1 Definicje polityki

Polityka (z gr. polis - państwo-miasto)Maksa Webera. Definiuje on politykę jako dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to między państwami, czy też w obrębie państwa, między grupami ludzi, jakie to państwo tworzą (Max Weber - Polityka jako zawód i powołanie, Kraków 1998).

Polityka - jest to sztuka rządzenia państwem.

Definicja polityki - forma wzajemnych stosunków I działań pomiędzy państwami, grupami, narodami związana ze zdobyciem i utrzymaniem władzy w celu realizacji zadań grupowych i narodowych. Istotą polityki jest władza.

Działalność społeczeństwa przez kierowniczy ośrodek sformalizowanych grup. Czyli organizacji społecznych, dla osiągnięcia jakichś celów.(K,Opałek)

2Koncepcje definiowania polityki: formalno-prawna, behawioralna, funkcjonalna, racjonalna, postbehawioralna

-ujęcie formalno- prawne, sprowadzające się do działalność instytucji państwowych (aparatu państwowego)

Definicja behawioralna. Rozumiemy to jako wzajemne oddziaływania władzy, ugrupowań, narastanie i rozwiązywanie konfliktów.

-definicja funkcjonalna. Składa się na to rozwiązywanie konfliktów, rozdział dóbr, podejmowanie decyzji w kwestiach spornych. Wydaje się to zbliżone do ujęcia przedstawionego powyżej, jednak wskazać należy pewne odrębności. Definicja funkcjonalna wydaje się być wypadkową definicji formalno-prawnej i definicji behawioralnej. Wydaje się logiczne, że zapewnienie obywatelowi bezpieczeństwa jest elementem polityki państwa. Funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości bywa też elementem gry politycznej. Istotną rolę władza sądownicza spełnia w kluczowym zagadnieniu dla Polityki, a mianowicie w wyborach. Wydaje się to jednak przedmiotem osobnego zagadnienia, a dla nas podkreśla jedynie jak ważne jest umieszczenie władzy sądowniczej w definicji polityki w ogóle.

definicja postbehawioralna, obrazująca politykę jako rozwiązywanie problemów

społecznych.

3Podmiotowy i przedmiotowy aspekt polityki

podmiot polityki

- państwo jako aktor gry międzynarodowej

- relacja państwo - obywatel

- partie polityczne ( od 200-250 tys.)

- związki zawodowe( od 1 ml. osób)

- związki młodzieżowe

- organizacje o charakterze społeczno- politycznym

B) przedmiot polityki( cel, środki)- są relacje zachodzące pomiędzy podmiotami polityki:

- relacje między partiami

4Funkcje polityki

Ogólną funkcją polityki jest celowe wpływanie na procesy rozwoju społecznego. Wytwarzane SA koncepcje ,warunki tego rozwoju, instytucje, reguły sprawowania władzy ,sposoby regulowania innych sfer życia(ekonomicznej socjalnej i kulturalnej):kryteria i procedury rozdziału dóbr społecznych

1.dystrybucyjna-ustalanie kryteriów podziału wszelkiego rodzaju dóbr

2.Innowacjna (koniecznośc, konieczność opracowania i wyrażania w praktyce strategii rozwoju społecznego, analiza efektywności instytucji)

3.Integracyjna(NA polityce leży obowiązek zapewnienia trwałości,i spójności i rozwoju społecznego.)

4.Konfliktotwórcza(jako źródło konfliktów i ma za zadanie rozwiązywanie konfliktów)

5.Komunikacyjna(wytwarzanie, przekształcanie,rozpowszechnianie informacji o życiu społeczeństwa, o celach, jakie stawia sobie władza,o sprawach wewnętrznych kraju)

6.Socjalizacyjna(wychowawcza). Kształtowanie świadomości,uczenie wzorów zachowań korzystnych dla władzy.

7. Funkcja regulowania pola polityki-ustalone są zasady określające współprace, walkę i zawieranie sojuszy.W zakresie zdobywania, sprawowania i tracenia władzy politycznej.

5Etyka i realizm polityczny

ETYKA: filozoficzna nauka o moralności, zajmująca się wyjaśnieniem i ustalaniem takich kategorii, jak dobro i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności oraz wytyczaniem zasad i norm moralnego postępowania. Obserwując rzeczywistość, można zauważyć, że istnieją ścisłe związki między moralnością a polityką. Wyróżnić można cztery sposoby zachowania w zależności od przyjętych zasad:

a) nadrzędność norm moralnych nad politycznymi – zakłada, iż jednostka (polityk) powinna być wierna uznawanym zasadom moralnym

b) nadrzędność polityki nad moralnością – oznacza, że interes polit. Jest ważniejszy niż obowiązujące zasady moralne; makiawelizm

c) polityka i moralność są niezależne (autonomiczne) – działanie polityczne tylko do pewnego stopnia poddane jest ocenie moralnej, a akceptowanie przez jednostkę autonomiczności polityki i moralności jest równoznaczne z jej odcinaniem się od spraw bieżącego życia społecznego i politycznego
d) między celami polityki a zasadami moralnymi istnieje wzajemna więź – formy aktywności politycznej jednostki powinny być oceniane z punktu widzenia moralnego, ale zarazem normy moralne nie mogą hamować osiągnięcia celu politycznego.

REALIZM POLITYCZNY - to umiejętność podejmowania działań dotyczących sfery polityki odpowiednich do potrzeb i których zakres jest możliwy lub konieczny do urzeczywistnienia.

Dwa pojęcia prawdy, empiryczne i ontologiczne, prowadzą do dwóch możliwości rozumienia terminu „rzeczywistość”, a tym samym, do dwóch pojęć „realizmu politycznego”, czyli takich działań w sferze polityki, które są adekwatne względem tego, co istnieje, które nie naruszają praw natury i szanują autonomię rzeczywistości.

W rozumieniu pierwszym, realizm polityczny polega na umiejętności dostosowania zachowań politycznych, planów i celów do wymogów empirycznej rzeczywistości. Przejawem takiego realizmu będzie np. dostosowanie idei i doktryny ugrupowania politycznego do oczekiwań wyborców, zamiast zrealizować idee, które stronnictwo uważa za słuszne, ale które nie są popularne społecznie. W takim rozumieniu, termin „realizm polityczny” jest najzwyklejszym konformizmem politycznym. Jest to zjawisko charakteryzujące współczesną demokrację, gdzie media, a także większość wyborców, ma poglądy „centrowe”, czego skutkiem jest zanik wyrazistości prawie wszystkich liczących się ugrupowań politycznych.

Zupełnie inaczej realizm polityczny pojmowany jest na gruncie drugiego rozumienia prawdy, a więc i rzeczywistości, czyli prawdy ontologicznej. Realizm polega tu na widzeniu rzeczy nie takimi, jakimi się zdają być, lecz jakimi winny być i jakimi w istocie są z natury, nawet, jeśli rzeczywistość „empiryczna” ukazuje je inaczej. Realizm ontologiczny w polityce polega, bowiem na uznaniu supremacji praw natury nad wolą człowieka. Człowiek jest tu postrzegany jako istota niesamodzielna, byt stworzony, a niestwarzający, który nie projektuje.

6.Politologia - struktura, zakres badawczy, funkcje, interdyscyplinarność, metody badawcze

Politologia to jedna z nauk społecznych, zajmująca się polityką rozumianą jako całokształt działalności związanej z dążeniem do zdobycia, sprawowania i utrzymania władzy, teorią jej organizacji oraz funkcjami i charakterem państwa. Anglosasi na określenie politologii używają terminu political science, a Francuzi - sciences politiques. Konferencja politologów w Paryżu (1948) pod egidą UNESCO zdecydowała o przyjęciu terminu nauka polityczna. W Polsce długo istniało rozróżnienie na nauki polityczne (zajmujące się polityką), np. nauka o państwie, ekonomia polityczna, historia polityczna, historia myśli społecznej, socjologia stosunków politycznych, polityka społeczna, polityczna_, itporaz na naukę o polityce.

ZAKRES BADAWCZY.

