Decyzje inwestycyjne - 08.10.2012

Egzamin: test jednokrotnego bez punktów ujemnych (kalkulator z potęgami i ołówek)

Literatura:

• W. Rogowski: Rachunek efektywności inwestycji. Wolters Kluwer, Wwa 2008.

• J. Czarnek, K. Marcinek, M. Jaworek, A. Szóstek: Efektywność projektów inwestycyjnych. TNOiK, Toruń 2010.

• Praca zbiorowa pod redakcją S. Wszoska. Ocena efektywności inwestycji. UE Wrocław, Wrocław 2008

• K. Marcinek: Finansowa ocena przedsięwzięć inwestycyjnych przedsiębiorstw. AE Katowice

• K. Marcinek, M. Foltyn-Zarychta, K. Pera, P. Saługa, P. Tworek: Ryzyko w finansowej ocenie projektów inwestycyjnych. UE Katowice, 2010

capital budgeting (budżetowanie kapitału)

Cel firmy (maksymalizacja wartości firmy - zamożności właścicieli)

• decyzje finansowe - określenie źródeł pozyskania kapitału; ile kapitału trzeba pozyskać; określenie optymalnej formuły finansowania

• decyzje dotyczące dywidend - co zrobić z wygospodarowanym przez firmę zyskiem

• decyzje inwestycyjne - to decyzje związane z jak najlepszym zorganizowaniem pozyskanych funduszy, czyli jak najlepiej inwestować, w co inwestować, kiedy inwestować

• inwestycje krótkoterminowe

• inwestycje długoterminowe

• budżetowanie kapitałowe

Od kosztu kapitału uzależniona jest stopa zwrotu.

Efektywność inwestowania - takie angażowanie kapitału, które w długim okresie przyniesie większe korzyści niż jakiekolwiek inne zaangażowanie tego kapitału.

Cechy decyzji inwestycyjnych:

1. Zakres decyzji jest zróżnicowany - przedmiotem decyzji może być zaangażowanie kapitału dotyczące różnych aktywów np. ulepszenie, nabywanie, najem, likwidacja. Przedmiotem decyzji są również fuzje i przejęcia (mega decyzje inwestycyjne).

2. Decyzje najbardziej krytyczne (o znaczeniu fundamentalnym) - służą realizacji celów strategicznych firmy.

3. Z reguły inwestycje wymagają dużych nakładów - większość inwestycji finansowane jest długiem (np. kredyty konsorcjalne aby rozłożyć ryzyko na więcej banków).

4. Powodują długotrwałe zamrożenie kapitału i odroczenie korzyści.

5. Skutki decyzji inwestycyjnych często są nieodwracalne, a jeśli to koszty zmiany decyzji są bardzo wysokie. Obiekty inwestycyjne które powstają - na ogół - charakteryzują się małą elastycznością i małą podzielnością.

6. Decyzje są bezpośrednio związane z ryzykiem, ponieważ są oparte na wielkościach prognostycznych (przygotowanie - realizacja - efekt).

W podjęciu decyzji pośrednio uczestniczą inne podmioty np. banki, skarb państwa.

Główne pytania dotyczące decyzji inwestycyjnych:

1. Ile inwestować? - na jaką skalę

2. W jakie aktywa inwestować?

3. Kiedy inwestować?

4. Jak inwestować?

5. Jak dezinwestować?

Ad 1

Gdy się inwestuje za mało następuje dekapitalizacja majątku, spadek wartości produkcji, utrata konkurencyjności, brak możliwości zaspokojenia rosnącego popytu, utrata rynku.

Gdy inwestuje się za dużo (przeinwestowanie) mamy zbyt duży majątek w stosunku do potrzeb w związku z tym majątek jest niewykorzystany, a mamy zbyt wysokie koszty jednostkowe. Mamy zbyt duże zadłużenie, następuje wzrost kosztów obsługi zadłużenia, a następnie można się spodziewać utraty płynności finansowej.

Powody przeinwestowania: złe oszacowanie popytu (np. w przypadku cykliczności rynku), nadmierna dążność do poprawy pozycji rynkowej, nadmierne przywiązywanie przez kierownictwo uwagi do jakości posiadanego majątku, założenie, że lepiej zainwestować i przeinwestować, niż nie zainwestować i stracić potencjalny zysk, polityka rządu poprzez wprowadzanie nadmiernych ulg inwestycyjnych czy tanich kredytów.

Decyzje inwestycyjne - 22.10.2012

Główne pytania dotyczące decyzji inwestycyjnych:

• Ile inwestować? - na jaką skalę

• W jakie aktywa inwestować?

• Kiedy inwestować?

• Jak inwestować?

• Jak dezinwestować?

ad 2

1 obszar: Inwestycje w aktywa z konieczności. W możliwości; i pomysły.

