Źródło słowa kultura
Pochodzi od łacińskiego słowa cultura = "uprawa, kształcenie".
+ cultus - kult, oddawanie hołdu
Po raz pierwszy w nowym znaczeniu termin ten został użyty przez Cycerona » uprawa ducha ludzkiego, uprawa umysłu.
"Czymże bez ciebie bylibyśmy nie tylko my, ale czym byłoby w ogóle ludzkie życie? Tyś pozakładała miasta, ty rozproszonych ludzi powołałaś do życia społecznego, ty zespoliłaś ich między sobą najpierw przez wspólne osiedla, później przez małżeństwa, a wreszcie przez wspólnotę mowy i pisma. Tyś wynalazczynią praw, nauczycielką dobrych obyczajów i ładu."
Rozwój wewnętrzny, zamiłowanie do poszerzania wiedzy, pierwsza koncepcja kultury, Cyceron pochwala kulturę, zwraca uwagę na etapy kultury, wspólnotę, jej skutki, oddawanie czci Bogu, pismo i mowa związane z kulturą, mowa jest świadoma. Kultura jest tam, gdzie jest grupa, nie jednostka,
Ze wzg. Na konieczność porozumiewania się.
Wymiar niematerialny, najważniejszy w kulturze.
» Europa XVI w. - w czasach renesansu odkrywano klasyków, zaczęto czytać ich pisma
» w Polsce w XIX w. W słowniku brak słowa KULTURA
J. Lelewel używa słowa KULTURA, nie jest to jednak powszechne
1822-24 pisze o kulturze
Według Lelewela KULTURA obejmuje religię, moralność, obyczaje, organizacje społeczne, pracę fizyczną i umysłową, naukę i sztukę.
Mickiewicz wypowiedział się o kulturze:
KULTURA to postęp, doskonalenie społeczne
ATROPIA - cofanie się
W literaturze europejskiej w Niemczech XVII, XVIII w. Badania przeprowadził Samuel Pufendorf
» KULTURA ogół sztuk, urządzeń wprowadzonych przez człowieka, obejmujący zwłaszcza instrumenty polityczne i zasady sprawiedliwości, regulujące ludzkie działania w myśl wskazań rozumu (racjonalistyczne) - zdroworozsądkowe, myślące działanie
to pozytywne dla człowieka aspekty kultury
Zmienił to podejście w XVIII w. Johann Gottfried von Herder.
"Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura."
Odkrył przełom, równouprawnienie kultur,
Poprzez podboje, narzucano ludom np. chrześcijaństwo, lub ubiór » wbrew naturze
To, gdzie żyjemy, to ma znaczenie kulturowe.
Determinizm geograficzny - KULTURA przyjmuje formy, jakie narzuca klimat, środowisko naturalne.
1991r. - segregacja rasowa
1997r. - prawo dla Aborygenów w konstytucji australijskiej
Według Herdera » KULTURA elementem, który pozwala przyswajać się do życia, regulowanie stosunków społecznych, sposób zaspokajania potrzeb
» typ KULTURY KOLEKTYWISTYCZNEJ w Polsce, (indywidualnej)
Ludzie często przyjmują, że to co „inne” czyli np. nowe jest ZŁE!
KOLEKTYW ma rację, JEDNOSTKA nie ma nic do powiedzenia.
W Polsce bardzo silny reżim wzmacnia podstawy KOLEKTYWISTYCZNE.
ZASADA ROZMYTEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI
Bronisław Kasper Malinowski zbadał kultur bez liku, opisywał kultury
W okresie VI 1915 - V 1916 i X 1917 - X 1918 prowadził badania na Wyspach Triobriandzkich, które zaowocowały wieloma pracami teoretycznymi, m.in. Argonauci Zachodniego Pacyfiku, Życie seksualne dzikich.
Uważał, że KULTURA jest początkiem wszystkiego, świadomie działa, realizujemy potrzeby kulturalne.
