PODSTAWOWE OBJAWY PSYCHOPATOLOGICZNE

Na zaburzenia psychiczne składa się wiele czynników. Zwykle jeden z nich odgrywa rolę dominującą i przesądza o kategorii zaburzeń.

Patogenne czynniki chorób mogą być zawarte w trzech płaszczyznach :

1. psychologiczno - społeczna:

• cechy osobowości człowieka,

• postawy,

• droga życiowa,

• środowisko rodzinne, zawodowe, szkolne,

• niepowodzenia życiowe,

• inne sytuacje traumatyzujące

2. biologiczna: (podłoże somatyczne, biochemiczne i psychofizjologiczne człowieka):

• urazy głowy,

• nowotwory mózgu,

• infekcje OUN,

• zmiany metaboliczne i naczyniowe,

• dysfunkcje hormonalne,

• leki,

3. endogenna (uwarunkowania dziedziczno - konstytucjonalne).

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA :

1. omamy (halucynacje) - polegają na przeżywaniu spostrzeżeń przy braku bodźca zewnętrznego i umieszczaniu ich w otaczającej rzeczywistości;

towarzyszy temu poczucie realności, chory nie ma wątpliwości, że widzi, słyszy lub czuje dotyk, smak lub zapach;

2. omamy rzekome (pseudohalucynacje) - są to również spostrzeżenia powstające bez bodźców zewnętrznych ale chory widzi je jak na filmie, w pewnej odległości przed sobą lub słyszy głosy wewnętrzne;

3. halucynoidy - są to zaburzenia spostrzegania, jednak chory potrafi ocenić je krytycznie i uważa je za objaw chorobowy; najczęściej są to krótkotrwałe błyski, szmery, dziwne smaki lub zapachy;

4. zmiany schematu ciała - np. wydłużenie się kończyn, zmiana ich położenia lub ciężaru;

ZABURZENIA MYŚLENIA - mogą obejmować zarówno

• treść myślenia (urojenia, natręctwa myślowe, idee nadwartościowe),

• jak i tok myślenia (rozkojarzenie, przyspieszenie lub spowolnienie myślenia) :

1. urojenia - są to fałszywe sądy pochodzenia chorobowego, wypowiadane z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i nie korygowane mimo oczywistych dowodów, że są błędne; zawsze są objawem świadczącym o istnieniu choroby psychicznej :

• prześladowcze

• odnoszące (ksobne) - polegają na odnoszeniu do siebie spraw i wydarzeń, które dzieją się wokół,

• oddziaływania,

• owładnięcia,

• wielkościowe,

• grzeszności i winy,

• nihilistyczne - poniżenia, upośledzenia, zubożenia i nicości,

• hipochondryczne - dotyczą nieuzasadnionego przekonania chorego o nieuleczalnej chorobie lub całkowitej dysfunkcji poszczególnych narządów ciała,

• zniekształcenia ciała,

• zazdrości;

Urojenia można podzielić także na:

• paranoiczne (są usystematyzowane i tworzą pewną, pozornie logiczną całość; dotyczą jednej sprawy, ważnej dla chorego)

• oraz paranoidalne (nie są usystematyzowane, brak im wewnętrznej spójności, dotyczą wielu różnych spraw);

Urojenia odnoszące, oddziaływania i owładnięcia najczęściej występują w schizofrenii.

Urojenia grzeszności, winy, poniżenia, upośledzenia i nihilistyczne mogą towarzyszyć głębokiej depresji.

