CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA

Choroby układu krążenia od kilkunastu lat są przyczyną około 50% zgonów są w Polsce ( podobnie jak w innych wysoko rozwiniętych (USA, Europa Zachodnia)

wg WHO zachorowalność na chorobę niedokrwienną serca osiągnęła obecnie bardzo wysoki , niespotykany wcześniej poziom

Dostępne dane z kart zgonu i szacunkowe dane z kart statystycznych szpitalnych są alarmujące.

Mimo coraz szerzej stosowanej promocji i profilaktyki chorób układu krążenia wysoki poziom umieralności (50%-52%) utrzymuje się, a zapadalność powoli się zwiększa.

ZAPADALNOŚĆ

Na chorobę niedokrwienną w Polsce zapada corocznie około 100-120 tyś. ludzi (aktualnie tendencje są nadal zwyżkowe).

Szacunkowa chorobowość tej jednostki chorobowej wynosi ponad 900 tyś. osób.

Z tej liczby około 100 tyś. zapada na ostry zawał serca w okresie przedszpitalnym.

W I fazie choroby umiera około 25 tyś. osób.

W ciągu roku, od po­czątku zachorowania, umiera dalszych do 40 tyś. osób w różnych przedziałach wie­kowych.

Niepokojąca jest zapadalność i wysoka umieralność mężczyzn w wieku produkcyjnym.

Wg badań epidemiologicznych - średnie wartości współczynników zachorowalności na 100 tyś. mieszkańców są wyraźnie wyższe u mężczyzn niż u kobiet, a w obu grupach płci wzrastają wraz z wiekiem.

W Polsce najwyższe wartości zachorowalności dla osób w wieku 55-64 lata oraz zachorowalności standaryzowanej dla wieku 35-64 lata obserwowano w populacji warszawskiej.

CHOROBOWOŚĆ

Na chorobę niedokrwienną serca choruje co piąty mężczyzna około 30% spośród nich umiera corocznie, a pozostali w ciągu 10-20 lat chorują na zawał mięśnia ser­ca.

Ogólna liczba przypadków hospitalizowanych z powodu chorób układu krążenia w Polsce zwiększyła się w ciągu 30 lat (od 1986 r. do 2006 r.) z 375,3 tyś. do 780,5 tyś.

Liczba przypadków hospitalizowanych z powodu ostrego zawału serca zwiększyła się w tym okresie z 32 tyś. 95 tyś

Osoby zamieszkałe w miastach — zarówno mężczyźni, jak i kobiety — były częściej hospitalizowane, niż zamieszkałe na wsi.

UMIERALNOŚĆ

Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i od lat wykazują stałą tendencję wzrostu.

Ryzyko zgonu w następstwie chorób układu krążenia stale wzrasta i w najbliższych latach należy liczyć się z dalszym utrzymywaniem tego trendu wzrostu.

Czynniki wpływające na wzrost ryzyka zgonu spowodowanych CH.U.K.:

1. czynniki demograficzne

(starzenie się społeczeństwa → wzrost udziału w populacji ludzi w starszym wieku → wzrost prawdopodobieństwa wystę­powania stanów chorobowych)

2. czynniki pozademograficzne

(stresy, trudne warunki bytowania, bezrobocie, brak poczucia stabilizacji, niewłaściwy sposób odżywiania się, brak odpowiednich, powszechnych badań profilaktycz­nych i inne).

INDYWIDUALNE CZYNNIKI RYZYKA W NIEDOKRWIENNEJ

CHOROBIE SERCA

Zdrowie człowieka uzależnione jest przede wszystkim od jego zachowań indywidualnych (ponad 50% zależności), a w dalszej części od czynników genetycznych, środowiskowych i jakości opieki medycznej

Czynniki sprzyjające powstawaniu choroby niedokrwiennej, (według kolejności zagrożenia)

1. PODWYŻSZONY POZIOM LIPIDÓW w surowicy krwi (co ułatwia proces miażdżycowy)

Prewencja polega na zmianie przyzwyczajeń żywienionych i obniżenie tłuszczów nasyconych tłuszczów cholesterolu tłuszczów diecie.

2 PODWYŻSZONE CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI (zwężenie naczyń) — Prewencja polega na wykrywaniu i leczeniu ciśnienia oraz na stosowaniu systematycznej farmako-profilaktyki.

3 PALENIE TYTONIU — prewencja polega na zaprzestaniu palenia, ograniczeniu palenia do minimum, ewentualnie zmianie papierosów na fajkę i paleniu jej bez zaciągania się.

4 CUKRZYCA (zaburzenia biochemiczne sprzyjające szybkiemu rozwojowi miażdżycy i angiopatii)

Prewencja polega na wykrywaniu cukrzycy, leczeniu i zapobieganiu dietetycznym i farmakologicznym.

5 OTYŁOŚĆ (NADWAGA) — zaburzenia metaboliczne, niechęć do wysiłku fizycznego

Prewencja polega na redukcji masy ciała, zmianie diety ( nawyków żywieniowych niekiedy niezbędna pomoc psychologiczna, konieczne jest zwiększenie aktywności fizycznej (regularne spacery, wysiłki typu sportowego, gimnastyka)

6 STRES - doprowadzenie do nagłych (niekiedy długotrwałych) napięć ośrodkowego układu nerwowego, nadmierne wydzielanie amin katecholowych, które z kolei powodują zwężanie naczyń wieńcowych.

Prewencja jest trudna, ale jeśli występuje kilka czynników zagrożenia, to zaleca się częstszy wy­poczynek w warunkach domowych lub w warunakch naturalnych, wyjazdy na wczasy — latem i zimą oraz autopsychoprofilaktykę, a nawet stosowanie leków uspokajających.

