Instytucje i źródła prawa UE
Wykład I
Wprowadzenie do tematu UE - geneza
To nie jest pierwszy projekt integracyjny Europy. Już od Ottona III w 1000 r. były pierwsze wizje złączonej Europy w 3 częściach: pod dowództwem papieża lub pod dowództwem cesarza ale bez poparcia przez papieża. Projekt ten upadł. Nie ma dużego związku z obecną unią europejską.
Integracja - poszczególne podmioty (nie zawsze państwa) (1. Napoleon i 2. Nazistowskie Niemcy) dobrowolnie się integrują
Zjednoczenie - siłą, pod przymusem
W XX wieku wizja austriackiego polityka Kudlu
Hudelhowe Calgeria austryjacki arystokrata polityk i działacz społeczny teren austro-węgry nie była to federacja. Pod pryzmatem Austrii. Widzieli że jest możliwość egzystencji wielu narodów pod jedną flagą, jednym pryzmatem. To protoplasta idei europejskiej. Krytycy mówili że austro-węgry było państwem władnym. W połowie XX wieku zaproponował ideę ingerencji europejskiej pod nazwą paneuropa zbudowana miała być z wielu mniejszych członków. Granica miała przebiegać od Polski po Portugalię (religia katolicka tam gdzie kończyła się religia katolicka kończy się Europa). Zagrożeniem dla Europy uważał że jest Rosja i komunizm. Zagrożenie dla cywilizacji i Europy. Paneuropa mała charakter antyradziecki i antykomunistyczny. Projekt zakończył się niepowodzeniem zbyt dużo różnic. Po traktacie wersalskim powstały też nowe państwa choćby Polska która dopiero co odzyskała niepodległość i nie chciała wcielać się w nowe epizody.
Po drugiej wojnie światowej rozpoczęto negocjacje dotyczące wspólnoty, ingerencji. Druga woja światowa to wyjątkowy czas dla Polski i Europy. Okazało się że Europa nie dzierży już prym na świecie. Do tej pory prym dzierżyła Europa pod różnymi epizodami Francja czy Hiszpania. II wojna światowa pokazała że prym i głównym organem było USA czy ZSSR co było dla Europy szokiem. Pojedyncze państwa niewiele mogły zrobić. Zniszczenia w czasie wojny. Wcześniej straty tak wielkie dokonała wojna 30-letnia czyli wszystko co złe. Gwałt pożary zarazy głód. Po wojnie 30-letniej stwierdzono że powinny być państwa suwerenne wiek XVI powinny decydować o wojnie. Wtedy też konflikt był na tle religijnym. To był efekt wojny 30-letniej. Po tej wojnie druga tak krwawa i dramatyczną była II wojna światowa. To były dwa powstania i przewroty świadomości europejskiej. Zastanawiano się po obu wojnach jak nie dopuścić do takich wojen. Wrócił pomysł zjednoczenia Europy czyli stworzenie organizacji, która będzie równorzędnym partnerem dla tych mocarstw. Przewijał się on od 1940 roku.
Churchill zaproponował projekt aby Europa zjednoczyła się tak jak USA, bo istnieje silne zagrożenie ze wschodu. Pojawił się problem jak myśleć o ingerencji. Rywalizowały dwie metody:
metoda federalistyczna - odgórna
metoda funkcjonalistyczna - oddolna
Po roku 1947 przewaga była po stronie ruchu federalistycznego twór ponadnarodowy ale nie była to federacja jak przy przystąpieniu Polski i Litwy i po konstytucji 3 maja ze wspólnymi organizacjami. Kumulacja to rok 1949 wtedy powstała organizacja pod nazwą Rada Europy która miała być początkiem przyszłej federacji europejskiej co nie nastąpiło. Nie było czynników politycznych. Były tam znane osobistości czy organy. Żadne z państw nie było przygotowane na federację czyli 1 rząd dla wszystkich. Zbyt duże różnice językowe, ekonomiczne, zmiany po wojnie różnice religijne itp. Państwa małe jak Belgia obawiały się czy będą równie ważne jak duże państwa. projekt z góry skazany był na niepowodzenie.
