Komunikowanie jako proces
Pojęcie komunikowania - komunikowaniem nazywamy przekazywanie treści psychologicznych (tego co się myśli lub czuje) przez jedną osobę drugiej osobie. Dochodzi ono do skutku dzięki mimice, gestom, dotykowi, ruchom ciała a przede wszystkim dzięki naturalnym językom. Jednakże to przekazywanie treści nie odbywa się bezpośrednio z mózgu do mózgu ale za pomocą znaków.
Znaki to elementy rzeczywistość które możemy zobaczyć, usłyszeć, niekiedy dotknąć. Znakiem jest wszystko co stoi za jakąś treścią co pozwala nam dorozumiewać że jest coś, że jest ono jakieś lub czegoś chce.
Znakiem jest : uśmiech, kiwnięcie głową, szczekanie psów, zachowanie, ubiór, światło na skrzyżowaniu.
Zbiorami znaków są : reklamy, gazety, strony internetowe.
W komunikowaniu się ludzi szczególną rolę odgrywają znaki których związek z tym za co stoją tj. ze znaczeniem ma charakter konwencjonalny a nie naturalny. Np. nie ma żadnego związku między etui a słowem „etui”. Zachodzi natomiast związek między płaczem a uczuciem smutku. Między ziewaniem a sennością etc. Chociaż zarówno płacz może być używany do markowania uczucia smutku tak i ziewanie do uczucia senności.
Znaki których związek ze znaczeniem ma charakter naturalny nazywamy oznakami lub symptomami. Natomiast te które opierają się na konwencji lub zwyczaju nazywamy symbolami. W systemie teoretycznie najprostszym, tzn. jeśli wyeliminujemy wszystkie psych - społeczne czynniki towarzyszące, komunikowanie - przekazywanie treści wymaga osobnika zwanego nadawcą który ją zmaterializuje w postaci znaku lub znaków oraz osobnika B zwanego odbiorcą który ów znak lub znaki usłyszy, zobaczy lub dotknie oraz dla którego ów znak lub znaki stoją za tą samą treścią. Ta najprostsza komunikacyjna sytuacja uwydatnia znaczenie znaków w komunikowaniu a zwłaszcza ich znajomość wśród odbiorców. Najgenialniejsze bowiem myśli w sposób najbardziej prosto wyrażony nie zostaną wykomunikowane jeżeli w nich zostałyby użyte znaki niezrozumiałe przez odbiorcę. W praktyce taka modelowa sytuacja występuje raczej rzadko odbiorca bowiem nie zawsze chce słuchać tego, lub czytać to co nadawca ma mu do przekazania, myśli o czym innym, gardzi nadawcą czy ma migrenę. Może się zdarzyć że odbiorca z różnych powodów będzie się dorozumiewał intencji nadawcy na podstawie ledwie dostrzegalnych symptomów w jego zachowaniu
Uwzględniając różne podejścia i aspekty teoretyczne można powiedzieć że komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji jego podstawowym celem jest wymiana informacji, dzielenie się wiedzą i ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje zróżnicowane skutki.
Cechy komunikowania -
komunikowanie jest specyficznym procesem społecznym ponieważ odnosi się do minium 2 jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym.
Kom. zachodzi w określonym kontekście społecznym determinowanym przez liczbę i charakter uczestników procesu. Może to być kontekst interpersonalny, grupowy, instytucjonalny, publiczny, masowy lub międzykulturowy.
Jest to proces kreatywny, polega bowiem na ciągłym budowaniu pojęć i przyswajaniu wiedzy o otaczającej rzeczywistości.
Ma charakter dynamiczny bo polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretacji informacji.
Jest procesem ciągłym. Trwa od chwili narodzin do śmierci. Oczywiście pod warunkiem że jednostka jest w społeczeństwie.
Komunikowanie jest procesem symbolicznym albowiem w przeważającej mierze posługuje się symbolami i znakami jednakże aby mogło dojść porozumienia uczestników procesu musi istnieć wspólnota semiotyczna uczestników przynajmniej w podstawowym wymiarze tzn muszą operować tymi samymi znakami.
Jest to proces interakcyjny. Tzn. że pomięzy uczestnikami wytwarzają się określone stosunki które mogą mieć charakter partnerski - kom. sumetryczne, lub mogą opierać się o relacje dominacji i podporządkowania - niesymetryczne.
Komunikowanie jest zasadniczo celowe i świadome ponieważ działaniem uczestników procesu kierują zawsze określone motywy. Mogą one mieć bardzo różny charakter - poszerzenia wiedzy, zabicia czasu, poczucia integracji.
Komunikowanie jest nieuchronne. Nikt nie może niekomunikować.
Komunikowanie jest procesem złożonym, wieloaspektowym i wielofazowym. Może mieć charakter : wieloosobowy i jednoosobowy; werbalny i niewerbalny; bezpośredni i pośredni.
Komunikowanie w przeciwieństwie do pewnych procesów chemicznych fizycznych jest nieodwracalne nie można go cofnąć, powtórzyć czy zmienić przebieg.
