→ błędy w badaniach:
-błędne obserwacje
-nieuprawnione uogólnianie; replikacja, czyli powtarzanie badań (sprawdzanie,
czy każde kolejne badanie da te same wyniki)
-wybiórcza obserwacja
-nielogiczne rozumowanie
→ 3 ujęcia natury rzeczywistości
1) ujęcie PREMODERNISTYCZNE – przewodnik ludzkości w prawie całej jej
historii; przodkowie – widzieli rzeczy takimi jakimi są one w rzeczywistości
2) ujęcie MODERNISTYCZNE – filozoficzna wersja powiedzenia „co kraj, to
obyczaj”; uznawanie różnorodności za uprawnioną; uznaje nieuchronność
ludzkiej subiektywności
3) ujęcie POSTMODERNISTYCZNE – nie istnieje obiektywna rzeczywistość,
niezależna od naszych subiektywnych doświadczeń
→ 2 wnioski:
1) ustalone procedury naukowe pozwalają nam czasem skutecznie radzić sobie
z poważnymi dylematami;
2) różne stanowiska filozoficzne dają liczne możliwości ustrukturyzowania
naszych badań
→ teoria społeczna próbuje rozwiązać i wyjaśnić to, co jest, a nie to, co powinno
być. Teorii nie należy mylić z filozofią czy wiarą
→ teoria naukowa – a także sama nauka – nie może rozstrzygać sporów o wartości
→ język zmiennych – formułowanie w nim teorii
→ ZMIENNA – logicznie powiązane zestawy wartości (atrybutów), np. zmienna
płeć składa się z wartości mężczyzna i kobieta
→ ZMIENNA ZALEŻA – zmienna, co do której zakłada się, że jest powodowana
przyczynowo lub uzależniona od innej zmiennej (zmiennej niezależnej)
→ ZMIENNA NIEZALEŻNA – zmienna, której wartości w analizie traktuje się
jako dane i nie próbuje się tłumaczyć. Zakłada się, że zmienne niezależne
determinują wartości zmiennych zależnych lub wpływają na nie.
→ teorie opisują takie związki między zmiennymi, których z logicznego punktu
widzenia można się spodziewać
→ wyjaśnianie idiograficzne – w którym się dąży do wyczerpującego
przedstawienia specyficznych przyczyn konkretnego stanu lub zdarzenia
→ wyjaśnianie nomotetyczne – zmierza do ustalenia kilku czynników o
charakterze przyczynowym, które na ogół wpływają na pewną klasę
zdarzeń lub stanów
→ teoria indukcyjna i dedukcyjna
- INDUKCJA – logiczny model rozumowania, w którym ogólne twierdzenia
wywodzone są ze szczegółowych obserwacji (od
szczegółu do ogółu)
- DEDUKCJA – model logicznego rozumowania, w którym oczekiwania i
hipotezy wywodzone są z ogólnych twierdzeń (od
ogółu do szczegółu)
→ teoria i jej trojaka funkcja:
1) zapobiegają sytuacji, w której damy się nabrać
2) szczęśliwym trafom
3) wyjaśniają zaobserwowane wzorce w sposób dopuszczający także inne
możliwości
4) kształtują i ukierunkowują wysiłki badawcze, pokazując, jakich odkryć
5) można by dokonać
6) w wyniku obserwacji empirycznych
→ PARADYGMAT – to podstawowy model lub schemat, który organizuje
nasz sposób patrzenia na problem; pewien punkt widzenia; pozwala zobaczyć
zjawisko szerzej; nie są ani prawdziwe ani fałszywe
→ MAKROTEORIA zajmuje się wielkimi, agregowanymi bytami s
połecznymi albo nawet całymi społeczeństwami
→ MIKROTEORIA zajmuje się problemami życia społecznego na poziomie
jednostek i małych grup
→ PARADYGMAT POZYTYWISTYCZNY zakłada, że możemy w sposób
naukowy odkryć reguły rządzące życiem społecznym
→ PARADYGMAT KONFLIKTU koncentruje się na dążeniu jednostek lub
grup do zdominowania innych jednostek lub grup i do uniknięcia ich dominacji
→ PARADYGMAT SYMBOLICZNEGO INTERAKCJONIZMU bada, jak
uznawane znaczenia i wzorce społeczne są rozwijane w toku społecznej
interakcji; zrozumienie natury interakcji
→ ETNOMETODOLOGIA koncentruje się na tym, jak ludzie usiłują
zrozumieć życie społeczne w procesie jego przeżywania, tak jak gdyby
każdy był badaczem prowadzącym badania; metodologia ludowa
→ PARADYGMAT FUNKCJONALIZMU STRUKTURALNEGO (albo systemów
społecznych) na za zadanie odkryć funkcje, jakie liczne elementy społeczeństwa
pełnią w całym systemie; byt społeczny, taki jak organizacja albo całe społeczeństwo
może być postrzegany jako organizm
