Systematyka- nauka zajmująca się badaniem różnorodności organizmów, klasyfikowaniem ich, katalogowaniem oraz opisywaniem. Systematyka umieszcza każdy organizm (grupy organizmów) zakwalifikowany jako takson w hierarchicznej strukturze kategorii.
Ranga |
Nazwa łacińska |
Przykład |
Przykład |
nadkrólestwo |
Superregnum |
Eucaryota |
jądrowe |
królestwo |
Regnum |
Zoa |
zwierzęta |
typ |
Phylum |
Arthropoda |
stawonogi |
gromada |
Classis |
Insecta |
owady |
rząd |
Ordo |
Orthoptera |
prostoskrzydłe |
rodzina |
Familia |
Gryllidae |
świerszczowate |
rodzaj |
Genus |
Gryllus |
świerszcz |
gatunek |
Species |
Gryllus campestris |
świerszcz polny |
Podział świata żywego.
1. Podział tradycyjny (Arystoteles, Linneusz):
rośliny,
zwierzęta.
2. Podział Whittabera i Margulis.
Podział na 6 królestw w obrębie dwóch nadkrólestw zaproponowany w 1978 roku przez Roberta Whittakera i Lynn Margulis.
Procaryota (bezjądrowe)- organizmy bez jądra komórkowego
Eubacteria (eubakterie)- bakterie, sinice
Archaea (archeany)
Eucaryota (jądrowe)- organizmy z jądrem komórkowym
Protista
Plantae
Fungi
Animalia
3. Podział Cavaliera- Smitha.
Podział na 6 królestw.
Cesarstwo: Eucaryota
Protozoa
Chromista (niektóre glony i pewne heterotrofy)
Fungi
Plantae
Animalia
4. Podział Adla, Farmera, Simpsona i innych.
Podział na 6 grup systematycznych w obrębie Eucaryota.
Opisthokonta (zwierzęta, grzyby, wiciowce, kołnierzykowe, Mesomycetozoa)
Amoebozoa (głównie ameby wolnożyjące i pasożytnicze)
Excavata (Oxymonada, Diplomonada, Jakobidae)
Rhizaria (otwornice, promienice)
Archaeplastida (glaukocystofity, krasnorosty, zielenice, rośliny zielone)
Chromalveolata (tobołki, orzęski, kryptofity, haptofity, brunatnice, okrzemki)
Nazewnictwo systematyczne.
Organizmem klasyfikowanym w obrębie poszczególnych jednostek klasyfikacji (taksonów) nadaje się nazwy łacińskie:
uninominalne (jednoczłonowe) dla szczebli wyższych od gatunków,
binominalne (dwuczłonowe)- dla gatunków,
trynominalne (trójczłonowe)- dla podgatunków.
Nazwy gatunkowe (również w języku polskim) składa się z dwóch członów:
nazwy rodzaju, do którego należy gatunek,
epitetu gatunkowego ściśle opisującego gatunek.
Przyrostki nazw.
Takson/ranga |
Przyrostek (suffiks) |
Nadrodzina |
-oidea |
Rodzina |
-idae |
Podrodzina |
-inae |
Plemię |
-ini |
Podplemię |
-ina |
Dla zwierząt standardowych przyrostki są ustalone tylko dla taksonów nadrodziny i niższych. Nazwy taksonów wyższych mogą być tworzone na podstawie typowego rodzaju.
Filogeneza:
jednostka monofiletyczna- gatunek lub wyższa jednostka systematyczna wywodząca się z jednej populacji wyjściowej,
jednostka difiletyczna- gatunek lub wyższa jednostka systematyczna wywodząca się z dwóch populacji wyjściowych,
jednostka polifiletyczna- gatunek lub wyższa jednostka systematyczna wywodząca się z więcej niż dwóch populacji wyjściowych.