J. Monet i R. Szuman uważali że jeżeli nie ingerencja państw to ingerencja branż. Zaproponowali branżę o charakterze sektorowym oddalonym np. w sektorze przemysłu ciężkiego stal i węgiel czyli Europejską Wspólnotę Węgla i Stali z 1951 roku (wszedł w życie w roku 1952) podpisano go na 50 lat. Wspólnoty europejskie i ingerencja powstały po to by uniknąć wojen takich jak np. II wojna światowa. Celem unii jest pokój w Europie.
Inne motywy które przyczyniły się do powstania UE
- uniknięcie wojny, pokój (najważniejszy)
- odbudowa ze niszczeń wojennych (dużą rolę odegrały USA poprzez plan Marshala)
- żadne państw z osobna nie ma szans z ZSSR - pokona komunizm można tylko razem (wsolony przeciwnik jak ZSSR łączy państwa europejskie)
- trzymać Niemcy pod kontrolą - Niemcy w UE są największym płatnikiem netto - więcej biorą niż dają
Jeden z ojców Spineli był za federacją europejską mówił o ważnej rzeczy. Konflikty wybuchały gdy suwerenne państwa mogły prowadzić wojny np. jeden z władców danego państwa może wytoczyć wojnę drugiemu. Suwerenność to wolność brak nakazów. By stępić państwa chciano ograniczyć suwerenność . To był pomysł właśnie Spinellego. Interes europy i narodów, a nie pojedynczych państw. Struktura ponad państwami. Rada UE w interesie swoich państw, a komisja w interesie całej UE. Powstała wspólnota EWIS ponieważ węgiel i stal były najważniejsze bez nich nie byłoby możliwe wyprodukowanie broni choćby czołgów. Morał z tego jest taki że wspólna kontrola państw europejskich nad sektorem węgla i stali ograniczy prawdopodobieństwo wystąpienia wojen.
Motyw rywalizacji z USA zaczął pojawiać się dopiero w latach 80-tych. Do końca lat 80-tych była zimna wojna. USA miało większy potępiał nuklearny niż reszta. Jedyny który się sprzeciwił był Charles de Gaulle i Francja. Ale Francja była pod parasolem nuklearnym USA.
Motywy poszczególnych państw:
Francja, Niemcy - równowaga miedzy nimi
Holandia, Belgia, Luksemburg - interesy ekonomiczne
Włochy - wzmocnienie potencjału ekonomicznego
1951r. utworzono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) tworzyli ją Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg do powstania doprowadził plan Szumana.
1958r. utworzono Europejską Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) - trzon tworzyli Wielkiej Brytanii, Austria, Dania, Portugalia, Norwegia, Szwecja i Szwajcaria
1957r. Euratom Europejska Wspólnota Energii Atomowej mający przyczynić się do rozwoju przemysłu atomowego, realizowanie badań naukowych nad sposobami wykorzystania energii atomowej; podpisały go wszystkie państwa, które zawarły traktat paryski.
Członkostwo w Unii Europejskiej - Traktat o UE
Kto może być członkiem UE
- państwa europejskie (leżące w europie)
- musi podzielać wartości takie jak m.in.: wolność, demokracja, równość, państwo prawa
Kto jest członkiem UE
- Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg - te 6 państw było założycielami wszystkich wspólnot m.in. EWWiS
- Wielka Brytania, Irlandia, Dania - wstąpiły w 1973r.
- Grecja - 1981r.
- Hiszpania, Portugalia - 1986r.
- Szwecja, Finlandia, Austria - 1995r.
- Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Malta, Cypr - 2004
- Bułgaria, Rumunia - 2007r.
- Chorwacja, Islandia, Turcja - prowadzą negocjacje akcesyjne
Z jakich powodów każde z tych państw jest członkiem UE.
Wykład II
Instytucje europejskie
Trzy wspólnoty europejskiej, które powołał traktat międzynarodowy.
EWWiS (na 50 lat)
EWG( traktat rzymski, na czas nieokreślony)
EuroAtom ( traktat rzymski, na czas nieokreślony)
Od traktatu lizbońskiego funkcjonuje tylko nowa nazwa Unia - od 2009r.
1992r. - traktat z Maastricht - powołał do życia UE, ale w dalszym ciągu istniały wspólnoty europejskie. Od tego roku przestano używać sformułowań wspólnoty europejskie.