2. idee nadwartościowe - to przekonania o silnym zabarwieniu emocjonalnym, które zajmują centralne miejsce w systemie wartości danego człowieka; mogą mieć cechy fanatyzmu i braku tolerancji dla innych przekonań;

3. rozkojarzenie myślenia - polega na braku logicznego związku między zdaniami lub dłuższymi fragmentami wypowiedzi;

4. przyspieszenie toku myślenia - może przybierać formę gonitwy myśli; charakterystyczne dla stanów maniakalnych lub zaburzeń świadomości;

5. zwolnienie toku myślenia - jest często objawem stanu depresyjnego; towarzyszy mu głęboki smutek i spowolnienie lub zahamowanie ruchowe;

6. zahamowanie myślenia - to nagłe przerwanie wątku, uczucie pustki; występuje głównie w schizofrenii;

7. lepkość myślenia - nadmierne trzymanie się jednego tematu i wątku;

8. rozwlekłość myślenia - to nadmierne wprowadzanie ubocznych wątków, prowadzące do zagubienia głównego tematu;

9. myślenie autystyczne - typowe dla schizofrenii; charakteryzuje się skoncentrowaniem na doznaniach chorobowych, bez poczucia rzeczywistości, z wyraźnym dystansem i oddzieleniem się od świata;

ZABURZENIA PAMIĘCI I UWAGI

Upośledzenie zapamiętywania może mieć tło:

• psychogenne (nie jest w stanie zapamiętywać informacji)

• czynnościowe (wzruszenie, napięcie emocjonalne, znużenie, niedobór snu, nerwica)

• lub organiczne (zespół otępienny, zespół amnestyczny Korsakowa)

1. niepamięć (amnesia) - luka pamięciowa, może obejmować okres od kilku minut do kilku lat; może być następstwem zaburzeń świadomości lub uszkodzenia tkanki mózgowej :

• niepamięć śródczesna - całkowita niepamięć będąca wynikiem długotrwałej i głębokiej utraty świadomości (śpiączki);

• niepamięć wsteczna - obejmuje okres poprzedzający utratę lub zaburzenie świadomości; występuje po urazach głowy ze wstrząśnieniem mózgu, po napadach padaczki, po próbach samobójczych przez powieszenie, po elektrowstrząsach;

• niepamięć następcza - obejmuje okres, jaki miał miejsce po ustąpieniu zaburzeń świadomości lub po odzyskaniu przytomności;

konfabulacje - są to inaczej zafałszowania pamięci; chory wypełnia luki pamięciowe treścią zmyśloną, fałszywą lub nieprawdopodobną; są charakterystyczne dla zespołu psychoorganicznego (zespół amnestyczny Korsakowa);

Do zaburzeń uwagi należą :

• mała trwałość,

• nadmierna przerzutność

• lub zaburzenia w przerzutności uwagi na inne przedmioty.

Najczęściej są one charakterystyczne dla stanów maniakalnych lub zmian o charakterze otępiennym.

ZABURZENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH

W zaburzeniach psychicznych zmianom patologicznym ulegają głównie nastroje i wzruszenia. Silne wzruszenie nosi nazwę afektu.

Afekt patologiczny - jest krótkotrwałym stanem psychotycznym, którego podłożem może być uszkodzenie mózgowia.

Występuje:

• brak kontaktu z otoczeniem,

• podniecenie,

• gniew,

• lęk,

• agresja.

Charakteryzuje go:

• nagły początek,

• burzliwy przebieg,

• krótki czas trwania,

• silne objawy wegetatywne,

• silne znużenie po wygaśnięciu emocji,

• niepamięć wsteczna.

Nastrój może być:

• patologicznie obniżony (depresja endogenna, nerwice),

• umiarkowanie podwyższony - euforia (psychozy miażdżycowe, stwardnienie rozsiane, porażenie postępujące)

• nastrój znacznie podwyższony (stany maniakalne).

Dysforia (nastrój gniewliwy) - chory jest skłonny do wybuchów gniewu i działań agresywnych. Towarzyszy temu obniżenie nastroju i drażliwość.

Charakterystyczna dla:

• padaczki,

• niedorozwoju umysłowego,

• zaburzeń osobowości,

• stanów pourazowych,

• schizofrenii

• stanów maniakalnych

Zobojętnienie uczuciowe - polega na utracie zainteresowań i emocjonalnym odsuwaniu się od najbliższych. Jest najczęściej objawem schizofrenii.

Chwiejność emocjonalna - oznacza zbyt łatwe przechodzenie z jednego nastroju w inny nastrój.

Jest charakterystyczna dla zespołu psychoorganicznego i schizofrenii.

