2.9. Akredytacja i certyfikacja

Akredytacja - formalne uznanie przez instytucję nadzorującą kompetencje organu wydającego orzeczenie o jakości wyrobów lub usług; na ogół dotyczy laboratoriów badawczych oraz instytucji wydających atesty lub certyfikaty.

Atestacja - postępowanie polegające na zbadaniu zgodności wyrobu i (lub) procesu z wymaganiami jakościowymi oraz wydaniu świadectwa (atestu) potwierdzającego odpowiednią jakość; atest ma zwiększyć zaufanie do produktu (usługi) w obrocie towarowym, bądź stanowi podstawę dopuszczenia obiektu technicznego (np. statek) do eksploatacji przez instytucję ubezpieczeniową.

Certyfikacja - podobnie jak atestacja, polega na poświadczeniu, że wyrób lub usługa są zgodne z wymaganiami jakościowymi (szczególnie zalecanymi w normach ISO serii 9000) i zaspokajają potrzeby użytkowników.

Istnieje przeświadczenie o wyższej randze certyfikatu niż atestu, lecz decydujące znaczenie ma autorytet instytucji wydającej świadectwo zgodności (atest lub certyfikat).

Dyrektywy Rady Wspólnoty Europejskiej określają podstawowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska. Wymagania te są bezwzględnie obowiązujące, a wyroby, które je spełniają są oznaczone stylizowanym symbolem ČE .

Sytuacja w Polsce

jest w aspekcie wprowadzenia do praktyki gospodarczej zaleceń norm ISO serii 9000 - szczególnie ważna. Ze zrozumiałych względów dążymy do wejścia na rynki międzynarodowe, ale do tego wymagane jest posiadanie przez nasze przedsiębiorstwa certyfikatów, potwierdzających zgodność kształtowania jakości z normami ISO serii 9000.

A przedsiębiorstw, które takie certyfikaty mają - jest jeszcze bardzo mało! Dlatego też, wysiłki w tym kierunku - muszą być zdecydowanie wzmożone!

Dla wyrobienia poglądu jak ta sytuacja wygląda za granicą -przedstawiono kilka danych liczbowych wg [ 14 / 61 ]:

Na dzień 31 grudnia 1993 ilość firm certyfikowanych wynosiła ogółem 45 000, przy czym w stosunku do roku 1992 nastąpił wzrost o 70% . Największy udział firm certyfikowanych ma Wielka Brytania: 62,5% , a reszta krajów europejskich: 21,5% . Pozostałe 16,0% przypada na kraje Australii, Ameryki i Dalekiego Wschodu.

Zastosowanie poszczególnych modeli zapewnienia jakości na 1993.12.31 wynosi: ISO 9001 - 20%; ISO 9002 - 75%; ISO 9003 - 5% .

). Głównymi założeniami norm ISO serii 9000 są:

- jakość jest sprawą wszystkich pracowników przedsiębiorstwa,

- w tworzeniu jakości uczestniczą wszystkie jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa,

- w realizacji zadań jakościowych, musi być uwzględniany przede wszystkim interes nabywcy,

- jakość musi być celem bezpośredniego i skutecznego zarządzania, umożliwiającego korekturę niewłaściwego funkcjonowania.

Normy ISO 9000 regulują działania organizacyjne w przedsiębiorstwie, zapewniając uzyskanie pożądanej jakości wyrobów lub usług.

W Polsce normy ISO 9000 zostały przetłumaczone z angielskiego i ukazały się w roku 1990 jako zbiór [ 3 ].

Kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej przetłumaczyły normy ISO 9000 na własne języki, nadając im symbol EN 29000 - co rozumie się jako normy europejskie, ujęte w zbiorze [ 10 ].

Od l października 1993 ustanowiono Polskie Normy, jako odpowiedniki norm europejskich EN , nadając im symbole: PN-EN 29000 oraz PN-EN 45000.

