjami od źródła do konsumpcji (1);

logistyka kontraktowa - obsługa logistyczna oparta na kreacji usług pod konkretnego klienta lub kontrakt tegoż klienta (1);

logistyka tradycyjna - obsługa logistyczna oparta na próbach sprzedania usług już istnieją­cych, w pełni standaryzowanych (1);

lo-lo - lift on - lift off - przeładunek w pio­nie (s);

lower ratę/ higher breakpoint rule - zasada stosowania niższej stawki jednostkowej z wyż­szego przedziału wagowego powodująca, że przy zastosowaniu zasady - break-even weight - za wyższą wagę przysługuje niższa opłata (przewoźne wyliczone wg stawki danego prze­działu wagowego nie może przewyższać stawki minimalnej z następnego przedziału wagowe­go) (sd, sl);

LQ - ang. Low Quantity - ilość towaru nie­bezpiecznego, zgodnie z klasyfikacją ADR podlegająca zwolnieniu z wymogów konwencji ADR; zwolnienia LQ umożliwiają stosowanie tańszych, nie certyfikowanych (a więc niewymagających badań) opakowań kombinowa­nych lub zgrzewek (opakowań jednostkowych umieszczonych na tacach i obciągniętych folią) bez tablic ostrzegawczych; przewóz tak opako­wanych towarów nie podlega pozostałym prze­pisom ADR, bez względu na ich ilość w jed­nostce transportowej, którą ograniczająjedynie ładowność pojazdów i dopuszczalne naciski na osie; maksymalna masa brutto opakowa­nia kombinowanego nie powinna przekraczać 30 kg, a dla tac obciągniętych folią termokurczli­wą lub rozciągliwą 20 kg; towary niebezpiecz­ne mogą być pakowane razem z innymi mate­riałami lub przedmiotami pod warunkiem, że w przypadku wycieku nie będą reagowały ze sobą niebezpiecznie (sd);

lm - ang. loading meter, niem. Lademeter - patrz: metr ładowny (sd);

lumpsum - patrz: cena all-in (s);

maffy trailer - przyczepa stosowana na stat­kach ro-ro do przewożenia kontenerów, nad­wozi wymiennych i ładunków ponadgabarytowych (sm);

magazyn buforowy - magazyn zaopatrujący bieżącą produkcję zakładu i dysponujący zapasem części lub półfabrykatów umożliwiającym zaopatrywanie taśmy produkcyjnej przez okre­śloną liczbę godzin (z reguły 24 do 72); o wiel­kości zapasu decyduje najkrótszy czas jego od­nawiania, jaki może zaoferować spedytor (1);

magazyn celny - ang. customs warehouse - magazyn objęty nadzorem władz celnych, umożliwiający tymczasowe (określone przepi­sami celnymi) składowanie towaru oczekujące­go na odprawę celną (c);

magazyn w drodze - ang. Warehouse on the Road - WOR - koncepcja logistyczna zakłada­jąca w optymalnym wariancie, że składowanie towaru ma miejsce tylko w trakcie jego trans­portu na środkach transportowych (1);

magazyn wolnocłowy - ang. bonded warehou­se - magazyn pod nadzorem celnym mający status wolnego obszaru celnego (c);

magazyn wysokiego składowania - magazyn posiadający regały umożliwiające składowa­nie paletyzowanych ładunków na kilku pozio­mach (1);

magazynowanie tymczasowe - ang. interim warehousing - ma miejsce, gdy fakt znalezie­nia się towaru w magazynie wynika z doraźnej potrzeby przechowania, zanim towar wyruszy w dalszą drogę;

manifest celny - ang. customs cargo manifest - manifest wyładunkowy przedstawiany wła­dzom celnym; stanowi deklarację celną w im­porcie drogą morską (c, sm);

manifest ładunkowy - ang. ship's cargo mani­fest - zwany także manifestem statkowym, jest zestawieniem towarów załadowanych na statek według portów przeznaczenia (manifest zała­dunkowy) lub zestawieniem towarów wyłado­wanych w danym porcie przeznaczenia (mani­fest wyładunkowy), który może być różny od manifestu załadunkowego, jeżeli pomyłkowo wyładowano jakiś towar w innym porcie lub utracono go w części albo w całości (sm);

manifest statkowy - patrz: manifest ładunko­wy (sm);

manifest wyładunkowy - manifest ładunkowy sporządzany w porcie przeznaczenia, używany jako manifest celny (sm);

manifest załadunkowy - manifest ładunkowy sporządzany w porcie załadunku (sm);

martwy fracht - to obowiązek zapłaty za ła­downość lub pojemność środka transportu wte­dy, kiedy nie jest on wykorzystany (s);

masowiec - statek do przewozu towarów ma­sowych, np.: węgla, rudy żelaza (sm);

masowiec kombinowany - masowiec mogą­cy przewozić ładunki masowe suche i płynne (sm);

masowiec wielozadaniowy - patrz: masowiec kombinowany (sm);

MASP - ang. Multi-annual Strategic Plan

- wieloletni plan strategiczny wprowadzenia e-cła w Unii Europejskiej; pierwotnie miał się zakończyć w 2010 r.; wydaje się, że zakończy się w 2013 r. (c);

Maut - niem. myto - patrz: opłata za przejazd;

mate's recepit - patrz: kwit sternika (sm);

MAY - koleje węgierskie (sk);

MAWB - Master Air Waybill - lotniczy list przewozowy wystawiany dla przesyłek skonso­lidowanych lub w celu ukrycia przed osobami niepowołanymi faktycznych warunków prze­wozu - tzw. back-to-back (s, 1);

MCC - ang. Modernised Customs Code - patrz: zmodernizowany kodeks celny Unii Europejskiej (c);

Memeber-State - MS - ang. państwo-członek - powszechnie używane określenie państwa, członka Unii Europejskiej (s, 1);

merge in transit - obsługa sieciowa przesy­łek z wykorzystaniem jednego lub więcej ma­gazynów, w których następuje dekonsolidacja przesyłek przychodzących (przygotowanych przez nadawców wg ich potrzeb), aby skon­solidować przesyłki wychodzące wg potrzeb odbiorców, w czasie rzeczywistym, czyli bez składowania; ta usługa koncentruje się, oprócz optymalizacji przesyłek wychodzących (patrz: cross-docking), także na planowaniu przybycia przesyłek przychodzących w taki sposób, aby jak najmniej jednostek transportowych dostar­czało przesyłki do danego odbiorcy (l);

metr ładowny - współczynnik przeliczenio­wy objętości towaru do wagi stosowany w transporcie drogowym; najczęściej stosowa­ny; l lm = min. 1850 kg (sd);

MFAG - ang. Medical first aid guide for use in accidents involving dangerous goods - porad­nik pierwszej pomocy medycznej przy wypad­kach z materiałami niebezpiecznymi (s);

milk run - metoda odbierania i dostarczania przesyłek przy pomocy jednego środka trans­portu w zadanym czasie, jadąc jak mleczarz (stąd nazwa) od klienta do klienta (sd, I);

Modernised Customs Code - MCC - patrz: zmodernizowany kodeks celny Unii Europej­skiej (c);

morska drobnica konwencjonalna - ang. break bulk cargo - ładunki w transporcie morskim, których nie zalicza się do ładunków masowych, przewożone statkami uniwersalnymi (sm);

morski list przewozowy - patrz: konosament (śnij;

m/s - ang. motor ship - statek motorowy (sm);

MTO - ang. Multimodal Transport Operator - operator transportu multimodalnego (sd, sk, sm);

multi drop - dystrybucja towaru polegająca na rozwożeniu po odbiorcach w danym okresie czasu ich przesyłek jednym środkiem transpor­tu (sd, l);

multi-purpose-general cargo ships - patrz: drobnicowce wielozadaniowe (sm);

MŻ - koleje macedońskie (sk);

naczepa firankowa - ang. courtainsider - na­czepa płaska, kryta plandeką, bez burt (sd);

naczepa Jumbo - naczepa o zróżnicowanym poziomie podłogi; dzięki zastosowaniu kół o małej średnicy główna część podłogi jest ob­niżona, dając większą wysokość ładowną, i tym samym pojemność naczepy (sd);

naczepa płaska - ang. semi trailer, niem. Au-flieger - naczepa o jednakowym poziomic pod­łogi na całej długości (sd); nadwozie wymienne - ang. swap body, niem. Wechselbrticke - jednostka transportowa uży­wana w transporcie drogowym, kolejowym i multimodalnym (rzadko morskim), posiadają­ca własne nogi umożliwiające samoistne doko­wanie przy rampie o wysokości 1,35 m, prze­wożona na specjalnych podwoziach drogowych lub platformach kolejowych (sd, sk, sm, 1);

NCT - National Targeting Centre - Narodo­we Centrum Namierzania - instytucja w USA zajmująca się identyfikowaniem zagrożeń i ich źródeł w kontekście międzynarodowego obrotu towarowego (s);

NCTS - New Computerised Transit System - tzw. nowy, skomputeryzowany system tran­zytowy stosowany w Europie (c);

neutralność przewoźnika - zasada, zgodnie z którą przewoźnik oferuje klientowi lub spe­dytorowi identyczną cenę za dany przewóz (s);

NHM - Nomeiiclature Harmonisee Marchan-dises - zharmonizowana klasyfikacja towarów w przewozach kolejowych (sk);

