Podstawy wiedzy socjologicznej

1. Cztery mylne tezy socjologii potocznej.

2. Trzy stadia Comte'a i klasyfikacja nauk.

3. Fundamenty socjologii.sformułowane przez Comte'a

4. Pojęcie klasy u Karola Marksa.

5. Czym jest materializm historyczny?

6. Emile Durkheim.

7. Rodzaje działań u Maxa Webera.

8. Ujęcie funkcjonalistyczne w socjologii.

9. Deweyowskie pojmowanie natury.

10. Definicja kultury Stefana Czarnowskiego.

11. Czym jest wartość?

12. Definicja norm społecznych.

13. Kontrkultura a subkultura.

14. Socjologiczna definicja roli społecznej.

15. Rodzaje kultur według Margaret Mead.

16. Tożsamość i jej rodzaje

17. Kim jest jednostka korzystająca z kultury masowej?

18. Ujednolicenie kultury masowej

19. Konflikt w społeczeństwie.

20. Małe społeczności

21. Grupy społeczne.

22. Rodzina: rola i funkcje

23. Praca zarobkowa i jej aspekty.

24. Obecne trendy w pracy zarobkowej.

25. Systemy kierowania i organizacji pracy:

26. Marksowski podział pracy

27. Zawód w ujęciu webersowskim.

28. Praca gospodarcza, a pozagospodarcza.

29. Jak Spencer definiuje własność wspólną?

30. Ekonomiczno socjologiczna teoria własności i jej definicja własności.

31. Ergodynamis.

32. Czym jest władza?

33. Państwo w ujęciu tradycyjnym, a narodowym.

34. Poziomy zróżnicowania społecznego.

35. Kim jest manager?

36. Praca kierownicza i jej rola.

1. Cztery mylne tezy socjologii potocznej.

Socjologia jest nauką o społeczeństwie wszystkimi zachodzącymi w jego obrębie procesami i zmianami wpływającymi na jego kształt

Potoczne rozumienie socjologii - wiedza potoczna o społeczeństwie, która nie opiera się na żadnych badaniach, choć niektóre tezy mogą odzwierciedlać faktyczny stan wiedzy naukowej.

Mylne twierdzenia socjologii potocznej:

* każde działanie społeczne jest determinowane przez związek: przyczyna - skutek

* każdy członek określonej zbiorowości wie o niej wszystko

* tylko działania społeczne, które można zastosować w życiu codziennym, są warte zainteresowania. Pozostałymi nie warto sobie zaprzątać uwagi

* postrzeganie życia społecznego z perspektywy własnego miejsca w społeczeństwa. Subiektywne podejście do rzeczywistości, egocentryczne podejście do zjawisk społecznych

2. Trzy stadia Comte'a i klasyfikacja nauk

Prawo trzech faz (stadiów) opisuje sposób, w jaki postrzegano świat (w ujęciu historycznym). Najbardziej prymitywne społeczeństwa poznawały świat w sposób teologiczny. Wszystkie zjawiska wyjaśniano wpływem boga na życie codzienne, najważniejszą rolę pełniła w życiu religia. Potem nastąpiło przejście do fazy metafizycznej, gdzie rolę odchodzono powoli do nadnaturalnego wyjaśniania sobie wszystkich zjawisk społecznym. Kulminacyjnym etapem rozwoju społeczeństwa jest stadium pozytywne, w którym nauka daje odpowiedź na wszelkie dręczące ludzkość problemy.

Według Comte'a nauki należy sklasyfikować według stopnia złożoności i kolejności powstania. Najmniej złożona, a przez to również najmniej istotna jest matematyka, która powstała jako pierwsza. Najmłodsza z nich i najbardziej skomplikowana, a więc najważniejsza jest socjologia. Istnieje logiczny ciąg pozwalający jednej nauce płynie przechodzić w następną. Każda poprzednia nauka stanowi bazę do powstania kolejnej. Socjologia, jako nauka stojąca na samej górze hierarchii korzysta z wszystkich poprzednich.

Dwa sposoby narodzin nauk:

* historyczny

* logiczny

3. Fundamenty socjologii.sformułowane przez Comte'a

- stworzenie terminu "socjologia" dla nowej gałęzi wiedzy

- określenie, czy ma się zajmować nowa nauka

- zdefiniowanie metod badawczych, które miałaby wykorzystywać socjologia w swoich badaniach. Są to: eksperyment i obserwacja - obserwowanie zachowań poszczególnych jednostek w realnych sytuacjach życiowych, metoda porównawcza - zestawienie dwóch podobnych zjawisk i wyciąganie na tej podstawie wniosków, analiza historyczna - badanie pewnego zjawiska w ujęciu historycznym.

August Comte zapoczątkował erę pozytywizmu czyli bezgraniczną wiarę w naukę, która posiada narzędzia do rozwiązywania problemów. Widział on również kryzys społeczny nie jako zjawisko destrukcyjne, ale pozytywne.

Comte uważał, ze należy badać społeczeństwo patrząc na niego z dwóch perspektyw:

* z punktu widzenia statyki społecznej czyli tych elementów, stanowią strukturę społeczną: rodzinę, pracę i własność, religię państwo i język

* z punktu widzenia dynamiki społecznej, czyli tych elementów, które stanowią o rozwoju społecznym. W ujęciu dynamicznym mówimy o wspominanym już wcześniej prawie trzech stadiów: teologicznym (ingerencja Boga w świat ludzki jest traktowana jako wyjaśnienie wszelkich zjawisk), metafizycznym (Bóg jest zastąpiony przez pewne abstrakcyjne idee) i pozytywnym, naukowym (nauka jest widziana jako ta siła, która wyjaśnić może wszelkie aspekty życia społecznego)

Dynamika społeczna Comte'a opiera się na następujących zasadach:

* determinizmie ewolucyjnym - ewolucja nie jest chaotyczna, jej przebieg jest z góry określony

* prawo trzech faz rozwoju społecznego (przejście społeczeństwa od stadium teologicznego, poprzez metafizyczne, aż do pozytywnego) jest siłą napędową tej ewolucji

* świadomość jednostek ulega zmianom, tak samo jak inne dziedziny życia społecznego

* końcowym etapem rozwoju ludzkości będzie ład doskonały, który zapewni ludzkości stabilizację, a jednocześnie rozwój

* ludzkość traktowana jako ogół stanowi podmiot dziejów

4. Pojęcie klasy u Karola Marksa

Karol Marks rozróżniał zasadniczo dwie najważniejsze klasy: proletariat oraz burżuazję. Relacje między nimi decydowały o położeniu innych klas takich jak chłopstwo i mieszczaństwo. Jego zdaniem, proces rozwoju społeczeństwa prowadzi nieuchronnie do ujednolicenia struktury klasowej poprzez zniknięcie ze sceny dziejowej klasy chłopskiej i mieszczańskiej. Zostaną tylko dwie dominujące klasy, miedzy którymi jest nieuchronny konflikt.

