zalety Pływania korekcyjnego

W działalności korekcyjno - rehabilitacyjnej powszechnie znane jest korzystne oddziaływanie środowiska wodnego. Przykładem może być wszelka działalność ruchowa w środowisku wodnym przy zaburzeniach narządu ruchu. Dotychczas środowisko wodne wykorzystane było jako forma uzupełniająca korekcję służąc do nauki pływania. Celem tych zajęć były działania ogólnorozwojowe, odciążające i wzmacniające układ krążenia i układ oddechowy.

W ostatnich latach zdecydowanie wzrosło zainteresowanie środowiskiem wodnym z powodu dużego oddziaływania bodźców korekcyjnych na organizm człowieka. Na zajęcia z pływania korekcyjnego powinny być kierowane dzieci już potrafiące pływać. Jeżeli dziecko jeszcze nie potrafi pływać zaleca się, aby w pierwszej kolejności zapisać na naukę pływania. Należy podkreślić, iż już w tym momencie woda wpływa korzystnie na proces korygowania wadliwej postawy ciała. Korygowanie wad postawy dzięki zajęciom na pływalni jest bardzo lubianą formą terapii. Pozwala ona łączyć przyjemność, jaką jest dla dziecka przebywanie w wodzie i doskonalenie umiejętności pływackich z oddziaływaniem terapeutycznym, którego dziecko - zaabsorbowane w wodzie może - nawet nie dostrzegać.

W skład pływania korekcyjnego powinno wchodzić nie tylko pływanie poszczególnymi stylami, czy stosowanie technik pływackich, ale przede wszystkim wykonywanie konkretnych ćwiczeń korekcyjnych: głównie elongacyjnych, rozciągających, wzmacniających lub rozluźniających poszczególne grupy mięśniowe, derotacyjnych i koordynacyjnych.

Przed pływaniem korekcyjnym stawia się pewne zadania mające na celu:

1. Korygowanie nieprawidłowości układu różnych segmentów ciała w warunkach odciążenia;

2. Wzmocnienie odpowiednich grup mięśniowych;

3. Rozciągnięcie przykurczonych tkanek miękkich;

4. Doskonalenie koordynacji ruchów i panowania nad układem ciała;

5. Wyrabianie silnego gorsetu mięśniowego;

6. Poprawę funkcji oddechowych, poprzez zwiększenie ruchomości klatki piersiowej;

7. Poprawę funkcji hemodynamicznych;

8. Zwiększenie ogólnej wydolności organizmu.

Do zalet środowiska wodnego w prowadzeniu ćwiczeń korekcyjnych zalicza się wyeliminowanie ciężaru masy ciała znajdującego się powyżej miejsca schorzenia, uzyskanie dodatkowego, wymuszonego ruchu mięśni oddechowych głównych i pomocniczych, zwiększenie amplitudy ruchów klatki piersiowej oraz opóźnienie czasu występowania zmęczenia. Ruch w wodzie połączony z pokonywaniem jej oporu, harmonijnie kształtuje ciało, przyczynia się do poprawienia postawy, usunięcia nadmiernych krzywizn kręgosłupa, lepszego wysklepienia klatki piersiowej i zwiększenia pojemności płuc. W czasie zanurzenia ciała w wodzie odciążenie zmniejsza napięcie mięśni posturalnych, zwiększając możliwość autokorekcji postawy pacjenta.[20,22,23,24]

Środowisko wodne działa korzystnie na układ oddechowy zarówno w spoczynku jak i podczas ruchu.

Ważną właściwością wody wykorzystywaną w korekcji jest ciśnienie hydrostatyczne. Jego wielkość uwarunkowana jest objętością wody, w jakiej zanurzony jest pacjent, głębokością tego zanurzenia oraz pozycją chorego. Istota ciśnienia hydrostatycznego wykorzystywana jest u osób, u których występują zaburzenia oddychania, zwłaszcza restrukcyjnego. U osób z bocznym skrzywieniem ten problem szczególnie dominuje. Wielu autorów podkreśla, że wskutek oporu ciśnienia hydrostatycznego wody nawet przy małej intensywności wysiłku fizycznego włączone zostają pomocnicze mięśnie oddechowe. Ciśnienie hydrostatyczne wody stanowi opór dla przepony i rozszerzalności klatki piersiowej, co zmusza mięśnie oddechowe do intensywniejszej pracy i przyczynia się do zwiększenia pojemności życiowej płuc. Ćwiczenia w środowisku wodnym angażują równocześnie w dużym stopniu układ krążenia, zwiększając jego sprawność, wpływają jednocześnie na wydolność organizmu. Ciśnienie hydrostatyczne wody ułatwia krążenie powrotne i ukrwienie tkanek oraz powoduje efekt rozluźnienia, rozszerza serce i duże pnie żylne.[11,22,23]