Nil equipment - ang. Non-intrusive inspec-tional equipment - urządzenie umożliwiające zbadanie zawartości środka transportu lub jed­nostki ładunkowej bez otwierania; najczęściej stosowane jest prześwietlenie promieniami gamma lub Roentgena (s);

nomenklatura scalona - Combi nt-d Nomc-n-clature (CN) - ośmiocyfrowy system oznacza­nia iowarów do celów taryfikacji celnej; opracowana przez Komisję Wspólnot Europejskich obowiązuje kraje członkowskie Unii Europej­skiej, jak też kraje stowarzyszone (c);

notice of readiness - patrz: zawiadomienie o gotowości statku do wydania towaru (sm);

NOTOC - ang. SpeciaJ Load - Notification to Capitain - patrz; powiadomienie kapitana stat­ku powietrznego (sl);

NS - koleje holenderskie (sk);

NSB - koleje norweskie (sk);

NVOCC - ang. Non Yessel Operating Com-mon Carrier - armator morski nie posiadający własnych statków (sm);

obrót paletowy - zobowiązanie do zwrotu pa­let pustych w liczbie odpowiadającej liczbie palet z ładunkiem przyjętych od danego nadaw­cy towaru (s);

obrót uszlachetniający - polega na przywoże­niu towaru z zagranicy celem jego uszlachet­nienia, czyli takiego przetworzenia, które pod­nosi jego wartość (s);

obrót uszlachetniający bierny - ma miejsce dla strony wysyłającej towar do uszlachetnienia (s)

obról uszlachetniający czynny - ma miejsce dla strony dokonującej uszlachetnienia, czyli przetworzenia towaru, które nada mu wyższą wartość fs);

OC - odpowiedzialność cywilna (s, I); OCP - odpowiedzialność cywilna przewoźni­ka (s);

odwołanie towaru - zwane potocznie „odwo­łaniem" - polecenie spedytora, który otrzymał zlecenie spedycyjne przekazane spedytorom nadawcy lub samemu nadawcy, wzywające do uruchomienia procesu spedycji i transportu (s);

OEBB - koleje austriackie (sk);

offlce of entry - ang. biuro wejścia urząd cel­ny na terytorium Unii Europejskiej, do którego przybywa bezpośrednio ładunek spoza obszaru celnego UE (c);

office of export - ang. biuro eksportu - urząd celny ca terytorium Unii Europejskiej, w któ­rym nastąpi odprawa celna towaru w eksporcie z UE (c);

office of import - ang, biuro importu - urząd celny na terenie Unii Europejskiej, w którym nastąpi odprawa celna towaru w imporcie do UE; nie musi i najczęściej nie będzie tożsamy z office of entry (c);

office of exit- ang. biuro wyjścia-urząd celny na terenie Unii Europejskiej, który obsługuje przesyłkę fizycznie opuszczającą obszar celny UE; nie musi i najczęściej nie będzie tożsamy . z office of export (c);

ogólne warunki spedycyjne - specyficzne uregulowania umowne dotyczące zakresu praw i obowiązków spedytora i wynikającego stąd zakresu odpowiedzialności stron umowy spe­dycji (s):

ogonie warunki spedycyjne firmy spedy­cyjnej - uregulowanie stosowane tylko przez daną firmę i z tego względu, aby mogły mieć moc obowiązującą, muszą być przedstawione klientowi in ekstenso (najczęściej na odwrocie papieru firmowego lub umowy spedycji} (s);

okno czasowe - ang. time window - uzgodnio­ny z odbiorcą towaru przedział czasu, w którym środek transportu ma się podstawić do załadun­ku lub wyładunku (s);

on board B/L - patrz: konosament na towary załadowane (sm);

one stop shopping - koncepcja stworzenia globalnej korporacji lub portalu internetowego, gdzie klient może zakupić wszystkie niezbędne mu towary lub usługi z jednej ręki (1);

open top container - ang. kontener ze zdejmo­wanym dachem umożliwiającym załadunek od góry (sm);

oplata za przejazd - ang. toll, niem Maut - myto - w średniowieczu opłata za przejazd przez most lub odcinek drogi; od 2004 r. wpro­wadzona za przejazd samochodów ciężarowych o dmc powyżej 12 ton po autostradach Austrii i od 2005 r. za przejazd po autostradach Nie­miec (sd);

optymalizacja podatkowa działania przed­siębiorstwa mające na celu zmniejszenie zysku do opodatkowania; stosowana powszechnie na całym świecie, choć nie zawsze w granicach prawem dozwolonych (s);

ORM - ang. other restricted materials - inne materiały podlegające restrykcjom podczas transportu - towary niebezpieczne określone w rozdziale 49 kodeksu regulacji federalnych USA, transport, części 100-199; towary po­dzielone są na klasy od A do E (l, s);

ORM-A - materiały toksyczne, drażniące dla ludzi, mogące wywołać reakcję alergiczną, np.: chloroform, suchy lód (l, s);

ORM-B - materiały wymienione enumeratywnie lub materiały, które mogą powodować poważną korozję, np. tlenek baru (l, s);

ORM-C - materiały wymienione enumeratywnie, których załadunek jest niemożliwy bez od­powiedniego opakowania, np.: azbest, trociny (l, s);

ORM-D - materiały, które ze względu na właś­ciwości opakowania powodują ograniczone zagrożenie, np.: kosmetyki w sprayu, drobna amunicja (l, s);

ORM-E - materiały nie sklasyfikowane w kla­sach od A do D, ale podlegające regulacjom ORM, np. odpady niebezpieczne (l, s);

OSŻD - roś. Organizacija Sotrudniczestwa Żeleznych Dorog - organizacja współpracy kolei stworzona w czasach komunizmu i obejmują­ca ówczesne kraje - sygnatariuszy konwencji SMGS (sk);

OTI - ang. Ocean Transportation Intermediary - morski pośrednik transportowy pomiędzy załadowcą a linią żeglugową; może nim być spedytor morski lub NYOOC; w USA OTI podlegają licencjonowaniu w oparciu o Ocean Shipping Reform Act z 1998 roku, który nakła­da obowiązek publikowania taryf w systemie dostępu elektronicznego (sm);

OTIF - Międzyrządowa Organizacja Między­narodowych Przewozów Kolejami, zrzeszająca 39 państw, w tym wszystkie kraje europejskie za wyjątkiem państw byłego ZSRR oraz Litwę, Iran, Irak, Liban, Syrię, Algierię, Maroko i Tu­nezję (sk);

„otwarty" karnet TIR - karnet TIR wykorzy­stywany przy przewozach specjalnych (ps);

outsourcing - przekazanie części działalno­ści przedsiębiorstwa (nie będącej jego corę business) w ręce wyspecjalizowanego przed­siębiorstwa, dla którego z kolei ta właśnie pro­dukcja lub usługa stanowi corę business, aby obniżyć koszty własnej działalności (l, s);

paczka - przesyłka ekspresowa o wadze do 31,5 kg (niektóre firmy uznają za paczki eks­presowe przesyłki o wadze do 50 kg), o ściśle zdefiniowanych maksymalnych wymiarach zewnętrznych, dzięki czemu może być auto­matycznie sortowana w hubach tranzytowych integratorów (s);

paleciak - ręczny wózek do przewozu palet lub ładunków spaletyzowanych (s);

paleta - płaska jednostka, na której układany jest towar, umożliwiająca przeładunki wózkiem widłowym (s);

panamax - statek oceaniczny, który może prze­płynąć Kanał Panamski o wyporności rzędu 50 000 do 80 000 dwt i długości do 300 m (sm);

Pan-Euro-Mediterranean cumulation of origin - ang. patrz: Paneuropejsko-Śródziem-nomorska skumulowana strefa pochodzenia towarów (c);

Paneuropejsko-Śródziemnomorska skumu­lowana strefa pochodzenia towarów - ang. Pan-Euro-Mediterranean cumulation of origin

- weszła w życie w październiku 2005 r. i jest strefą wolnego handlu pomiędzy Unią Euro­pejską a 16 partnerami handlowymi: Algierią, Bułgarią, Egiptem, Wyspami Fareoe, Islandią, Izraelem, Jordanią, Libanem, Marokiem, Nor­wegią, Rumunią, Syrią, Szwajcarią, Tunezją, Turcją, Zachodnim Brzegiem i Strefą Gazy (c);

partial loss - patrz: strata częściowa (sm);

particular average - patrz: awaria poszczegól­na (sm);

passanger aircraft - ang. patrz: samolot pasa­żerski, zwany także bailey (sl);

pasy - używane do mocowania ładunku, prze­ważnie w transporcie drogowym, rzadziej w kolejowym (sd, sk);

pax aircraft - ang. patrz: samolot pasażerski, zwany także bailey (sl);

PCN - polska scalona nomenklatura towarowa handlu zagranicznego - zawiera dziewięciocyfrowe kody taryfy celnej wraz z opisem towa­rów; jest oparta o kody HS i CN (c);

perishables - tzw. ładunki łatwo psujące się, podlegające konwencji ATP (sd);

pier-to-pier - transport towaru od nabrzeża do nabrzeża (sm);

pierwszy wierzyciel wekslowy patrz: remi-tent (b);

PISiL - Polska Izba Spedycji i Logistyki, ist­nieje od 2002 r. kontynuując działalność Pol­skiego Związku Spedytorów Międzynarodo­wych, członek FIATA (s);

pivot weight - ang. jest to próg przełamania, przy którym waga obliczeniowa przekracza wagę rzeczy wista przesyłki lotniczej (sl);

PKP - Polskie Koleje Państwowe (sk);

P&L - ang. profit & loss account - rachunek zysków i strat, pozwalający stwierdzić, czy określona część przedsiębiorstwa przynosi zysk czy stratę i na tej podstawie podejmować decyzje prowadzące do realizacji celów budże­towych takiej komórki (l, s);

plafon taryfowy - oznacza zgodę danego pań­stwa na import określonego towaru lub usługi po obniżonych stawkach celnych w okresie jego obowiązywania; w odróżnieniu od kon­tyngentów, plafon funkcjonuje w określonym czasie, bez powiązania wartościowego lub iloś­ciowego (c);