Rożne sposoby definiowania kultury zaprezentowali Alfred Kroeber i Clyde Kluckhohn, którzy w rozprawie Culture. A Critical Review of Concepts and Definitions zebrali 163 jej określeń i podzielili je na sześć typów:
opisowo-wyliczający (nominalistyczny)
społeczny charakter kultury!, kultura jest cechą człowieka, zdolność tworzenia i przyswajania kultury, atrybut życia człowieka, nie używamy tu liczby mnogiej, człowiek nabywa KULTURĘ w toku interakcji grupowych (UJĘCIE ATRYBUTYWNE)
wytwarzamy formy kultury, np. kultura Francji, Polski, Niemiec, wyróżniamy mniejsze całości, ujęcie konkretne, wydzielanie warstw np. chłopska, mieszczańska, przynależność do klasy! (UJĘCIE DYSTYBUTYWNE)
60% badanych w zeszłym roku osób, przed wyborami, przez socjologów stwierdziło, że jest zadowolonych z życia w naszym kraju
Sir Edward Burnett Tylor 1871r określił KULTURĘ :
"Kultura, czyli cywilizacja, jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa."
Zarzuca się tym definicjom selektywny charakter wymienianych elementów (to autor decyduje co zaliczy do kultury), wyliczanie ma zawężony charakter,
Praca i organizacja społeczna wliczona w tę definicję, globalny aspekt!,
historyczny
Definicje tu umieszczone kładą nacisk na czynnik tradycji jako mechanizmu przekazywania dziedzictwa kulturowego.
Stefan Zygmunt Czarnowski
"Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń (...) Jest nią całokształt zobiektyzowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie."
Kulturę, życie, elementy postrzegamy indywidualnie,
Zgadzamy się, że coś istnieje, ale postrzegamy to indywidualnie, odnosimy się pozytywnie lub negatywnie o czymś, ale wszyscy się odnosimy, wszyscy mówimy o jakiejś wartości!,
KULTURA jest INTERSUBIEKTYWNIE dostępna
Inter - pomiędzy, każdy postrzega ale nie kwestiunuje, kultura zdolna rozpowszechniać się w przestrzeni,
normatywny
skupiają uwagę na normach i zasadach, wartościach, które kształtują życie grup społecznych,
pewne wartości kulturowe zanikają, ale nowe się rodzą!,
Temu typowi definicji odpowiada ujęcie kultury zaproponowane przez Alfreda Kroebera i Talcotta Parsonsa:
"Kultura to przekazane i wytworzone treści i wzory wartości, idei i innych symbolicznie znaczących systemów, będące czynnikami kształtującymi ludzkie zachowania oraz wytwory stanowiące produkt zachowania."
psychologiczny
Definicje psychologiczne skupiają uwagę na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury.
Rola uczenia się i naśladownictwa, przyswajania KULTURY oraz funkcje realizacyjne i przystowowawcze
Socjalizacja - uczenie życia w grupie,
Kulturalizacja - uczenie kultury człowieka, grupy w której funkcjonuje
2 aspekty uczenia się:
uczenie to świadomy wybór,
naśladownictwo jest częściej nieświadome
kultura jest sposobem przyswajania potrzeb przez człowieka (realizacyjne)
kultura sposobem adaptowania się w życiu społecznym lub w środowisku (przystowowawcze)
Johann Gottfried von Herder („Myśli o filozofii dziejów“)
Kultura jest dla niedoskonałego człowieka narzędziem przystosowanym do życia, ułatwiającym mu funkcjonowanie w świecie przyrody, kultury, wspomagającym w walce o byt.
Rozwój mowy przyczynił się do rozwoju społeczeństwa, dzięki mowie i rozumowi panujemy nad instynktami!,
strukturalny
nacisk na całościowe ujmowanie kultur, na wewnętrznym powiązaniu ich elementów, pozwalające oceniać kulturę jako całość, struktura kultury - wydzielanie zjawisk kulturowych,
wzajemne powiązanie elementów, jeden element się zmieni, reszta też!,
Ruth Benedict
Clonde Leve-Strauss (strukturalizm)
genetyczny
Definicje te skupiają uwagę na problemie genezy kultury, próbują wyjaśnić jej pochodzenie.
Kultura jako efekt interakcji, współżycia ludzi,
Przeciwstawienie kultury naturze,
„Kultura jako źródło cierpień” Freud.
Kultura powoduje cierpienie, jest sposobem ograniczania instynktów, namiętności!,
Tomasz Hobes - wojna wszystkich przeciw wszystkim (TEORIA UMOWY SPOŁECZNEJ)
Alfred Kroeber i Clyde Kluckhohn ułożyli swoją definicję w oparciu o wszystkie typy definicji.