3 filary UE
Ekonomiczno - społeczny - to co mieściło się we wspólnotach polityka rolna, handlowa
Polityczny - to co wiązało się z kompetencjami Unia
Polityczny - współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości
Podział na filary jest nieaktualny od traktatu lizbońskiego (2009r.) - przestała istnieć wspólnota europejska, nie ma podziału na to co wspólnotowe i na to co unijne.
Unia Europejska - struktura sui genesis
UE - forma współpracy politycznej państw, członków wspólnoty europejskiej (1992-2009)
Kompetencje wspólnot (organizacji międzynarodowych):
- prawo do zawierania umów, UE go nie miała
- prawo legacji (wysłuchania i przyjmowania przedstawicieli) - UE go nie miała
Traktat nicejski (Francja i Holandia powiedziały nie) - traktat konstytucyjny, likwidował wspólnoty, usuwał całość poprzedniego prawa pierwotnego.
UE - jest prawną następczynią wspólnot europejskich
Od 01.12.2009r. UE dysponuje osobowością prawną
- ma prawo do zawierania traktatów
- ma prawo legacji (wysłuchania i przyjmowania przedstawicieli, organizacji lub innych państw)
W latach 1992-2009 - UE nie miała własnych organów, wyjątek to Rada Europejska, ponieważ traktat z Maastricht nie dawał jej osobowości prawnej.
Przyjęto, że UE w swoim funkcjonowaniu korzysta z organów wspólnoty europejskiej.
Komisja - była organem wspólnoty a nie UE, która tylko korzystała do swojego funkcjonowania z organów wspólnoty.
Integracja - proces łączenia się dwóch lub więcej podmiotów w jedną całość, też proces łączenia się obszarów ekonomicznych. Integracja ma na celu likwidację barier w obrocie międzynarodowym i przepływu towarów, usług, kapitału, osób.
Federaliści i funkcjonaliści inaczej traktowali integrację.
Federaliści - nie można poprzestać w integracji na samej likwidacji barier
Funkcjonaliści - w integracji trzeba poprzestać na likwidacji barier
Ekonomia to nie wszystko mówili o poświęceniu części suwerenności na rzecz unii. W tej oddanej części już dane państwo nie będzie miało wpływu. Ich pomysł to traktat konstytucyjny status komisji europejskiej wzrost roli parlamentu a spadek roli Rady. Trybunał gdy orzeka o ustawach unijnych, wspólna waluta z upływem lat będzie więcej elementów federalistycznych likwidacja kart kredytowych przez państwo by była jednak karta w całej UE kredyt jako taki w dowolnym państwie.
We wspólnotach i w Unii te dwa elementy federaliści i funkcjonaliści przeplatają się.
Etapy integracji gospodarczej (proces łączenia) - 5 etapów integracji
strefa wolnego handlu - (1957 - 1968r.) zniesienie ograniczeń taryfowych (ceł) między jej uczestnikami. Państwa znoszą cła w obrocie handlowym między sobą, zachowują samodzielną politykę handlową wobec państw trzecich - nie należących do tej strefy. Są jednak ograniczenia pozataryfowe i parotaryfowe.
unia celna - (1968) - polega na ustaleniu wspólnej zewnętrznej taryfy celnej tzn. że państwa nie mogą prowadzić samodzielnej polityki handlowej wobec państw trzecich
wspólny rynek - (zbudowano 31.12.1992r.) polega na swobodnym przepływie pracy, kapitału, towarów i usług
unia gospodarcza - (od II połowy lat `60)polega na harmonizacji lub unifikacji polityk gospodarczych (ujednolicenie)
unia polityczna (unia całkowita) - poszczególne podmioty zatracają swoje odrębności (jeden prezydent, jeden parlament itp.) - unia europejska nie jest na tym etapie
Sferę wolnego handlu zawiązano w 1957 wraz z traktatem rzymskim. Ustalono0 że w ciągu 10 lat zredukowane wszystkie cła bez względy na czas wstępowania poszczególnych państw do unii. Strefa wolnego handlu skończyła się w 1968 roku i unia celna. Ustalono jedną zewnętrzną taryfę celną potem nastąpiła duża przerwa. Wspólny rynek 0.31 gr
W 1992 roku (jednolity rynek) swobodny przepływ towarów, usług itp. W praktyce istniały jednak utrudnienia szczególnie tzn. dobrego kapitału.