PLK - Polskie Linie Kolejowe (sk);

pociąg zblokowany - ang. błock train, niem. Blockzug - zestaw wagonów nadawanych ze stacji odejścia za jednym kolejowym listem przewozowym (CIM lub SMGS); w Polsce je­den pociąg zblokowany musi mieć minimalną masę 800 ton i nie może przekraczać łącznej masy 1000 ton lub długości 500 metrów (sk);

POD - ang. Proof Of Delivery - dowód dostar­czenia towaru; odrębny dokument potwierdza­jący fakt dostarczenia towaru, podpisany przez odbiorcę i przekazywany nadawcy lub jego spedytorowi na życzenie (s);

podwójny zapis warunków dostawy zapis warunków Incoterms 2000, w którym podaje się warunki zgodnie z Incoterms w miejscu odbioru i drugie (niekoniecznie takie same) w miejscu dostawy. Użyteczne, gdy występują więcej aniżeli dwie strony handlowe, np. gdy zlecenie spływa od pośrednika handlowego;

point-to-point - ang. synonim dostawy door--to-door (l, s);

polskie ogólne warunki spedycyjne - wydane przez Krajową Izbę Gospodarczą ogólne wa­runki spedycyjne, które mogą być stosowane przez spedytorów polskich po przywołaniu ich w dokumencie umowy spedycji; przywołanie In extenso nie jest konieczne, jako że są to ure­gulowania powszechnie dostępne (s);

poręczyciel weksla - patrz: awalista (b);

position - patrz: pozycja spedycyjna (s);

powiadomienie kapitana statku powietrzne­go - ang. Special load - Notification to Capitain - NOTOC - dokument zawierający wszystkie, określone przepisami, informacje dla kapitana statku powietrznego o materiałach niebezpiecz­nych załadowanych na pokład; dokument jest sporządzany przez agenta odpowiedzialnego za załadunek w minimum dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje kapitan statku po­wietrznego (sl);

pozycja spedycyjna - ang. file, niem. Position - akta i rozliczenie pojedynczej usługi spedy­cyjnej, np.: przewozu całopojazdowego lub do­stawy kontenera morskiego (s);

PP - ang. charges prepaid - zapis na AWB, oznacza, że nadawca opłacił koszty przesyłki do miejsca jej dostarczenia frachtem lotni­czym (s);

PPD - ang. prepaid - fracht przedpłacony;

PPW - ros. prawiła polzowanija wagonami w mieżdunarodnom pasażyrskom i żeleznodorożnom gruzowom soobszczenii - przepisy użytko­wania wagonów w kolejowej komunikacji mię­dzynarodowej - obowiązuje strony SMGS (sk);

pre-arrival declaration deklaracja celna składana przed przybyciem towaru celnego do miejsca jego odprawy celnej w imporcie (c);

Pre-Arrival Processing System - PAPS - pro­ces przygotowania odprawy celnej przed przy­byciem ładunku do USA, dokonywanej na pod­stawie dokumentów przesłanych elektronicznie

z wyprzedzeniem (c);

Pre-Arrival Review System - PARS - proces sprawdzenia przesyłek pod kątem bezpieczeń­stwa antyterrorystycznego, dokonywany na podstawie dokumentów przesłanych elektro­nicznie przed przybyciem towaru (s);

pre-departure declaration - deklaracja celna składana przed przybyciem towaru do miejsca odprawy celnej w eksporcie (c);

production to demand - patrz: produkcja pod popyt (1);

production to order - patrz: produkcja pod zamówienie (1);

produkcja pod popyt - ang. production to de­mand - towar lub usługa wytwarzany jest pod oszacowany przez producenta popyt na danym rynku; to podejście niesie za sobą duże ryzyko niezrealizowania się popytu i pozostania z ka­pitałem zamrożonym w towarze lub niesprzedanych usługach (1);

produkcja pod zamówienie - ang. production to order - towar lub usługa są wytwarzane tylko pod przyjęte przez producenta zamówienia; to podejście pozwala uniknąć ryzyka przeszaco­wania popytu, choć wymaga dużej elastyczno­ści przy zmianach stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych w krótkim czasie (1);

profit centre - wydzielona w księgowości część działalności przedsiębiorstwa, dla której prowa­dzony jest pełny lub uproszczony (w zależności od potrzeb zarządzającego) rachunek przy­chodów i kosztów (tzw. P&L), co umożliwia zarządzającemu stwierdzenie, czy działalność (w wypadku, jeżeli profit centre prowadzi sprze­daż) jest opłacalna lub pozwala (w wypadku, jeżeli profit centre nie prowadzi sprzedaży) mieć stały wgląd w koszty tej komórki - wtedy mówimy, w zasadzie, o service centre (l, s);

projekt logistyczny - przygotowanie specy­ficznego rozwiązania logistycznego dla kon­kretnego klienta lub grupy klientów, tzw. ang. tailor madę solution (1);

ProLogistyka - stowarzyszenie spedytorów zrzeszające 11 największych spedytorów na rynku polskim;

prom - statek uniwersalny przewożący duże jednostki toczne, np.: samochody, samochody ciężarowe, wagony kolejowe (sm);

Promissory Notę - patrz: weksel własny;

prom kolejowy - prom przewożący wyłącznie składy kolejowe (sm);

promowce - ang. ro-ro yessels - statki specja­listyczne ładowane przy pomocy metody ro-ro, czyli poprzez wtaczanie ładunku na kołach włas­nych lub umieszczonych na matTy trailcrs (sin);

proportional rates - ang. patrz: taryfy propor­cjonalne (sl);

pro rata freight - patrz: fracht częściowy (sm);

przestojowe - ang. demurrage - opłata za prze­trzymanie środka transportu pod załadunkiem lub wyładunkiem ponad czas wolny od opłat (s);

przesyłka gotowa do przewozu w transpor­cie lotniczym - jest to przesyłka spełniająca warunki zawarte w przepisach IATA dotyczą­cych bezpieczeństwa przewozu; szczegółowe wymagania są określone w rezolucji IATA nr 833 (sl);

przesyłka objętościowa - przesyłka, której waga obciążeniowa wynikająca z dużej objęto­ści towaru przekracza wagę brutto (s);

przetrzymywanie - ang. detention - okres cza­su ponad przewidziany na załadunek lub wy­ładunek środka transportu (w tym kontenera) oraz na przestój (sm);

przetrzymywanie statku - ang. detention of vessel - okres postoju statku po przekroczeniu czasu przeznaczonego na przestój w umowie czarterowej, za który czarterujący zobowiązany jest zapłacić armatorowi odszkodowanie, zwy­kle wyższe od stawki przestojowego (sm);

przewozy ciężkie - synonim stosowany w praktyce spedycyjnej dla przewozów specjal­nych (ps);

przewozy ponadgabarytowe - synonim stoso­wany w praktyce spedycyjnej dla przewozów specjalnych (ps);

przewozy ponadnormatywne - tak w języku urzędniczym i żargonie prawnym określane są przewozy specjalne (ps);

przewozy specjalne - ang. special transports, niem. Sondertransporte - określane tym mia­nem ze względu na przekroczenie przez ła­dunek i (lub) środek transportu przynajmniej jednego z dopuszczalnych dla danego środka transportu kryteriów: wymiarów (długość, szerokość, wysokość) lub tylko jednego z wymiarów nawet o jeden centymetr - dotyczy nie tylko wielkości przestrzeni ładunkowej, ale także maksymalnych wymiarów zewnętrznych środka transportu; dopuszczalnej łącznej ma­sy ładunku i środka transportu w stosunku do obowiązujących normatywów; dopuszczalnego nacisku na oś i (lub) osie standardowego środka transportu (ps);

przewoźne - koszty transportu, fracht (s);

przewoźnik drogowy - przewoźnik wykorzy­stujący do przewozu pojazdy drogowe (sd);

przewoźnik kolejowy - przewoźnik wykorzy­stujący do przewozu pojazdy szynowe (sk);

przewoźnik lotniczy - przewoźnik wykorzy­stujący do przewozu statki powietrzne (sl);

przewoźnik morski - przewoźnik wykorzy­stujący do przewozu statki morskie (sm);

przewoźnik śródlądowy - przewoźnik wyko­rzystujący do przewozu środki transportowe żeglugi śródlądowej (s);

przewoźnik wspólnotowy - ang. community carrier - przewoźnik lotniczy, z ważną licen­cją na prowadzenie działalności, wydaną pr/c/ państwo członkowskie zgodnie z przepisami rozporządzenia rady (EWG) nr 2407/92 / dniu 23 lipca 1992 r. w sprawie wydawania licencji przewoźnikom lotniczym (sl);

przewóz na akredytywie - patrz: akredytywa (s);

przewóz całopojazdowy - zleceniodawca płaci za zdolność załadowczą (pojemność) zamówionego samochodu, bez względu na ilość i objętość towaru, jaki załaduje, czyli wynajmuje cały pojazd (sd);

przewóz drobnicowy - klient płaci za faktyczną lub obliczeniową wagę (wynikającą z objętości towaru), a zastosowany do przewozu pojazd jest dobierany przez spedytora i jego wielkości nie ma wpływu na stawkę przewozową;| (s).

pure car carrier - PCC - patrz: samochodowiec (sm);

qoota - ang. patrz: kontyngent (c);