7 BRAK AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ - braku treningu dla układu krążenia i mięśnia serca

Prewencja polega w pierwszym rzędzie na przekonaniu pacjenta o zdrowotnej przydatności ruchu, tj. codziennego spaceru (szybko przez 20-30 min.), gimnastyki lub innej formy ruchu (np. praca w ogródku działkowym).

Zagrożenie chorobą niedokrwienną rozpatruje się w kategoriach szans (możliwości) zachorowania lub uchronienia się od niego.

Jeśli u jednej osoby występuje kilka czynników sprzyjających chorobie niedokrwiennej to prawdopo­dobieństwo wystąpienia chorobyjest większe , ale nie ma pewności że ona wystąpi.

Brak lub istnienie tylko jednego czynnika narażenia na chorobę nie jest gwarancją, że ona nie wystąpi, ale szansa (możliwość) jej wystąpienia jest znacznie mniejsza.

POPULACYJNE CZYNNIKI RYZYKA W NIEDOKRWIENNEJ CHOROBIE SERCA

Sytuację w zakresie niedokrwiennej choroby serca pogarszają takie fakty, jak:

3. Brak w społeczeństwie ( przeciętny obywatel) umiejętności udzielania pierwszej pomocy - szczególnie w choro­bie niedokrwiennej (podstawowe zabiegi reanimacyjne), w przedszpitalnej fazie zawału serca

4. Brak dostatecznej ilości karetek reanimacyjnych, odpowiednio wyposażonych, przez co opóźnia się często pierwsza, kwalifikowana pomoc i właściwy transport chorego do oddzia­łów intensywnej opieki kardiologicznej (OIOK)

6. Zbyt mała i niewłaściwie rozlokowana terenowo ilość OIOK, w których zapew­niona jest właściwa pomoc lekarska (kardiolodzy)

7. Zbyt małe w naszym kraju ześrodkowanie wysiłków badawczych na etiopatogenezie i szeroko pojętej profilaktyce choroby niedokrwiennej, w stosunku do tem­pa rozwoju metod leczenia

9. Zbyt mała dostępność, w stosunku do potrzeb, badań diagnostycznych i możliwości leczenia zabiegowego.

11. Mała popularność czynnego uprawiania sportu i aktywnego wypoczynku, wyni­kająca z ograniczonej dostępności sprzętu i obiektów sportowych i braku odpo­wiednich tradycji.

13. Brak odpowiednio wyszkolonych liderów promocji zdrowia, umiejących inspiro­wać zachowania prozdrowotne

14. Ześrodkowanie merytoryczne i finansowe działań zapobiegawczych na fazie lecze­nia i rehabilitacji, przy stosunkowo skromnych akcjach promocyjnych w populacji ludzi zdrowych.

Zapobieganie niedokrwiennej chorobie serca (profilaktyka), a więc wykrywanie indywidualnych zwalczanie indywidualnych i populacyjnych czynników zagrożenia, stanowi główną obronę przed jej dalszym rozszerzeniem się.

INNE CZYNNIKI PRZYCZYNIAJQCE SIĘ DO POWSTAWANIA CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ

Liczne czynniki mogą przyczyniać się do występowania choroby wieńcowej.

Np miażdżyca naczyń (tętnic), która jest najczęstszym i najbardziej rozpowszechnionym czynnikiem (uwarunkowanym genetycznie i środowiskowo).

Inne czynniki uniemożliwiające właściwe utlenowanie mięśnia serca :

Np.

1. bakteryjne zapalenie wsierdzia,

2. posocznice,

3. urazy mięśnia serca

4. choroby zakaźne

5. choroby autoalergiczne

6. wady wrodzone.

WYBRANE MIERNIKI ROZPOWSZECHNIENIA CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ SERCA

Należą tu trzy zasadnicze, negatywne mierniki oraz czwarty — pomiar ryzyka względnego:

1. Współczynnik zapadalności, na 10 lub 100 tyś. ludności,

2. Współczynnik chorobowości, na 10 lub 100 tyś. ludności,

3. Swoisty (specyficzny) współczynnik umieralności, określający stosunek liczby zgonów z powodu choroby wieńcowej do średniej liczby populacji (narażonej), na 10 lub 100 tyś. ludności.

Pomiar ryzyka względnego, czyli narażenia na chorobę niedokrwienną w określonych warunkach lub z określonych przyczyn stanowi pomoc w ustaleniu zagrożeń, a więc prowadzeniu wskazówek profilaktycznych.

Obliczenie ryzyka względnego polega na podzieleniu współczynnika zachorowań wśród osób narażonych na działanie danego czynnika przez współczynnik zachorowań wśród osób nie narażonych (czyli wśród grupy kontrolnej) i im wyższą od 1 otrzymamy liczbę tym narażenie jest większe.

EPIDEMIOLOGIA CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ SERCA

Struktura zgonów mężczyzn w wieku 20-64 lat według przyczyn (w %):

Przyczyna zgonu	1965	1985	2005
Choroby układu krążenia	21,0	28,6	37,5
Nowotwory złośliwe	8,0	22,8	24,2
Urazy i zatrucia	9,3	16,4	17,8
Inne przyczyny	61,7	32,2	20,8

Umieralność mężczyzn w mieście i na wsi (wsp.1100 tyś.) w wieku produkcyjnym (20-64 lata)

Umieralność	Miasto	Wieś
Ogółem	827,5	758,1
Choroby układu krążenia	322,2	268,1
Nowotwory	202,6	183,1
Urazy i zatrucia	129,6	161,2

I