2.7. Dokumentacja systemu

Jest to zbiór różnego rodzaju utrwalonych materiałów przydatnych do udokumentowania zaistniałych faktów i zrealizowanych lub zaplanowanych działań. Dokumentami najbardziej typowymi dla przedsiębiorstwa są (ISO 9004 p. 17.2 [ 13 / 114 ]:

- rysunki oryginalne (zestawieniowe, wykonawcze, ofertowe),

- światłokopie i kserokopie,

- specyfikacje wymagań,

- księga jakości,

- procedury,

- instrukcje robocze.

Przeglądowy schemat podstawowej dokumentacji systemu jakości, pokazano poglądowo na rys. 12.

Rys. 12. Piramida ważności i zasiągu dokumentów systemu jakości

Dokumentacja systemu jakości jest ujęta w p.5.3 normy ISO 9004 l 13 / 22, 93 ]. Dzieli się tradycyjnie na trzy grupy:

- księga jakości,

- procedury,

- instrukcje.

Księga jakości (nazywana mniej trafnie: podręcznik jakości) -dokument ujęty normą ISO 9004 p.5.3.2 [ 13 / 22, 93 ] - zawierający szczegółowe informacje o przedsiębiorstwie i jego systemie zapewnienia jakości, a więc:

- charakterystyka przedsiębiorstwa,

- jego polityka jakości,

- wykorzystywany model systemu zapewnienia jakości (rys.9),

- określenie odpowiedzialności, kompetencji i współzależności personelu,

- realizacja działań projakościowych w poszczególnych obszarach systemu jakości,

- procedury oraz instrukcje stosowane w systemie zapewnienia jakości,

• zasady wykorzystania, przechowywania oraz aktualizacji księgi.

Celami, które księga jakości powinna spełniać, jest udowodnienie:

- klientom wiarygodności firmy i wyrobienie przekonania o jakości wyrobów i terminowości ich dostaw,

- załodze, że organizacja i działalność firmy są podstawą jej sukcesu,

- instytucjom zewnętrznym, że działalność firmy jest zgodna z normami ISO 9000.

Księga jakości stanowi podstawowy dokument niezbędny przy zawieraniu transakcji handlowych.

Szczegóły dotyczące księgi jakości zawarte są m.in. w książkach [l l] i [16].

Procedura - opis postępowania i warunków wykonania oraz kontroli działań projakościowych realizowanych w systemie zapewnienia jakości.

Procedury są ujęte w normie ISO p.5.2.5 [ 13 / 93 ]. Na treść procedury składają się:

- określenie przedmiotu i wykonawcy działania,

- określenie celu i zakresu rozpatrywanego działania,

- podanie szczegółów realizacji (materiały, sprzęt, kontrola);

- wykaz dokumentów związanych,

- rozdzielnik.

Więcej szczegółów podano m.in. w [li], [17]. Instrukcje - to dokumenty opisujące wykonanie różnych działań.

Aby uniknąć przeładowania systemu jakości materiałem dokumentalnym, należy wykonywać tylko takie instrukcje, które są niezbędne dla osiągania celów jakościowych.

Wykorzystywanie instrukcji ułatwia ich podział na instrukcje:

- systemowe - stanowią uszczegółowienie procedur, podając dokładne opisy wykonawcze,

- techniczne - stanowią podstawę realizacji procesów technologicznych (np. instrukcje obróbki cieplnej części maszynowych).

Auditor

- osoba mająca potwierdzone odpowiednim świadectwem kwalifikacje do dokonywania auditów.

Auditorem w określonej dziedzinie, nie może być osoba za tę dziedzinę odpowiedzialna.

^Audit systemu jakości

-jest ujęty normą ISO 9004 p.5.4, w której zaleca się, aby wszystkie elementy składowe i aspekty funkcjonowania systemu były poddawane systematycznym auditom wewnętrznym i podczas nich starannie oceniane. Celami tych auditów powinny być stwierdzenia określające stopień spełnienia wymagań jakościowych stawianych rozpatrywanym elementom systemu.