RAFDT 1941 - Revised American Foregin Trade Definitions - Znowelizowane Amery­kańskie definicje w handlu zagranicznym opra­cowane w 1941 r. (poprawione AFTD- Ameri­can Foregin Trade Definitions - amerykańskie definicje handlu zagranicznego z 1919 r.) - są zbiorem i wykładnią formuł handlowych stoso­wanych w handlu zagranicznym USA (s);

rampa uchylna - ang. taił lift, niem. Hebebiih-ne - zamontowana na tyle samochodu rampa załadowcza obniżająca się do poziomu ziemi, umożliwiająca załadunek i wyładunek przy pomocy wózka paletowego, jeżeli w miejscu załadunku lub wyładunku nie ma odpowiedniej rampy (sd);

received for shipment B/L - patrz: konosa­ment na towary przyjęte do załadunku (sm);

reefer vessel - patrz: chłodnicowiec (sm);

reeksport - sprzedaż towaru do kraju trzeciego, zakupionego uprzednio w innym państwie (s);

reeksport bezpośredni - ma miejsce, jeżeli w wyniku sprzedaży towaru z jednego państwa do kraju trzeciego towar nie przechodzi przez terytorium państwa-siedziby reeksportem (s);

reeksport pośredni - ma miejsce, jeżeli w wyniku sprzedaży towaru z jednego państwa do kraju trzeciego towar przechodzi przez kraj reeksportem;

refakcja - rabat udzielany po wykonaniu usłu­gi przewozowej; nadawca towaru i przewoźnik umawiają się, że po przekroczeniu pewnego progu (progów) ilości nadanego towaru, na­dawca otrzyma określony rabat (sk);

regulacje RSM - funkcjonuje w ramach Kon­wencji COTIF i systemu CIM; jest zbiorem regulacji dla międzynarodowego przewozu to­warów (sk);

reguły Yorku-Antwerpii - narzędzie umowne­go określania zakresu awarii wspólnej, ujednolicającego tę praktykę w skali światowej; powsta­ły w drugiej połowie XIX wieku, ostatnio aktu­alizowane w 1994 r.; ponieważ nie są prawem międzynarodowym, brak zapisu umownego o ich zastosowaniu oznacza, że rozliczenie; awarii wspólnej nastąpi według przepisów pra­wa portu zakończenia podróży morskiej (sm);

rekomendacja nadania - ang. routing order, niem. Yersandempfehlung - list polecający wy­stawiany przez stronę nie mającą gestii trans­portowej na druku zaufanego spedytora, skie­rowany do partnera mającego gestię transpor­tową; jest to prośba o skorzystanie ze spedytora strony polecającej (s);

relacja transportowa - trasa, jaką ma do po­konania przesyłka (s);

remitent - to osoba, na której rzecz lub na któ­rej zlecenie, ma być dokonana zapłata z weksla; jest to pierwszy wierzyciel wekslowy (s, 1);

reverse logistics - ang. logistyka zwrotów

- obejmuje zwrot towarów nie przyjętych przez odbiorcę, uszkodzonych lub wymagających na­prawy, jak też zwrot opakowań i zużytych to­warów, m.in. podlegających recyklingowi (1);

revocable letter of credit - patrz: akredytywa odwołalna (s);

rewers - patrz: list gwarancyjny (sm);

RFQ - ang. Reąuest For Quotation - zapytanie ofertowe, w którym pytający (potencjalny zle­ceniodawca) pyta dostawcę towarów lub usług o ceny (s);

RICo - ang. Regelment concernant le transport International ferroviaire des containers - regu­lamin międzynarodowego przewozu kolejami kontenerów - aneks nr III do CIM (sk);

RID - ang. Regelment concernant le transport International ferroviaire des merchandises dan-gerreuses - regulamin dla międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych

- aneks nr I do załącznika B (CIM) konwencji COTIF (sk);

RIP - regulamin międzynarodowego przewozu kolejami wagonów prywatnych - aneks nr II do CIM (sk);

RIV - ang. Regolamente internazionale veicoli

- umowa o wzajemnym użytkowaniu wagonów towarowych w komunikacji międzynarodowej

- podpisana przez sygnatariuszy COTIF (sk);

ROCE - ang. Return on Capital Employed

- stopa zwrotu z zaangażowanego kapitału (s);

rodzajowa stawka frachtowa - patrz: com-modity (s);

rolkontener - metalowy pojemnik na przesył­ki o wymiarach poziomych odpowiadających europalecie, mający składane ścianki boczne z siatki oraz koła (s);

Rollede LandstraBe - patrz: huecke-pack (s);

ro-ro - roll on - roll off - pozioma metoda przeładunku przez przetaczanie na własnych kołach lub na specjalnych podwoziach (marły trailer) (sm);

ro-ro vessel - patrz: promowiec (sm); round trip - patrz: jazda okrężna (sd);

routing - ang. wybór drogi przesyłki, droga przesyłki w łańcuchu dostaw (l, s);

routing order - patrz: rekomendacja nadania (s);

rundkurs - patrz: jazda okrężna (sd);

rudowiec - masowy statek specjalistyczny do przewozu rudy (sm);

rynek spot - rynek wolnej przestrzeni ładun­kowej i towarów oczekujących na podjęcie w danym miejscu i czasie (s);

S.A. 1984/1998 - ang. TheShipping Actof 1984 as modified by The Ocean Shipping Reform Act of 1998 - amerykańska ustawa żeglugowa uch­walona w 1984 r. i zmodyfikowana w 1998 r. (sm);

SAD - ang. Single Administrative Document

- dokument zgłoszenia towaru do odprawy celnej wymagany w Unii Europejskiej; zharmoni­zowana przez Komisję Europejską wersja jest już stosowana w Austrii, Holandii, Niemczech i w Polsce, powinna objąć wszystkie 25 państw-

-członków od 2006 r.; przesunięcie wprowa­dzenia na rok 2008 zgłosiły Irlandia, Francja i Wielka Brytania; wprowadzenie zharmoni­zowanego dokumentu SAD jest warankiem wprowadzenia ECS (c);

said to be - formuła używana przez przewoź­nika morskiego do zaznaczenia na konosamen­cie, że waga towaru lub zawartość opakowań są mu nieznane (sm);

sales lead - patrz: wskazówka sprzedaży (s);

samochodowiec - ang. pure car carrier – PCC - statek specjalistyczny do przewozu samocho­dów (sm);

samolot liniowy - samolot operujący na sta­łym, powtarzalnym w rytmie tygodniowym rejsie, opatrzony numerem rejsu; samoloty li­niowe są zawsze własnością lub pod zarządem (czarter samolotu jako jednostki transportowej) linii lotniczych (sl);

samolot pasażerski - ang. pasaanger aircraft, pax aircraft, bailey - samolot przewożący pasa­żerów i fracht lotniczy (sl);

samolot rejsowy - patrz: samolot liniowy (sl); scorecard - patrz: karta wyników (l, s);

SDR - ang. Special Draving Rights - specjalne prawa ciągnienia - umowna jednostka rozra­chunkowa oparta na koszyku walut Europej­skiej Wspólnoty Gospodarczej (s);

Semi-container ship - patrz: semikontenero-

wiec (sm);

semikontenerowiec - ang. semi-container ship

- statek przystosowany do przewozu kontene­rów i drobnicy konwencjonalnej (sz);

semi trailer - patrz: naczepa płaska (sd):

service centre - wydzielona komórka przed­siębiorstwa świadcząca usługi dla innych jego komórek, nie prowadząca własnej sprzedaży; prowadzenie rachunku kosztów tej komórki umożliwia analizowanie ich rozwoju i podej­mowanie decyzji menedżerskich o jej rozwoju, zgodnym z polityką firmy (l, s);

shipowner - właściciel statku, armator (sm);

shipped B/L - patrz: konosament na towary załadowane (sz);

shipment unique reference number - ang. patrz: unikalny numer referencyjny przesył­ki (c);

ship's cargo manifest - patrz: manifest ładun­kowy (sm);

siarkowiec - masowy statek specjalistyczny do przewozu płynnej siarki (sm);

Single Access Point - SAP - ang. jeden punkt dostępu - wg koncepcji wprowadzenia wyłącznie elektronicznych odpraw celnych na terenie Unii Europejskiej (realizacja przewidywana na rok 2010), oznacza możliwość załatwienia wszelkich spraw celnych dzięki dostępowi do elektronicznej sieci celnej w jednym miejscu (c);

Single European Authorisation - SEA - ang. pojedyncze uznanie europejskie - koncepcja Unii Europejskiej wynikająca ze zmodernizo­wanego kodeksu celnego UE oznaczająca, że uznanie w którymkolwiek z państw-członków danej firmy za autoryzowanego operatora eko­nomicznego jest uznaniem de facto na terenie całej UE (c);

single window - ang. jedno okno - koncepcja Unii Europejskiej polegająca na umożliwieniu podmiotom gospodarczym i obywatelom za­łatwiania wszystkich spraw związanych z kon­taktem z administracją państwową (w tym cel­ną i podatkową) poprzez jeden portal interne-towy;

SJ - koleje szwedzkie (sk);

skan - ang. scan - oznacza zeskanowanie prze­syłki po kodzie kreskowym w ściśle zdefiniowa­nym miejscu sieci spedytora; wykorzystywany do track & tracę (zwany wtedy także: event) oraz do statystyk jakościowych (KPI) (l, s);