Chociaż Marks nie zdefiniował wprost, czym jest klasa społeczna, to na podstawie jego rozważań możemy stwierdzić, ze jest to grupa osób, która zajmuje określoną pozycję w strukturze społecznej, mająca podobny stosunek do środków produkcji (są ich posiadaczami jak burżuazja lub ich nie mają jak robotnicy). Klasa dominująca z racji posiadania środków produkcji, których druga klasa nie posiada wyzyskuje robotników.

Konflikt między klasami stanowił najważniejszy element teorii Marksa. Klasa społeczne bowiem to grupa osób, która chociaż na samym początku nie posiada świadomości wspólnoty interesów, to potem ją nabywa zaczynając walczyć o swoje prawa. Konflikt między klasami, będący wynikiem uświadomienia sobie wspólnych interesów stanowi główny motor rozwoju społeczeństwa

Marks i cała socjologia postrzega klasę społeczną jako kategorię społeczną czyli nie to, co realnie istnieje, ale raczej wytwór świadomości osób wchodzących w jej skład.

Ewolucja świadomości członków klas społecznych polega na przechodzeniu od klasy dla siebie do klasy w sobie. Klasa dla siebie to zbiorowość ludzi w podobnym położeniu społeczno - ekonomicznym, która jednak jeszcze nie uświadamia sobie, ze łączą ich wspólne interesy. Tą świadomość nabywają dopiero w drodze procesu przemiany w klasę dla siebie, która powoduje organizację jednostek w łonie samej klasy. Ten proces dotyczy głównie klasy robotniczej, która poprzez uświadomienie sobie wspólnego położenia i dyskryminacji przez burżuazję chce się wyzwolić spod ich władzy ekonomicznej.

5. Czym jest materializm historyczny?

Materializm historyczny był naczelną ideą przyświecającą Marksowi. Głosił on bowiem, że zmiana społeczna może być spowodowana jedynie nierównościami ekonomicznymi. Ostatecznym celem rozwoju cywilizacji jest społeczeństwo komunistyczne, gdzie wszelkie nierówności znikają.

Marks wyróżnił na podstawie powszechnie obowiązującego w danym etapie historycznym cztery okresy rozwoju społeczeństw, w którym dominowała określona forma produkcji:

* wspólnota pierwotna

* niewolnictwo

* feudalizm

* kapitalizm

* komunizm

6. Emile Durkheim

Grupa profesjonalna jest, według Emile'a Durkheima, panaceum na anomię, ponieważ była w stanie stworzyć kodeks zachowania w miejscu pracy. Daje ona oparcie jednostce, ponieważ sprzeciwia się zachowaniom wykorzystującym osoby słabiej przystosowane. Każdy z członków grupy profesjonalnej posiada pewien zakres odpowiedzialności - za swoją pracę, którą powinien wykonywać jak najlepiej. Grupy profesjonalne tworzą się z reguły w miejscach pracy i składają z pracowników, z których każdy z nich ma określone zadania do spełnienia. Najkorzystniejszą sytuacją i dla jednostki i dla ogółu jest wykonywanie pracy, która stanowi nie tylko źródło satysfakcji finansowej, ale również osobistej. Niestety, taka komfortowa sytuacja nie zdarza się zbyt często.

Analizując życie społeczne, teoria grupy profesjonalnej winna być traktowana wspólnie z teorią anomii, gdyż te dwa zjawiska są wzajemnie od siebie zależne i bez traktowania ich jako systemu naczyń połączonych, nie można w pełni zrozumieć istoty zjawisk społecznych. Anomia bowiem jest sytuacją, gdy współpraca nie prowadzi do wytworzenia się pozytywnych relacji między ludźmi, a stanu niechęci czy nawet wrogości do współpracowników.

Dwa rodzaje solidarności według Durkheima:

* mechaniczna - właściwość wszystkich przednowoczesnych społeczeństw, gdzie solidarność międzyludzka jest wymuszona sankcjami karnymi (dopuściłeś się cudzołóstwa, zostaniesz ukamienowany)

* organiczna - właściwość społeczeństwa kapitalistycznego, nie jest wymuszona sankcjami karnymi, ale wewnętrzną potrzebą współpracy. Jest ona charakterystyczna dla społeczeństw rozwiniętych i związana z coraz większą rolą indywidualizacji jednostki w tych społeczeństwach.

Durkheim uważał, ze przedmiotem zainteresowania socjologii powinny być fakty społeczne, a nie zjawiska.

Wróćmy raz jeszcze do pojęcia anomii, gdyż nie dotyczy to jedynie sfery zawodowej aktywności jednostki. Anomia jest produktem ubocznym rozwoju społeczeństwa. Stare normy, zwyczaje, zasady współżycia społecznego ciągle ulegają przeobrażeniom albo są zastępowane przez nowe. Coraz mniejsze znaczenie w życiu społecznym zajmuje religia, która dotychczas kształtowała system wartości jednostki. Ciągłe zmiany w sferze wartości powodują u niektórych jednostek poczucie utraty sensu życia, a w konsekwencji mogą prowadzić nawet do samobójstwa.

7. Rodzaje działań u Maxa Webera

Max Weber wyróżnił następujące rodzaje działań:

* celowo - racjonalne - wszelkie działania jednostki są podejmowane z pełną świadomością celów i środków

* wartościowo - racjonalne - najważniejszym motywem podjęcia określonego działania przez jednostkę są ważne z jego punktu widzenia wartości

* efektywne - jednostka podejmuje dane działanie kierując się emocjami

* tradycjonalne - jednostka postępuje w dany sposób, ponieważ inni w jego zbiorowości tak samo postępowali

Rozumienie (niem. Verstehen) znaczy dla Webera to samo co intuicja. Istotą tej koncepcji jest analiza życia społecznego nie indywidualnie, ale w połączeniu z innymi zjawiskami. Można to robić w ujęciu historycznym. Tylko analiza całego kontekstu pozwala zrozumieć dane zjawisko, wychwycić pewne prawidłowości rządzące typem zachowania. Pewną wadą tej koncepcji jest fakt, ze niezbędnym elementem zrozumienia istoty zjawisk jest intuicja badacza, przez co jego ogląd jest wyjątkowo subiektywny.