Paryska konferencja opracowała następującą listę problemów, którymi powinna zajmować się politologia:

8 Ogólna teoria polityczna

- Teoria polityczna

- Historia myśli politycznej

8 Instytucje polityczne

- Konstytucja_

- władza centralna

- władza regionalna i lokalna

- Administracja publiczna

- Funkcje ekonomiczne i społeczne rządu

- Instytucje polityczne porównawcze

8 Partie, grupy i opinia publiczna

-Partie polityczne

- Grupy i stowarzyszenia

-- Udział obywateli w zarządzaniu

- Opinia publiczna

8 Stosunki międzynarodowe

- Polityka międzynarodowa

- Organizacje międzynarodowe

- Prawo_ międzynarodowe

W polskiej literaturze przyjmuje się podział na pięć działów nauki o polityce:

8 teoria polityki

8 systemy polityczne oraz ich funkcjonowanie

8 ruchy i doktryny polityczne (historia i współczesność)

8 współczesne stosunki międzynarodowe

8 polityki szczegółowe (np. gospodarcza, społeczna, ekologiczna itp.)

METODY BADAWCZE.

1. analizy systemowej. Analiza systemowa charakteryzuje się: - - ujmowaniem systemu jako całości złożonej z elementów zależnych od siebie wzajemnie - - _______________ - uwzględnianiem ogółu warunków - szukaniem źródła przekształceń systemu w samym systemie

2. porównawcze Metody te polegają na porównywaniu dwóch różnych układów politycznych lub poszczególnych ich części

3. decyzyjna;

4. behawioralne. Metody behawioralne można zdefiniować jako metody analizowania zjawisk politycznych na podstawie obserwacji zachowań jednostek ludzkich i złożonych z tych jednostek grup ludzi.

5. ilościowe (statystyczne). Polegają na zbieraniu i przetwarzaniu masowych informacji o zjawiskach politycznych, społecznych i ekonomicznych, a następnie na analizie ilościowej tych danych.

6. empiryczne. Metody badań empirycznych to określony, powtarzalny sposób uzyskiwania pewnego typu informacji o rzeczywistości, niezbędnych dla rozwiązania określonego typu problemu badawczego, szukanie odpowiedzi na pytanie określonego rodzaju przez szeroko pojmowaną obserwację rzeczywistości.

Funkcje politologii

1) opisową (deskryptywną, faktograficzną),

2) wyjaśniającą (eksplanacyjną),

3) przewidującą (prognostyczną),

4) instrumentalną.

Funkcja opisowa polega na badaniu rzeczywistości politycznej i ujawnianiu istnienia ważnych problemów politycznych. Stwierdzenie istnienia ważnych problemów politycznych zakłada przyjęcie przez badającego określonej normy (uznania określonego stanu rzeczy za stan właściwy) i wskazanie równocześnie zjawisk, które tych standardów nie spełniają oraz ukazanie ewentualnych środków zaradczych. Opis rzeczywistości politycznej stanowi jednak pierwszy krok do przejścia ku pozostałym funkcjom politologii.

Funkcja wyjaśniająca wiąże się z udzieleniem odpowiedzi na pytania:, Dlaczego, z jakiej racji, po co dane zjawisko (proces) w ogóle zaistniało lub dlaczego ma takie a nie inne właściwości? Udzielając odpowiedzi na powyższe pytania wskazujemy na związki przyczynowo-skutkowe, wyjaśniamy właściwości zjawisk w pewnej całości oraz wskazujemy, czy i jak lub, w jaki sposób dane właściwości przyczyniają się do funkcjonowania danej całości.

Funkcja przewidująca związana jest z udzieleniem odpowiedzi na następujące pytania: Jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądać w przyszłości albo, kiedy określone zjawiska będą miały miejsce?

Funkcja instrumentalna związana jest z udzieleniem odpowiedzi na następujące pytania:, Jakie podjąć konkretne działania (decyzje), aby osiągnąć pożądany rezultat? Co należy zrobić, aby przewidywania dotyczące projektowanej rzeczywistości spełniły się (lub nie spełniły się)? Aby spełnić to wymaganie, należy dysponować wiarygodną diagnozą istniejącego stanu rzeczy oraz wiedzą o środkach skutecznego oddziaływania. Wiedzą tego rodzaju dysponuje na ogół każdy wytrawny polityk.

Do tych czterech wymienionych funkcji czasami dodaje się jeszcze piątą — ideologiczną. Ta funkcja wiąże się z udzieleniem odpowiedzi na następujące pytanie:, Do jakich celów należy dążyć lub, jakie wartości należy realizować? To właśnie pytanie zdaje się sugerować, że każde państwo opiera się na określonej ideologii. Jednakże należy uznać, że z ideologicznego punktu widzenia wyjaśnianie procesów społecznych jest bardzo trudne.

7Sposoby definiowania władzy politycznej

Pięć podstawowych typów definicji władzy:
1. Definicje behawioralne -władza jest pewnym szczególnym typem zachowania polegającym na możliwości modyfikowania zachowania innych.
2. Definicje teologiczne -władza jest to spełnienie pewnych celów, wytwarzanie zamierzonych skutków.
3. Definicje instrumentalne -władza polega na stosowani szczególnych środków zwłaszcza przemocy.
4. definicje strukturalne -władza jest pewnym stosunkiem między ”rządzącymi i rządzonymi”.
5. Definicje władzy jako wpływu -władza utożsamiona jest z wywieraniem wpływu na innych

8Teoretyczne koncepcje pochodzenia władzy: psychologiczna, teologiczna, konfliktowa, umowy społecznej

TEORETYCZNE KONCEPCJE POCHODZENIA WŁADZY.

TEORIA KONFLIKTOWA: Według której władza to możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych. Zdaniem S. Ossowskiego „Władza to możliwość podejmowania i realizowania decyzji niezależnie od woli ludzi, których decyzja w taki czy inny sposób dotyczy”.

TEORIA PSYCHOLOGICZNA: ojcem tej koncepcji był L.Petrażecki, który uważał, iż istota władzy jest możliwość podporządkowania sobie ludzi. Jedni chcą rządzić, zdają sobie sprawę z tego, iż mogą wywierać naciski na drugich. Władzę państwową identyfikował z przeżyciami, które prowadziły do wykształcenia świadomości związanej z koniecznością podporządkowania się pewnej grupy ludzi. Na płaszczyźnie kontaktów między rządzącymi a rządzonymi zachodzą władcze stosunki międzyludzkie.

TEORIA TELEOLOGICZNA: Według niej władza to spełnienie pewnych celów, wytwarzanie zamierzonych skutków. Przedstawicielem tego podejścia jest B. Russell zdaniem, którego: „Władza to zdolność osiągania tego, czego się chce, lub wywoływania pożądanej zmiany”.

TEORIA UMOWY SPOŁECZNEJ: Lock, Rousseau, Hobbes. Termin umowa społeczna ludzie tworzą narody i utrzymują porządek społeczny. Teoria umowy społecznej stanowi racjonalne uzasadnienie historycznie ważnego poglądu, że legalna władza państwowa musi wywodzić się od zgody społeczeństwa. Punktem wyjścia dla większości tych teorii jest "stan natury" lub "stan naturalny", czyli bez jakiegokolwiek porządku społecznego. W związku z tym, działanie jednostki jest ograniczone jedynie przez jej sumienie. Podążając tym torem, różni autorzy teorii umowy społecznej usiłują na wiele sposobów wyjaśnić, dlaczego w interesie własnym jednostki leży dobrowolna zamiana swobody działania, którą gwarantuje stan naturalny na korzyści wynikające z tworzenia struktur społecznych. Wspólnym pojęciem dla tych teorii jest suwerenna wola, którą na mocy umowy społecznej wszyscy członkowie społeczeństwa są zobowiązani szanować. Zgodnie z teoria członkowie społeczeństwa podświadomie zgadzają się na warunki umowy społecznej poprzez pozostanie w tym społeczeństwie.