SKD - ang. Semi-Knocked Down - prawie rozmontowany - tak określa się w przemyśle motoryzacyjnym samochód częściowo ro/-montowany w celu przesłania go do kraju po­nownego montażu (wiele krajów nie stosuje cła na części i podzespoły samochodowe służące do przemysłowego montażu);

skład celny - obszar składowania objęty wol­nocłowymi regulacjami, umożliwiającymi skła­dowanie i przetwarzanie towaru (tzw. uszla­chetnienie czynne i bierne oraz inne procesy produkcyjne) bez wprowadzania go na obszar celny danego państwa (s);

sku - ang. stock keeping unit - jednostka ma­gazynowa - specyficzny numer pozwalający zidentyfikować konkretny, przechowywany w magazynie towar, np. opakowanie jednostko­we proszku do prania dla detalisty, ale karton opakowań jednostkowych tegoż proszku dla hurtownika (l, s);

SMART - kryteria ustalania celów dla za­rządzania poprzez cele; cele muszą być: Simple - proste i zrozumiałe, Measurable

- mierzalne w kategoriach statystycznych, Acheivable - osiągalne, czyli realne w da­nej rzeczywistości gospodarczej, Reasonable

- rozsądne z punktu widzenia sensu pomiaru i wartości tego pomiaru dla zarządzającego i zarządzanego, Time defined - określone w czasie, czyli ze zdefiniowanym horyzontem czasowym osiągnięcia (l, s);

SMGS - roś. sogłaszenije o mieżdunarodnom żeleznodorożnom gruzowom soobszczenii

- zwyczajowa nazwa kolejowego listu prze­wozowego w systemie przewozów kolejowych SMGS lub nazwa umowy SMGS (sk);

SNCF - koleje francuskie (sk);

SOLAS - ang. International Convention for the Safety of Life at Sea - międzynarodowa konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu

(sm); solówka - potoczne określenie ciężarowego samochodu silnikowego, używanego bez przy­czepy (sd);

Special load - Notiflcation to Capitain - NO-

TOC - patrz: powiadomienie kapitana statku powietrznego (sl);

specific commodity rates - ang. patrz: taryfy rodzajowe (sl);

spedycja kolejowa - obejmuje szereg działań spedytora, które prowadzą do przesłania prze­syłki transportem kolejowym, wszelkimi jego formami i dostępnymi sposobami (sk);

spedycja lotnicza - obejmuje szereg działań spedytora, które prowadzą do przesłania prze­syłki transportem lotniczym, wszelkimi jego formami i dostępnymi sposobami (sl);

spedycja morska - obejmuje szereg działań spedytora, które prowadzą do przesłania prze­syłki frachtem morskim, wszelkimi jego for­mami i dostępnymi sposobami (sz);

spedytor domowy - firma mająca siedzibę niedaleko siedziby klienta (u którego speł­nia tę funkcję), pracująca dla tegoż klienta od niemalże niepamiętnych czasów i realizująca wszystkie zlecenia klienta, bez względu na własny profil, po prostu podzlecając czynno­ści, których nie wykonuje, innym spedytorom--podwykonawcom (s);

spedycja drogowa - obejmuje swym obsza­rem szereg działań spedytora, które prowadzą do przesłania przesyłki frachtem drogowym, wszelkimi jego formami i dostępnymi sposo­bami (sd);

spedytor drogowy - firma oferująca usługi spe­dycji drogowej dzięki bezpośrednim umowom z przewoźnikami drogowymi (sd);

spedytor główny - spedytor posiadający zlece­nie bezpośrednio od klienta i angażujący do je­go realizacji jako podwykonawców także inne firmy spedycyjne (s);

spedytor kolejowy - firma oferująca usługi spedycji kolejowej dzięki bezpośrednim umo­wom z przewoźnikami kolejowymi (sk);

spedytor lotniczy - firma oferująca usługi spe­dycji lotniczej dzięki bezpośrednim umowom z przewoźnikami lotniczymi (sl);

spedytor morski - jest to firma oferująca usługi spedycji morskiej dzięki bezpośrednim umowom z przewoźnikami morskimi i portem (portami) morskim (sz);

spedytor-logistyk - patrz: firma logistyczna (1);

spedytorski list przewozowy list przewo­zowy wystawiany i sygnowany nazwą firmy spedycyjnej; używany jest do wszelkich form frachtu konsolidowanego, często można go rozpoznać po przedrostku określającym nazwę firmy, która go wystawia, to samo dotyczy B/L i AWB; we frachcie drobnicowym samochodo­wym nazywany jest często bordero (od francu­skiego bordereau) (s);

spedytor-specjalista w niszy rynkowej to

z reguły co najmniej średniej wielkości firma spedycyjna, która dzięki trafnej decyzji opa­nowała specyficzną niszę rynkową (przewozy odzieży „na wisząco" lub przewozy płynnych materiałów chemicznych), w której opanowa­nie nie zainwestowały swego czasu duże firmy i która osiągnęła poważny stopień zaawanso­wania specjalistycznej usługi, co powoduje, że potencjalny konkurent ponosi oprócz ryzyka inwestycyjnego, duże ryzyko niedostatecznego know-how (s);

spedytor zastępczy - to ten, któremu spedytor powierza wykonanie przyjętego przez siebie zlecenia; w tym przypadku zastosowanie mają przepisy art. 738 k.c. w powiązaniu z art. 796 k.c., który wyraźnie stanowi, że przyjmujący zlecenie może powierzyć jego wykonanie oso­bie trzeciej tylko wtedy, gdy to wynika z za­wartej ze zleceniodawcą umowy lub zwyczaju albo, gdy jest to wymuszone okolicznościami

(s);

SQAS - ang. Safety and Quality Assessment System - stworzony przez Europejskie Sto­warzyszenie Przemysłu Chemicznego CEFIC w celu standaryzacji wymagań; system ten, nie jest certyfikacją, a jego celem jest oce­na jakości bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i ochrony środowiska; wynik audytu SQAS mówi o słabych i mocnych stronach przed­siębiorstwa w audytowanych dziedzinach; badanie odbywa się na podstawie sformuło­wanych przez przemysł chemiczny wymagań dla ekspertyz SQAS i zgodnie z listą pytań SQAS; wynik audytu wg SQAS zawarty jest w sprawozdaniu, które jest umieszczane na stronie www.sqas.org i które jest dowodem, że przedsiębiorstwo poddało się badaniu i po­zwala wszystkim chcącym skorzystać z usług takiego podmiotu na pewność, że wykona on ciążące na nim obowiązki (s);

s/s - ang. steam ship - statek parowy (sm);

standby letter of credit - patrz: akredytywa standby (s);

statek dowozowy - ang. feeder ship - statek przewożący towar z portu załadowania do portu bazowego lub z portu bazowego do portu prze­znaczenia za konosamentem lokalnym (sm);

statek specjalistyczny - statek zbudowany do przewozu: szczególnego, jednego rodzaju ładunku, np.: samochodów lub rudy żelaza, jednostek ładunkowych stanowiących samo­istne jednostki transportowe - kontenerów lub barek; jednostek towaru przemieszczanych na własnych kołach lub podwoziach typu maffy trailer, np. promowiec; łączących dwie cechy specjalistyczne - konteneropromowce (sm);

statek typu COBO - ang. coal-ore-bulk-oil

- statek masowy przystosowany do przewozu ropy naftowej, rudy żelaza i węgla (sm);

statek typu OBO - ang. ore-bulk-oil - statek masowy przystosowany do przewozu ropy naf­towej i rudy żelaza (sm);

statek uniwersalny - ang. generał cargo ship

- statek przystosowany do przewozu drobnicy

konwencjonalnej (ang. break bulk cargo), nie­wielkiej ilości ładunków masowych, suchych lub płynnych w tzw. głębokich zbiornikach (ang. deep tanks), a także niewielkiej ilości to­warów chłodzonych (sm);

statement of facts - dokument odnotowują­cy wszystkie zdarzenia, które mają wpływ na okres postoju statku w porcie (sm);

Stauverlust - niem. patrz: strata sztauerska (sd);

stawka frachtowa „ad valorem" - AV - staw­ka frachtu będąca umówioną sumą wyrażoną w procentach od wartości przewożonego towa­ru; w przypadku stawki AV nie mają zastoso­wania limity odpowiedzialności przewoźnika według przyjętych w regułach hasko-visbij-skich (sm);

STEWOG - ang. Smali Technical Working Group - grupa robocza Komisji UE zajmu­jąca się przesyłkami celnymi małej wartości w aspekcie uproszczenia ich obsługi celnej na obszarze celnym Unii Europejskiej; grupa pro­ponuje, aby przesyłki o wartości do 50 euro i wadze do 2 kg podlegały jednolitemu cłu o wysokości 5 euro, a przesyłki o wartości do 100 euro i wadze od 5 kg jednolitemu cłu o wy­sokości 15 euro (c);

stowage loss of space - ang. patrz: strata sztau­erska (sd);

strata całkowita - ang. total loss - strata po­wstająca w wyniku awarii poszczególnej lub wspólnej; może to być strata całkowita kon­struktywna lub rzeczywista (sm);

strata całkowita konstruktywna - ang. con-structive total loss - ma miejsce wtedy, gdy np. koszt naprawy statku byłby wyższy od wartości statku po naprawie (sm);

strata całkowita rzeczywista - ang. actual to­tal loss - ma miejsce wtedy, gdy koszt naprawy szkody jest niższy od wartości mienia po naprą wie szkody (sm);

strata częściowa - ang. partial loss utrata części ładunku morskiego (sm):

strata sztauerska - ang. stowage loss of spa-ce, niem. Stauverlust - strata przestrzeni ładun­kowej wynikająca ze specyficznych własności sztauerskich ładunku; w przypadku ładunku pa-letyzowanego może wynikać z niemożności pię-trowania palet ze względu na ich wysokość (np. ponad l ,20 m) lub właściwości towaru (sd);

strategie scorecard - patrz: strategiczna karta wyników (l, s);

strategiczna karta wyników - ang. strate­gie scorecard - zestawienie wzajemnie po­wiązanych, strategicznych mierników (KPI) działalności przedsiębiorstwa lub jego części, uwzględniających wskaźniki określone przez właściciela (np.: stopa zysku, zysk brutto lub netto), wskaźniki funkcjonowania kluczo­wych procesów (np. terminowość dostaw) oraz wskaźniki dotyczące zarządzania ludźmi (np.: płynność kadr, stopa awansów wewnętrznych) (l, s);

stripping - ang. - patrz: devannig (sm);

suezmax - statek oceaniczny, który może prze­płynąć Kanał Sueski, o wyporności do 150 000 dwt (sm);

sundays and holidays excepted - oznacza, że do czasu dozwolonego na załadunek lub wyła­dunek wyczarterowanego statku nie wlicza się niedziel i świąt (sm);