Dwa rodzaje rozumienia u Webera:

- rozumienie bezpośrednie

- rozumienie wyjaśniające - kluczowe dla socjologii. Istnieje ścisły związek między tym rodzajem rozumienia, a zdefiniowanym przez Webera typem działania racjonalnego. Ten typ zakłada, że człowiek powinien zachowywać się racjonalnie, umiejętnie dobierając odpowiednie środki do osiągnięcia celu, mając na względzie przyszły skutek podjęcia takich, a nie innych zachowań. Jest to jednak czysty konspekt teoretyczny, gdyż ludzie często zachowują się, szczególnie pod wpływem innych, irracjonalnie.

Weber sformułował obecną także w dzisiejszej socjologii koncepcję typu idealnego. Jest to zespół najbardziej charakterystycznych cech danego procesu lub zjawiska społecznego, który powstał na bazie doświadczenia, wiedzy i zapatrywań teoretycznych badacza. Nie jest to model abstrakcyjny tylko zawsze stanowiący odzwierciedlenie stanu aktualnej wiedzy.

8. Ujęcie funkcjonalistyczne w socjologii

Społeczeństwo stanowi system naczyń połączonych, gdzie wszystkie elementy są od siebie zależne i współdziałają ze sobą dla dobra całości. Części społeczeństwa muszą być więc rozpatrywane w szerszym kontekście, razem ze związkami z innymi częściami.

Ujęcie funkcjonalistyczne w socjologii charakteryzuje się przyrównywaniem społeczeństwa do organizmu biologicznego. Bardzo wiele analogii występuje miedzy tymi dwoma bytami. Organizm choruje, jeśli jeden z jego organów nie funkcjonuje prawidłowo. Podobnie jest ze społeczeństwem. Jest ono "zdrowe", jeśli wszystkie jego elementy zgodnie ze sobą współdziałają.

Podstawą porządku społecznego jest utrzymanie konsensusu moralnego czyli zapobieganie konfliktom w łonie grupy. Jest to możliwe wtedy, gdy większość jej członków posiada wspólny kodeks moralny

9. Deweyowskie pojmowanie natury

Sama definicja natury ludzkiej jest autorstwa Jana Szczepańskiego. Rozumiał przez nią cały szereg ludzkich zdolności i uwarunkowań biologicznych, które nie tylko pozwalają na przeżycie jednostki ludzkiej, ale również umożliwiającej jej adaptację do zmieniających się warunków środowiska. Natura ludzka jest plastyczna, gdyż tego od niej wymaga życie społeczne.

John Dewey postrzegał naturę ludzką jako:

* wspólną całej ludzkości biologiczno - psychiczną konstrukcję osobowości, która ma charakter wrodzony

* pewne cechy stanowiące część konstrukcji psychologicznej jednostki, które stanowią motyw do podejmowania pewnych działań mających na celu osiągnięcie celu

* umiejętność odbioru uczuć i wrażeń

* zdolność kulturotwórcza, która nie ma nic wspólnego ze sferą biologiczną czy psychiczną

10. Definicja kultury Stefana Czarnowskiego

Stefan Czarnowski zdefiniował kulturę jako zbiór przyjętych przez pewną społeczność fizycznych i psychicznych wytworów, poddanych obiektywizacji. Wytwory te przekazywane są w drodze socjalizacji następnym pokoleniom.

11. Czym jest wartość?

Wszystkie idee, uznawane w pewnej zbiorowości za cenne i właściwe noszą nazwę wartości. Podpowiadają każdemu członkowi społeczeństwa, jak postępować w danej sytuacji. Stanowią swoisty kodeks moralny, który pomaga jednostkom orientować swoje działania. Poszczególne wartości składają się na cały system norm moralnych.

Przestrzeganie ogólnie przyjętych wartości chroni społeczeństwo przed rozbiciem.

12. Definicja norm społecznych

Normy społeczne definiuje się jako wzory zachowań, które nie są sprzeczne z wartościami uznawanymi za powszechne w danym społeczeństwie.

13. Kontrkultura a subkultura

Kontrkultura jest to grupa ludzi, która nie posiada wspólnego z resztą społeczeństwa wzoru kulturowego. Nie neguje jednak wartości kultury, w obrębie której żyje, tylko tworzy inną, funkcjonującą w jej obrębie.

Subkultura to zespół ludzi, którzy odrzucają zastany system wartości tworząc na jego miejsce swój alternatywny świat (np. subkultura członków Ku Klux Klanu w USA, czy subkultury młodzieżowe)

14. Socjologiczna definicja roli społecznej

Rolą społeczną określamy pewien zakres oczekiwań, które musi spełnić osoba piastująca daną pozycję społeczną (np. rola księgowego, polityka, itp.). Wymagania te zmieniają się w czasie, a tym samym zmienia się również forma roli. Role społeczne kształtują ludzką osobowość. Ludzie o bogatej osobowości pełnili w swoim życiu wiele ról społecznych. Zagadnienie to nie odnosi się tylko do sytuacji zawodowej jednostki, ale również rodzinnej. Każdy z nas pełni jednocześnie wiele ról społecznych (np. rolę lekarza i ojca).

15. Rodzaje kultur według Margaret Mead

Mead uważa, ze jednostka nie jest kształtowana przez naturę, ale dopiero kultura socjalizuje ją czyniąc w pełni człowiekiem. Wyróżniła trzy rodzaje kultur:

* posfiguratywną zwaną również hermetyczną. Charakteryzuje małe społeczności lokalne, zazwyczaj izolowane od wpływów z zewnątrz, o niskiej mobilności społecznej. Największym autorytetem we wszystkich dziedzinach są ludzie starsi, doświadczeni przez życie. Pozycje społeczne są najczęściej dziedziczone z ojca na syna. Społeczność jako całość nie rozwija się lub ewoluuje bardzo powoli, odporne na wpływy z zewnątrz, występuje brak adaptacji do zmieniających się warunków, przez co taka społeczność w zetknięciu z inną, bardziej dynamiczną, jest skazana na porażkę. Jednostka zazwyczaj obraca się w kręgu tych samych ludzi naśladując bez dyskusji ich drogą życiową i wartości, którymi się kierują.

* konfiguratywną - nieco bardziej dynamiczna kultura niż postfiguratywna. Rodzice nie są już takimi autorytetami, ich rolę przejmują rówieśnicy. Niemniej jednak stanowią oni bardzo ważny element zachowania tradycji. Dorośli ograniczają się w tej kulturze do funkcji kontrolnych pilnując, by wartości uznawane za grupę były przestrzegane.

* prefiguratywną - obecnie dominująca w społeczeństwach rozwiniętych. Premiuje indywidualizm i predyspozycje każdego człowieka. Kultura nastawiona na sukces, każdy w jej obrębie jest nieustannie poddawany presji, by go osiągnąć. Osiągniecie sukcesu i pozycji zawodowej stanowi kryterium wartości każdego człowieka. Nieustanny "wyścig szczurów" prowadzi do "wypalenia się" człowieka. Uważa się, że ludzie trzydziestokilkuletni stanowią już psychiczne wraki. Dlatego też ta kultura niszczy człowieka od wewnątrz, zarówno psychicznie jak i fizycznie.

