Wykład 6 15.11.11

Związki prawa finansowego z prawem cywilnym

Związki te wynikają częściowo z wspólnego przedmiotu regulacji. Owym związkiem są stosunki majątkowe w przypadku prawa finansowego jest to jedyny przedmiot regulacji. Prawo cywilne obok stosunków majątkowych reguluje także stosunki niemajątkowe. Rożni te dwie gałęzie prawa metoda regulacji dla prawa cywilnego charakterystyczna jest równość stron stosunku cywilno-prawnego. Nawet wtedy gdy jedna ze stron jest podmiot publiczny. Dla prawa finansowego charakterystyczna jest nie równorzędność, podporzadkowanie tych stron stosunków finansowo-prawnych, które nie są podmiotami publicznymi. Podmiot publiczny ma pozycje nadrzędna. Związek tych dwóch gałęzi prawa przejawiają się w trzech płaszczyznach:

1. podmioty publiczne często posługują się instytucjami prawa cywilnego. Są z nimi związane dochody i wydatki publiczne, np. jednostka samorządu terytorialnego wynajmuje swoje lokale, a wiec zawiera umowy cywilno prawne i utrzymane z tego tytułu czynsze są dochodami publicznymi albo podmiot publiczny zakupuje określone towary lub usługi zaplata za owe usługi wiąże się z dokonaniem wydatków publicznych.

2. wykorzystuje się instytucje prawa cywilnego i tworzy w związku z nimi instytucje prawa finansowego. Pewne zdarzenia cywilno prawne staja się stanem faktycznym i rodzą skutki przewidziane prawem finansowym, np. dokonanie darowizny na rzecz związku wyznaniowego rodzi uprawnienie do skorzystania z ulgi w podatku dochodowym albo sprzedaż towarów przez przedsiębiorcę a wiec dokonanie czynności cywilno prawnej rodzi obowiązek zapłaty podatku od towaru i usług (VAT). Czynności cywilno prawne są bardzo często stanem faktycznym będącym podstawa do opodatkowania. Wchodzą do hipotezy normy prawno-podatkowej.

3. Przepisy prawa finansowego wyznaczają granice zawiązywania stosunków cywilno-prawnych, np. z planów finansowych wynikają kierunki dokonywania wydatków o charakterze nabywczym.

Związki prawa finansowego z prawem karnym.

Związki tych gałęzi prawa przejawiają się w dwóch płaszczyznach:

1. Kary i grzywny pieniężne orzekane w postepowaniach karnych są dochodami publicznymi, są to tzw. dochody uboczne. Są pobierane nie z powodów fiskalnych, ustala je się nie dlatego aby wyposażyć podmiot publiczny w dochody, ale z innych powodów. Są jednym ze środków karnych, które mogą być użyte i które dobrze skonstruowane mogą prawidłowo pełnić swoje funkcje.

2. niektóre naruszenia norm przepisów prawa finansowego są przestępstwami bądź wykroczeniami karno-skarbowymi. kodeks karno-skarbowy normuje, m.in. przestępstwa i wykroczenia przeciwko obowiązkom podatkowym, np. zatajenie prowadzenia działalności gosp., nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania czy uporczywe nie płacenie podatku w terminie. Normuje, np. przestępstwa i wykroczenia przeciwko rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji czy normuje przestępstwa i wykroczenia przeciwko obowiązkom celnym czy przeciwko obrotowi dewizowemu.

W doktrynie prawa trwa spor czy przepisy prawa karnego skarbowego należy zaliczyć do prawa karnego czy do prawa finansowego. Można spotkać trzy stanowiska w tej kwestii:

1. są one przedmiotem prawa karnego, bo pełnią one funkcje ochronne przed nieprawidłowymi działaniami. Środki represyjne są charakterystyczne dla prawa karnego.

2. są to przepisy, które należy zaliczyć do prawa finansowego. Dotyczą bowiem w większości dochodów publiczno- prawnych, maja szczególne rozwiązania nieznane prawy karnemu, np. wysokie kary pieniężne do 5 mln, instytucja czynnego żalu.

3. jest to odrębna kompleksowa gałąź prawa.

Podobna dyskusja toczy się na temat materialnego prawa finansowego. Prawo finansowe wykazuje bowiem takie związki z prawem materialnym . Owe związki wynikają, z tego ze niektóre umowy dotyczą publicznej działalności finansowej. Są to, np. umowy dot. stosunków pieniężno kredytowych, a wiec dot. rozliczeń miedzy państwami oraz pożyczek zagranicznych. Są to tez umowy dot. organizacji materialnych, a wiec składek płaconych na rzecz tych org. oraz wydatków dokonywanych przez te organizacje. Są to umowy dot. spraw podatkowych . Najczęściej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, ale także umowy dot. pomocy prawnej w sprawach podatkowych.