Drzewo filogenetyczne (dendrogram)- graficzne ujęcie ewolucyjnych pokrewieństw. Wyróżniamy wiele metod graficznego przedstawiania podobieństw i pokrewieństw jednostek systematycznych. Do najważniejszych należą:
fenogramy- zaznacza tylko pokrewieństwo oraz względny czas pojawienia się jednostek systematycznych w ewolucji,
kladogramy- na osi rzędnych podawana jest ocena czasu pojawienia się jednostek systematycznych, zaś na osi odciętych stopień różnych cech; stopień pokrewieństwa jest określany za pomocą położenia punktów odgałęzień,
filogramy- podaje stopnie różnicy między jednostkami systematycznymi mierzone na osi odciętych, czasy ich powstawania mierzone na osi rzędnych, a ponadto stopnie zróżnicowania wyrażone za pomocą kątów odchyleń.
Podział systematyczny zwierząt.
Królestwo: PROTISTA (pierwotniaki):
opisano 65 000 z tego 10 000 to pasożyty,
organizmy jednokomórkowe,
jedno lub więcej jądrowe,
wielkość od 1 do 500 um,
żyją pojedynczo lub kolonijnie,
poruszają się za pomocą pseudopodiów lub undulipodiów,
pinocytoza, fagocytoza, wchłanianie,
tlenowe i beztlenowe
odbierają bodźce i reagują na nie (taksje),
rozmnażanie: bezpłciowe i płciowe.
Typ: SARCOMASTIGOPHORA
przedstawiciele przybierają różne formy: wiciowca i ameby,
poruszają się za pomocą wici i pseudopodiów,
jednokomórkowe bądź kolonijne,
autotroficzne lub heterotroficzne.
Podtyp: MASTIGOPHORA (wiciowce)
grupa polifiletyczna składająca się z wielu samodzielnych grup,
narząd ruch- wici (jedna lub bardzo wiele),
rozmnażają się przez podział podłużny, tylko niektóre płciowo,
występują heterotrofy i autotrofy (pojawia się także myksotrofizm),
rzadko wytwarzają pseudopodia.
Gromada: PHYTOMASTIGOPHOREA (wiciowce roślinne):
obecność plastydów (najczęściej chloroplastów),
występuje stigma związana z plastydami (Volvox) lub znajdująca się u podstawy wici (Euglena),
najczęściej występują w postaci wiciowca,
materiał zapasowy- skrobia,
łatwo przechodzą w postać palmelli,
wiele gatunków tworzy cysty przetrwalnikowe i rozmnażania,
obecnie do gromady wiciowców roślinnych zalicza się dziewięć rzędów.
Rząd: DINOFLAGELLATA (bruzdnice):
gatunki morskie oraz słodkowodne,
obecność dwóch wici,
posiadają dwie bruzdy- poprzeczną i podłużną,
występują celulozowe pancerzyki,
plastydy zawierają chlorofil, któremu towarzyszą inne barwniki: peridinina (złocistożółta), dinoksantyna (brunatna) oraz hematochrom (czerwony),
osobniki heterotroficzne wyposażone w trichocysty
rozmnażanie przez podział ukośny na 2 komórki,
gatunki: Gymnodinium sanguineum, Gymnodinium pulchellum, Noctilusa milliaris, Noctiluca milliaris Ceratium hirudinella.
Rząd: EUGLENIDA (eugleny):
słodkowodne,
stanowią element fitoplanktonu,
w przedniej części ciała zagłębione w formie ampuły zwanej zbiornikiem lub rezerwuarem z dwoma wiciami,
ciało pokryte ornamentowaną pelikullą,
materiał zapasowy- paramylon,
plastydy zawierają chlorofil oraz hematochrom,
gatunki: Astasia longa, Euglena viridis, Euglena gracilis (klejnotka).
Rząd: VOLVOCIDA (toczkowe):
słodkowodne i morskie,
żyją pojedynczo lub w koloniach,
kształt przeważnie kulisty,
obecność 2, a niekiedy 4 wici,
chloroplasty zawierają chlorofil,
materiał zapasowy- skrobia,
występuje rozmnażanie płciowe,
gatunki: Polytomella, Chlamydomonas, Volvox.