→ PARADYGMATY FEMINISTYCZNE, poza tym, że kierują uwagę na ucisk ko
biet w większości społeczeństw, uwidaczniają, że dotychczasowe wyobrażenia
rzeczywistości społecznej często wynikały z doświadczeń mężczyzn i dodatkowo je
urozmaicały; często wskazują ograniczenia w badaniu i rozumienia innych aspektó
w życia społecznego; kwestionują istnienie „uogólnionego innego”
→ tradycyjny model nauki
1) teoria – z niej wyprowadza się sprawdzalne hipotezy
2) operacjonalizacja oznacza operacje związane z pomiarem zmiennej; ogólne
pojęcia przekłada się na szczegółowe wskaźniki i procedury
3) obserwacja – przyjrzenie się i pomiar tego, co widzimy; obalalność
4) jest zasadniczą własnością każdej hipotezy. Jeżeli nie ma szans, że jakaś hipoteza
zostanie obalona, to znaczy, że nie mówi ona nic sensownego
→ definicja operacyjna – konkretna i szczegółowa def. jakiegoś pojęcia, sformułowana
w kategoriach działań, pozwalających zaklasyfikowanie danej obserwacji
-hipoteza zerowa – taka hipoteza przewiduje, że nie istnieje żaden związek (technicznie,
a nie statycznie istotny) między dwiema
zmiennymi, i zawsze zakłada się to milcząco przy testowaniu hipotez
-w praktyce badań, badania naukowe zazwyczaj wymagają występowania na
przemian dedukcji i indukcji
-w fazie dedukcyjnej nasze rozumowanie idzie w kierunku obserwacji, w fazie
indukcyjnej wychodzi od obserwacji
→ budowa teorii dedukcyjnej
1) określ temat
2) określ zakres zjawisk, do których odnosi się twoja teoria
3) rozpoznaj i określ twoje główne pojęcia i zmienne
4) dowiedz się co już stwierdzono (albo jakie tezy postawiono) odnośnie do zależności
między tymi zmiennymi
5) rozumując logicznie, przejdź od tych tez do konkretnego tematu, który badasz
→ budowa teorii indukcyjnej
-wpierw obserwując pewne aspekty życia społecznego
-próba odkrycia prawidłowości, które mogą wskazywać na pewne względnie
uniwersalne zasady
-badania terenowe – bezpośrednia obserwacja zachodzących zdarzeń
→ związek pomiędzy teorią a badaniami
-czasami teoretyczne zagadnienia są wprowadzane wyłącznie jako tło dla analiz
empirycznych
-kiedy indziej cytuje się wybrane dane empiryczne, aby podeprzeć argumenty
teoretyczne
(brak prawdziwej interakcji pomiędzy badaniami a teorią)
→ znaczenie teorii
-korzystanie z teorii w celu zrozumienia funkcjonowania społeczeństwa ma
kluczowe znaczenie przy porównywaniu
praktycznych rozwiązań problemów społecznych
→ hipoteza jest podstawowym stwierdzeniem, który testuje się w badaniu;
stwierdza związek między dwiema zmiennymi; musi być sprawdzalna
→ 3 cele badań:
1) EKSPLORACJA to próba wstępnego, ogólnego zrozumienia jakiegoś zjawiska;
3 cele:
- zaspokajanie ciekawości badacza i jego pragnienia lepszego zrozumienia
przedmiotu
- zbadanie możliwości podjęcia szerszych badań
- wypracowanie metod, które zostaną użyte w dalszych badaniach
Główną wadą badań eksploracyjnych jest to, że zazwyczaj nie dają one
satysfakcjonujących odpowiedzi na pytania badawcze. Rzadko posiadają
charakter ostateczny – wiąże się z reprezentatywnością.
2) OPIS to dokładne sprawdzanie i pomiar cech badanej populacji. Opis był pierwo
tnym celem wielu badań jednostkowych
3) WYJAŚNIE jest odkrywaniem i opisywaniem związków między różnymi
aspektami badanego zjawiska. Badania opisowe odpowiadają na pytania „jak jest?”,
badania wyjaśniające odpowiadają natomiast na pytanie „dlaczego?”
1) zmienne muszą być skorelowane
2) KORELACJA – empiryczny związek, zaobserwowany między dwiema
zmiennymi, polegający na tym, że: (a) zmiany wartości jednej zmiennej są po
wiązane ze zmianami drugiej lub (b) przyjmowanie określonych wartości przez drugą.
Korelacja sama w sobie nie przesądza o istnieniu związku przyczynowego między
dwiema zmiennymi, ale jest jednym z jego warunków
3) przyczyna następuję przed skutkiem nie ma pozorności skutek nie może być
wyjaśniany w kategoriach jakiejś trzeciej zmiennej.
