Ruszczyk kolczasty (Ruscus aculeatus L.) – gatunek zimotrwałej rośliny z rodziny myszopłochowatych, znaną również pod nazwa ruskusa kolczastego. Pochodzi z basenu Morza Śródziemnego i Czarnego, lecz został rozprzestrzeniony w inne regiony jako roślina ogrodowa.

Ruszczyk to roślina wieloletnia o wiecznie zielonych rozgałęzionych pędach, które w górnej części są kolczasto zakończone. Liście są drobne, w postaci zielonych łusek. Kwiaty małe, wyrastają ze spodniej części pędu. Są koloru zielonego. Owocem jest czerwona jagoda. Roślina w stanie naturalnym występuje jako niewielka krzewinka, tworząc większe skupiska.

Struktury przypominające liście są w rzeczywistości gałęziakami. Kwiaty są małe, żółtobiałe. Wyrastają na środku gałęziaków. Kwitnie na przełomie marca i kwietnia. Owoce: czerwone jagody z 1-2 nasionami o średnicy do 15 mm.

Roślina lecznicza.

Surowiec zielarski: korzeń i kłącze, zbierane jesienią. Zawiera saponiny steroidowe typu spirostanu (przeważają): neuroruskogenina, ruscyna, ruskogenina, furostan ruskozyd.

Działanie i zastosowanie: zwiększa napięcie żylne, działa przeciwzapalnie, uszczelnia naczynia włosowate, zwiększa przepływ żylny i ciśnienie krwi żylnej. Wyciągi z kłącza stosuje się m.in. przy: hemoroidach, obrzmieniach nóg, nocnych kurczach łydek, krwawieniach z dróg rodnych.

Surowce roślinne stosowane w chorobach układu krążenia i serca

W kłączach ruszczyka występują aktywne saponozydy

steroidowe, jak np. ruskogenina . Saponozydy kłączy ruszczyka

badane in vitro przeciwdziaｳaｳy zw�eniu naczy�indukowanemu noradrenalinｹ

i przywracały normalny przepływ krwi . W kilku badaniach in vitro ekstrakt

z tego surowca zwiększał kurczliwość izolowanych ścian naczyń żylnych przez

reakcję w komórkach naczyń włosowatych podobną do elektrolitowej. Wykazano

też efekt przeciwzapalny ekstraktów z tego surowca .

W badaniach farmakologicznych z udziałem ludzi ekstrakt z kłączy ruszczyka

redukował zastoinową krew w kończynach dolnych, opuchlizny w stawach skokowych

i stopach oraz przywracał prawidłową funkcję mięśni gładkich naczyń

żylnych 3 x silniej niż trzymetylohesperydyna .

W badaniach klinicznych [29] wykazano skuteczność standaryzowanych preparatów

z kłączy ruszczyka kolczastego w przewlekłych bólach pochodzenia

żylnego, w opuchliznach nóg spowodowanych złym krążeniem żylnym, w swędzeniu

i pieczeniu odbytu spowodowanym hemoroidami. W leczeniu stosuje się

wewnętrznie standaryzowane ekstrakty z korzenia o określonej (7–11 mg) ilości

ruskogeniny pomocniczo w objawach chronicznego zapalenia żył, takich jak ból,

zmęczenie, opuchnięcia i mrowienie nóg.

Przypadki wynikające z leczenia preparatami ruszczyka, takie jak ostre stany

zapalne skóry, stwardnienia podskórne, nagłe opuchnięcia nóg, biegunki, krwawienia,

problemy z sercem oraz nerkami, a także brak efektu leczniczego po

dwóch tygodniach należy konsultować z lekarzem. Kłącze ruszczyka stosowane

jest w preparatach standaryzowanych w ilości 350 mg 3 x dziennie