Ostatnio podkreśla się znaczenie terapeutyczne środowiska wodnego. Wypór wody przeciwdziała niekorzystnemu w przypadku skolioz zjawisku ciążenia, dochodzi do zmniejszenia działalności mięśni antagonistycznych i do obniżenia napięcia mięśniowego całego organizmu. Stałe napięcie w mięśniach i stawach obniżone jest z powodu utraty masy ciała w środowisku wodnym według prawa Archimedesa. Zjawisko to ma duże znaczenie w przypadku prowadzenia zajęć z dziećmi z wadami postawy. Pozycja pozioma w wodzie w połączeniu z obniżeniem napięcia mięśniowego stwarza optymalne warunki do pracy korekcyjnej. Dzięki działającej sile wyporu istnieje możliwość utrzymywania się na powierzchni wody, co w znacznym stopniu ułatwia wykonywanie ćwiczeń. [20,22,23,24]

Kolejną, niezmiernie istotną właściwością wody jest opór stawiany przez to środowisko podczas poruszania się w wodzie. Ćwiczony odcinek ciała na swej drodze napotyka niemal jednakowy opór, a wiec można powiedzieć, że tego typu aktywność nosi znamiona ćwiczeń izokinetycznych. Istnieją różne sposoby na zwiększenie oporu wody - głównie przez przyspieszenie ruchu, głębsze zanurzenie, poprzez zwiększenie powierzchni pokonującej ten opór (deska, płetwy), albo zastosowanie ciężarków w okolicy kostek i nadgarstków. Dzięki oporowi wody można uzyskać wzrost siły mięśni, co jest szczególnie istotne w przypadku mięśni osłabionych.[21,22]

Zanurzenie w wodzie powoduje pozorną utratę ciężaru ciała, co stanowi znakomity sposób odciążenia. Sytuacja ta eliminuje niepożądane działanie siły ciążenia na kręgosłup oraz ułatwia wykonanie ćwiczeń nawet w przypadku znacznego osłabienia mięśni. Odciążenie i zawieszenie ciała w wodzie objawia właściwości postawy pacjenta i uzewnętrznia jego wyobrażenia i odczucia autokorekty. W czasie szybowania przestaje działać kontrola wzrokowa, czucie kinestetyczne, ucisk podłoża, które na sali gimnastycznej wywołują impulsy tonizujące mięśnie postawy. Dopiero stopniowo pacjent zaczyna zdawać sobie sprawę z pozycji zajmowanej przez ciało w przestrzeni. Zaczyna odczuwać różnice napięć panującą w mięśniach, rejestrować doznania, które pomagają zrozumieć, jak samemu prawidłowo ułożyć się i ustabilizować.[21,22,23]

Bardzo ważną rolę w tej sytuacji odgrywa pozycja do ćwiczeń i kierunek wykonywanego ruchu. Jeśli ruchy wykonywane są równolegle do lustra wody to mamy odpowiednik ćwiczeń w odciążeniu. Przy ruchach od dna w kierunku powierzchni wody ułatwienie jest jeszcze większe, gdyż ruch wspomagany jest wyporem. Jeśli jednak ruch wykonywany jest w kierunku przeciwnym do tego ostatniego, to wypór stanowi tu utrudnienie dla niego, a ćwiczenie nabiera charakteru ćwiczenia oporowego. Podczas wykonywania ćwiczeń korekcyjnych zasadnicze role odgrywają trzy czynniki - rozluźnienie, odciążenie i opór. W jednych przypadkach oddziaływują one korygująco, a w innych wzmacniająco określone grupy mięśniowe.[21,22]