Analiza kultur Margaret Mead powstała na podstawie badań środowiska emigrantów, a kultura prefiguratywna jest typowa właśnie dla tych kręgów, a zwłaszcza dla ludzi, którzy po przyjeździe do obcego kraju, osiedlają się w nim i podejmują pracę zarobkową.

Ludzie postrzegają swoją pozycję społeczną, wzorując się na opiniach innych. Taka grupa, która stanowi dla jednostki kryterium własnej wartości nazywamy w socjologii grupą odniesienia.

16. Tożsamość i jej rodzaje

Tożsamością nazywamy wizerunek własnej osoby w oczach jednostki oraz system wartości, który wyznają

Na tożsamość jednostki składają się następujące elementy:

* płeć

* etniczność

* orientacja seksualna

* jej pozycja w społeczeństwie (najistotniejsza część tożsamości, ponieważ stanowi ona wyznacznik oceny innych ludzi)

Dwa rodzaje tożsamości:

* społeczna - własności, przez pryzmat których jednostka jest oceniana przez innych ludzi

* jednostkowa - stanowiąca o poczuciu indywidualizmu danego człowieka. Tożsamość jednostkowa wyodrębnia się na podstawie relacji między jednostką, a zbiorowością, w której żyje.

17. Kim jest jednostka korzystająca z kultury masowej?

Kulturą masową nazywamy szereg zdarzeń opartych na przekazywaniu ujednoliconych treści wielkim zbiorowościom. Te treści przekazywane są za pomocą mass - mediów (prasa, radio, telewizja). Kultura masowa posiada zdolność kształtowania świadomości ogółu.

Chociaż odbiorca kultury masowej jest zindywidualizowany pod względem wielu cech takich jak płeć, poglądy, miejsce zamieszkania to jednak oddziaływanie środków masowego przekazu go w pewien sposób homogenizuje. Staje się on wtedy podatny na wpływy, bierny, wierny oraz działający bez wszelkich intencji wywołania określonego skutku.

18. Ujednolicenie kultury masowej

Ujednolicenie kultury masowej odbywa się na trzech płaszczyznach:

* immanentnej - oczekiwania odbiorcy kultury masowej kształtują rodzaj dzieła. Autor starając się przypochlebić jak najszerszym masom wprowadza do swojej pracy elementy, które zapewnią mu przychylność odbiorców. Rynek jest więc dla niego jedynym wyznacznikiem wartości dzieła

* upraszczającej - dzieło postrzegane jako trudne w odbiorze jest przerabiane, by trafiło do jak najszerszej grupy odbiorców. Przykładem niech będzie przeniesiona w realia dwudziestowieczne ekranizacja "Romea i Julii" Szekspira.

* mechanicznej - w programie zamieszcza się naprzemiennie dzieła kultury ambitnej z dziełami nie wymagającymi zbyt wyrobionego odbiorcy. Często programy telewizyjne są układane według tego schematu. Najpierw teatr telewizji, a potem koncert muzyki popularnej.

19. Konflikt w społeczeństwie

Istnieje wiele różnych typów konfliktów, w zależności od tego, na jakim podłożu się one ujawniają:

* ze względu na podmiot - konflikt w relacjach jednostka - jednostka, jednostka - grupa, grupa - grupa

* ze względu na zasięg - konflikty w skali mikro, makro i mega społecznej

* ze względu na przedmiot - konflikty ekonomiczne, warstwowe, polityczne, klasowe, kulturowe, ideologiczne

* ze względu na sposób przejawiania się - jawne i ukryte, kierowane i inspirowane, ostre i łagodne

* ze względu na czas trwania - długotrwale lub krótkotrwale

Funkcje konfliktu:

* identyfikacyjna i różniąca

* negatywna i pozytywna

* regresywna i progresywna

* maskująca i demaskatorska

* dezintegracyjna i integracyjna

20. Małe społeczności

Zbiorem społecznym nazywamy pewną grupę ludzi, którzy charakteryzują się jedną lub szeregiem cech wspólnych (np. zbiór ludzi otyłych lub niebieskookich). Grupa ta nie musi posiadać poczucia członkostwa w tej grupie i w związku z tym nie identyfikować się z tą grupą.

Zbiorowością społeczną nazywamy natomiast zbiór jednostek posiadających świadomość grupową, którą uzewnętrzniają. Wyróżniamy następujące typy zbiorowości:

* para- dwoje osób przeciwnej płci

* dwójka - dwoje osób tej samej płci

* krąg społeczny - grupę osób połączonych luźną więzią (np. krąg rówieśniczy)

* grupa społeczna - zbiór osób, który posiada silne poczucie więzi, dzieli wspólne wartości oraz wyróżnia się pewną cechą od innych zbiorowości

21. Grupy społeczne

Grupę społeczną definiujemy jako szereg osób wchodzących ze sobą w interakcje społeczne, która wyróżnia się na tle innych zbiorowości posiadaniem pewnego systemu wartości. Grupa społeczna skupia się wokół określonego celu wartości, które podzielają wszyscy jej członkowie.

Wyróżniamy następujące rodzaje grup

* ze względu na liczbę członków:

a. grupa mała - niewielu członków, kontakty między nimi są bezpośrednie (np., grupa rówieśnicza)

b. grupa duża - większa ilość członków, pośrednie kontakty między nimi, możliwość, że nie wszyscy członkowie znają się bezpośrednio (np. partie polityczne)

* ze względu na rodzaj więzi łączącej członków grupy

a. grupa pierwotna - więź o charakterze emocjonalnym, członkowie takiej grupy mają świadomość wspólnych celów, kontakty między członkami grupy są bardzo częste (np. rodzina)

b. grupa wtórna - świadomość istnienia innych członków tej samej grupy, ale bez konieczności wchodzenia z nimi w relacje interpersonalne, rzadkość lub całkowity brak relacji między członkami grupy (np. grupa zawodowa)

* ze względu na stopień rekrutacji członków

a. grupa ekskluzywna - ściśle określone zasady i kryteria przynależności do grupy ograniczające liczbę potencjalnych członków, nie każdy może stać się członkiem takiej grupy (np. Konfederacja Pracodawców Prywatnych)

b. grupa inkluzywna - brak ściśle określonych zasad i kryteriów uczestnictwa w grupie, każdy, kto chce może zostać jej członkiem

* ze względu na stopień organizacji grupy

a. grupa formalna -grupa tworzona w celu realizacji pewnych zadań lub celów. Kiedy zadanie zostaje wykonane, grupa się rozwiązuje. W takiej grupie każdy z jej członków ma ściśle określone zadania, istniej w niej również hierarchia stanowisk

b. grupa nieformalna - grupa powstająca spontanicznie, bez żadnej formalnej struktury wewnątrz nich. Często powstaje w opozycji do grupy formalnej, a jej członkowie są poddawani silnej grupowej presji, by przeciwstawiać się celom grupy formalnej. Grupa nieformalna charakteryzuje się głębszą więzią niż formalna.