^Plan auditu (p.5.4.2 ISO 9004, odpowiednio [13/94 ]) powinien zawierać:

- powód dokonywania auditu (np.: przegląd okresowy, zgłoszone uchybienia, zmiany organizacyjne systemu),

• wyszczególnienie obszarów i działań, których audit ma dotyczyć,

• - określenie kwalifikacji personelu przeprowadzającego audit

3.0. Uszkodzenia obiektów technicznych

Z uwagi na to, że uszkodzenie obiektu jest centralnym zagadnieniem w problematyce niezawodności, wymaga zatem odrębnego omówienia.

Najogólniej uszkodzenie definiowane jest jako utrata zdolności obiektu do wypełniania wymaganych funkcji [20]. Inaczej przez uszkodzenie rozumie się zdarzenie (losowe) polegające na przejściu obiektu ze stanu zdatności do stanu niezdatności (Rys.3)

Przez stan niezdatności lub krócej niezdatność (fault, pannę) rozumieć należy stan obiektu charakteryzujący się niezdolnością do wypełniania wymaganych funkcji (z określonymi przez producenta charakterystykami ilościowymi).

2.6. System jakości r

System jakości - to struktura organizacyjna ujmująca podział odpowiedzialności, procedury, procesy i zasoby umożliwiające wdrożenie zarządzania jakościowego (wg ISO 8402 p.3.8 oraz [ 13 / 10,39]).

Do określenia systemu jakości, w normie ISO 8402 dodaje się następujące uwagi:

- system jakości powinien być tylko tak rozległy, jak to jest potrzebne do spełnienia celów jakościowych.^

- w związku z zawieranymi umowami, obowiązującymi prze-pisami i przeprowadzaniem ocen, może być wymagane udokumentowanie zastosowania wskazanych elementów systemu.

Cele systemu jakości wg [ 12 ] - można sformułować jako uzyskanie:

- poziomu jakości (i jego utrzymanie) zaspokajającego oczekiwania klienta,

- odpowiedniego stopnia wiarygodności u klienta, że założona jakość będzie osiągnięta, co może wymagać oceny i udokumentowania przez niezależną instytucję,

- ogólnego przekonania, że stosowane metody zarządzania zapewniają osiągnięcie zamierzonej jakości.

Główne etapy realizacji systemu jakości od rozpoznania i badania rynku, aż po likwidację już wykorzystanego wyrobu - pokazano w ujęciu graficznym na rys. 11 w postaci kręgu jakości.

Struktura systemu jakości jest omówiona w p.5.2 normy ISO 9004 ([13 / 22, 92 ]). Do najistotniejszych szczegółów tego zagadnienia należy zaliczyć:

- odpowiedzialność kierownictwa przedsiębiorstwa za wprowadzenie polityki jakości oraz za decyzje w zakresie inicjowania, rozwoju, wdrożenia i utrzymywania systemu jakości,

Potencjał jakościowy przedsiębiorstwa - stopień przystosowania przedsiębiorstwa do potrzeb rynku, w aspekcie wymagań norm międzynarodowych ISO serii 9000.

Potencjał jakościowy przedsiębiorstwa można obliczyć, wykorzystując metodę kryterialnego wzorca jakości [ l ]. Wzorzec powinien ujmować przynajmniej 15 następujących kryteriów:

1) certyfikacja systemu jakości (alt.)

2) eksport wyrobów (alt.)

3) interes klienta (oc.)

4) fachowość kadry (oc.)

5) stan Księgi Jakości (oc.)

6)jakość dostaw komponentów (oc.)

7) jakość wykorzystywanych materiałów (oc.)

8) osprzęt wykonawczy (oc.)

9) stan reklamacji (oc.)

10) poziom wadliwości (oc.)

11) stan szkoleń (oc.)

12) zaangażowanie kierownictwa (oc.)

13) zaangażowanie wykonawców (oc.)

14) stan marketingu (oc.)

15) stan informacji o jakości (oc.)