Kolejną właściwością wody jest jej lepkość. Może okazać się ona pomocna w przywracaniu prawidłowej propriocepcji nerwowo - mięśniowej. To właśnie lepkość wody wpływa na spowolnienie ruchów oraz stwarza warunki trójpłaszczyznowego oporu dla powtarzania prawidłowych wzorców ruchowych.[21,22]

Pływanie korekcyjne jest cennym uzupełnieniem szeroko rozumianego postępowania korekcyjnego. Znajduje ono zastosowanie obok podstawowych ćwiczeń korekcyjnych oraz w zakresie profilaktyki i prewencji. Wpływa nie tylko na zminimalizowanie deficytu ruchowego i przez to stanowi cenny element profilaktyki wad postawy. Pozwala również na skuteczniejsze korygowanie już istniejących wad. Należy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, iż pływanie korekcyjne jako jedyny środek oddziaływania terapeutycznego jest jednak niewystarczające, zwłaszcza w wadach zaawansowanych. Zajęciom z pływania korekcyjnego przypisuje się rolę towarzyszącą - wspomagającą proces korekcji. Wykorzystywanie pływania do korygowania wad postawy nie może polegać jedynie na pokonywaniu jak najdłuższego dystansu przez ćwiczących. Pływanie korekcyjne musi przede wszystkim wpłynąć na poprawę postawy ciała dziecka. Musi, więc bazować na znajomości charakteru wady i sposobów postępowania. Dobór ćwiczeń, ułożeń ciała zastosowanych przyborów i wykorzystanie sposobów i stylów pływackich musi zapewniać maksymalnie korzystne korekcyjne oddziaływanie zajęć w wodzie na dziecko z wadą postawy. Należy zdawać sobie sprawę z faktu, że nieumiejętne prowadzenie zajęć z pływania u dzieci z wadami postawy może być czynnikiem utrwalającym lub pogłębiającym wady.[20,21,22,23]

W zależności od założonego celu podczas zajęć pływania korekcyjnego można stosować różnorodne przyrządy. Są to najczęściej: deski dla uzyskania oporu, odciążenia lub zmiany płaszczyzny podparcia; dmuchane przybory dla ułatwienia trzymania się na wodzie; ciężarki dla utrudnienia wykonywanego ćwiczenia, poprzez zwiększenie ciężaru ćwiczonego odcinka; uchwyty, poręcze, pochylnie bądź po prostu brzeg basenu dla uzyskania niezbędnej stabilizacji danego odcinka ciała.[20,21,22,23,24]

Konspekt do lekcji pływania korekcyjnego

Temat: Ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni klatki piersiowej i grzbietu doskonalenie pracy nóg w stylu grzbietowym.

Cele:

Poznanie zasobu ćwiczeń wpływających na poprawę sylwetki, nauka pracy rąk w kraulu na grzbiecie;

Kształtowanie nawyku prawidłowej postawy, doskonalenie pracy nóg w stylu grzbietowym oraz:

- wzmocnienie mięśni oddechowych,

- rozciągnięcie mięśni klatki piersiowej,

- wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,

Współpraca z partnerem, odpowiedzialność za współćwiczącego;

Miejsce zajęć:

basen 25 metrowy, 3 tory.

Ćwiczący:

14 uczniów (chłopcy i dziewczęta), 13-15 lat

Umiejętności:

dobre - dzieci potrafią przepłynąć ok.300 m (tzn. ok. 12 basenów).

Wady:

postawy skoliotyczne, plecy okrągłe.

Przybory:

deski pływackie, przedmioty tonące, plastikowe obręcze.