Unia gospodarna wspólne polityki pojawiały się od lat 60 XX wieku i do dziś SA budowane np. rolna monetarna itp. nie ma zdefiniowanej unii wg teorii elementów rozbieżnych jest zbyt dużo to proces postępujący.
Unia całkowita oczywiście unia nie jest na tym etapie oczywiście są elementy wspólne takie jak wspólny hymn czy godło.
Nurt funkcjonalistyczny (negatywna koncepcja)
- integracja opiera się o mechanizm rynkowy, tym co decyduje o integracji są decyzje producentów i konsumentów
- integracja ma charakter oddolny i ekonomiczny, nacisk jest na likwidację barier w przepływie kapitału, usług, towarów, pracy
- integracja dotyczy tych sektorów i branż, które nie wzbudzają kontrowersji politycznych
ugrupowania integracyjne mają charakter otwarty do struktury integracyjnej mogą się włączać - inne podmioty, nie dyskryminuje ona innych struktur, które są poza nią
Funkcjonaliści utrzymywali, że integracja jest możliwa w skali całego świata.
„spill over” - „rozlewanie” się integracji ale to określenie nie ostre mechanizm ten polega ba tym że integracja (w mniej kontrowersyjnych obszarach) w kolejnych etapach. Po integracji 1 sfery następuje kolejna inna integracja innych obszarów zaczęło się od EWWIS od łatwiejszych do trudniejszych sfer. Praktyka w unii pokazała że to nie takie szybkie i oczywiste EWWIS tak ale inne projekty upadały. Lata 70 nie działał a wręcz przeciwnie
„spill back” - „cofanie” się integracji
Nurt federalistyczny (pozytywna koncepcja)
- integracja to proces odgórny, polityczny, kierowany
- mechanizmem regulującym integrację są decyzje polityczne i administracyjne
- istotą integracji nie jest koordynacja ale unifikacja
- istotą integracji jest tworzenie ponadnarodowych organów
- ta koncepcja była nazywana pozytywną, dlatego bo tworzyła nową politykę, nowe jakości, a integracja negatywna ograniczała się do redukcji barier.
Wykład III
Przesłanki integracji:
- warunek wzajemnej otwartości w wymiarze społecznym, polityczny, ekonomicznym
- wola polityczna (np. wśród państw Wspólnoty Europejskiej)
- relatywnie wysoki poziom rozwoju gospodarczego (podobnie wysoki na tym samym poziomie rozwoju)
a) im wyższy poziom rozwoju tym lepiej rozwinięta infrastruktura konieczna do wymiany myśli, towarów
b) relatywnie wysoki poziom rozwoju gospodarczego warunkuje dywersyfikację struktur gospodarczych im bardziej zdywersyfikowana struktura gospodarcza, tym większe
szanse na integracje
c) gospodarka zdywersyfikowana umożliwia szerokie możliwości specjalizacji w
produkcji wielu dóbr
- relatywnie wyrównana siła polityczna państw, które biorą udział w integracji
- zbieżności systemowe, polityczne, kulturalne i bliskość geograficzna (są pożądane lecz nie konieczne)
ustabilizowane struktury demokratyczne
podobny system wartości (jeden krąg kulturowy)
bliskość geograficzna nie jest konieczna
Unia ekonomiczno-walutowa w UE (strefa euro) - integracja walutowo monetarna - część integracji gospodarczej prowadzi do pełnej wymienialności walut po nieodwracalnie sztywnych kursach lub do zastąpienia walut narodowych jedną walutą
- wymienialność walut - np. z każdym z 15 państw można płacić walutą tych państw
- po nieodwracalnie sztywnych kursach - wartość waluty jednej wyrażonej w drugiej jest niezmienna
Przyczyny integracji walutowo - monetarnej
- nieodwracalnie sztywne kursy zapewniają bezpieczeństwo przepływu towarów, usług, kapitałów
- integracja walutowa dokonuje się pomiędzy państwami, które ze sobą handlują - chcą one zapewnić sobie stały obrót, zysk
Geneza integracji walutowej w EWG
- plan Barre (lata ;60) plan upadł
- plan Wernera - 1970r. - miał doprowadzić do wspólnego rynku i jednolitej polityki walutowej - zbieżność wyników ekonomicznych. Plan Wernera początkowo nie zakładał wspólnej waluty, a sztywne kursy. Plan ten jednak upadł.