22. Rodzina: rola i funkcje

Rodzina jest nazywana podstawową komórką społeczną. Jest bowiem pierwszą grupą, do której wchodzimy z racji urodzenia. Od narodzin człowieka wywiera na niego bardzo silny wpływ, wychowując go do wykonywania określonych ról społecznych. Rodzina jest uniwersalną, a zarazem niezbędną komórką, stanowiącą podstawę struktury społecznej. W historii nie znamy żadnych społeczeństw, które nie posiadałaby rodzin.

Rodzina pełni w życiu człowieka następujące funkcje:

* zapewnia ciągłość istnienia zbiorowości

* socjalizuje dzieci - przekazuje im w drodze wychowania wartości, które są powszechnie uznane za obowiązujące w społeczeństwie

* wskazuje każdemu z jej członków właściwe miejsce w społeczeństwie

* zaspokaja potrzeby, zarówno materialne jak i emocjonalne jej członków

* kontroluje zachowania domowników

23. Praca zarobkowa i jej aspekty

Pojęcie "pracy zarobkowe" może być zdefiniowane jako działanie podejmowane przez człowieka mające na celu zaspokojenie jego podstawowych potrzeb materialna - emocjonalnych. Anthony Giddens wprowadził do tej definicji aspekt psychologiczny zwracając uwagę na fakt, że praca stanowi podstawę do poczucia spełnienia i komfortu psychicznego jednostki.

Dlaczego człowiek podejmuje pracę zarobkową:

* ze względu na pieniądze, które stanowią źródło do zaspokojenia podstawowych potrzeb bytowych oraz określają pozycję jednostki w społeczeństwie

* praca daje możliwość rozwijania swoich uzdolnień oraz predyspozycji. Człowiek w toku rozwoju zawodowego ma szansę zdobyć nowe umiejętności, praca więc rozwija osobowość jednostki

* praca urozmaica egzystencję człowieka, co również wzbogaca jego osobowość

* praca pozwala jednostce zagospodarować jej wolny czas

* praca rozwija intensywność kontaktów interpersonalnych jednostki, w pracy bowiem poznaje ona wielu ludzi, praca jako czynnik socjalizacyjny

* praca daje poczucie jednostce, że jest potrzebnym elementem maszynerii społecznej, daje poczucie sensu życia oraz spełnienia

24. Obecne trendy w pracy zarobkowej.

We współczesnym społeczeństwie obserwujemy kilka trendów, które stale będą zyskiwać na znaczeniu:

o po pierwsze, coraz większa ilość osób jest zatrudniana na stanowisku pracowników umysłowych, kosztem pracowników fizycznych. Ci ostatni bowiem są już zastępowani przez maszyny. Peter Drucker nazwał pracowników umysłowych "robotnikami wiedzy", gdyż wiele cech upodabnia ich do robotników. Różni ich jednak od pracowników fizycznych przede wszystkim rodzaj posiadanych kwalifikacji oraz zakres odpowiedzialności.

o po drugie, coraz mniej osób pracuje na podstawie umowy o pracę, a zastępują ją inne rodzaje zatrudnienia n. Umowa o dzieło. Jest to sytuacja korzystna dla zakładu pracy, ponieważ nie płaci świadczeń socjalnych za pracownika. Kosztem takiego rozwiązania jest natomiast brak lojalności pracownika wobec pracodawcy.

o po trzecie, jest coraz więcej stanowisk pracy, które wymagają od pracowników dużego zasobu wiedza i specjalistycznego przygotowania.

25. Systemy kierowania i organizacji pracy:

Zasadniczo można wyróżnić trzy systemy organizacji pracy:

* tayloryzm - system stworzony przez amerykańskiego inżyniera Fredericka Taylora, który kładł szczególny nacisk na potrzebę zwiększenia wydajności pracy wraz z równoczesnych położeniem kresu marnotrawstwu czasu. W związku z tym postulował standaryzację pracy czyli podział pracy na proste czynności wykonywane przez określonego pracownika, który na daną czynność poświęcał pewną, ustaloną w wyniku badań ilość czasu. Sam Taylor w swojej firmie zaczynał od brygadzisty, a skończył na fotelu dyrektorskim. Tayloryzm stal się system organizacji pracy w fabrykach. Zarzuca mu się jednak traktowanie pracowników jak przedmioty, trybiki w maszynerii, mające wykonać określone czynności. Jest to jednak błędne przekonanie ponieważ sam Taylor traktował ludzi z szacunkiem, zwracając mniejszą uwagę na zysk niż na samopoczucie robotników. Istotnym ograniczeniem tego systemu jest fakt, że może on być wprowadzony tylko w określonym typie przedsiębiorstwa, przy taśmie produkcyjnej, jest całkowicie nieefektywny w branży pracy twórczej

* fordyzm - system organizacji pracy wprowadzony przez Henry'ego Forda w swojej fabryce samochodów. Tempo pracy jest zależne od szybkości przesuwania się taśmy montażowej. Każdy z pracowników wykonuje tą samą czynność. Ograniczenia tego systemu są podobne jak w przypadku tayloryzmu.

* postfordyzm - system wprowadzony na początku lat osiemdziesiątych, zrywający ostatecznie z fordyzmem i tayloryzmem. W przeciwieństwie do mechanicznego powtarzania określonych czynności postfordyzm kładzie nacisk na kreatywność i inwencję pracowników, którzy muszą się dostosowywać do zmieniających się warunków pracy. Istotą systemu posfordystycznego jest elastyczność czyli wytwarzanie produktów dopasowanych do oczekiwań indywidualnych klientów, a nie uniwersalnych towarów, które mają większą grupę odbiorców. Ta tendencja znajduje się obecnie w ostrzu krytyki, ponieważ np. w Szwajcarii obserwuje się powrót do pewnej automatyzacji pracy

26. Marksowski podział pracy

Karol Marks zdefiniował a potem rozwinął jego myśl Oskar Lange) podział pracy ze względu na stopień ogólności. Ogólny podział pracy obejmuje cale sfery działalności zarobkowej jak: przemysł, rolnictwo, finanse usługi o charakterze gospodarczym (np. Mc Donald) oraz usługi pozagospodarcze. Szczegółowy podział pracy obejmuje dziedziny zarobkowania znajdujące się w obrębie ogólnego podziału pracy. Jest to np. ogrodnictwo lub uprawa roli jako formy rolnictwa albo handel hurtowy lub detaliczny jako działalność handlowa.