2 obszar: sposobności inwestycyjne pojawiające się w otoczeniu

Powinno się inwestować w długo-planowe inwestycje, które zapewniają zwrot.

Inwestycje te powinny wynikać z długo-falowych strategii przedsiębiorstwa.

Ad 3

Co decyduje o czasie inwestowania:

• Ze względu na wymagania rynku. np. konkurencja

• Stan techniczny majątku

• Atrakcyjność rynkowa produkowanych wyrobów

• Możliwości finansowe firmy

Ad 4

Etapy:

• Studium wykonalności projektu (dobrze jeżeli ma wariantowe rozwiązania) - wszystkie ustalenia dotyczące inwestycji

• Projekt budowlany

ad 5

Są metody, które pozwalają wskazać obszary, w które dalej nie warto inwestować ze strategicznego punktu widzenia.

Budżetowanie kapitału - wielofazowy proces, którego podstawowym celem jest zapewnienie, że dostępne dla firmy zasoby kapitałowe zostaną zaangażowane w kreujące wartość projekty inwestycyjne, które w jak najlepszy sposób będą przyczyniały się do osiągnięcia celów firmy.

Prosty model budżetowania kapitałowego.

Są różne klasyfikacje projektów inwestycyjnych.

Podział projektów:

6. Projekty konwencjonalne

• Projekty konieczne (wymuszone przepisami)

2. Projekty strategiczne

• Przełomy

Ad 1

Projekty konwencjonalne najczęściej występują w praktyce, mają charakter odtworzeniowo-modernizacyjny. Ich celem zwykle jest obniżenie kosztów, poprawa warunków pracy oraz nieznaczny wzrost dotychczasowej działalności. Projekty konwencjonalne wyłaniają się z dotychczasowej działalności przedsiębiorstwa. Impulsem do zgłaszania projektów konwencjonalnych zwykle jest znajomość bieżącej działalności przedsiębiorstwa, w tym: problemów technicznych, ekonomicznych, warunków pracy, wymagań środowiskowych. Tego typu pomysły inwestycyjne są zgłaszane raczej przez ludzi niższego szczebla działalności. Zwykle są to projekty nieduże pod względem kapitałowym i ich realizacja następuje na niższym szczeblu, ale zgodnie z procedurą zależną od wartości projektu (im większa wartość tym zatwierdzany jest na wyższym szczeblu).

Ad 2

Projekty strategiczne dotyczą m. in. fuzji, przejęć, produkcji nowych produktów, wchodzenia na nowe obszary działalności gospodarczej. Pomysły tych projektów pojawiają się zwykle jako rezultat badań strategicznych przedsiębiorstwa i odzwierciedlają długo-falowe cele kierownictwa. Projekty te są trudne do kwantyfikacji w wymiarze finansowym. Błędna decyzja strategiczna może doprowadzić do bankructwa firmy.

Sposoby identyfikacji sposobności inwestycyjnych.

• W dużych firmach funkcjonują działy B+R.

• Badania zarządu firmy

• Jednostki zarządzające działalnością produkcyjną

• Jednostki handlowe

• Analiza kierunku rozwoju postępu technicznego.

• Analiza tendencji konsumpcji na świecie (produkty, usługi).

• Analiza tendencji stylu życia.

• Śledzenie rządowych programów rozwoju np. określonych dziedzin.

• Analiza działalności innych przedsiębiorstw.

• Analiza eksportu/importu.

Idee inwestycyjne pojawiają się nieregularnie i mogą pochodzić z różnych źródeł znajdujących się w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu (dostawcy, klienci, konkurencja).

Na etapie identyfikacji sposobności inwestycyjnych posługujemy się narzędziami analizy strategicznej. Czyli:

• metody portfelowe

• macierze

• koncepcje cyklu życia produktu

• krzywa doświadczenia

Wstępna selekcja (preliminary screening) - sposób filtracji projektu w celu odrzucenia mało zasadnych pomysłów i nie zasługują, aby się dalej nimi zajmować.

1. Analizy uproszczone o charakterze jakościowym, a nie ilościowym.

Kryteria oceny na tym etapie:

• Czy jest to projekt w kraju czy zagranicą?

• Czy uruchamiany projekt jest zbliżony do dotychczas realizowanych, czy jest on zupełnie nowy?

Kryteria selekcji:

• Czy przedsiębiorstwo ma możliwości wyboru co do podjęcia projektu lub nie?

• Czy projekt (pomysł) jest spójny ze strategią przedsiębiorstwa?

• Jakie są możliwości techniczne realizacji danego projektu?

• Dostępność niezbędnych zasobów do przeprowadzenia projektu

• Skala ryzyka i niepewności rozważanego projektu

• Spełnianie przez projekt prostych finansowych kryteriów stosowanych w ramach wstępnej selekcji

Stosowane metody na tym etapie:

• lista kontrolna (check list)

• modele skoringowe

• metoda analitic hierarchic process (AHP)

• panel recenzentów

• metoda peer review

Plan wydatków kapitałowych (CAPEX) - oznacza wydatki inwestycyjne na rozwój produktu lub wdrożenie systemu.