Przyczyny fiaska planu Wernera:
- plan Wernera nie miał podstawy (formuły) traktatowej (międzynarodowej) lecz był porozumieniem politycznym, gdy pojawiły się trudne warunki ekonomiczne państwa wycofały się z tego planu bez konsekwencji ponieważ nie był on umową międzynarodową, która wiązałaby państwa
Perturbacje ekonomiczne na całym świecie
ESW, ECU - namiastka integracji walutowej
ERM II - mechanizm stabilizowania kursów
ECU - wirtualna jednostka rozrachunkowa poziom wahań 2,25
Nastąpiła wymiana 1 ecu na jeden euro
Jacques Delors - dwukrotny Przewodniczący Komisji Europejskiej - doprowadził do podpisania Jednolitego Aktu Europejskiego - przewidywał utworzenie wspólnego rynku, umożliwiającego przepływ usług, osób, towarów, kapitału
1988r. - zebrał się komitet mędrców (inaczej komitet j. Delorsa) = celem było wprowadzenie unii gospodarczo - walutowej
Opracowano raport zwany Raportem J. Delors
- przedstawiał drogę do wprowadzenia unii gospodarczo - walutowej
- przewidywał trzy etapy wprowadzenia unii - sugerował wprowadzenie kryteriów członkostwa w unii gospodarczo -walutowej
- sugerował reformy wewnątrz unii (EWG) przed wprowadzeniem unii gospodarczo - walutowej
- trzeba wprowadzić mechanizmy, które pozwolą „dogonić” (tzn. trzeba doprowadzić do zmiany struktury wydatków) gospodarkę silniejszych państw przez słabsze
- Fundusz Rozwoju Regionalnego
- Fundusz Spójności
Główne wnioski z raportu wprowadzono do traktatu o Unii Europejskiej (bo ten traktat był podstawą traktatową dla unii gospodarczo - walutowej) - traktat z Maastricht - wprowadzenie UE i unii gospodarczo walutowej.
Kryteria członkostwa w unii gospodarczo - walutowej (tzw. kryteria konwergencji - muszą zostać spełnione aby dana gospodarka mogła wejść do unii gosp walut., zwane też kryteriami zbieżności)
Każde państwo musi spełniać 5 kryteriów, odnoszą się one do:
1) inflacji - ustalono, że stopa inflacji nie powinna być wyższa niż 1,5 procent od średniej 3 państw o najwyższej inflacji np. H- 0,5 L -0,75 RFN - 1,0 - 0,75+1,5=2,25
2) stopy procentowe - wysokość stopy procentowej nie może być wyższa niż 2% od średniej państw o najwyższej inflacji np. H-0,5 L-0,75 RFN-1,0 - 0,75+2=2,75 - tzn. że dane państwo spełnia kryteria jeśli stopy procentowe nie są niższe niż 2,5
3) deficyty budżetowy - nie może on przekraczać 3% PKB dane kraju
4) dług publiczny - nie może on przekraczać 60% PKB danego kraju
5) stabilność kursu walutowego
- ERM II - dopuszczalne pasmo wahań +/- 15%
- poszczególne waluty mogą wykazywać określone wahania względem euro (w okresie 2 lat)
- władze nie mogą dokonać dewaluacji waluty - obniżenia kursu
- władze mogą dokonywać rewaluacji - podwyższenia kursu (tylko w porozumieniu z UE)
Konwergencje spełniały na początku tylko 3 państwa ale nie największej potęgi jak Niemcy czy Francja. Najczęstsze problemy to dług publiczny (Włochy, Grecja) oraz deficyt budżetowy (Francja, Niemcy)
Które państwa przystąpiły do unii gospodarczo-walutowej: początkowo 11 państw od 01.01.1999r. Portugalia, Hiszpania, Francja, Niemcy, Irlandia, Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, Finlandia, Austria Po roku przystąpiła Grecja (mała problem z długiem publicznym i deficytem)
Państwa nowej unii - które przystąpiły później: Malta, Cypr, Słowenia, Słowacja,
Decydujące kryteria przystąpienia do unii gospodarczo - walutowej:
- wysokość stopy procentowej;
- wysokość inflacji
Etapy wprowadzania euro (w raporcie J. Delorsa mówiono o 3 etapach) traktat z Maastricht
I etap - 1 lipca 1990r. - 31 grudnia 1993r.