Wyróżniamy również najmniejszą formę podziału pracy jaką jest jednostkowy podział pracy, który występuje w obrębie jednego przedsiębiorstwa lub instytucji

Angielski ekonomista, twórca liberalizmu Adam Smith uważał, że podział pracy to wynalazek, który znacznie przyspieszył bogacenie się społeczeństw. Jednostka sama wytwarzająca pewien produkt nie jest w stanie wyprodukować go zaledwie kilka sztuk dziennie (w zależności od stopnia skomplikowania produkcji). Natomiast ten sam produkt wytwarzany przez kilka lub kilkadziesiąt osób powstaje w przeciągu kilku minut. Podział pracy zwiększa więc wydajność produkcji.

27. Zawód w ujęciu weberowskim

Pojęcie "zawodu" możemy zdefiniować jako pewna profesja i zestawienie świadczeń pewnej jednostki, które pozwala jej zaspokoić jej podstawowe potrzemy materialno - bytowe.

Techniczny podział świadczeń, według Webera, stanowi klucz do identyfikacji pozycji jednostki w strukturze społeczeństwa.

Kombinacją świadczeń definiował jako najbardziej zróżnicowany a jednocześnie zbiorczy typ podziału pracy. Ma on miejsce wtedy, gdy jedna jednostka wykonuje wiele rozmaitych czynności, które dodatkowo przynoszą różne rezultaty

Weber pod pojęciem "specyfikacji pracy" rozumiał wykonywanie przez tą samą jednostkę wielu czynności, które były potrzebne do otrzymania finalnego rezultatu

Kiedy jedna jednostka wykonuje pewną część rozmaitych czynności koniecznych do uzyskania finalnego rezultatu, wtedy mamy do czynienia ze specjalizacją świadczeń. Specjalizacja świadczeń zmusza jednostkę do korzystania z materialnych środków zaopatrywania.

28. Praca gospodarcza, a pozagospodarcza

Podział pracy na gospodarczą i pozagospodarczą wprowadził Lorenz von Stein, który w ten sposób zastąpił marksowski podział na pracę produkcyjną i nieprodukcyjną. Pracę gospodarczą możemy dalej podzielić na:

* bezpośrednio produkcyjną - wykonywaną przez osoby zatrudnione bezpośrednio przy produkcji danych towarów

* pośrednio produkcyjną - wykonywaną przez osoby pośrednio przyczyniające się do tempa produkcji (kadra kierownicza, specjaliści różnego typu)

Praca pozagospodarcza (nieprodukcyjna) to natomiast przedstawiciele branży usługowej lub wolnych zawodów, którzy niczego nie produkują. Są to np. lekarze, nauczyciele, naukowcy, aktorzy, politycy, aktorzy, politycy.

Praca gospodarcza i pozagospodarcza jest to definicja podziału pracy ze względu na sposób produkowania dóbr. Pozwala zastąpić tak archaiczne określenia jak pracownik fizyczny i umysłowy, które są silnie wartościujące.

Kolejny podział, który warto zastosować to podział na pracę wykonawczą i kierowniczą. Praca kierownicza jest to praca polegająca na kontrolowaniu i nadzorze innych pracowników. Praca wykonawcza to praca, która polega na bezpośredniej produkcji towarów lub świadczeniu pewnych usług. Praca kierownicza stanowi szczyt hierarchii zawodów. Wiele osób dąży do pełnienia funkcji kierowniczych, ponieważ zwiększa to ich pozycję społeczną mierzoną prestiżem społecznym i wynagrodzeniem. Klasa kierownicza jest ponadto niezbędnym elementem funkcjonowania każdego społeczeństwa.

29. Jak Spencer definiuje własność wspólną?

Trzy rodzaje własności wspólnej według Spencera:

- własność publiczna

- własność plemienna i wspólnotowa

- własność państwa

Teoria własności w ujęciu socjologiczno - ekonomicznym zdaje sobie sprawę, że powszechnie używane pojęcie "osoby prawnej" jest fikcją, ponieważ określa ono różne rodzaje współwłasności. Natomiast w ujęciu prawnym osobą prawną jest także państwo, chociaż ze względu na występujące wcześniej zastrzeżenia, sformułowane przez samych prawników, nie powinno się stosować takiej terminologii. Dalej jednak w prawodawstwie dokonuje się podziału podmiotów własności na osoby prawne (instytucje, kościoły, partie polityczne ) i osoby fizyczne (jednostki posiadające tytuły własności, np. pracodawcy prywatni).

Społeczeństwa prymitywne obdarzały tytułem własności nawet byty duchowe. Uważano wtedy powszechnie, że ziemia należy do bogów, którzy tylko czasowo pozwalają ją dzierżawić ludziom. W Rzymie nawet obdzielano panteon bóstw prawnie obowiązującym tytułem własności. W naszym kręgu kulturowym również nieobce były takie zwyczaje, by wspomnieć tylko tzw. święte gaje, które należały do bóstw opiekujących się naturą.

30. Ekonomiczno socjologiczna teoria własności i jej definicja własności.

Ekonomiczno socjologiczna teoria własności zajmuje się określaniem poszczególnych obiektów własności w relacjach towarowo - pieniężnych i społecznym podziale pracy. Wyróżnia ona następujące rodzaje obiektów własności:

* środki produkcji, które można podzielić na:

a. przedmioty pracy - rzeczy i miejsca, na których praca jest wykonywana (ziemia, węgiel, woda, półprodukty)

b. środki pracy - wszelki rodzaj przystosowania sil natury do potrzeb ludzkich: np. urządzenia wyrównujące górzysty teren lub drążące dziury w skałach oraz drobnoustroje i bakterie w sposób naturalny czyszczące zbiorniki wodne

c. intelektualne środki produkcji - środki będące wytworem ludzkiego umysłu, np. technologie informatyczne, projekty architektoniczne, dzieła literackie, roboty. W nowoczesnym społeczeństwie zajmują coraz ważniejszą rolę, a nawet mogą się uniezależnić całkowicie od człowieka (wizja samoreprodukujących się maszyn w literaturze science - fiction).

d. wirtualne środki produkcji - np. oprogramowanie komputerowe służące do pracy badawczej

* intelektualne środki organizacji pracy - zasady i przepisy regulujące zachowanie się pracowników w zakładzie pracy, dotyczące praw i obowiązków osób zatrudnionych, przyjęcia i zwolnienia z pracy, dyscyplinę pracy, itp.