Supply Chain Logistic - logistyka łańcucha dostaw - obsługa logistyczna łańcucha dostaw danego klienta, branży, rynku, pojęcie węższe od zarządzania łańcuchem dostaw (1);

Supply Chain Management - zarządzanie łańcuchem dostaw - obejmuje znacznie szersze spektrum aniżeli stricte zarządzanie tylko do­stawami. Jest to zarządzanie, planowanie oraz nadzorowanie wszelkich ruchów towarowych i elementów inwentarza produkcyjnego danego przedsiębiorstwa oraz związanego z tym ru­chem przepływu informacji (1);

surf-days o/nacza, że dni silnej fali przybo-jowej (np.: n;i Filipinach c/y w Afryce Zachodniej) są wyłączone z czasu przeznaczonego na załadunek lub wyładunek statku czarterowego zakotwiczonego na przyboju (sm);

swap body - patrz: nadwozie wymienne (sd, sk, sm,!);

swoboda frankowania - wynikająca z prze­pisów CIM zasada mówiąca, że nadawca po­przez odpowiedni wpis w kolejowym liście przewozowym określa, jaką część należności przewozowych opłaca sam, a jaką część opłaca odbiorca (sk);

SWOT - ang. Strengths, Weaknesses, Oppor-tunities and Threats - analiza silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń przedsiębiorstwa;

sworzeń królewski - miejsce i sposób połącze­nia naczepy z ciągnikiem (sd);

SZ - koleje słoweńskie (sk);

sztuka przewozowa - zwana też z angielska co/// - jakakolwiek jednostka przeliczeniowa ładunku, np.: paleta, karton, szpula, wiązka etc.

(s);

świadectwo pochodzenia - dokument cełny potwierdzający kraj lub region pochodzenia to­waru; Form A i EUR (c);

TACT - ang. The Air Cargo Tariff - między­narodowe towarowe taryfy lotnicze TATA (sl);

taił lift - patrz: rampa uchylna (sd);

tailor madę solution - ang. przygotowane specjalnie pod indywidualne potrzeby danego klienta rozwiązanie logistyczne (1);

tankowiec - statek masowy przeznaczony do przewozu ładunków płynnych, np.: ropy nafto­wej, chemikaliów lub płynnej siarki (sm);

taryfa konferencyjna - jest to wspólna taryfa armatorów zrzeszonych w danej konferencji żeglugowej, operujących na danych szlakach żeglugowych lub na danym akwenie morskim

(sm);

taryfy klasyfikacyjne - ang. class rates - skła­dowa TACT - stosowane dla ściśle okrcślo- nych towarów dla przewozów w lub pomiędzy określonymi obszarami geograficznymi IATA; stawki wyrażane są w procentach w stosunku do stawek taryf ogólnych i mogą być od nich wyższe lub niższe (sl);

taryfy ogólne - ang. generał cargo rates skła­dowa TACT - dla przesyłek o wadze 45 kg i cięższych, określane jako ilościowe (obniżo­ne) (sl);

taryfy proporcjonalne - ang. proportional rates, add on amounts - składowa TACT - za­wierają stawki stosowane w połączeniu z inną stawką taryf TACT (sl);

taryfy rodzajowe - ang. specific commodity rates - składowa TACT - dotyczą przewozu pewnych specyficznych rodzajów towarów; są niższe, niż w taryfach ogólnych i obowiązująna określonej trasie w jedną stronę, przy założeniu przekroczenia wymaganej, minimalnej wagi przesyłki; ich ustalanie, zmiany bądź likwida­cja podlegają specjalnemu trybowi ustalonemu przez IATA (sl);

TAXUD - ang. Taxation and Customs Union Directoriate-General - Dyrektoriat Generalny Unii Celno-Podatkowej - organ Komisji Euro­pejskiej UE (c);

TCDD - koleje tureckie (sk);

TD - usługa kurierska Time Definite polegają­ca na gwarancji dostawy przesyłki do określo­nej godziny w określonym dniu (np. do 09.00 lub 12.00) (s);

terminal - w spedycji tym mianem określa się magazyn, przez który przechodzą towary składowane tylko na czas niezbędnych opera­cji spedycyjnych, a nie podlegają samoistnemu składowaniu (s);

terminal drobnicowy - terminal spedytora (magazyn), w którym zbierane są przesyłki drobnicowe do nadania zbiorczym środkiem transportu lub do którego docierają przesyłki drobnicowe zbiorczym środkiem transportu ce­lem dystrybucji do odbiorców (s);

terminal konsolidacyjny - terminal (maga­zyn), w którym następuje konsolidacja i dekon-solidacja przesyłek, zwany także terminalem zbiorczym lub drobnicowym (s);

terminal kontenerowy - terminal (nie musi być to magazyn), w którym port bądź armator składuje puste i pełne kontenery morskie (sm);

terminal multimodalny terminal, w którym spedytor oferujący przewozy kombinowane (multimodalne) dokonuje zmiany środka trans­portu (pk);

terminal przeładunkowy - terminal (maga­zyn), w którym spedytor dokonuje przeładun­ków swych przesyłek na ich drodze do miejsca

przeznaczenia, często jest to jednocześnie ter­minal konsolidacyjny (s);

terminal zbiorczy - patrz: terminal drobnico­wy (s);

termograf - urządzenie przenośne lub na sta­łe zamontowane w izotennicznej przestrzeni ładunkowej, rejestrujące w formie graficznej wysokość panującej temperatury w zadanym okresie czasu (s);

TEU - ang. Twenty Equivalent Unit -jednost­ka statystyczna stosowana w kontenerowym transporcie morskim, odpowiadająca kontene­rowi 20-stopowemu (sm);

THC - ang. Terminal Handling Charge - opła­ty portowe lub lotniskowe, którymi port lub lot­nisko obciąża spedytora za obsługę przesyłki. THC naliczane jest zarówno dla przesyłek im­portowych i eksportowych, konwencjonalnych, jak i kontenerowych (pełnokontenerowych i drobnicy kontenerowej) (sl, sm);

through B/L - patrz: konosament bezpośredni (sm);

time window - patrz: okno czasowe (s);

TIR - Transport International Routier - kon­wencja dotycząca tranzytu celnego w transpor­cie drogowym; przewozy przy zastosowaniu karnetu TIR (sd);

t.m. - tona metryczna (s);

toll - ang. myto, niem. Maut - patrz: opłata za przejazd (sd);

tona frachtowa - ang. freight ton - najczęściej spotykana w morskich taryfach baza frachto­wa, stanowiąca podstawę do obliczania frachtu (sm);

tona frachtowa miarowa ang. measurement ton - to metr sześcienny (l cbm = 35,3 cft) al­bo 40 stóp sześciennych (40 cft = 1,1327 cbm) (sm);

tona frachtowa objętościowa - patrz: tona frachtowa miarowa (sm);

tona frachtowa wagowa - ang. Wright ton

- to l tona metryczna (1000 kg) lub l tona an­gielska (l long ton = 2240 Ibs = 1016 kg) albo l tona amerykańska (l short ton = 2000 Ibs = 907 kg) (sm);

total loss - patrz: strata całkowita (sm);

towary niebezpieczne - towary, które ze względu na swoje właściwości lub sposób opa­kowania mogą stanowić zagrożenie dla otocze­nia i ludzi, szczególnie w wypadku kontaktu z ogniem lub wodą, wybuchające pod wpły­wem określonej temperatury, trujące etc.; to­wary te podlegają specyficznym obostrzeniom w transporcie i przy składowaniu; dla każdej gałęzi transportu obowiązują specyficzne, mię­dzynarodowe regulacje prawne określające wa­runki transportu i opakowania: transport dro­gowy - konwencja ADR; transport kolejowy

- regulamin RID; transport lotniczy - regulacje IATA DGR; transport morski - kodeks IMDG; transport śródlądowy wodny - regulacje ADN iADNR(s);

towary podwójnego zastosowania - ang. du-al use goods - towary mogące służyć zarówno celom militarnym, jak i cywilnym, podlegające szczególnemu nadzorowi celnemu w Unii Eu­ropejskiej; mogą być odprawiane tylko przez agentów celnych posiadających certyfikat WSK (t-);

tracking and tracing - T&T - śledzenie dro­gi przesyłki od momentu nadania do momentu przybycia do miejsca przeznaczenia, możliwe dzięki sieci komputerowej spedytora pracującej on-line na całym obszarze geograficznym dzia­łania firmy (s);

trader unique reference numer - ang. patrz: unikalny numer referencyjny prowadzącego handel (c);

transit time - patrz: czas przewozu (s);

transakcja kompensacyjna - jest odmiana transakcji wiązanej i polega na bezgotówko­wej, równej co do wartości wymianie towarów lub usług; przykładem transakcji kompensacyj­nej jest barter (s, ł);

transakcja wiązana - transakcja, w której świadczenie jednej ze stron (dostawa towaru lub usługi) jest uzależnione od innego świad­czenia drugiej strony (dostaw innego towaru lub usługi) (s, 1);

transshipment cargo - fracht lotniczy przeła­dowywany na lotnisku tranzytowym z samolo­tu, którym przyleciał bezpośrednio, na samolot, którym odleci (c, sl);

triple stack - umieszczanie na wagonach ko­lejowych trzech warstw kontenerów - projekt amerykański (sk);

tri-temp - ang. kontener izotermiczny podzie­lony na trzy przedziały, w których można utrzy­mywać różne temperatury (l, s);