Część lekcji	Tok lekcji	Zadania szczegółowe, opis ćwiczenia	Czas (ilość powt.)	Uwagi
1.	2.	3.	4.	5.
Część wstępna 2-3 min.	Czynności organizacyjne Rozgrzewka psychomotoryczna	1.Zbiórka sprawdzenie obecności. 2.Ćwiczenia na brzegu basenu: -stojąc krążenia rąk w przód i tył, -krążenia tułowia, -w opadzie tułowia skrętoskłony, -krążenia głowy, 3.Wejśce do wody.	1' 3'	Ustawienie w szeregu Ustawienie w rozsypce
Część główna 20-25 min.	Kształtowanie umiejętności i nawyków	1.Pływanie stylem klasycznym do połowy basenu i z powrotem. 2.Zabawa „Dalekie ślizgi”. 3.Leżenie na wodzie na plecach. Ręce trzymają brzeg basenu. Energiczne wahadłowe ruchy nóg. 4.Pływanie w leżeniu na plecach, deska pod głową i odcinkiem piersiowym kręgosłupa. Ręce trzymają deskę na wysokości głowy, łokcie pod wodą. Nogi wykonują ruchy wahadłowe. 5.Pływanie w leżeniu na plecach, deska ustawiona pionowo trzymana między udami. Ręce wykonują symetryczne ruchy wiosłujące do stylu grzbietowego. 6.Ćwiczenia oddechowe: w staniu na płytkiej wodzie wdech nosem, a następnie przysiad z zanurzeniem głowy pod wodę i głębokim wydechem ustami. 7.Zabawa „Nurek” 8.Zabawa „Przeciąganie w parach”. 9. Pływanie w leżeniu na plecach, ręce wyprostowane trzymają koniec deski. Nogi wykonują ruchy wahadłowe. 10.Pływanie w leżeniu na plecach, deska trzymana między udami. Ręce wykonują asymetryczne ruchy wiosłujące do stylu grzbietowego. 11.Ćwiczenia oddechowe: w staniu w wodzie wdech nosem z równoczesnym nabraniem wody w złączone dłonie, a następnie silne dmuchnięcie na wodę, aby wyprysnęła z dłoni. 12. Zabawa „Zbieranie przedmiotów z dna”. 13. Pływanie stylem grzbietowym z symetryczną pracą rąk. 14.Zabawa „Połóż się na plecach”.	2x 3' 6x15” 2 baseny 2 baseny 8x 3' 2' 2 baseny 2 baseny 8x 3' 2-4 baseny 1,5'	Tempo dowolne Uczestnicy startują kolejno z wody, W czasie ćwiczenia dzieci powinny mieć otwarte oczy. Dzieci nurkując płyną pod wodą i starają się wynurzyć w środku koła leżącego na wodzie. Uczniowie dobierają się w pary. Dzieci mają zebrać jak największą liczbę zatopionych przedmiotów. Po przepłynięciu każdego basenu odpoczynek licząc do 20-tu. Uspokojenie organizmu.
Część końcowa 3-5 min.	Zabawa uspokajająca. Czynności porządkowe.	1.Zabawa „Policz palce”. 2.Wyjście z wody. 3.Zbiórka, odliczanie, omówienie lekcji, pożegnanie.	2'	Uprzątnięcie przyborów.

BIBLIOGRAFIA

Iwanowski W., Pływanie korekcyjno - lecznicze w przypadkach bocznych skrzywień kręgosłupa,Uniwersytet Szczeciński 1997.
Dytz-Świtek D., Harasymowicz D., Organizacja i prowadzenie ćwiczeń w wodzie w przypadkach bocznych skrzywień kręgosłupa, Roczniki Naukowe AWF Poznań 1976.
Tygerman J., Podwodne ćwiczenia statestezji w zastosowaniu do bocznych skrzywień kręgosłupa, Kultura Fizyczna 1965, nr 1.
Kołodziej J., Pływanie korekcyjne, Kraków 1989.
Nowotny - Czupryna O., Możliwości zastosowania terapii w wodzie u pacjentów z niektórymi dysfunkcjami narządu ruch, Fizjoterapia Polska 2001 t.1 nr 1.
Oprychał Cz., Tak zwane pływanie korekcyjne, Dysfunkcje kręgosłupa. Diagnostyka i terapia. Sympozjum Międzynarodowe, Owczarek S., Korekcja wad postawy - pływanie i ćwiczenia w wodzie, Warszawa 1999.
Żak M., Zeyland - Malawka E., Reedukacja posturalna w wodzie w zachowawczym leczeniu skolioz idiopatycznych, Rehabilitacja Medyczna, 1998 t.2 nr 4.
Kramer J., Ortopedia, Warszawa 1997.
Nowotny J., Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja, Katowice 1993.
Owczarek S., Atlas ćwiczeń korekcyjnych, Warszawa 1998.

---