9Panowanie, rządzenie, zarządzanie (administrowanie)

Panowanie-wynika z przewago, którą można wykorzysta do przeforsowania swojej woli. Nie mając nad kimś władzy nie można nad kimś panować. Ktoś mający przewagę człowieka doświadczonego panuje nad innymi, jeśli ci stosują się do jego dyrektyw. Jeśli nie ma on jedynie przewagę a nie panuje

Zarządzanie-jest to pojęcie szersze niż władza. Każda władza jest zarządzaniem, ale nie każde zarządzanie jest władzą. (władza przewiduje sankcje zarządzanie niekoniecznie

10Wpływ polityczny-To kategoria szersza niż władza. Władza to rodzaj wpływu. Prawdopodobieństwo uzyskania pożądanego zdarzenia jest większe, jeśli chodzi o władze aniżeli wpływ. Władza zależy od potencjalnych sankcji.

11Rodzaje władzy

1.Całkowita (monopol) obustronna

2.Autorytet

3.Polityczna , Paśtwowa

4.Potencjalna(zdolność), sprawowana (możliwość przeforsowania woli)

1. WŁADZA POLITYCZNA (w znaczeniu większym), należąca do partii, która zwyciężyła w wyborach lub do koalicji rządowej.

2. WŁADZA PAŃSTWOWA, która przysługuje wskazanemu konstytucyjnie podmiotowi, którego zakres społeczny określają normy prawne.

3. WŁADZA PUBLICZNA, będąca jednocześnie kategorią prawną i socjologiczną, wskazująca zarówno więź formalną z władzą państwową (jak jej konstytucyjny organ), jak więź faktyczną – z władzą polityczną.

12 Władza polityczna i władza państwowa

Władza polityczna wytycza kierunek zmian a władza państwowa - realizuje ten kierunek

Szczególnym rodzajem politycznej władzy jest władza państwowa. Spośród innych rodzajów władzy wyróżnia ją między innymi to, że podmiotem nadrzędnym tego rodzaju stosunku władzy jest zawsze państwo, a sama władza wymaga (szczególnie w ustroju demokratycznym) legitymizacji przez społeczeństwo. Co oznacza legitymizacja władzy? To nic innego jak upoważnienie do działania nadane rządzącym przez naród, władza legitymowana (inaczej nazywana prawomocną) to taka, która opiera się na przyzwoleniu rządzonych

13Autorytet

Oznacza pewne cechy osobowości człowieka,wynikające z jego wiedzy, doświadczenia, umiejętności, dzięki którym może on wpływa na działania innych

Spotykamy się z sytuacjami gdzie osoba będąca autorytetem nie ma władzy i odwrotnie mająca władze nie jest autorytetem. W związku z tym autorytet najczęściej traktuje się jako szczególną zdolność do kierowania innymi bez odwołania się do sankcji przymusu. A więc szczególny rodzaj władzy cieszący się uznaniem społecznym

14 Funkcje władzy politycznej

FUNKCJE WŁADZY POLITYCZNEJ:

1) funkcja sensulargo dzieli się na:

1. funkcję integracyjną polegającą na wyhamowywaniu pewnych tendencji odśrodkowych, które mogą występować w państwie i zapewnieniu władzy politycznej naczelnego miejsca w kierowaniu krajem.

2. funkcję dystrybucyjną, polegającą na dystrybucji dóbr publicznych.

3. funkcję ochronną, polegającą na ochronie zewnętrznej i wewnętrznej. Ochrona zewnętrzna polega na dbaniu o interesy państwa, ochronie obywateli w ramach wszelkich stosunków międzynarodowych. Ochrona wewnętrzna polega na dbaniu o interes indywidualny każdego obywatela oraz zagwarantowaniu wszystkich praw każdemu obywatelowi.

4. funkcję strukturotwórczą - władza musi wprowadzić pewne mechanizmy społeczne i pewne prawa regulujące dostęp do władzy reprezentantom wszystkich grup społecznych.

2) funkcja sensustrikto:

- stanowienie norm prawnych

- uruchamianie środków kontroli i represji

- uruchamianie instytucji zapewniających poszanowanie norm prawnych

- tworzenie i modyfikowanie organów państwa

- powoływanie instytucji użyteczności publicznej

- prowadzenie bilansów państwa

- prowadzenie negocjacji z innymi państwami lub instytucjami ponadnarodowymi

- prowadzenie wszelkiej działalności w imieniu państwa

• wpływanie na działalność kulturalną, naukową, oświatową

15Granice władzy politycznej

Zakres władzy –to inaczej mówiąc jej dziedzina. Sprowadza się do konkretnej sfery aktywności ludzi, która bezpośredni zależy od tej władzy

Zasięg – na jak liczebną grupę mamy władze

16Metody i środki sprawowania władzy

1. przymus fizyczny, który jednak pociąga za sobą zawsze mniej lub bardziej rozległe koszty, wynikające m.in. z uruchomienia aparatu represji

2. bodźce materialne i moralne, jedne ze skuteczniejszych stymulatorów porządnych zachowań; otwierają szerszy dostęp do wartości będących przedmiotem powszechnego pożądania w zamian za uległość wobec decyzji władczych; bywają powiązane z groźbą zastosowania przymusu w przypadku niepodporządkowania

3. zabiegi perswazyjno-ideologiczne, wykazujące pozorną lub rzeczywistą zgodność miedzy, z jednej strony interesami, celami, systemem wartości dzierżyciela władzy, a z drugiej interesami, celami, systemem wartości podmiotów podporządkowanych ( są środkami oddziaływania na świadomość i procesy motywacyjne)

4. regulacje dopływu (aspekt ilościowy) oraz kontrole treści (aspekt jakościowy) informacji niezbędnych do podejmowania działań, przy czym wzrost znaczenia tego symulatora jest związany z postępującą tendencją racjonalizacji zachowań ludzkich, a także narastającą złożonością rzeczywistości społecznej, gospodarczej, technicznej, politycznej itp.

17 Pojęcie legitymizacji i delegitymizacji władzy politycznej

legitymizacja-proces wytwarzania akceptacji dla systemu politycznego i podmiotów władzy politycznej

delegitymizacja-proces wycofywania akceptacji dla systemu politycznego i podmiotów władzy politycznej

18 Źródła legitymizacji

-poziom rozwoju gospodarczego

-sprawność systemu

-przywiązanie do tradycji

-respektowanie przez podmiot władzy powszechnych wartości

-charyzma przywódcy

19 Legitymizacja normatywna i empiryczna

8 legitymizacja normatywna – zgodna z normami, regulacja prawna (np. legalne wybory) nie łamiąc podstawowych reguł życia społecznego. Jest wynikiem przestrzeganej przez ludzi rzeczywistej zgodności, sposobów nabycia i sprawowania władzy przez dany podmiot z obowiązującymi w tym zakresie normami prawno – politycznymi.

8 legitymizacja empiryczna – rzeczywista, zdobyta zgodnie z prawem, ale prawo jest niedemokratyczne (zmiana prawa, szukanie kruczków prawnych) łamanie prawa w imię dobra ogółu społecznego lub z jego poparciem (np. zamach stanu). Istnienie subiektywnej aprobaty, bez względu na stopień wspomnianej wcześniej zgodności.

20Typy legitymizacji władzy wg M. Webera

1)TRADYCYJNY Źródła legitymizacji władzy pochodzą z tradycji danego społeczeństwa. Zawarte w tej tradycji i bardzo silnie utrwalone zwyczaje, wartości określają, komu i dlaczego przypisana jest funkcja sprawowania władzy politycznej.