Stosowana skala ocen punktowych (skrót: oc.) stanów kryteriów jest następująca:

9 - stan bardzo korzystny ^^jakichkolwiek zastrzeżeń), 8 - orzeczenie TAK (skrót: alt.) - nie ma wątpliwości, 7 - stan korzystny (są wątpliwości lub zastrzeżenia nieistotne dla meritum),

Motywacja personelu

do działań projakościowych dla przedsiębiorstwa, może być dwojakiego rodzaju:

- psychologiczna - gdy świadomy swej roli dla sprawy jakości oraz znaczenia problemu jakości dla poprawy sytuacji przedsiębiorstwa i całej gospodarki - pracownik z własnej inicjatywy dokłada wszelkich starań, aby zrobić jak najlepiej to, co do niego należy,

- ekonomiczna - gdy bodźcem do działań pracownika na rzecz jakości jest doraźna korzyść materialna w postaci odpowiedniej formy wynagrodzenia.

Informacje na temat personelu przedsiębiorstwa i jego motywacji zawarte w normie ISO 9004 p. 18 - zamieszczono na sir.: 31, 115 do 117 pracy [ 13].

Szkolenia

to ogromnie istotna forma podnoszenia kwalifikacji personelu przedsiębiorstwa oraz niezbędnego zgłębiania jego wiedzy o jakości (normy ISO 9001 p.4.18; 9002 p.4.17; 9003 p.4.2; 9004 p.18.1.2- 18.1.4 oraz [ 13/67,80,85, 115, 116 ]).

W oparciu o materiały zawarte w [ 14 ] - można sformułować najistotniejsze zalecenia dotyczące szkoleń:

1) Lokalizacja szkoleń - poza miejscem pracy, daje lepsze wyniki, gdyż sprzyja koncentracji uczestników na przerabianych tematach i zapobiega nadmiernej absencji uczestników (szczególnie personelu kierowniczego).

2) Udział dyrekcji - jest konieczny, co stanowi element dopingujący całą załogę.

3) Wykładowcy - powinni być specjalistami z poza przedsiębiorstwa, gdyż z reguły mają oni szersze spojrzenie na problematykę jakości i dysponują wypróbowanymi materiałami dydaktycznymi.

4) Rodzaj zajęć - najlepsze wyniki dają:

- wykłady naświetlające i komentujące poszczególne zagadnienia,

- ćwiczenia na przykładach ogólnych,

- warsztaty przewidziane na praktyczne rozwiązywanie konkretnych zagadnień jakościowych własnego przedsiębiorstwa,

- prezentacja uzyskanych wyników i ogólna dyskusja.

5) Liczebność grupy - najlepiej od 25 do 30 osób, które w trakcie ćwiczeń i warsztatów można podzielić na 4 do 5 współzawodniczących zespołów.

6) Pomoce dydaktyczne :

- do wykładów - konspekty zawierające podstawowe tezy omawianych zagadnień (otrzymuje każdy uczestnik) oraz foliogramy ułatwiające wykładowcy prezentację przerabianego materiału,

- do ćwiczeń - tematy zadań i ew. formularze do zapisów wyników (otrzymuje każdy uczestnik) oraz tablica bądź duże arkusze papieru do zapisów i komentowania wyników.

7) Czasokres szkoleń:

- dla kadry kierowniczej - najlepiej 4 do 5 dwudniowych sesji wyjazdowych,

- dla bezpośrednich wykonawców zadań wytwórczych: 2- do 3-godzinne spotkania po godzinach pracy na terenie przedsiębiorstwa (o liczebności zależnej od potrzeby).

8) Sprawdzanie wyników - śledzenie prób wdrożenia do praktyki zdobytej przez uczestników wiedzy oraz testy sprawdzające (wnioski z takiej weryfikacji powinny być wykorzystane w następnych szkoleniach).

9) Zaangażowanie uczestników - zwiększają: różnorodność ćwiczeń i warsztatów, pytania i dyskusje pobudzające inicja-

.