„Kultura polega na uschmatyzowanych i ustalonych sposobach myślenia, odczuwania i reagowania , nabytych i przekazywanych, głównie przy pomocy symboli, stanowiące znamienne osiągnięcia grup ludzkich, włączając ich ucieleśnienie w wytworach materialnych;
istotny trzon kultury stanowią tradycyjne to znaczy, historycznie przekazane i wyselekcjonowane idee a przede wszystkim do tych idei przywiązane wartości.”
Antonina Kłoskowska i jej definicja:
„Kultura to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi, przebiegające według wspólnych dla zbiorowości wzorów, wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań.”
CIEKAWOSTKA
Antonina Kłoskowska (1919-2001) była socjologiem, profesor Uniwersytetu Łódzkiego oraz Warszawskiego, a także członkiem Polskiej Akademii Nauk.
Kierowała Polskim Towarzystwem Socjologicznym. Od 1983 roku była także redaktor naczelną "Kultury i Społeczeństwa". W 1992 roku została członkiem Rady Kultury przy Prezydencie RP.
Zajmowała się głównie problematyką kultury oraz grup społecznych - szczególnie rodziny.
Najważniejsze prace Antoniny Kłoskowskiej to:
Kultura masowa. Krytyka i obrona
Socjologia kultury
Z historii socjologii kultury
Edukacja kulturalna a egzystencja człowieka
Społeczne ramy kultury
Machiavelli jako humanista.
Wielkie podstawowe działy kultury, różniące się charakterem złożonych elementów.
3 kategorie kultury
bytu
socjalna
symboliczna
Bezpośrednie wyodrębnienie kategorii - zaspakajanie potrzeb życiowych człowieka, podtrzymanie bytu i istnienia gatunku;
Polegają na manipulacji własnym ciałem (również higiena) i wszelkimi przed. Zew dla osiągnięcia bezpośrednich, obiektywnych rezultatów,
Czynności te nie wiążą się z konwencjonalnym znaczeniem
Odczuwamy głód -> jemy
Nie mamy wpływu na te instynkty, kultura bytu nazywana cywilizacją,
Z kultury bytu mogą przenikać pewne elementy,
Np. toast jako symbol , nie tylko potrzeba picia
Rozciąga się na formy wszystkich ludzkich czynności podtrzymujących byt, podtrzymanie gatunku, czynności ekonomiczno-techniczne obejmujące prócz produkcji , dystrybucji, konsumpcji, czynności ochronne i obronne w stosunku do sił przyrody, klimatu, zwierząt i ludzi.
SPOŁECZEŃSTWA POSTINDUSTRIALNE - zdobywające wiedzę
Symboliczna - czynności symboliczne przekazują jakieś znaczenie lub wyrażają wartość, zastępują i przedstawiają coś zgodnie z systemem porozumienia ustalonym pomiędzy tymi, którzy ich używają, przekazujemy poprzez słowa , znaki, symbole
Symbol kojarzymy
Leslie White - symbol to przedmiot posiadający wartość lub znaczenie nadany przez tych, którzy się nim posługują,
Wartość emocjonalna - nie ekonomiczna, np. ludzie, miejsca przedmioty, Umiejętność posługiwania się symbolem jest najważniejsze dla kultury, Symbole mają genezę historyczną, tworzy poczucie wspólnoty. Różne grupy społeczne używają odrębnych symboli.
PROCES SEMIOZY - przekazywanie znaczeń
Antonina Kłoskowska
Znaki - wszelkie wydarzenie lub przedmiot powiązany w doświadczeniu żywej istoty z innym przedmiotem lub wydarzeniem, do którego się odnosi. Znak ma charakter racjonalny , wywołuje dosłowne skojarzenia; podstawowy znak to alfabet; język to system znaków
Znak ma wywoływać reakcje, jednoznaczne, natychmiastowe, znak jest konkretny , symbol jest abstrakcyjny, interpretacja symboli jest różna.
4 dziedziny kultury symbolicznej:
sztuka
nauka
religia
zabawa
Funkcje modelujące zawierają 2 grupy funkcji:
opisowo-wyjaśniające
nauka wyjaśnia i opisuje, sztuka opisuje rzeczywistość, nadaje interpretacje, znaczenia
normujące i oceniające
sztuka, estetyczne , poznawcze, moralne, kompensacyjne (zastępcze przeżywanie)
konwenanse
socjetalna - interakcje, oddziaływanie człowieka na człowieka, najważniejsze tu są normy i zasady, wartości; wymiar moralny i wymiar struktury prawnej (kodeksy)
np. do kultury socjetalnej zaliczamy USTRÓJ