ZAGADNIENIA Z BIOLOGII Z GENETYKĄ
1. Dyferencjacja i procesy leżące u podstaw tego zjawiska
Jest to proces w wyniku, którego dochodzi do stopniowej specjalizacji strukturalnej i funkcjonalnej komórki. U jej podstaw leżą mechanizmy ustalające wzór ekspresji genów charakterystyczny dla danej linii komórkowej.
2. Morfogeny, determinanty ooplazmatyczne, determinanty cytoplazmatyczne
morfogeny - substancje chemiczne których gradient stężenia w środowisku ma wpływ na zróżnicowanie się komórek.
determinanty cytoplazmatyczne - cząteczki znajdujące się w cytoplazmie i uczestniczące w determinacji jej przeznaczenia, regulują rozwój mozaikowy
3. Podziały komórek symetryczne i asymetryczne
Podziały symetryczne : komórka w fazie M ulega podziałowi na 2 potomne, później dzieli się aż do ośmiu.
Podziały asymetryczne: Każda z tych 8 komórek dzieli się na 2. Jedna komórka jest identyczna, a druga wchodzi na drogę różnicowania się. Tak różnicują się szczególnie komórki macierzyste skóry i odnawiają nabłonkowe. Komórki ulokowane w warstwie podstawnej naskórka dzielą się, traca kontakt z błoną podstawną i migrują na górę jednocześnie różnicując się. Ostatecznie ulegają specyficznej śmierci (tracą jądro i złuszczają się) Czas życia komórki nabłonka to 7 - 10 dni.
4. Zjawiska epigenetyczne - epigenetyka
dziedziczenie informacji, która nie jest zakodowana w DNA tj. fosforylacja, metylacja itd. Są dziedziczne, ale odwracalne
5. Cechy komórek macierzystych
komórki mające zdolność do podziału i samoodnowy przez nieograniczony czas, często przez cały okres życia organizmu
6. Źródła komórek macierzystych i ich pozyskiwanie:
- embrionalne
* embriony uzyskiwane przez in vitro
* embriony uzyskiwane metodą klonowania
- płodowe
* tkanki płodu po poronieniu czy aborcji
*krew pępowinowa podczas porodu
- dorosłe
* organizm ludzki w którym występują komórki macierzyste dorosłe
* zwłoki
7. komórki totipotencjalne, pluripotencjalne, multipotencjalne, unipotencjalne
komórki totipotencjalne - zdolność pojedynczej komórki do zróżnicowania się w każdy typ komórki (zygota, blastomery)
komórki pluripotencjalne - zdolność pojedynczej komórki do zróżnicowania się w dowolny typ komórki, poza rozrodczymi i totipotencjalnymi (komórki węzła zarodkowego)
komórki multipotencjalne - zdolność komórek niezróżnicowanych do różnicowania się w określone (kilka różnych) tkanki
komórki unipotencjalne - zdolnośc różnicowania się komórek w ściśle określone tkanki
8. Bliźniaki monozygotyczne i polizygotyczne
Bliźniaki monozygotyczne - 1 zygota rozpada się na 2 identyczne części
Bliźniaki polizygotyczne - powstają 2 zygoty (szczególnie po terapiach hormonalnych)
9. Rodzeństwo syjamskie - 1 zygota chce się rozpaść, ale się nie rozdziela
10. Klonowanie organizmów - wprowadzenie DNA do komórki jajowej, otrzymywanie takiego samego organizmu pod względem genotypu.
11. Karcynogeneza (ontogeneza) i jej etapy
wieloetapowy proces polegający na kumulacji ilości zmian w materiale genetycznym trwający wiele lat prowadzący do utraty kontroli nad podziałami i różnicowaniem się komórek. Efektem tego jest transformacja nowotworowa komórek.
pre - inicjacja - wystawianie się na działanie czynników szkodliwych
inicjacja - gromadzenie się mutacji
promocja - nadmierna proliferacja i ujawnianie się fenotypu komórek nowotworowych
progresja - nabycie zdolności do przerzutów
12. Cechy komórek nowotworowych:
- proliferacja (podział) przy braku sygnałów inicjujących rozmnażanie
- podział mimo zakazu (bez piałka p53) sygnałów hamujących
- wyłączenie mechanizmów regulactjno - kontrolnych
- pobudzenie komórki, które tworzą naczynia krwionośne
- nieśmiertelne
- zdolność tworzenia przerzutów
13. Neowaskularyzacja (angiogeneza)
tworzenie przez komórki nowotworowe naczyń krwionośnych
14. Anaplazja - komórki nowotworowe są bardzo złośliwe, słabo zróżnicowane i niedojrzałe. Jest to ostatni etap najgroszy, nowotwór jest bardzo złośliwy
15. Teratogeny i Kancerogeny
teratogeny - powodują uszkodzenia embrionu lub płodu
kancerogeny - zmieniają informację genetyczną komórki organizmu prowadząć do wystąpienia choroby nowotworowej
16. Protoonkogeny, onkogeny, geny supresorowe, geny mutatorowe
protoonkogeny - kodują substancje niezbędne w organizmie po mutacji
onkogeny - koduje jakąś substancję, która uszkadza komórki, a ona zmienia właściwości komórki
geny supresorowe - kodują substancje zabezpieczające nas przed aktywacją onkogenu
geny mutatorowe - odpowiedzialne za kodowanie białek naprawiających uszkodzenie DNA
17. dziedziczność a nowotwory
Dziedziczność nowotworów dotyczy tylko predyspozycji do ich powstawania, nie zaś samego procesu karcynogenezy. Mogą to być zespoły mnogich nowotworów łagodnych lub złośliwych lub nieprawidłowości naprawy DNA.
18. Mechanizmy obrony przed nowotworami
- egzogenne czynniki antykarcerogenne: antyutleniacze, witaminy, selen glutation, błonnik
- endogenne czynniki antylancerogenne: antyneoplastony