2) CHARYZMATYCZNY Opiera się na bardzo wysokim, pozytywnym wartościowaniu osobistych cech przywódcy. Rządzeni postrzegają go jako osobę o bardzo wysokich kwalifikacjach, o wyjątkowych kompetencjach, które ujawniają się przy pełnieniu istotnych funkcji w państwie. Taka osoba bardzo często ma duże zdolności emocjonalne, intelektualne, dzięki którym wpływa na otoczenie społeczne, wytwarza bardzo pozytywne reakcje (szacunek, wielkie zaufanie, gotowość do poddania się decyzjom takiego przywódcy)

3) LEGALNY Źródłem legitymizacji jest powszechne przekonanie o nadrzędności systemu prawnego, w którym wszyscy są sobie równi i w jednakowym stopniu mu podlegają a rządzący wybrani w legalny sposób respektują normy prawne i tym samym zasługują na akceptację rządzonych

21Wymiary legitymizacji władzy wg D. Eastona

1.ideologiczny,(w którym chodzi o uznanie,,wartości i zasad leżących u podstaw system politycznego"

2.strukturalny(akceptacja dotyczy,,norm proceduralnych składających sie na reżim polityczny")

3.personalny(szacunek do ludzi sprawujących konkretne funkcje publiczne)

22Poziomy legitymizacji władzy wg D. Beethama

reguł, przekonań, zachowan

1.chodzi o stwierdzenie zgodności nabywania i sprawowania władzy z utrwalonymi w systemie politycznym formalnymi i nie formalnymi regułami,(jeśli taka zgodność istnieje władza ma charakter legalny)

2.po drugie,w świadomości rządzących i rządzonych musi istnieć przekonanie akceptujące powyższe reguły (podbudowane pozytywnymi skutkami praktyki politycznej)przekonania te dotyczą zwłaszcza prawowitości pochodzenia władzy, rzeczywistej realizacji przez elity interesów zbiorczych itd.

3.po trzecie rządzeni musza manifestować swoja aprobatę poprzez odpowiednie zachowanie,

23 Delegitymizacja polityczna: przedmiot, przyczyny, formy, skutki

1.Przedmiotem delegitymizacji jest wieloelementowy zbiór zjawisk i procesów politycznych

a)Ustrój społeczny -czyli całokształt podstawowych norm i wartości określające organizacje i cele w sferach: ekonomicznej, socjalnej, politycznej i kulturowej,

4 aspekty delegitymizacji

normatywno-aksjologiczny wymiar ustroju jako całości (odrzucony z powodu jego ideowej genezy, niedemokratycznego charakteru, braku suwerenności itd.)

normy i wartości odnoszące się do danej sfery życia społecznego(kwstionowanie przyjętych zasad ekonomicznych z pominięciem preferowanych przez społeczeństwo rozwiązań)

globalna praktyka społeczna -(której efekty nie odpowiadają oczekiwania i aspiracją ludzi)

pewne segmenty czy obszary praktyki społecznej(wymuszanie przez rząd pod groźba sankcji rezygnacji z wyznawania tradycyjnych systemów wartości)

b).System polityczny- jako sposób zorganizowania i funkcjonowania życia politycznego

c).Partia(koalicja)rządząca-jako podmiot dominujący w syst. politycznym(krytycznym ocenom może podlegać przyjęta ideologia, strategia, sprzeczność miedzy oficjalnie ogłoszonym syst. wartości a rzeczywiście realizowanymi celami, brak rezultatów, nieumiejętność perswazji społeczeństwa itd.)

d). Poszczególne instytucje państwowe-rząd, adm. lokalna, parlament, armia (delegitymizacja może objąć ich strukturę, zakres kompetencji, funkcje, wzajemne relacje itd.)

e).Politycy i przywódcy polityczni (są oni ważni w procesie legitymacji/delegitymizacji z powodów silnej personifikacji polityki i władzy)

f).Poszczególne decyzje polityczne i skutki ich implementacji-rodzą protesty niezadowolenie itd.)

PRZYCZYNY

1.aspekt genetyczny (brak akceptacji może być skutkiem negatywnej oceny podstawowych wartości, sposobu powstawania systemu, np. po 2 wojnie światowej cześć społeczeństwa odmówiła legitymacji systemowi komunistycznemu ze względu na jego marksistowsko-leninowska ideologie oraz niedemokratyczna instancje systemu wsparta silą militarna związku radzieckiego

2.Aspekt strukturalny

-obecność niepożądanych lub nieobecność pożadanych: podmiotów polityki(partii politycznych, instytucji panstwowych, grup nieformalnych, jednostek-autorytetów)

-zasad określających stosunki władzy i wpływu -nadrzędności,równożędnosci, podrzędności.(np. wprowadzenie roli kierowniczej PZPR do konstytucji PRL w 1976r)

-sposobów rozdziału kompetencji decyzyjnych, wyknawczych, kontrolnych między poszczególne podmioty(np. centralizacja, oncentracja władzy)

3.Aspekt funkcjonalny-obejmuje kwestionowanie przez rządzonych rzecywistych działań i procesów zachodzących w syst. politycznym

-użycie przemocy

-opozycja, która zajmuje się całkowitą lub częscowa krytyką systemu

-konflikty między głównymi podmiotami polityki oraz wewnątrz ugrupowania

-brak lub słabość komunikacji miedzy podmiotami(manipulacje, lekceważenie opinii publicznej itd.)

-niesprawność socjalizacji i edukacji politycznej. Rzadzący nie respektują zróżnicowania świadomości politycznej społeczeństwa różnice kulturowe)

-ograniczenie praw społecznych, brak możliwości partycypacji politycznej

4.Personalny aspekt delegitymizacji (krytyka konkretnych osób sprawujących władze) afery, zbieżne wartości, osobiste właściwości: nieudolność, egoizm, brak kultury

W sferze ekonomicznej(niski poziom wytwarzania dóbr materialnych i ich rozdziału)

W sferze socjalnej(niska efektywność instytucji socjalnych: ochrona zdrowia, macierzyństwo ubezpieczenia, renty,bezp. i higiena pracy. Niski poziom integracji

5.Aspekt kulturowy- zróżnicowanie etniczne, religijne, narzucanie siłą innej kultury, nierówny dostęp do dóbr kultury

Formy

wzorce konkretnych działań(rewolucje, rebelie, zamachy stanu ,wojny domowe wojny zamachy terrorystyczne, bojkot instytucji państwowych, demonstracje, strajki, obywatelskie nieposłuszeństwo, wybory, referenda, publiczna lub niepubliczna krytyka systemu, odmowa płacenia podatków,

1.kryterium:a)zachowania mieszczące się w ramach przyjętych i akceptowanych w systemie form artykulacji krytyki i niezadowolenia b)zachowania łamiące te formy(łagodne -nieposłuszeństwo obywatelskie, ostre-walka zbrojna)

2.kryterium a)zachowania werbalne-jedynie słowna negacja b)pozawerbalne legalne bądź nie czynne działanie

3.a)Całościowe b)fragmentaryczne(bezpieczeństwo ustroju społecznego i politycznego nie jest w tym wypadek zagrożone -gdy formy negacji mieszczą się lub nieco odbiegają od norm i reguł przyjętych w systemie

-kolejny mechanizm fragm. delegitymizacji syst. demokratycznego wyznaczają działania eksternistyczne. Ich podmiotami sa przeważnie radykalne antysemitowskie organizacje, niezdolne ze względu na swój potencjał do wywołania, powaznego zagrożenia systemu(do form ich działania nalezą:nielegln demonstracje,terror psychologiczny,terroryzm,)

-inny mechanizm odnosi się do del.całościowej(przynosząca pełną zmianę właściwości syst. wartości,struktur,procedur,głównych podmiotowa polityki,)Upadek systemu pol. był spowodowany takimi formami działań jak wojna,rewolucja,wygranie wyborów w państwie demokratycznym przez partie wrogą demokracji itd.

Skutki

-osłabnięcie władzy podmiotów polityki(zmiana zakresu,zasięgu,siły od osłabnięcia az do jej zaniku)

-zmiana systemu(najradykalniejszy,w skutek wojny,zbrojnego wystąpienia itd.)

-modyfikacja systemu(w postacie rozwiniętych reform uruchomionych przez: podmiot władzy w drodze ratunku,presje oddolna np solidarność 1980/81r)

Przekształcenia takie mogą mięć charakter:a)progresywny przejście od reżimu autokratycznego do demokratycznego,b)regresywny od systemu demokratycznego do autokratycznego)

-przywrócenie starego systemu politycznego

23Pojęcie i rodzaje potrzeb

Potrzeba – stan braku, właściwość polegająca na tym, że bez określonego przedmiotu lub określonej osoby nie można normalnie funkcjonować

1.Potrzeby kolektywne(zachęty)

a)potrzeba tożsamosci-partycypacja wynika z faktu identyfikacji z określoną organizacją

b)potrzeba solidarności-partycypacja wynika z faktu ze jednostka podziela poglądy i akceptuje cele innych uczestników

c)potrzeba ideologiczna-jednostka identyfikuje sie z kwestii, którą promuje organizacja

d)potrzeba ekspresji-wiąże sie ona z wcześniej przedstawionymi potrzebami i wyraża sie w dążeniu do nieskrępowanej wypowiedzi a jej uzupełnieniem staja sie:

-potrzeba elekcji czy koalicji

2.Potrzeby selektywne (wiążą sie z zaspakajaniem indywidualnych potrzeb np działania podejmowane przez liderów partyjnych)

inna klasyfikacja.