4) ZALEŻNOŚĆ POZORNA – przypadkowa korelacja pomiędzy dwiema zmiennymi,
którą można wyjaśnić, odwołując się do wpływu trzeciej zmiennej
→ błędne kryteria nomotetycznej przyczynowości
-PEŁNA PRZYCZYNOWOŚĆ - wyjaśnienie idiograficzne jest relatywnie całościowe
, natomiast wyjaśnienie nomotetyczne,
opierające się na prawdopodobieństwie, jest zazwyczaj niekompletne
-PRZYPADEK WYJĄTKOWY – zgodnie z logiką wyjaśnienie nomotetycznego
wyjątki nie podważają prawdziwości związku
-WIĘKSZOŚĆ PRZYPADKÓW – związek przyczynowy może być prawdziwy, nawet
jeśli nie odnosi się do
większości przypadków
→ PRZYCZYNA KONIECZNA – oznacza warunek, który musi być spełniony aby
nastąpił określony skutek
→ PRZYCZYNA WYSTARCZAJĄCA – oznacza warunek, który, jeżeli zostanie
spełniony, gwarantuje oczekiwany skutek
→ JEDNOSTKA ANALIZY – to, co (kto) będzie badane(y). W nauce społecznej
najbardziej typową jednostką analizy są pojedynczy ludzie
→ błędne wnioskowanie o jednostkach analizy
-BŁĄD EKOLOGICZNY – błędne wyciąganie wniosków dotyczących jednostek
jedynie na podstawie obserwacji grup
-REDUKCJONIZM – błąd niektórych badaczy polegający na ścisłym ograniczeniu
(redukcji) rodzajów pojęć uznawanych za
adekwatne do danego zjawiska; redukcjonizm próbuje tłumaczyć zjawiska przy użyciu
wąskiego zbioru pojęć niższego
poziomu; wyjaśnianie zbyt ograniczone; redukcjonizm każdego rodzaju sugeruje zwykle
, że pewne jednostki analizy lub
zmienne są istotniejsze niż inne
→ BADANIA PRZEKROJOWE – składają się z obserwacji próby czy przekroju jakiejś
populacji lub zjawiska, zebranych w jednym punkcie w czasie. Badania eksploracyjne
i opisowe są często badaniami przekrojowymi.
→ BADANIA DYNAMICZNE są tak zaplanowane, aby umożliwić obserwację tego
samego zjawiska przez dłuższy czas; 3 typy:
1) badania trendów – koncentracja na zmianach w czasie wewnątrz jakiejś populacji
2) badania kohort demograficznych – badacz analizuje zmiany zachodzące w poszcze
gólnych subkulturach
3) badania panelowe – dane zbierane są do tej samej grupy ludzi (próby czy inaczej
panelu) w kilku punktach czasowych
→ planowanie badań zaczyna się od początkowych zainteresowań badacza, idei lub
oczekiwań teoretycznych i zmierza poprzez serię wzajemnych powiązanych
etapów do zawężenia zakresu badań. Dzieje się tak poprzez ścisłe zdefiniowanie pojęć,
metod oraz procedur badawczych
→ konceptualizacja – proces myślowy, na którym nieostre, nieścisłe pojęcia (koncepty)
są precyzowane i ściśle definiowane
→ wybór metody badawczej (sondaże, badania terenowe itp.)
→ operacjonalizacja – krok dalej w stosunku do konceptualizacji – proces tworzenia
definicji operacyjnych czy inaczej określenia dokładnych procedur pomiaru
wartości zmiennej; podjęcie decyzji o sposobie zbierania potrzebnych danych
→ populacja i dobór próby
→ obserwacje – zbieranie danych empirycznych
→ przetwarzanie danych
→ analiza
→ zastosowanie
→ oferta badawcza zawiera uzasadnienie, dlaczego badania zostaną podjęte oraz
skrócony opis procedury badawczej. Badacze muszą często uzyskać pozwolenie
albo dostęp do specyficznych materiałów, aby zrealizować projekt. Nawet gdy nie
jest wymagane przedstawienie oferty, jest ona poręcznym narzędziem planowania badań
→ elementy oferty badawczej
problem lub cel, przegląd literatury, obiekt badań, pomiar, metody zbierania danych, analiza
, harmonogram, budżet
KWANTYFIKACJA - ujęcie liczbowe czegoś, co zostało ujęte opisowo;
TEORIA - systematyczne wyjaśnienie obserwacji wiążących się z jakimś konkretnym zjawiskiem
społęcznym;
AKSJOMAT - teza fundamentalna, przyjmowana w określonym systemie dedukcyjnym
bez przeprowadzania dowodu
prawdziwości, którą wykorzystuje się przy udowadnianiu wszelkich twierdzeń jako gł. i ostateczną
przesłankę; pewnik.