UCP 500 - ang. Uniform Customs and Practi-ce for documentary credits -jednolite zwyczaje i praktyki dotyczące akredytyw dokumento­wych z 1993 r., nr 500;

UIC - ang. Union Internationale des Chemins de ter - Międzynarodowy Związek Kolejowy (sk);

UIP - ang. Union Internationale d'association de Proprietaires de Wagons Particuiers - Mię­dzynarodowy Związek Stowarzyszeń Właści­cieli Wagonów Prywatnych (sk);

UIRR - ang. Union Internationale de Societes de Transport Combine Rail-Route - Międzyna­rodowy Związek Towarzystw Przewozów Szy-nowo-Drogowych (sk, sd);

ULD - ang. Unit Load Device - jednostka ła­dunkowa w transporcie lotniczym (sl);

Ultra Large Crude Carrier - ULCC - ang. największe na świecie tankowce do przewozu ropy naftowej o wyporności od 300 000 do 550 000 dwt (sm);

umowa czarterowa - patrz: czarter (sm);

umowa spedycji - czyli najczęściej zlecenie spedycyjne (będące z mocy prawa, przy braku umowy jako takiej, właśnie umową) jest pod­stawowym dokumentem regulującym prawa, obowiązki i odpowiedzialność stron (s);

underwriter - ang. ubezpieczycie! (s); UN/EDIFACT - patrz: EDIFACT (s, 1);

unikalny numer referencyjny ang. uniąue reference number - numer, który będzie mu­siała posiadać każda przesyłka przychodząca lub wychodząca z obszaru celnego Unii Eu­ropejskiej, po wejściu w życie zmodernizowa­nego kodeksu celnego UE; numer ten będzie się składał z następujących części: unikalnego numeru referencyjnego prowadzącego handel, unikalnego numeru referencyjnego przewoźni­ka przewożącego daną przesyłkę, unikalnego numeru referencyjnego przesyłki (c);

unikalny numer referencyjny prowadzącego handel - ang. trader uniąue reference number

- numer, który będzie musiała posiadać każ­da firma prowadząca handel do lub z obszaru celnego Unii Europejskiej, po wejściu w życie zmodernizowanego kodeksu celnego UE (c);

unikalny numer referencyjny przesyłki

- ang. shipment uniąue reference number - nu­mer, który będzie musiała posiadać każda prze­syłka wychodząca lub przychodząca na obszar celny Unii Europejskiej, po wejściu w życie zmodernizowanego kodeksu celnego UE; jako przesyłkę rozumie się towar nadany jednorazowo przez jednego nadawcę, bez względu na liczbę sztuk przewozowych (c);

unikalny numer referencyjny przewoźnika

- ang. carrier uniąue reference number - nu­mer, który będzie musiał mieć każdy przewoź­nik operujący na terytorium Unii Europejskiej po wejściu w życie zmodernizowanego kodek­su celnego UE (c);

unique reference number - ang. patrz: unikal­ny numer referencyjny (c);

URC - ang. Uniform Rules for Collections

-jednolite zwyczaje dotyczące inkasa (s, 1);

U.S. Bioterrorism Act. - ustawa przeciwko bioterroryzmowi (s, 1);

U.S. UPC - ang. U.S. Universal Product Co-de - amerykański standard kodów kreskowych kompatybilny z europejskim EAN (s, 1);

UTI - Unitę de transport intermodal - intermo-dalna jednostka ładunkowa (sd, sk, sl, sm);

yaluation form - patrz: formularz wyceny (sm);

value added servicies (VAS) - ang. usługi dodające wartość przez np.: konfekcjonowa­nie towaru, przepakowywanie, aż po montaż modułów dostarczanych przez operatora logi­stycznego na taśmę produkcyjną (l, s);

value for customs purposes only - ang. war­tość tylko do celów celnych - formuła wpisy­wana na rachunkach pro forma towarzyszących towarowi przekazywanemu za darmo (c);

VAS - ang. Yalue Aded Servicies - usługi two­rzące tzw. wartość dodana, uzupełniające usługę podstawową; przykładem VAS może być kon­fekcjonowanie magazynowanego towaru (l, s);

yentilated container - ang. kontener wentylo­wany - wodoszczelny kontener morski, który posiada urządzenia do wentylacji (sm);

Yersandempfehlung - patrz: rekomendacja nadania (s);

Very Large Crude Carrier - VLCC tan­kowce do przewozu ropy naftowej o nośności od 200 000 do 299 999 dwt (sm);

vessel operator - operator statku (sm);

yisibility tool - ang. narzędzie umożliwiające podgląd - systemy proaktywne track & tracę, które nie tylko generuj ą automatyczną informa­cję negatywną, ale także umożliwiają klientowi śledzenie przesyłek (a nawet poszczególnych linii zamówienia) według jego oznaczeń (np. numer zamówienia); ponadto dostarczają auto­matycznie zdefiniowane raporty zbiorcze oraz okresowe raporty KPI (Key Performance Indi-cators);

vis major - ang, siła wyższa, np.: powódź, strajk;

VOCC - ang. Yessel Operating Common Car­rier - armator morski posiadający własne statki (sm);

voyage -- podróż statku morskiego (sm);

w/m - czyli, tzw. waga-miara (skrót pochodzi od angielskiego Weight-Measurement), jeśli nie jest inaczej wskazane w ofercie spedytora ozna­cza to, że fracht będzie naliczany per l tonę lub l metr sześcienny towaru. Np. 100 dol. w/m dla przesyłki l-tonowej i 1,5 m³ oznacza koszt frachtu 100 dol. x 1,5 w/m = 150 dol. (l, s);

waga obliczeniowa - waga ładunku wynikają­ca z przemnożenia objętości przesyłki liczonej jako objętość najmniejszego prostopadłościanu, w którym zmieści się przesyłka, przez stosowa­ny przy danym środku transportu współczyn­nik przeliczeniowy (np. w drobnicy drogowej: l metr sześcienny = min. 330 kg) (s);

waga-miara - patrz: w/m (s, 1);

wagon prywatny - wagon nie będący własnoś­cią kolei, a należący do przedsiębiorstwa spe­cjalizującego się w wynajmie wagonów lub do innej firmy (sk);

warehouse on the road WÓR patrz: maga­zyn w drod/e (1);

wartość celna towaru -jest to wysokość fak­tycznej należności za towar na granicy polskiej, przy czym dla przesyłek importowanych do kra­ju na warunkach EXW do wartości określonej w fakturze dolicza się koszt frachtu i ubezpiecze­nia do granicy polskiej oraz opłat licencyjnych, o ile takie występują (vide par. 30 kodeksu cel­nego RP) (c);

wartość dodana - pojęcie z zakresu logistyki (angielski termin: added value); oznacza, że usługa wnosi dodatkowe korzyści dla zama­wiającego, wynikające bardziej z technologii, polityki marketingowej lub innych czynników po stronie wykonawcy aniżeli samej treści usługi (l, s);

warunki dostawy - patrz: gestia transportowa (s);

WCO - ang. World Customs Organisation

- Światowa Organizacja Celna (c);

weather permitting days - patrz: weather working days (sm);

weather working days - oznacza, że do czasu przeznaczonego na załadunek lub wyładunek statku czarterowanego liczą się tylko dni po­godne, kiedy można prowadzić prace załadun­kowe lub wyładunkowe (sm);

Wechselbriicke - patrz: nadwozie wymienne (sd, sk, sm, 1);

weksel domicylowany - zwany także wekslem z domicylem - jest to weksel z oznaczonym domicyliatem; takie weksle należy przedstawić do zapłaty domicyliatowi; jest to, z reguły, bank prowadzący rachunek trasata (b);

weksel prosty - patrz: weksel własny (b);

weksel trasowany - ang. Bili of Exchange - jest papierem wartościowym, którego wy­stawca, zwany trasantem, poleca innej osobie, zwanej trasatem, zapłacić w oznaczonym ter­minie określoną sumę pieniędzy na rzecz lub na zlecenie określonej w wekslu osoby, zwanej remitentem (b);

Very Large Crude Carrier - VLCC tan­kowce do przewozu ropy naftowej o nośności od 200 000 do 299 999 dwt (sm);

vessel operator - operator statku (sm);

yisibility tool - ang. narzędzie umożliwiające podgląd - systemy proaktywne track & tracę, które nie tylko generuj ą automatyczną informa­cję negatywną, ale także umożliwiają klientowi śledzenie przesyłek (a nawet poszczególnych linii zamówienia) według jego oznaczeń (np. numer zamówienia); ponadto dostarczają auto­matycznie zdefiniowane raporty zbiorcze oraz okresowe raporty KPI (Key Performance Indi-cators);

vis major - ang, siła wyższa, np.: powódź, strajk;