W doktrynie można spotkać trzy stanowiska w sprawie zaliczenia przepisów umów materialnych w sprawach finansowych:

1. są to normy zaliczane do prawa materialnego

2. są to normy zaliczane do prawa finansowego

3. odrębna kompleksowa gałąź prawa.

Związki prawa finansowego z prawem pracy.

Wynikają one z tego, ze część pracowników jest pracownikami tzw. sfery budżetowej czy szerzej pracownikami sektora finansów publicznych. Prawo pracy normuje stosunek pracy w tym wynagrodzenie pracowników, ale w przypadku pracowników sektora finansów publicznych prawo finansowe wyznacza pewne granice dla wypłaty tych wynagrodzeń, np. ustala łączne limity środków na wynagrodzenia albo sposób obliczania wysokości tych wynagrodzeń.

Cechy charakterystyczne źródeł prawa finansowego:

Źródła tej gałęzi prawa charakteryzują się trzema istotnymi cechami:

1. wielość aktów prawnych i bark kodyfikacji

2. różnorodna ranga prawna tych aktów

3. ogromna zmienność przepisów.

AD.1 Wielość aktów prawnych i brak kodyfikacji

Ilość aktów prawnych zaliczanych do źródeł prawa finansowego jest wyjątkowo duża. Ta gałąź prawa nie jest skodyfikowana. Tymczasem kodeks jest najdoskonalsza forma podporzadkowania przepisów danej gałęzi prawnej. Sprzyja ograniczeniu ilości przepisów. W Polsce w latach 80-tych XX wieku trwała dyskusja na temat potrzeby i możliwości skodyfikowania prawa finansowego. Zdaniem nielicznych teoretyków było możliwe zbudowanie kodeksu finansowego. Większość przedstawicieli doktryny twierdziła jednak, ze takiej możliwości nie ma. Wskazywali

1. zróżnicowana treść stosunków prawni finansowych

2. nie ma instytucji ogólnych wspólnych dla różnych działów prawa finansowego

3. różnych adresatów prawa finansowego.

W praktyce ustawodawca polski nie podjął próby budowy kodeksu finansowego. W latach 90 tych XX wieku zaczęto natomiast porządkować przepisy poszczególnych działów prawa finansowego. W 1997 roku uchwalono ordynacje podatkowa (ustawa o ordynacji podatkowej). W 1997 roku uchwalono kodeks celny uchylony przez prawo celne 2004. W 1998 uchwalono pierwsza ustawę o finansach publicznych. Wbrew swej nazwie zawiera przed wszystkim przepisy dot. budżetu państwa i urzędów samorządowych oraz przepisy dot. wew. kredytu publicznego. Uchylono ja w 2005 roku, a następnie w 2009. W 1999 uchwalono kodeks karno skarbowy.

AD.2 Różnorodna ranga prawna tych aktów

Wśród źródeł prawa finansowego spotykamy przepisy zawarte w aktach prawnych wszelkiego rodzaju. W konstytucji znajdujemy obszerne regulacje prawne dot. finansów publicznych:

• ratyfikowane umowy międzynarodowe mające pierwszeństwo przed ustawami

• ustawy zwykle regulują podstawowe działy prawa finansowego. Ustawa o finansach publicznych, prawo budżetowe, prawo kredytu publicznego. Ustawa ordynacja podatkowa- ogólne prawo podatkowe. Tzw. ustawy podatkowe poszczególne podatki. Ustawa prawo celne normująca cła. Ustawa prawo bankowe normująca czynności bankowe. Ustawa prawo dewizowe normująca obrót dewizowy. Wiele innych ustaw, np. ustawa o RIO, NIK-u, coroczne ustawy szczególne, ustawy budżetowe, ustawa o odpowiedzialności w naruszeniu dyscypliny finansów publicznych.

• uchwały sejmu i senatu dot. ich regulaminów. Ustalają one m.in. postepowanie z projektem ustawy budżetowej w sejmie i ustawa budżetowa w senacie.

• rozporządzenia RM mające charakter wykonawczy w stosunku do ustaw, np. w sprawie dysponowania rezerwa budżetową albo naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

• Rozporządzenia ministrów w tym zwłaszcza Ministra Finansów. Jest ich dużo w odniesieniu do prawa budżetowego. Stosunków mało w odniesieniu do prawa podatkowego, bo zgodnie z konstytucja wszystkie istotne elementy dla określenia obowiązku podatkowego musza być określone w ustawie.

• zarządzenia ministrów zwłaszcza ministra finansów. Mogą mieć jedynie wew. charakter i obowiązują tylko jednostki podlegle ministrowi.

• akty prawa miejscowego- obowiązują na obszarze działania danego samorządu terytorialnego. Są to uchwały Rad Gmin w sprawach podatkowych albo uchwały zarządów określające, np. zasady ustalania niektórych opłat.

AD.3 Ogromna zmienność przepisów

Wynika z kilku czynników:

1. ogromna zmienność warunków gospodarczych

2. zmienność polityki finansowej

3. wynika z wielości normo dawców

4. zła jakość stanowionego prawa.