- wprowadzono zmiany traktatowe
- osiąganie zbieżnych wyników makroekonomicznych - realizowanie kryteriów konwergencji (podobna inflacja, stopy procentowe, deficyt budżetowy)
- ustanowienie wspólnego rynku (do końca 1992r. redukcja barier uniemożliwiających swobodny przepływ towarów, osób, usług)
II etap - 1 stycznia 1994r. - 31 grudnia 1998r.
- osiąganie zbieżnych wyników makroekonomicznych
- ustanowienie Europejskiego Instytutu Walutowego - instytucja na podstawie której ustanowiono Europejski Bank Centralny; EBC - jednostka ponadnarodowa odpowiedzialna na funkcjonowanie unii gospodarczo - walutowej tzn., że dba o podaż pieniądza, o niską inflację, decyduje o wysokości stóp procentowych, EBC ma siedzibę we Frankfurcie (Niemcy)
- zakazano finansowania deficytów z Banków Centralnych danego kraju - ma istnie niezależność banków centralnych
III etap - 1 stycznia 1999r. - 1 stycznia 2002r.
- powołanie Europejskiego Banku Centralnego
- ustalenie kursu konwersji (przemiana)
- wejście w życie euro (początkowo w wersji elektronicznej, później materialnej)
01.01.1999r. - początek unii gospodarczo - walutowej (UGW)
01.01.2002r. euro w obiegu materialnym
Obecnie kraje przechodzą po zbadaniu od razu do 3 etapu
W strefie euro nie ma Wielkiej Brytanii, Danii, Szwecji - państwa starej unii
Polska, Czechy, Rumunia, Bułgaria, Litwa, Łotwa, Estonia - państwa nowej unii, które nie są w strefie euro.
Nie spełniają one kryteriów z Maastricht
Wielka Brytania nie była entuzjastką UGW, wywalczyła sobie klauzulę opt-ant (Dania też) to oznacza, że pozostawać poza strefą euro. Wielka Brytania i Dania zagroziły że nie ratyfikują traktatu z Maastricht dlatego stworzono dla nich tą klauzulę (nie było spełnione kryterium niezależności Banku Centralnego - był on zależny od rządu)
Szwecja nie korzystała z klauzuli opt-ant. Szwecja nie jest w UGW ponieważ celowo nie spełniła jednego kryterium z Maastricht - stabilność kursu walutowego. Szwecja nie jest w systemie ERM II - autonomicznie nie spełnia kryterium kursu walutowego - warunki wstępne integracji (jednocześnie warunki wstępne UGW).
Do ERM II nikt nie zmusi żadnego państwa. Podobne jak Polska nie jest w ERM II.
Robert Mundell - zbudował teorię OCA - optymalnego obszaru walutowego, opracował kryteria które pozwolą zakończyć budowę UGW
Teoretyczne warunki UGW wg Mundella (niemierzalne)
- wzajemna otwartość gospodarek
- wysoka mobilność czynników produkcji - siła robocza z innych państw może swobodnie opuszczać granice swojego kraju i podjąć pracę w innym kraju
wstrząs asymetryczny - jedno z państw ma wysoką inflację, drugie ma niską, w jednym jest wysokie bezrobocie w drugim niskie
zbieżność cykli koniunkturalnych - jeżeli kilka państw w tym samym okresie (np. w ciągu 2 lat) wychodzi z kryzysu - wstrząs symetryczny
- jeżeli występuje wstrząs asymetryczny w grupie państw i nie ma zbieżności cykli koniunkturalnych - nie ma szans na zbudowanie UWG
jeżeli występuje zbieżność cykli koniunkturalnych i występuje wstrząs symetryczny - są szanse na zbudowanie UGW
- zbieżne wyniki co do inflacji (tak jak w kryteriach konwersacji)
- zdywersyfikowana struktura gospodarcza wiele branż, gałęzi
- niska zmienność kursów (stabilność kursów)
- zintegrowany rynek papierów wartościowych (długoterminowych) - kupując obligacje jednego państwa można zarobić tyle samo co w przypadku kupienia obligacji innego państwa