- ciało - bardzo ważny element osobowości pracownika. Badacze zajmujący się socjologiczną teorią własności zwracają uwagę na fakt, że ciało stanowi prototyp własności. Ciało jest nierozerwalnie związane z psychiką pracownika. Nie można badać ciała w oddzieleniu od psychiki. Dlatego też obiektem własności w nowoczesnym rozumieniu tego słowa jest nie tylko siła fizyczna, ale również duchowe predyspozycje do wykonywania określonej pracy.

31. Ergodynamis

Pojęcie "ergodynamis" znaczy tyle co siła robocza i określa ogól predyspozycji psychicznych i fizycznych człowieka, wchodzących w skład osobowości jednostki, które sprawiają, że jest w stanie wykonywać określoną pracę.

* umiejętności

* poziomu wykształcenia

* zdobytego doświadczenia

* zdrowia fizycznego oraz psychicznego

* wrodzonych uzdolnień

32. Czym jest władza?

Amerykański socjolog Anthony Giddens zauważył, ze sprawowanie władzy może przybrać dwie różne formy:

* władza sprawowana bez oglądania się na przyzwolenie społeczeństwa - model władzy charakterystyczny dla społeczeństw rządzonych w sposób totalitarny. Rządzący są w stanie przeforsować swoje idee niezależnie od tego, czy społeczeństwo jest temu przeciwne czy nie. Za władzą stoi bowiem rozbudowany aparat represji i siła militarna, która może być użyta w celu zdławienia sprzeciwu. Władza w tym modelu przenika prawie wszystkie aspekty życia osobistego obywateli, kontroluje niemal wszystko nie pozwalając na rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Przykładem takiego stylu sprawowania władzy są dyktatury

- władza stanowiąca autorytet dla obywateli - rządzący zyskują legitymizację wyborców do jej sprawowania. W przeciwieństwie do władzy opresyjnej, która narzuca swoją wolę siłą, władza będąca autorytetem poddaje swoje pomysły pod osąd społeczny. Władza - autorytet jest z charakterystyczna dla społeczeństw demokratycznych

33. Państwo w ujęciu tradycyjnym, a narodowym.

Państwo definiujemy jako organizm polityczny, który posiada instytucje pozwalające sprawować władzę nad obywatelami (sektor publiczny, władza ustawodawcza, sądownicza i wykonawcza), a ta władza jest umocowana prawnie. Państwo posiada własne siły zbrojne, które mogą interweniować na arenie międzynarodowej lub wewnętrznej, by wymusić określone ustępstwa ze strony innych państw lub własnych obywateli

Państwa narodowe różnią się od tradycyjnych:

* posiadaniem jednego odrębnego terytorium, gdzie władza państwowa stanowi nadrzędny organ ustawodawczy. W społeczeństwach tradycyjnych zakres terytorialny państwa był nie tak wyraziście określony jak w państwach narodowych, a władza państwowa nie była tak wszechmocna w podejmowaniu decyzji. Często musiała ulegać pod presją lokalnych wodzów.

* posiadaniem obywatelstwa - ludzie mieszkający na danym terytorium posiada obywatelstwo danego kraju. Obywatele mają pewne prawa i obowiązki wobec państwowego suwerena, np. młodzi mężczyźni obowiązek odbycia służby wojskowej. W dawnych państwach ludzie żyjący w obrębie danego organizmu państwowego nie mieli żadnych praw, część społeczeństwa była nawet wykluczona z grona świadomych obywateli jak np. w Rzeczypospolitej szlacheckiej chłopi nie byli uznawani za część narodu

* poczucie przynależności do narodu czyli swoisty nacjonalizm. Ludzie mieszkający na terenie danego kraju są dumni z faktu przynależności do niego. Każdy kraj ma własną symbolikę: barwy flagi, godło i hymn, które wzmacniają poczucie dumy u obywateli. Poczucie przynależności do narodu pojawiło się razem z powstaniem państw narodowych.

Państwa tradycyjne były to z reguły społeczeństwa feudalne. Proces powstawania państw narodowych należy szacować na koniec dziewiętnastego wieku. W państwach tradycyjnych władzę sprawowali cesarze bądź królowie, natomiast w narodowych prezydenci. Starsze społeczeństwa nie zyskały sobie nawet miana państwa, znacznie bardziej odpowiednim terminem byłyby cywilizacje (np. cywilizacja egipska).

34. Poziomy zróżnicowania społecznego.

Ekonomiczno - socjologiczna teoria własności oraz teoria zróżnicowania społecznego dzieli społeczeństwo na następujące elementy:

* mikro i makroklasy

* mikro i makrostany

* quasi klasy

* quasi stany

* podstany społeczne

Klasa obejmuje szereg jednostek zajmujących w strukturze społecznej tą samą pozycję, ale różną od zbiorowości osób wchodzących w skład innej klasy. Klasy powstają wskutek nierówności społecznych powstałych na tle ekonomicznym. Klasa jest podmiotem społecznym, który jest nieodłącznym elementem ustroju kapitalistycznego. Obecnie można wyróżnić takie klasy jak:

* klasę wyższą

* klasę średnią

* klasę robotniczą

* klasę chłopską

* inteligencję

* klasę czarowników (wyróżnianą jedynie przez Spencera)

Klasy dzielą się na makroklasy i mikroklasy. Makroklasa to klasa składająca się z bardzo wielu jednostek, która silnie oddziaływuje na szanse życiowe ludzi, w niektórych społeczeństwach (tradycyjnych) jest wręcz niemożliwe przejście z jednej makroklasy do innej.

Makroklasy można podzielić na:

* makroklasę specjalistów ekonomicznych, prawnych i technicznych

* makroklasę robotniczą

* makroklasę chłopską

* makroklasę menagerską

* makroklasę posiadaczy kapitału

Mikroklasą nazywamy część ładów pośredniej i bezpośredniej produkcji towarów. Ładami produkcji nazywamy zaś sposoby produkcji. Mikroklasy są mniejszymi podmiotami społecznymi niż makroklasy. W obrębie każdej makroklasy możemy wyróżnić dwie lub więcej mikroklasy:

* posiadacze kapitału dzielą się na:

a. posiadacze wielkiego kapitału

b. posiadacze małego kapitału

* makroklasa robotnicza dzieli się na:

a. robotników sektora państwowego

b. robotników sektora prywatnego

c. robotników branży przemysłowej

d. robotników branży usługowej

e. robotników branży rolnej

* makroklasa managerska dzieli się na:

a. managerów pracujących w sektorze państwowym

b. managerów pracujących w sektorze prywatnym

Stanem społecznym nazywamy grupę pracowników najemnych, którzy nie otrzymują ekwiwalentnego wynagrodzenia za swoją pracę. Wynagrodzenie nigdy nie jest adekwatne do posiadanego przez jednostkę poziomu wykształcenia, predyspozycji, czy wartości jego pracy. Jest tu obecny pewien poziom dowolności. Jednostki tworzące dany stan społeczny będą tylko zadowolone z pracy, jeśli będą mieć do niej powołanie, ponieważ nigdy pensja nie wynagrodzi im włożonego trudu. Podobnie jak w przypadku klas społecznych stany można podzielić na:

* makrostany

* mikrostany

Makrostanem nazywamy pewną grupę osób, która zajmuje różną jakościowo pozycję w strukturze placowo - własnościowej społeczeństwa. Ta struktura ma charakter pozagospodarczy.