Zakres komunikowania
- dla humanistów komunikowanie odbywa się jedynie między ludźmi,
intencjonalności komunikowania
skuteczność - jedni uważają że powodzenie procesu komunikacji jest wymogiem zaistnienia samego procesu. Inni że jest to jedynie przypadek idealny procesu i nie może być utożsamiany z jego istotą.
Kierunek przekazu - kontrowersja polega na tym czy do zaistnienia zjawiska wystarczy jednokierunkowość czy wymagana jest dwukierunkowość przekazu.
Perswazyjność komunikowania - niektórzy teoretycy uważają że jest to niezbędne do zaistnienia procesu komunikowania.
Elementy procesu komunikowania.
Każdy proces komunikowania składa się z kilku niezbędnych elementów które decydują o jegno transakcyjnym charakterze i są ze sobą ściśle powiązane.
Do el. niezbędnych zalicza się
a) kontekst
b) uczestników
c) przekaz
d) kanał
e) szumy
f) sprzężenie zwrotne
Najważniejsze el - Nad, Odb, Komunikat, i Kanał.
Kontekst- wszystkie warunki w jakim się on odbywa. Można mówić o kilku aspektach procesu komunikowania :
Aspekt fizyczny - wyznaczany przez otoczenie, temperaturę, światło czy czas przebiegu procesu.
Aspekt historyczny - dot. takiej syt komunikacyjnej w której uczestnicy procesu odwołują się do tych samych zaistniałych w przeszłości epizaodów które pozwalają zrozumieć aktualny komunikat.
Aspekt psychologiczny - odnosi się do sposobu postrzegania uczestników procesu nawzajem. Np. życzliwość lub jej brak, formalność czy bezpośredniość.
Aspekt kulturowy - system wiedzy która jest relatywnie udziałem szerokiej grupy ludzi - tezy, wierzenia, symbole i zachowania uznane przez daną zbiorowość.
Uczestnicy - odgrywają rolę nadawców i odbiorców. W procesach sformalizowanych są one jednoznacznie określone i niewymienialne. Nieformalnych - jednoczesne i wymienne. Każda jednostka jako uczestnik procesu komunikacji jest produktem swojego indywidualnego doświadczenia, uczuć, idei, wykonywanych zajęć czy religii. Każdy komunikat wysyłany i odbierany nie może mieć takiego samego znaczenia. Jednostki komunikujące się mają także określony stosunek do siebie - inaczej się będą postrzegać przyjaciele czy partnerzy a inaczej wrogowie czy przeciwnicy.
Komunikat - który zajmuje pośrednie miejse między nadawcą i odbiorcą jest to kompleksowa struktura na którą składają się zarówno znaczenie ,symbole, kodowanie ,dekodowanie forma i organizacja.
Znaczenia - czyste idee i uczucia istniejące w ludzkich umysłach przekładane są na znaczenia które muszą być dzielone z pozostałymi członkami procesu inaczej są dla nich niezrozumiałe. Powodzenie procesu kom. zależy od operowania tymi samymi symbolami.
Symbole - to słowa, dźwięki, działania dzięki którym znaczenia są oznajmiane innym jednostkom. Symbolem jest mimika, gest, ton głosu sygnały niewerbalne kodowane i dekodowanie to proces transformowania idei i uczuć w symbole i odwrotnie.
Forma i organizacja związana jest z kompleksową strukturą komunikatu znaki bowiem wymagają aby nadać im odpowiednią formę i zorganizowanie.
Kanał - rozumiany jest jako droga przekazu i środki transportu za pomocą których przekaz pokonuje drogę od nadawcy do odbiorcy. Ludzie w komunikacji bezpośredniej używają wszystkich 5 zmysłów - słuch, wzrok, sygnały werbalne, smak, dotyk, zapach, kanały niewerbalne. W komunikacji pośredniej te kanały to jedynie wzrok i słuch.
Szumy - rozumiane są w teorii komunikowania jako źródło zakłóceń. Mogą one mieć charakter zewnętrzny, wewnętrzny i semantyczny. Każdy z nich może blokować proces komunikowania na etapie dekodowania.
Szumy zewnętrzne - związane z otoczeniem zewnętrznym - hałas, uszkodzony odbiornik radiowy czy tel etc.
Szum wewnętrzny - to uczucia o predyspozycje psychiczne uczestników procesu komunikowania zmęczenie, roztargnienie, uczucie złości, nienawiści, stereotypy czy uprzedzenia które wpływają na percepcję komunikatu
Semantyczny - konsekwencja zamierzonego bądź niezamierzonego złego użycia znaku prze nadawcę które blokuje jego precyzyjne odkodowanie przez odbiorcę.
Sprzężenie zwrotne - reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu. Mówi czy przekaz został usłyszany, zobaczony i zrozumiany.
Występują różne typy sprzężeń zwrotnych w przypadku kom. bezpośredniej jest ono natychmiastowe i bezpośrednie. Pośrednie - opóźnione i pośrednie. Przykłady w kom masowym - wykupienie bądź nie nakładu gazety, czytelnictwo jako całość bądź poszczególnych artykułów czy dziennikarzy. Ilość listów, telefonów bądź e-maili które docierają po wydaniu kolejnego numeru. Radio i TV - wskaźnik słuchalności czy oglądalność. Net - ilość wejść na stronę, odsłon, komentarzy.