VOCC - ang. Yessel Operating Common Car­rier - armator morski posiadający własne statki (sm);

voyage -- podróż statku morskiego (sm);

w/m - czyli, tzw. waga-miara (skrót pochodzi od angielskiego Weight-Measurement), jeśli nie jest inaczej wskazane w ofercie spedytora ozna­cza to, że fracht będzie naliczany per l tonę lub l metr sześcienny towaru. Np. 100 dol. w/m dla przesyłki l-tonowej i 1,5 m³ oznacza koszt frachtu 100 dol. x 1,5 w/m = 150 dol. (l, s);

waga obliczeniowa - waga ładunku wynikają­ca z przemnożenia objętości przesyłki liczonej jako objętość najmniejszego prostopadłościanu, w którym zmieści się przesyłka, przez stosowa­ny przy danym środku transportu współczyn­nik przeliczeniowy (np. w drobnicy drogowej: l metr sześcienny = min. 330 kg) (s);

waga-miara - patrz: w/m (s, 1);

wagon prywatny - wagon nie będący własnoś­cią kolei, a należący do przedsiębiorstwa spe­cjalizującego się w wynajmie wagonów lub do innej firmy (sk);

warehouse on the Road – WOR - patrz: maga­zyn w drodze (1);

wartość celna towaru -jest to wysokość fak­tycznej należności za towar na granicy polskiej, przy czym dla przesyłek importowanych do kra­ju na warunkach EXW do wartości określonej w fakturze dolicza się koszt frachtu i ubezpiecze­nia do granicy polskiej oraz opłat licencyjnych, o ile takie występują (vide par. 30 kodeksu cel­nego RP) (c);

wartość dodana - pojęcie z zakresu logisty

ki (angielski termin: added value); oznacza, że usługa wnosi dodatkowe korzyści dla zama­wiającego, wynikające bardziej z technologii, polityki marketingowej lub innych czynników po stronie wykonawcy aniżeli samej treści usługi (l, s);

warunki dostawy - patrz: gestia transportowa (s);

WCO - ang. World Customs Organisation

- Światowa Organizacja Celna (c);

weather permitting days - patrz: weather working days (sm);

weather working days - oznacza, że do czasu przeznaczonego na załadunek lub wyładunek statku czarterowanego liczą się tylko dni po­godne, kiedy można prowadzić prace załadun­kowe lub wyładunkowe (sm);

Wechselbriicke - patrz: nadwozie wymienne (sd, sk, sm, 1);

weksel domicylowany - zwany także wekslem z domicylem - jest to weksel z oznaczonym domicyliatem; takie weksle należy przedstawić do zapłaty domicyliatowi; jest to, z reguły, bank prowadzący rachunek trasata (b);

weksel prosty - patrz: weksel własny (b);

weksel trasowany - ang. Bili of Exchange - jest papierem wartościowym, którego wy­stawca, zwany trasantem, poleca innej osobie, zwanej trasatem, zapłacić w oznaczonym ter­minie określoną sumę pieniędzy na rzecz lub na zlecenie określonej w wekslu osoby, zwanej remitentem (b);

weksel własny - zwany także solą wekslem lub wekslem prostym - ang. Promissory Notę - jest papierem wartościowym, w którym trasant i trasat to ta sama osoba (b);

wet lease - ang. patrz: dzierżawa załogowa (sl);

węglowiec - masowy statek specjalistyczny do przewozu węgla (sm);

wiążąca informacja taryfowa - WIT - ang. Binding Tariff Information - BTI -jest decyzją w sprawie klasyfikacji towarów, która określa zgodnie z obowiązującymi przepisami podpozycję nomenklatury scalonej lub podpozycję każdej innej nomenklatury, która jest całko­wicie lub częściowo oparta na nomenklaturze scalonej lub dodaje do niej dalsze podziały i która została ustanowiona odrębnymi przepi­sami Wspólnoty w celu zastosowania w wymia­nie towarowej środków taryfowych (artykuł 20 ust. 3 kodeksu), wydawaną przez władze celne państwa członkowskiego na korzyść podmiotu gospodarczego; WIT udzielana jest bezpłatnie, zazwyczaj ważna jest przez okres sześciu lat i wiążąca prawnie wszystkie państwa człon­kowskie, bez względu na państwo członkow­skie, które ją wydało;

wieszakowiec - pojazd drogowy lub kontener przystosowany do przewozu wiszącej odzieży (sd, sk, sm);

winda załadowcza - patrz: rampa uchylna (sd);

win-win situation - ang. zamknięcie negocja­cji lub rozwiązanie problemu w drodze poro­zumienia gwarantującego korzyści wszystkim zaangażowanym stronom (s, 1);

wolny obszar celny - obszar pod nadzorem celnym położony na obszarze celnym danego państwa nie będący jego częścią; towary i usłu­gi wchodzące na ten obszar, tamże przetwarza­ne czy produkowane, nie podlegają odprawie celnej importowej, jak też poborowi podatku VAT (c);

working days - oznacza dni robocze, z wyłą­czeniem niedziel i świąt (s);

wózek paletowy - ręczny wózek umożliwia­jący przemieszczanie ładunków spaletyzowanych (s);

wózek widłowy - mechaniczny wózek (o napę­dzie elektrycznym, gazowym lub spalinowym), posiadający widły, które wsunięte w paletę umożliwiają operacje przeładunkowe typu lolo (s);

WPT - wspólna procedura tranzytowa - patrz: CTP (c);

wskazówka sprzedaży - ang. sales lead - do­kument zawierający maksimum uzyskanych przez sprzedawcę, od strony nie mającej ge­stii transportowej, informacji o kliencie i jego kontrakcie oraz oczekiwaniach w stosunku do spedytora, przesyłany do biura spedytora lub jego agenta w kraju, gdzie ma siedzibę strona kontraktu mająca gestię transportową (s);

współczynnik przeliczeniowy - stosowany dla obliczenia wagi wynikającej z objęto­ści towaru i specyficzny dla każdego środka transportu (s);

WTO - ang. World Trade Organisation - Świa­towa Organizacja Handlu;

zawiadomienie o gotowości statku do wyda­nia towaru - ang. notice of readiness (sm);

zaświadczenie spedytora o nadaniu towaru do przewozu - ang. Forwarders Certificalc of Transport (FCT), niem. Speditionversan-dbescheinigung (SVB) - dokument spedytora, wydawany na życzenie nadawcy w jednym, oryginalnym egzemplarzu, poświadczający, że spedytor nadał określonym w zaświadczeniu środkiem transportu w określonym dniu opisaną w zaświadczeniu partię towaru do określonego miejsca przeznaczenia; wydanie przez spedytora zaświadczenia nadawcy powoduje, że nie ma on prawa zmienić wpisanego w zaświadczeniu miejsca przeznaczenia towaru, chyba że nadawca zwróci oryginał zaświadczenia (s);

zaświadczenie spedytora o przejęciu towaru do przewozu - ang. Forwarders Certificate of Recepit (FCR), niem. Speditionsiibernahme-bescheiningung (SUB) - dokument spedytora, wydawany na życzenie nadawcy w jednym, oryginalnym egzemplarzu, poświadczający, że spedytor przyjął opisaną w zaświadczeniu partię towaru do nadania do określonego miej­sca przeznaczenia; wydanie przez spedytora zaświadczenia nadawcy powoduje, że nie ma on prawa zmienić wpisanego w zaświadczeniu miejsca przeznaczenia towaru, chyba że na­dawca zwróci oryginał zaświadczenia (s);

zbiornikowiec - patrz: tankowiec (sm);

zestaw drogowy - pojazd silnikowy z naczepą lub co najmniej jedną przyczepą (sd);

zestaw uniwersalny - zestaw drogowy pod plandeką (sd);

zharmonizowany system oznaczania i kodo­wania towarów - Harmonized System (HS) - został opracowany ówcześnie przez Radę Współpracy Celnej (obecnie Światowa Organi­zacja Celna); jest to system sześciocyfrowy (c);

zip code - ang. kod pocztowy;

zlecenie spedycyjne - jest określeniem kon­kretnych terminów i partii towarów powierzo­nych spedytorowi do obsługi albo w ramach ogólnej umowy spedycji, albo z braku takowej zlecenie spedycyjne staje się także umową spe­dycji (s);

zmodernizowany kodeks ceny Unii Europej­skiej - ang. Modernised Customs Code - zno­welizowany i częściowo zmieniony kodeks cel­ny UE, który wejdzie w życie w 2007 r. (c);

ZMPD - Zrzeszenie Międzynarodowych Prze­woźników Drogowych z siedzibą w Warszawie, członek IRU (sd);

znaki ładunku - elementy oznakowania, któ­re, aby były wymienione w konosamencie mor­skim, muszą być utrwalone na poszczególnych sztukach ładunku lub na ich opakowaniu w taki sposób, aby przy normalnych warunkach były czytelne do końca podróży morskiej (art. 137 kodeksu morskiego) (sm);

ZSR - koleje słowackie (sk);

zwierzakowiec - potoczna nazwa zestawu dro­gowego do przewozu żywych zwierząt (sd);

zysk brutto - zysk przed opodatkowaniem po­datkiem dochodowym (CIT); stosowany jako miernik efektywności przedsiębiorstwa (s);

zysk netto - zysk przedsiębiorstwa po opo­datkowaniu podatkiem dochodowym (CIT); bardzo rzadko stosowany jako miernik efek­tywności przedsiębiorstwa i niewiele mówiący o rzeczywistym stanie interesów, ze względu na stosowaną przez wszystkie przedsiębiorstwa optymalizację podatkową (s);

żegluga liniowa - utrzymywanie stałych po­łączeń za pomocą statków morskich pływają­cych po wyznaczonych trasach i zawijających do wyznaczonych portów według ustalonego rozkładu (sm);

żegluga nieregularna - oznacza, że decyzje dotyczące zawinięć do kolejnych portów i dal­szych rejsów podejmowane są w zależności od zapotrzebowania na przewozy (sm);

żegluga trampowa - patrz: żegluga nieregular­na (sm);