^Przeprowadzenie auditu - p.5.4.3 ISO 9004 ([ 13/95 [)-jako obiektywna ocena wykwalifikowanych auditorów, powinna ujmować:

- struktury organizacyjne,

- procedury zarządzania i działań projakościowych,

- zasoby kadrowe, sprzętowe i materiałowe,

- zakres prac, operacje i procesy wytwórcze,

- wytwarzane wyroby (spełnialność wymagań),

- dokumentację systemu (liczebność, rzeczowość, .użytkowanie, przechowywanie).

Raport z auditu - p.5.4.4 ISO 9004 ([ 13 / 95 ]} - jako dokument dla kierownictwa przedsiębiorstwa, powinien zawierać:

- udokumentowane szczegółowe przykłady niezgodności lub uchybień (z ewentualnym określeniem oczywistych przyczyn),

- propozycje odpowiednich działań korygujących,

- ocenę wprowadzenia i skuteczności działań korygujących, zaproponowanych po uprzednich auditach.

Ocena systemu zarządzania jakościowego

ujęta jest w normie ISO 9004 p.5.5 [13/95 ]. Wykonywana przez upoważnionych członków kierownictwa lub kompetentne osoby niezależne, powinna sprowadzać się do:

- analizy wyników auditów elementów systemu (p.5.4.3 ISO 9004),

- określenia ogólnej efektywności systemu zarządzania jakościowego w osiąganiu wytyczonych celów,

- uaktualnienia systemu na skutek wprowadzania nowych technologii czy modyfikowania wymagań jakościowych (sytuacja rynkowa, społeczna i środowiskowa).

Ze względu na przeznaczenie odróżnia się audit:

- wewnętrzny - stanowi podstawę określenia zaufania firmy do siebie,

- zewnętrzny - jest podstawą określenia zufania klienta do firmy,

- certyfikacyjny - jest podstawą formalnego uznania firmy przez uprawnioną instytucję nadrzędną.

Z uwagi na przedmiot badania odróżnia się audit:

- systemu dla:

* określenia odchyleń od systemu odniesienia, * oceny kompletności wdrożenia, * określenia skuteczności działania,

- procedury dla:

* analizy zasadności treści, * stwierdzenia czy dokumenty są dostępne w miejscu ich

użytkowania,

* stwierdzenia aktualności dokumentów, * sprawdzenia ich stosowania,

zgodności z wymaganiami norm ISO serii 9000 - szczegóły w p. 2.9.2.

Nadzorowanie jakości

- to wg normy ISO 8402 p.3.11 - systematyczna obserwacja i sprawdzanie stanu procedur, metod, warunków działania, procesów, wyrobów i usług oraz analiza danych w stosunku do ustaleń - w celu upewnienia się, że określone wymagania jakościowe zostaną spełnione [ 13 / 11, 39, 40 ].

Może hyc prowadzone przez odbiorcę, w celu upewnienia się, że wymagania jakościowe zawarte w umowie będą spełnione. Podczas nadzorowania jakości, należy baczyć na czynniki, które mogą przyczynić się do pogorszenia jakości.

Przegląd systemu jakości

- to zgodnie z normą ISO 8402 p.3.12 - formalna ocena przez ścisłe kierownictwo stanu i dostosowania systemu jakości do polityki jakości i nowych celów, wynikających ze zmieniających się okoliczności [13/11,40].

Rezultatem takiego przeglądu powinna być decyzja o pozostawieniu stanu aktualnego lub dokonanie zmian doskonalących.

Ocena systemu jakości przed zawarciem umowy

- dotyczy dostawców i może być wykonywana bezpośrednio przez odbiorcę lub po uzgodnieniu między zainteresowanymi stronami, może być zlecona jednostce niezależnej (ISO 9000 p.8.4 albo[ 13/52]).