• indywidualne – posiadania osobistej władzy, wpływu, ochrony własnego statusu, kariery, ekspansji politycznej itd.

• Grupowe – władzy, wpływu, więzi międzyosobowych, posiadania dóbr wyznaczających status odrębności politycznej, kulturowej itd.

• Ogólnospołeczne – (społeczeństwa jako całość) – integracji, suwerenności, walki, sojuszy, koalicji z podmiotami w otoczeniu międzynarodowym, autorytetu międzynarodowego.

24Sposoby definiowania interesów

Interes-to świadome dążenie jednostki lub grupy do realizacji określonego celu

Interes społeczny można traktować jako dążenie podmiotów do osiągnięcia wszystkiego tego, co korzystne i za takowe jest uważane w kontekście oczekiwanej zmiany społecznej i jej kierunku

Interes polityczny-świadome skierowanie polityki publicznej(całości lub poszczególnych decyzji dotyczących rozdziału określonych zasobów w konkretnym kierunku)

25Podmiotowy i przedmiotowy podział interesów

26Obiektywne i subiektywne ujęcie interesów

27Kategoria grup interesu

Z reguły kategoria grup interesu obejmuje wszelkie zorganizowane grupy dążące do realizacji określonych celów

G.Wootton definiuje grupy interesu poprzez wskazanie na cztery cechy, które powalają odróżnić je od innych społecznych(politycznych organizacji

1.skupiają różne kategorie członków(w ich skład mogą wchodzić obywatele, ale również firmy oraz inne organizacje.) zadaniem grupy interesu jest uaktywnienie tych podmiotów w celu podjęcia kolektywnego działania

2.opierają sie na dobrowolnym członkostwie

3.w większym stopni niż inne organizacje uzależnione sa od aktywności i zaangażowania swoich członków

4.z reguły mobilizują swoich członków wokół określonych kwestii(wąska specjalizacja)

Zatem grupa interesu do org. posiadająca formalną strukturę, mobilizująca swoich członków wokół określonych celów, których osiągnięcie związane jest z dystrybucją zarówno kolektywnych jak i selektywnych korzyści, dążąca do wywierania wpływu na władze i jej decyzje

28Mechanizmy krystalizacji interesów i powstawania grup interesu

29Klasyfikacja grup interesu

Poziom wew. organizacji

a)grupy niemające żadnych zasad, jeśli chodzi o procedury postępowania czy decydowania

b)grupy niemające charakteru stowarzyszę się

c)instytucjonalne grupy interesu(Kościół,Armia,Administracja publiczna)

d)stowarzyszenia-są to organizacje grup interesu, których celem jest organizowanie i reprezentowanie interesów danych segmentów społeczeństwa np związki zawodowe,organizacje pracodawców,organizacje mniejszości etnicznych czy narodowych

Motywacja

a)promocyjne grupy interesu (reprezentują interesy nieekonomiczne. promują określoną zasadne lub wartość np grupy walczące o zakaz aborcji)

b)sekcjonalne grupy interesu(reprezentują określony segment społeczeństwa np organizacje biznesu

Strategia

a)wewnętrzne(uznane zostały przez państwo za legitymowanego uczestnika procesu decyzyjnego-funkcje konsultacyjne najczęściej np związki zawodowe.org.pracowników)

b)zewnętrzne(nie są uznane za legitymowanego uczestnika proc decyzyjnego np ze względu na brak doświadczenia czy niską wiarygodność)

30Grupa interesu a partia polityczna

-w odróżnieniu od partii grupy interesu są wyłączone z procesu wyborczego.,nie są wiec odpowiedzialne przed społeczeństwem

31Grupa interesu a ruch społeczno-polityczny

Ruch społeczno -polityczny-to forma artykulacji i reprezentacji interesów grupowych Będący przejawem zbiorowych i celowych działań o masowym charakterze, zmierzających, zmierzających do wprowadzenia zmian strukturalnych

Grupa interesu- grupa, która zajmuje wspólne stanowisko i wysuwa określone żądania wobec innych grup społecznych

Grupy Interesu różnią się od ruchów społeczno-politycznych tym, ze mają formalną organizacje, która uaktywnia zdefiniowany segment społeczeństwa(często zinstytucjonalizowana zasada członkostwa, systemy opłat, składek członkowskich. Grupy interesu mogą stosować formy protestu(działania konfrontacyjne), jednak ich działania przybierają raczej formę lobbingu(wpływ na legislatywę, lub agendy administracyjne)

32Zasoby, strategie i taktyki grup interesu

STRATEGIE

-Lobbing polityczny, pojęcie opisujące działania grup interesów wywierających nacisk na polityczne organy państwa (przede wszystkim na legislatywę) w celu uzyskania przychylnej dla siebie decyzji

a)kontakt z prawodawcami (legislatorami):osobiste kontakty, dostarczanie wyników badań i materiału faktograficznego, kampanie propagandowe, kontakty na gruncie towarzyskim

b)kontakty z Administracją(urzędnikami) takie same str. jak powyżej

c)kontakt z władza sądowniczą

-Apele do społeczeństwa(bardzo duże znaczenie ma publiczny wizerunek grup interesu, kampanie propagandowe mają na celu wyjaśnienie jak dana grupa działa dla dobra ogółu

-demonstracje(Grupy o ograniczonych środkach materialnych, skupiające za to zaangażowanych członków, próbują czasem propagować swoją sprawę poprzez pokojowe demonstracje np Mahatma Gandhi walcząc z rządem brytyjskim w Indiach)

-Protesty z użyciem przemocy.(grupa, która traci wiarę w tradycyjne polityczne metody działań, dochodzi do wniosku ze jedyną alternatywą jest użycie przemocy. często działania te są determinowane: nędzą, dyskryminacją, silnym poczuciem dyskryminacji)

ZASOBY

-poparcie opinii publicznej dla grupy i jej celów

-liczba jej członków oraz aktywność

-siła finansowa i organizacyjna

-zdolność sięgania po sankcje, czym mogą przysporzyć kłopotu rządowi

-osobiste czy instytucjonalne więzy z partiami politycznymi lub ciałami rządowymi

33Pojęcie walki politycznej

Walka polityczna jest podstawowym i nieodłącznym elementem życia politycznego. Jego podstawowe cele to: zdobycie i utrzymanie władzy oraz kontrola ekipy sprawującej władzę jak również pozyskiwanie nowych zwolenników, członków.

*sekwencja działań dwóch lub więcej podmiotów dążących do wyeliminowania, bądź pomniejszenia danej pozycji i stanu posiadania drugiej strony

34Cele walki politycznej

zdobycie i utrzymanie władzy oraz kontrola ekipy sprawującej władzę jak również pozyskiwanie nowych zwolenników, członków.

-ucieczka przed władzą

-obrona lub negacja systemu społecznego jako społeczności

-obrona systemu politycznego

-obrona lub negacja ustroju społecznego

-obrona lub negacja elit wewnętrznych (elita władzy)

-zmiana norm

35Funkcje walki politycznej

-naruszenie lub przywrócenie równowagi społecznej.

-tworzenie się podziałów społecznych

-pojawienie się solidarności wpływa na poczucie tożsamości z dana strona

-wytwarzanie dynamiki rozwoju społecznego

-przekształcenie funkcjonowania podmiotów władzy

-polaryzacja świadomości politycznej społeczeństwa

36Formy i środki walki politycznej

Formy

kampanie wyborcze

*kampanie referendalne

*wystąpienia medialne polityków

*interpelacje poselskie

*spotkania z wyborcami

*działalność biur poselskich

Środki

Prawo, sądy,prokuratura, policja, armia,media, Internet, organizacje paramilitarne

37Przemoc

1.Przemoc jest często przejawem delegitymizacji wladzy.Jest objawem słabości

2.Często dopiero dzięki narastającej fali przemocy niektóre grupy zostają wysłuchane.