Otępienie uczuciowe - charakteryzuje się nastrojem tępym, zmniejszoną sprawnością intelektualną, zaburzeniami pamięci i orientacji. Ma najczęściej podłoże organiczne.

ZABURZENIA AKTYWNOŚCI :

1. obniżona aktywność - występuje w zespołach depresyjnych oraz w schizofrenii,

2. podwyższona aktywność - jest charakterystyczna dla stanów maniakalnych,

3. spowolnienie i zahamowanie ruchowe - występuje w depresjach, osłupieniu katatonicznym, psychozach infekcyjnych,

4. pobudzenie ruchowe - może osiągać różne natężenie,

• począwszy od lekkiego niepokoju ruchowego, takiego jak chodzenie po pokoju, niemożność siedzenia przez dłuższy czas w spokoju,

• po maniakalne podniecenie ruchowe, gdy chorzy biegają, krzyczą, chwytają przedmioty;

Może występować w psychozach starczych, alkoholowych, zaburzeniach świadomości, schizofrenii, cyklofrenii, niedorozwoju umysłowym.

ZABURZENIA CZYNNOŚCI POPĘDOWYCH

1. wzmożenie lub obniżenie łaknienia : bulimia, anoreksja,

2. tendencje samobójcze - są oznaką zaburzeń popędu samozachowawczego;

• mogą występować u chorych z omamami i urojeniami,

• u chorych z zespołem depresyjnym,

• w nagłych stanach podniecenia psychoruchowego,

• w schizofrenii.

3. zaburzenia popędu płciowego - to obniżenie lub wzmożenie popędu oraz zaburzenia jego zaspokajania i ukierunkowania : pedofilia, ekshibicjonizm, oglądactwo, masochizm, sadyzm.

ZABURZENIA PRZYTOMNOŚCI

Przytomność jest to stan czuwania. Do utraty przytomności i do śmierci najczęściej prowadzą zmiany strukturalne w obrębie pnia mózgu.

Zaburzenia funkcjonowania tworu siatkowatego, podwzgórza i wzgórza oraz śródmózgowia powodują utratę przytomności o różnej głębokości i czasie trwania.

Utrata przytomności może być spowodowana przez :

• uraz głowy,

• zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych i mózgu,

• naczyniowe uszkodzenie mózgu,

• guzy i ropnie mózgu,

• niedotlenienie i niedokrwienie mózgu,

• zaburzenia elektrolitowe i endokrynologiczne,

• zatrucia zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne (śpiączka mocznicowa, cukrzycowa, wątrobowa)

Utrata przytomności może nastąpić nagle lub narastać powoli.

Przy powolnym narastaniu występuje:

• senność patologiczna (somnolentia),

• stan półśpiączkowy (sopor)

• i etap głębokiej śpiączki (coma).

ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI

Świadomość jest aktywnością psychiczną, która polega na odzwierciedlaniu rzeczywistości, na poczuciu przeżywania wrażeń psychicznych.

Zaburzenia świadomości dzielą się na:

• ilościowe

• jakościowe

Zaburzenia ilościowe to:

• zawężenie pola świadomości (ograniczony zakres percepcji bodźców),

• przymglenie świadomości

(niepełna orientacja, spowolnienie, niedokładne spostrzeganie i pojmowanie)

• senność patologiczna

Zaburzenia jakościowe występują w postaci zespołów :

• majaczeniowy (zaburzenia orientacji, omamy wzrokowe, urojenia),

• pomroczny (zaburzenia orientacji, silne podniecenie ruchowe),

• pomroczno - majaczeniowy,

• pomroczno - jasny (orientacja zachowana, chory sprawia wrażenie roztargnionego lub sennego, działania automatyczne),

• splątaniowy (pełna dezorientacja, zaburzenia toku myślenia o typie splątania, gonitwa myśli, zaburzenia spostrzegania, urojenia),

• onejroidalny (zaburzenia orientacji, pseudohalucynacje).

Wspólną cechą zaburzeń świadomości jest wysoki poziom lęku i niepokój ruchowy.

---