^ Audit jakości -> analiza jakości

wg ISO 8402 p.3.10 oraz ostatniej wersji PN-EN 28402 - to systematyczne i niezależne badanie, mające określić, czy działa-

2.4. Charakterystyka podstawowych norm

PN-EN 28402. Jakość. Terminologia

Jest to słownik zawierający definicje i komentarze 22 najczęściej spotykanych w zagadnieniach jakościowych terminów.

Rys.9. Normy składowe grupy ISO 9000

PN-EN 29 000. Zarządzanie jakością i zapewnienie jakości. Wytyczne wyboru i stosowania

Norma ta objaśnia różnice i wzajemne zależności między podstawowymi pojęciami dotyczącymi zapewnienia jakości, , Wybór tych elementów oraz zakres ich wykorzystania przez jednostkę gospodarczą, zależy w szczególności od stopnia zaopatrzenia rynku , rodzaju wyrobu i wymagań użytkowników.

Jakość (quality, qualite) - ogól cech i właściwości wyrobu lub usługi decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do zaspokojenia stwirdzonych lub przewidywanych potrzeb (klientów).

Niezawodność-w sensie opisowym, wg najnowszej wersji norm terminologicznych [20] niezawodność (dependability) definiuje się jako zespół właściwości, które opisują gotowość obiektu i wpływającą na nią: nieuszkadzalność, obsługiwalność i zapewnienie środków obsługi.

Nieuszkadzalność (reliability, fiabilite) - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach i w danym przedziale czasu.

Obsługiwalność (maintainability, mainteinabilite) - podatność na obsługę - zdolność obiektu do utrzymywania lub odtwarzania w danych warunkach eksploatacji stanu, w którym może on wypełniać wymagane funkcje

Zapewnienie środków obsługi - zdolność organizacji zajmującej się obsługą do zapewnienia w danych warunkach, na żądani (klienta), środków potrzebnych do obsługi obiektu przy danej polityce obsługi.

Gotowość - zdolność obiektu do utrzymywania się w stanie umożliwiającym wypełnianie wymaganych funkcji w danych warunkach, w danej chwili lub w danym przedziale czasu, przy założeniu, że są dostarczone wymagane środki zewnętrzne.

Trwałość - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach użytkowania i obsługiwania, aż do osiągnięcia stanu granicznego.

Obiekt - dowolna część składowa, element, przyrząd, podsystem, jednostka funkcjonalna, urządzenie lub system, które mogą być rozpatrywane indywidualnie.

Wskaźnik - miara (w odniesieniu do probabilistycznego opisu niezawodności) - funkcja lub wielkość używana do opisu zmiennej losowej lub procesu losowego (np. dystrybuanta, wartość oczekiwana, wariancja itp.).

Jakość (quality, qualite) - ogól cech i właściwości wyrobu lub usługi decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do zaspokojenia stwirdzonych lub przewidywanych potrzeb (klientów).

Niezawodność-w sensie opisowym, wg najnowszej wersji norm terminologicznych [20] niezawodność (dependability) definiuje się jako zespół właściwości, które opisują gotowość obiektu i wpływającą na nią: nieuszkadzalność, obsługiwalność i zapewnienie środków obsługi.

Nieuszkadzalność (reliability, fiabilite) - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach i w danym przedziale czasu.

Obsługiwalność (maintainability, mainteinabilite) - podatność na obsługę - zdolność obiektu do utrzymywania lub odtwarzania w danych warunkach eksploatacji stanu, w którym może on wypełniać wymagane funkcje

Zapewnienie środków obsługi - zdolność organizacji zajmującej się obsługą do zapewnienia w danych warunkach, na żądani (klienta), środków potrzebnych do obsługi obiektu przy danej polityce obsługi.

Gotowość - zdolność obiektu do utrzymywania się w stanie umożliwiającym wypełnianie wymaganych funkcji w danych warunkach, w danej chwili lub w danym przedziale czasu, przy założeniu, że są dostarczone wymagane środki zewnętrzne.

Trwałość - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach użytkowania i obsługiwania, aż do osiągnięcia stanu granicznego.