Rodzaje przemocy

1.Przemoc pierwotna-Jej podłożem jest konflikt miedzy podstawowymi wspólnotami-Etnicznymi, narodowymi, religijnymi,(walka miedzy Serbami a muzułmanami w byłej jugosławi, walka protestantów z katolikami w Irlandii północnej)

2Przemoc separatystyczna-celem jest uzyskanie niepodległości przez pewną grupę np. Chorwacja i Słowenia oderwały się od Jugosławii w 1991r,dążenia Basków.

3Przemoc rewolucyjna-celem jest obalenie istniejącego reżimu lub zastąpienie go innym

4.Zamach stanu-ma przerwanie charakter kontrrewolucyjny. Jego celem jest zapobiegnięcie rewolucyjnemu przewrotowi. Prawie zawsze dokonuje go wojsko z poparciem wpływowych grup cywilów. Prezydent zostaje zmuszony do rezygnacji a władze przejmuje jeden z generałów. Przy próbach oporu często zamachy stanu mają charakter krwawy np. Argentyna 1976

5-.Przemoc związana z rozmaitymi kwestiami-kategoria zbiorcza przeważnie nie pociąga za sobą ofiar. np. protesty przeciwko wojnie w Wietnamie.

38Przemoc polityczna

Przemoc polityczna w państwach niedemokratycznych polega na pozbawieniu społeczeństwa elementarnych praw i publicznych wolności oraz na gwałceniu ich

opór przeciwko władzy - np terroryzm, sabotaż, morderstwo, zamieszki,

39Walka bez stosowania przemocy

-pokojowe demonstracje i marsze

-społeczne nieposłuszeństwo (niepłacenie podatków bojkot towarów) np. manhat Gandhi

-bojkoty np. komunikacji miejskiej w Montgomery przez czarnych mieszkańców

- zbiorowe petycje do władz

40Pojęcie konfliktu politycznego

Konflikt polityczny - walka dwóch lub więcej podmiotów polityki posiadających wzajemnie sprzeczne interesy i zmierzających osiągnięcia pozytywnie wartościowanych dóbr materialnych i niematerialnych poprzez zdobycie, utrzymanie i sprawowanie władzy- przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości działania, zneutralizowaniu lub zniszczeniu przeciwnika.

41Przyczyny konfliktów

-Aspiracje lub dążenia ludzi okazują się wzajemnie sprzeczne tzn.

-sprzeczne opinie,poglądy

-różne koncepcje przyszłościowe państwa

-władza jako przyczyna konfliktów

42Model przyczynowy konfliktu wg J.H. Turnera

Wszystkie systemy społeczne wykazują nierówność w rozdziale dóbr,co jest przyczyną konfliktu,który z kolei jest przyczyną reorganizacji systemu społecznego. Reorganizacja zaś wedle sprzężenia zwrotnego wyzwala nowy proces, konfliktotwórczy.

43Funkcje konfliktów

Metody rozstrzygania konfliktów

1.Rozstrzygnięcia konfliktu przez zastosowanie realnej przemocy wraz z narzuceniem własnego wariantu

2.Arbitralne rozwiązanie konfliktu wsparte groźbą użycia przemocy

3.Kompromis przez negocjacje

4.odwołanie się do podmiotu nieuczestniczącego w konflikcie

5.Skierowanie działań konfliktowych na pole zastępcze

6.Zignorowanie konfliktu lub strony przeciwnej jako słabej niezdolnej do destrukcji

7.Różnie motywowane wycofanie się z konfliktu

44Subiektywne uwarunkowania przebiegu konfliktu - afektywna polaryzacja

-powstaje w skutek eskalacji konfliktu, Przekonania podzielane przez grupę stają się coraz bardziej radykalne, bezwzględność wobec przeciwnika, Wskutek afektywnej polaryzacji własne krzywdy i cierpienia zostają zwielokrotnione, a własne winy i błędy pomniejszone, zaś osoby popierane - idealizowane, a niepopieranie - deprecjonowane.

45Czynniki wpływające na przebieg konfliktu

8 procesy współpracy/rywalizacji - tendencja do utrwalania się zgodnie z zasadą dodatnich sprzężeń zwrotnych

8 wcześniejsze relacje - im mocniejsze więzy współpracy, tym większe prawdopodobieństwo rozwiązania konfliktu wg zasad współpracy

8charakterystyki stron - osobowość, ideologia wpływają na orientację (rywalizacja/współpraca); konflikt wewnętrzny może wpływać na interpersonalny

8 udział strony trzeciej - jej postawy, siła i zasoby – proces, do którego zachęca strona trzecia o wysokim prestiżu (zob. mediacje)

8 oszacowanie sukcesu - ocena stron szans na sukces

- osoby postrzegające siebie jako silne wybiorą nieuregulowany proces rywalizacji

- osoby postrzegające siebie jako mające prawną wyższość wybiorą konfrontacyjne relacje regulowane przez instytucje

- osoby, których dotyczą relacje wybiorą proces współpracy

- osoby wykluczone ze współpracy mogą wybrać proces rywalizacji jako jedyny satysfakcjonujący

46Pojęcia zachowania i działania politycznego

Działania polityczne – takim mianem można określić działania ludzi w polityce. Za działania polityczne uważa się racjonalne, kontrolowane i dobrowolne czynności podmiotu realizującego swoje potrzeby i interesy związane w sposób bezpośredni lub pośredni z władzą polityczną.

Zachowanie polityczne - jest to reakcja ludzi ( jednostek, grup społecznych) na bodźce wywodzące się ze zjawisk politycznych i procesów politycznych.

47Podmioty, cele, metody, środki i skutki działań politycznych

- celowy, kierunkowy charakter – jest wyrazem świadomego wyboru,

- wywołanie określonych skutków politycznych np. doprowadzenia do wcześniejszych wyborów parlamentarnych,

- podejmowanie w interesach wielkich grup społecznych,

- duży stopień instytucjonalizacji,

- wysoki poziom zorganizowania uczestniczących w nich grup,

- konfliktowy charakter.

48Typologia działań politycznych

49Typy racjonalności

50Czynniki wpływające na racjonalność działań i decyzji politycznych

51Wpływ ideologii, schematów, stereotypów na racjonalność działań politycznych

52Ocena działań politycznych - kryteria etyczne i prakseologiczne

53Pojęcie decyzji politycznej

-akt nielosowego wyboru jednej z przynajmniej 2 możliwości w obrębie polityki.(lub zaniechania działalności)

54Rodzaje decyzji politycznych

1.Strategiczne-są to decyzje mające realizować nasze interesy w długich okresach czasu. O szerokim zakresie przedmiotowym, obejmuje wiele potrzeb,interesów.

2Taktyczne – charakter wykonawczy,realizują potrzeby i interesy w krótkim okresie czasu(np. modernizacja Armii, gospodarki do UE)

3.operacyjne-najbardziej dynamiczne,nagłe (konflikt z innym państwem,krach na giełdzie,wymagane jest szybkie działanie)

55Sytuacje decyzyjne

1Sytuacja optymalna- decydent ma dużą wiedze o warunkach przyszłego działania,na temat jego przebiegu, i określa wysokie prawdopodobieństwo uzyskania określonego celu.

2Ryzyka-decydent poinformowany jest o prawdopodobieństwach zmian w otoczeniu możliwymi kierunkami działań. Nie jest w stanie przewidzieć prawdopodobieństwa uzyskania określonego celu

3Niepewności- decydent nie ma informacji, lub ma nikłą wiedze a musi podając decyzje często za pomocą intuicji

56Style decyzyjne

1.jednoosobowe

– z roli funkcji np. premier.

-decyzja poprzedzona pracą zespołu(dyrektor ma swoich zastępców.

-po naradzie z ekspertem

-po konsultacjach społecznych

2.Grupowe

-zespołowe(każdy ma równy glos

-głos jednego jest ważniejszy niż reszty

-po naradzie z ekspertem

-po konsultacjach społecznych

57Etapy procesu decyzyjnego.