Mikrostanem nazywamy grupę osób, z których składa się makrostan. Jest to jednostka nazewnicza podziału makrostanu.

Przykładowo, makrostanem są urzędnicy, którzy dzielą się na:

* mikrostan urzędników skarbowych

* mikrostan urzędników samorządowych

* mikrostan najwyższych urzędników państwowych

* mikrostan parlamentarzystów

Makrostan wojskowych dzieli się na:

* mikrostan wojsk lotniczych

* mikrostan wojsk lądowych

* mikrostan marynarki wojennej

W obrębie klas i stanów możliwe jest istnienie klas pośrednich tzw. klasostanów. Taką grupę stanowią przykładowo studenci pracujący, ponieważ student, podobnie jak i lekarz, nauczyciel, duchowny, dziennikarz należy do kategorii makrostanów.

Quasi stanami nazywamy grupę osób, którzy z pewnych powodów (np. wieku) utracili stale lub tymczasowo zdolność pracy zarobkowej. Przestali być posiadaczami siły roboczej, dowolnie sprzedającymi ją na rynku. Ponieważ z pewnych powodów utracili zdolność rozporządzania swojej siły roboczej nie mogą jej zbywać i na niej zarabiać zarówno jako współposiadacze prywatnych środków wytwórczych jak i zbiorowi współposiadacze środków wytwórczych. Do quasi klas zaliczamy miedzy innymi emerytów, rencistów, niepracujących członków rodzin, osoby niepełnosprawne, bezrobotnych. Osoby należące do którejś z quasi klas mogą natomiast rozporządzać czyjąś siła roboczą. Przykładowo, takim współwłaścicielem może być niepracująca żona wysokiego urzędnika państwowego, który ze swojej pensji ją utrzymuje.

Ostatnią kategorią zróżnicowania społecznego jest podklasa społeczna. Zaliczamy do niej osoby, które wykonują pracę zarobkowa, funkcjonująca poza prawnym systemem organizacji społeczeństwa. Są to wszelkiej maści przestępcy. W podklasie można również wyróżnić mikroklasy oraz makroklasy. Mikroklasą mógłby być przykładowo gang młodzieżowy, a mikrostanem złodzieje samochodów.

35. Kim jest manager?

Managerem nazywamy jednostkę, która piastuje funkcje kierownicze w organie zarządzającym przedsiębiorstwem. Charakteryzuje się następującymi cechami:

* zarządza pracą innych w przedsiębiorstwie lub jego części

* kieruje poczynaniami pracowników

* nadzoruje środki finansowe

Manager zajmuje się więc jednocześnie zarządzaniem, nadzorowaniem, kierowaniem i kontrolą.

Manager - osoba, która funkcjonuje na najwyższym lub średnim szczeblu zarządzania przedsiębiorstwem gospodarczym.

"Ojciec" nowoczesnych metod zarządzania Peter Drucker stwierdził, ze manager powinien być przede wszystkim skutecznym ( w rozumieniu odważnym i nie bojącym się ryzyka) realizatorem pewnych koncepcji. Samo słowo 'executive" (ang. szef, kierownik) brzmi podobnie jak słowo "execute" czyli wykonywać. To ostatnie jest bliskoznaczne słowu "skutecznie"

Słowo "executive" wywodzi się z siedemnastowiecznego języka angielskiego i posiada bardzo wiele znaczeń odnoszących się przede wszystkich do sfery zarządzania i kierowania. Rzeczownik oznacza prezesa, dyrektora, a w terminie "executive board" radę nadzorczą. W amerykańskim angielski w terminie "executive office" oznacza naczelnego dyrektora korporacji. Jako przymiotnik słowo "executive" oznacza kierowniczy, dyrektorski, wykonawczy.

Starszym jeszcze rzeczownikiem niż słowo "executive", bo pochodzącym z piętnastego wieku, jest słowo "director". Oznacza ono również osobę piastującą najwyższą funkcję kierowniczą w przedsiębiorstwie, a w terminie "board of directors" oznacza radę nadzorczą firmy.

W średniowieczu również powstał czasownik "conduct", który znaczy to samo co "executive", natomiast rzeczownik pochodzący od tego czasownika czyli "conductor" oznacza miedzy innymi kierownika.

36. Praca kierownicza i jej rola.

Klasa kierownicza jest niezbędnym elementem właściwego funkcjonowania społeczeństwa. Kierownicy jak sama nazwa wskazują pełnią w przedsiębiorstwie funkcję kierowniczą. Słowo kierownik może być używane zamiennie ze słowem "manager". Kierownictwo zaś jest łącznym określeniem całej grupy osób zajmującej w przedsiębiorstwie lub innej organizacji funkcje związane z całym procesem decyzyjnym, począwszy od planowania, poprzez kierowanie, organizację i nadzór nad pracą podwładnych. Ta kategoria obejmuje również managera. Najwyższy szczebel w hierarchii klasy kierowniczej zajmuje dyrektor naczelny, który podejmuje najważniejsze decyzje istotne dla właściwego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Niższe szczeble kierownicze są mu bezwzględnie podporządkowane.

Można wysnuć analogię między pracą kierownika i dyrygenta, ponieważ:

- ingerencja kierownika w pracę i sam jej rezultat są rozłożone w czasie, tak samo jak wykonywanie utworu muzycznego

- praca będzie dobrze wykonana, jeśli uprzednio zostanie się dobrze przygotowanym do jej podjęcia - w orkiestrze jest tak samo

Socjologiczna teoria organizacji i zarządzania wyróżnia trzy poziomy zarządzania:

* najwyższy szczebel zarządzania - dyrektor generalny, zarząd, prezes

* średni szczebel zarządzania - dyrektorzy wydziałów, kierownicy grup zadaniowych

* najniższy szczebel zarządzania - majstrzy na budowach, brygadziści

Obowiązki kierownika obejmują nie tylko planowanie zadań dla zespołu, ale również nadzór nad ich wykonywaniem. Nadzór wiąże się również z procesem podejmowania ważkich decyzji, ale nie są one tak istotne jak sam proces planowania pracy innych.