Obiekt - dowolna część składowa, element, przyrząd, podsystem, jednostka funkcjonalna, urządzenie lub system, które mogą być rozpatrywane indywidualnie.

Wskaźnik - miara (w odniesieniu do probabilistycznego opisu niezawodności) - funkcja lub wielkość używana do opisu zmiennej losowej lub procesu losowego (np. dystrybuanta, wartość oczekiwana, wariancja itp.).

Jakość (quality, qualite) - ogól cech i właściwości wyrobu lub usługi decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do zaspokojenia stwirdzonych lub przewidywanych potrzeb (klientów).

Niezawodność-w sensie opisowym, wg najnowszej wersji norm terminologicznych [20] niezawodność (dependability) definiuje się jako zespół właściwości, które opisują gotowość obiektu i wpływającą na nią: nieuszkadzalność, obsługiwalność i zapewnienie środków obsługi.

Nieuszkadzalność (reliability, fiabilite) - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach i w danym przedziale czasu.

Obsługiwalność (maintainability, mainteinabilite) - podatność na obsługę - zdolność obiektu do utrzymywania lub odtwarzania w danych warunkach eksploatacji stanu, w którym może on wypełniać wymagane funkcje

Zapewnienie środków obsługi - zdolność organizacji zajmującej się obsługą do zapewnienia w danych warunkach, na żądani (klienta), środków potrzebnych do obsługi obiektu przy danej polityce obsługi.

Gotowość - zdolność obiektu do utrzymywania się w stanie umożliwiającym wypełnianie wymaganych funkcji w danych warunkach, w danej chwili lub w danym przedziale czasu, przy założeniu, że są dostarczone wymagane środki zewnętrzne.

Trwałość - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach użytkowania i obsługiwania, aż do osiągnięcia stanu granicznego.

Obiekt - dowolna część składowa, element, przyrząd, podsystem, jednostka funkcjonalna, urządzenie lub system, które mogą być rozpatrywane indywidualnie.

Wskaźnik - miara (w odniesieniu do probabilistycznego opisu niezawodności) - funkcja lub wielkość używana do opisu zmiennej losowej lub procesu losowego (np. dystrybuanta, wartość oczekiwana, wariancja itp.).

Jakość (quality, qualite) - ogól cech i właściwości wyrobu lub usługi decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do zaspokojenia stwirdzonych lub przewidywanych potrzeb (klientów).

Niezawodność-w sensie opisowym, wg najnowszej wersji norm terminologicznych [20] niezawodność (dependability) definiuje się jako zespół właściwości, które opisują gotowość obiektu i wpływającą na nią: nieuszkadzalność, obsługiwalność i zapewnienie środków obsługi.

Nieuszkadzalność (reliability, fiabilite) - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach i w danym przedziale czasu.

Obsługiwalność (maintainability, mainteinabilite) - podatność na obsługę - zdolność obiektu do utrzymywania lub odtwarzania w danych warunkach eksploatacji stanu, w którym może on wypełniać wymagane funkcje

Zapewnienie środków obsługi - zdolność organizacji zajmującej się obsługą do zapewnienia w danych warunkach, na żądani (klienta), środków potrzebnych do obsługi obiektu przy danej polityce obsługi.

Gotowość - zdolność obiektu do utrzymywania się w stanie umożliwiającym wypełnianie wymaganych funkcji w danych warunkach, w danej chwili lub w danym przedziale czasu, przy założeniu, że są dostarczone wymagane środki zewnętrzne.

Trwałość - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach użytkowania i obsługiwania, aż do osiągnięcia stanu granicznego.

Obiekt - dowolna część składowa, element, przyrząd, podsystem, jednostka funkcjonalna, urządzenie lub system, które mogą być rozpatrywane indywidualnie.

Wskaźnik - miara (w odniesieniu do probabilistycznego opisu niezawodności) - funkcja lub wielkość używana do opisu zmiennej losowej lub procesu losowego (np. dystrybuanta, wartość oczekiwana, wariancja itp.).