1.Identyfikacja problemu decyzyjnego

2.sformułowanie propozycji rozwiązania problemu –należy uwzględnić kryteria,którymi będziemy się kierowali

3.legitymizacja projektu decyzyjnego-szukanie poparcia dla tego projektu

4.Implementacja, –czyli wdrożenie decyzji w życie(opracowanie harmonogramu działań)

58Źródła i rodzaje błędów decyzyjnych

• niewiedzę, brak doświadczenia oraz cechy osobowości decydentów nieadekwatne do ich pozycji i ról politycznych, uniemożliwiające pracę

• partykularne – dążenia różnych ośrodków decyzyjnych, które lekceważą istniejące w otoczeniu społecznym interesy innych podmiotów

preferowanie przez niektórych decydentów intuicji, kosztem wiedzy o zjawiskach i procesach politycznych

Rodzaje błędów

• obiektywne, – czyli decyzje naruszające powszechne i trwałe mechanizmy regulacji życia społecznego, co prowadzi do obniżenia efektywności systemu.

• subiektywne – decyzje niezgodne z odczuciami i rozumieniem własnych interesów przez adresatów, wywołujące formy protestu

59Formy odpowiedzialności decydenta

Odpowiedzialność decydenta – to odpowiedzialność za podjęte decyzje. Decyzje mogą prowadzić do konfliktów między decydentami a adresatami decyzji.

a)konstytucyjna(prawna)
b)polityczna(przed parlamentem)

60Założenia analizy systemowej

Analiza systemowa, to podejście badawcze w naukach społecznych, uznające pojęcie systemu i jego analizę za kluczowe dla zrozumienia zjawisk społecznych.

Analiza systemowa jest szczególnie przydatna do złożonych zadań w szybko zmiennym otoczeniu, typowym dla naszych czasów. Jest ona formalnym i jawnym badaniem wspomagającym działanie osób odpowiedzialnych za decyzje lub linię postępowania w określonej (złożonej) sytuacji charakteryzującej się niepewnością. Ma na celu określenie pożądanego działania lub linii postępowania przez rozpoznanie i rozważenie dostępnych wariantów oraz porównanie ich przewidywanych następstw.

61Pojęcie i model systemu politycznego

system polityczny - ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i nieformalnych), uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki międzymiędzy nimiteria klasyfikacji

a)reżim polityczny

- państwa demokratyczno parlamentarne,autorytarne,totalitarne

b)zasady organizacji aparatu państwowego

-monarchie i republiki

-system prezydialny i parlamentarny

c)struktura terytorialno-administracyjna państwa

-państwo unitarne (Polska)

-złożone(unia personalna, realna, konfederacje, federacje)

-Funkcje systemu

-adaptacyjna - system musi się przystosować do zmieniających się warunków otoczenia. Obserwować i śledzić różne zjawiska, wyciągać wnioski

-regulacyjna – władza może regulować system polityczny( zwalniać, przyspiesza) np. 20 % ludzi z wyższym wykształceniem

-innowacyjna-twoży nowe oryginalne koncepcje rozwoju systemu

62Dynamika i zmienność systemu politycznego - zagadnienie homeostazy

Homeostaza - zdolność do utrzymania stanu równowagi dynamicznej środowiska politycznego, w którym zachodzą procesy polityczne.

63Funkcje systemu politycznego

W tym ujęciu żadna część układu politycznego nie może istnieć bez innej, łączą je funkcjonalne zależności. Życie polityczne to system powiązanych czynności.

System polityczny jest częścią systemu społecznego obejmującego całe społeczeństwo, obejmuje trzy elementy:

8 wspólnotę polityczną

8 reżim polityczny

8 instytucje polityczne.

Najważniejsze składniki działania politycznego to:

8 wejście (input) - czyli żądanie wysunięte ze strony społeczności w stronę rządzących. Jest to wykładnia oczekiwań społecznych.

8 proces wewnątrz systemowego przetwarzania (conversion) - pozyskanie poparcia dla żądania oraz następnie proces przetwarzania go w decyzję.

8 wyjście (output) - ujawnienie decyzji

Adaptacyjna-system musi przystosować się do zmieniających się warunków otoczenia

64Główne procesy zachodzące w systemie politycznym

8 Społeczność, której byt jest współzależny, składająca się z grup o interesach zbieżnych i sprzecznych,

8 Organizacje artykułujące i reprezentujące interesy tych grup poprzez zdobywanie i sprawowanie władzy państwowej bądź wywieranie na nią wpływu,

8 Instytucje władzy państwowej, dysponujące monopolem uzgadniania interesów zarówno sposobami perswazji, jak przymusu i przemocy,

8 Formalne i zwyczajowe normy regulujące wzajemne relacje i funkcjonowanie wszystkich części składowych systemu,

8 Ideologie i strategie polityczne, stanowiące oprogramowanie ukierunkowujące działalność systemów państwowych i partyjnych,

8 Instytucje i organizacje międzynarodowe, do których są afiliowane państwa i partie polityczne, których rola wzrasta w warunkach integracji kontynentalnych i globalizacji.

65Koncepcje definiowania demokracji: aksjologiczna, materialna i proceduralna

Demokracja: forma ustroju państwa, w której obywatele tego państwa (naród, lud) sprawują rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.

66Normatywna i empiryczna teoria demokracji

-oparta na prawie (trójpodziale władzy, pluralizmie politycznym, wolności słowa i przekonań, poszanowaniu praw mniejszości)

-na doświadczeniu

67Kryteria demokratycznego systemu politycznego

-suwerenność narodu

-poszanowanie praw mniejszości

-podział i równowaga władz

-konstytucjonalizm

-praworządność

-pluralizm polityczny

68Koncepcje demokracji

-demokracja wspólnot wczesnochrześcijańskich

-demokracja plemienna

-demokracja szlachecka (stanowa)

-demokracja burżuazyjna

69Typologia systemów autorytarnych

1) reżimy biurokratyczno – militarystyczne, gdzie elity rządzące (najczęściej w sytuacji braku partii autorytarnej) zdominowane są przez wojskowych i cywilnych technokratów, skoncentrowanych przede wszystkim na promowaniu industrializacji;

2) reżimy pokolonialno – mobilizujące, gdzie autorytarnie kierowana partia i autorytarne kierownictwo państwowe są efektywnym instrumentem nation bulding, czyli budowania i konsolidacji narodu. Najczęściej tego typu reżimy padają ofiarą puczu wojskowego lub/ i zmieniają się we władzę osobistą jednostki;

3) "rasowe i etniczne demokracje"- stosujące inżynierię społeczną, przyznające prawo uczestnictwa politycznego grupom rasowo uprzywilejowanym i minimalizujące demokratyczne prawa innym grupom;

4) reżimy teokratyczne, w których główny ośrodek decyzji politycznych znajduje się w rękach władzy duchowej

5) ustroje państw Europy Środkowo-Wschodniej, czyli tzw. "autorytaryzm socjalistyczny"

70Kryteria reżimu autorytarnego wg J.Linza i G.Sartoriego

Linz- autorytarne reżimy są systemami politycznymi z ograniczonym, nie opartym na odpowiedzialności pluralizmie politycznym, bez starannie wypracowanej kierowniczej ideologii, (ale o wyraźnej mentalności), bez intensywnej czy ekstensywnej mobilizacji politycznej ( z wyjątkiem pewnych etapów ich rozwoju), w których przywódca (czasami mała grupa) pełni władzę w ramach formalnie słabo zdefiniowanych, ale w rzeczywistości dobrze przewidywanych ograniczeń.

Sartori- autokracja jest najwłaściwszym przeciwieństwem demokracji. W autokracji zawiera się element zawłaszczenia władzy oraz traktowania jej jako niezbywalnej własności.

71Kryteria reżimu totalitarnego wg C.Friedricha i Z.Brzezińskiego, H.Arendt

H. Arendt- nowa forma rządzenia, całkowicie odmienna od znanych form politycznych takich jak despotyzm, tyrania czy dyktatura. Cechą totalitaryzmu jest to, że nie opiera się on w ogóle na normach prawnych, gdyż są one poniekąd "zastępowane" rozbudowanym aparatem terror- stanowiącym istotę systemu. Wzorcowy obywatel państwa totalnego nie potrafi samodzielnie myśleć, jest ateistą, a ponadto nie jest zanadto zainteresowany zdobywaniem dóbr materialnych.

C.J.Friedrich i Z. Brzeziński

a) totalna ideologia- obejmuje wszystkie przejawy aktywności życia społecznego;

b) jedna partia- kierowana często przez jedna osobę; wszystkie ważniejsze stanowiska państwowe pochodzą z nominacji partyjnych; członkowie partii są ślepo posłuszni woli wodza; ugrupowanie partyjne jest zorganizowane hierarchicznie; na czele znajduje się osoba wodza- dyktatora

c) zorganizowany terror- przeciwdziałanie wszelkim formom sprzeciwu oraz likwidowanie zagrożeń związanych z działalnością "wrogich elementów"; realna możliwość stosowania terroru fizycznego i psychicznego wobec wszystkich obywateli;

d) kontrola masowych środków przekazu; prasa, radio, telewizja

e) monopol na broń- państwo dysponuje monopolem na posiadanie broni;

f) scentralizowane zarządzanie- niechęć wobec koncepcji decentralizacji i wszelkich form samorządu

72Kryteria totalitarnego systemu politycznego.

- nieograniczone kompetencje otoczonego kultem wodza;

- permanentna cenzura, środki masowego przekazu podlegają całkowitej kontroli

państwa

- istnienie tylko jednej, oficjalnie uznanej partii politycznej, której członkowie

obejmują najistotniejsze stanowiska państwowe,

- likwidacja wszystkich niezależnych, dobrowolnych organizacji,

- gospodarka podlega całkowitej kontroli państwa,

do samodzielnego opracowania:

73Pojęcie świadomości politycznej

całokształt poglądów, wiedzy, ocen, wartości, wzorów zachowań i postaw społeczeństwa, będących rezultatem wzajemnych oddziaływań informacyjnych jednostek i grup społecznych. Świadomość polityczna odnosi się do faktów, zjawisk, procesów życia politycznego oraz pozwala poszczególnym podmiotom na orientację w rzeczywistości politycznej (funkcja poznawcza) i na regulację stosunków z otoczeniem (funkcja praktyczna

74Źródła świadomości politycznej

I) Źródła świadomości politycznej: - całokształt praktyki społeczno politycznej - praktyczne doświadczenia ludzi - własna intelektualna aktywność ludzi.

II) Przedmiot świadomości politycznej: - potrzeby i interesy ludzi związane z władzą, decyzjami politycznymi - mechanizmy i zasady kształtowania, realizacji potrzeb i interesów politycznych oraz ich form aktywności (perswazja, manipulacja, sterowanie, system prawny, media) - zbiorowe i indywidualne formy aktywności politycznej ludzi (partia polityczna, wybory, związki zawodowe, terroryści)
III) Struktura świadomości politycznej: - wiedza o polityce - ocena wartości, motywacje, emocje - wzory zachowań odziedziczone-patriotyzm, religia współczesne-wielość partii politycznych, wybory demokratyczne, tolerancja polityczna

IV) Warstwy świadomości politycznej

- potoczna- poglądy, przekonania wynikające z codziennego doświadczenia ludzi. Ta świadomość zawiera dużo mitów, jest oparta o tradycje i zawiera wiele uprzedzeń

- teoretyczna ( refleksyjna)- zawiera wiedzę wytworzoną w ramach nauk społecznych. Są to teorie prawdziwe i hipotezy.

- mieszana- zawiera elementy świadomości potocznej i teoretycznej- jest obecnie dominująca

• praktyka społeczno – polityczna, w której uczestniczą i które współtworzą poszczególne podmioty

• praktyczne doświadczenie polityczne grup i jednostek uzyskane podczas socjalizacji, a przejawiające się w postaci zachowań politycznych

• własna intelektualna aktywność podmiotów skierowana na poznanie teoretycznych i praktycznych aspektów wiedzy o polityce.

75Przedmiot świadomości politycznej

- Słownictwo polityczne

-asocjacja

-manipulacja

-symbol

-mit polityczny

-ideologia

-autorytet

-przekonania polityczne

76Struktura świadomości politycznej

77Warstwy świadomości politycznej

Warstwy świadomości politycznej
- potoczna- poglądy, przekonania wynikające z codziennego doświadczenia ludzi. Ta świadomość zawiera dużo mitów, jest oparta o tradycje i zawiera wiele uprzedzeń
- teoretyczna ( refleksyjna)- zawiera wiedzę wytworzoną w ramach nauk społecznych. Są to teorie prawdziwe i hipotezy.
- mieszana- zawiera elementy świadomości potocznej i teoretycznej- jest obecnie dominująca

78Pojęcie socjalizacji politycznej

W politologii pojęcie socjalizacja polityczna oznacza proces kształtowania świadomości, postaw i kultury politycznej człowieka. Jednostka przyswajając sobie różne informacje o systemie politycznym, wartościach, normach i wzorach zachowań politycznych, a także dzięki własnej aktywności zdobywa wiedzę i reguluje własnymi zachowaniami.
Na socjalizację polityczną wpływają np.: partie polityczne, środki masowego przekazu, instytucje państw, znajomi, koledzy itd. Istotną rolę w socjalizacji politycznej odgrywa też edukacja polityczna. Rezultatem tych wielorakich oddziaływań jest ukształtowanie się różnych postaw, emocji i zachowań poszczególnych ludzi w odniesieniu do zaistniałych zjawisk i podmiotów politycznych oraz wyobrażeń i koncepcji stanowiących podstawę ich aktywności publicznej.

79Podmioty socjalizacji w ujęciu psychologicznym, socjologicznym i politologicznym

PODMIOTY I FAZY SOCJALIZACJI

a) stanowisko psychologiczne
- sama jednostka- jednostka samodzielnie nabywa wiedze, sama siebie tworzy

b) stanowisko socjologiczne
- grupa społeczna- jednostka rosnąca w grupie przejmuje od niej wartości; grupa społeczna kształtuje jednostkę

c) stanowisko sojo- polityczne
- efekt socjalizowanej jednostki jest wynikiem zarówno samowychowania jednostki, jak i wpływów grupy społecznej.

RODZAJE PODMIOTOW SOCJALIZACJI POLITYCZNEJ:

- formalne i nieformalne
- bezpośrednie i pośrednie
- funkcjonalne i dysfunkcjonalne wobec systemu politycznego.
Proces socjalizacji politycznej przybiera dwie fazy
- proces względnie żywiołowy- niekontrolowany, nasycony prawdziwymi lub fałszywymi treściami
- edukacja polityczna- obejmuje działania celowe, zaplanowane zgodne z regułami pedagogiki.

DETERMINANTY SOCJALIZACJI POLITYCZNEJ

A) determinanty osobowościowe- charakter, emocje, talent, zdolności, pamięć, zdolność postrzegania i analizowania.

B) determinanty środowiskowe- czynniki składające się na mikrośrodowiska, w których się wychowaliśmy, spędzamy czas wolny, uprawiamy jakieś hobby
- reguły rządzące mikrosrodowiskami.

C) determinanty systemowe:
- rodzaj ładu politycznego obowiązującego w danym społeczeństwie.
- struktury organizacyjne, czyli jakość i ilość instytucji kształtujących świadomość społeczeństwa.
- pluralizm polityczny- rodzaj zasobów, którymi dysponują partie; wpływ organizacji wyznaniowych.

D) determinanty sytuacyjne:
- nowe kryteria,
- przypadkowe zdarzenia,
- stopień oficjalności spotkania itp.

Osobowościowe, środowiskowe i systemowe uwarunkowania socjalizacji politycznej

80Uwarunkowania socjalizacji politycznej:

1. uwarunkowania systemowe – trwałe instytucje, które dotyczyły całej społeczności, w której żyjemy

2. uwarunkowania środowiskowe – treść, informacje, bezpośrednie otoczenie danej jednostki

3. uwarunkowania osobowościowe – zdolności intelektualne, zainteresowania, postawy, motywacje