Decyzje inwestycyjne - 05.11.2012

Ewaluacja projektu - czy dany pomysł inwestycyjny z którego ma powstać projekt jest do zaakceptowania czy odrzucenia

Można wyróżnić następujące projekty:

• Projekty nastawione na obniżenie kosztów eksploatacji

• Wymiana istniejących elementów

• Projekty ulepszające lub rozwijające dotychczasową działalność

• Projekty strategiczne

• Projekty wymuszone

Feasibility study (studium wykonalności).

• Powinno zawierać krytyczną analizę wszystkich aspektów projektu.

• Wynik FS to jest techniczno-ekonomiczna koncepcja projektu, która zawiera rozwiązania wszystkich aspektów projektu.

• To studium powinno dostarczyć danych do podjęcia decyzji inwestycyjnej.

Jak się opracowuje studium wykonalności?

• Nie ma jednego modelu FS.

• Układ treści zależy od wielu czynników.

• Czy to jest nowy czy modernizacyjny projekt?

• Proces poszukiwania najlepszego rozwiązania w FS jest procesem iteracyjnym (uwzględniający sprzężenia zwrotne), a nie sekwencyjnym (poukładany).

• Opracowując FS trzeba uwzględniać specyficzne, lokalne warunki, a nie przenosić w sposób bezkrytyczny rozwiązań z innych projektów.

• Studium robi się dla inwestora.

Struktura FS.

Standard jest określony przez UNIDO. Schemat:

• Podsumowanie i wnioski

• Geneza i koncepcja projektu

• Analiza rynku i koncepcja marketingu

• Materiały, media i inne nakłady

• Lokalizacja i środowisko

• Strona techniczna projektu

• Organizacja i koszty ogólnozakładowe

• Zasoby ludzkie

• Planowanie i bilansowanie produkcji - budowanie harmonogramu

• Analiza finansowa - ustalenie finansowej opłacalności projektu

• Analiza społeczno-ekonomiczna - wpływ projektu na dany region

Postaudyt - ma na celu całościowe sprawdzenie wszystkich czynności związanych z zarządzaniem propozycją inwestycyjną począwszy od jej zdefiniowania poprzez wdrożenie, aż po zakończenie jej eksploatacją. Ma to służyć doskonaleniu decyzji inwestycyjnych przedsiębiorstwa.

Minusy postaudytu:

• Może być problem w odseparowaniu kosztów oraz korzyści badanego projektu od pozostałych kosztów działalności firmy.

• Unikatowość badanego projektu może być źródłem niechęci do wykonywania postaudytu.

• Wysokie koszty audytu.

• Brak współpracy między osobami zaangażowanymi w projekt z tymi, którzy przeprowadzają postaudyt.

• Niechęć do projektów bardziej ryzykownych.

• Zmiany w otoczeniu.

Ludzik z liter:

[:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::oo:oo::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::]

[::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::oo:::oo:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::]

[::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::xxxxxxxx::::ooo:::xxxxxxxx::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::]

[::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::xxxx::::xxxx:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::]

[:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::xxxxxxxxx::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::]

[::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::xxxxxxxx:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::]

[:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: xxxx::xxxx::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::]

[::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::xxxx::::xxxx:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::]

[:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::xxxxxxxx::::::::::::xxxxxxxx::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::]

Decyzje inwestycyjne - 19.11.2012

i_c > C_c

(1) - pozyskiwanie kapitału

(2) - inwestowanie kapitału w działalność firmy

(3) - środki finansowe generowane przez firmę

(4a) - środki zatrzymane na reinwestycje

(4b) - środki zwracane inwestorom

Ocena projektu:

Podejście sformalizowane - stosowanie formuł matematycznych, które są kryteriami oceny projektu

Podejście niesformalizowane - ocena na podstawie dyskusji, opisowe

Słabości DCF (discounted cash flow):

• przynoszą efekty mierzalne i niemierzalne (w sformalizowanym podejściu trudno zmierzyć coś czego nie znamy)

• efekt teleskopu - osoby dokonujące oceny np. optymistycznie popełniając mały błąd (trochę zawyżać przychody, zaniżać koszty) systemowo po pewnym czasie powiększą się do widocznych różnic

Finansowa ocena:

• podejście jednokryteriowe - ocena jest znaczna, przez fakt posiadania jednego kryterium

• podejście wielokryteriowe - jest więcej kryteriów i połowa z nich może być na tak, druga na nie - nie mamy jednoznacznej oceny

[wykres: przepływy pieniężne netto przedsięwzięcia inwestycyjnego]

Czego potrzebujemy do wykonywania obliczeń inwestycyjnych

• Informacje wejściowe

• założenia makroekonomiczne - przewidywane tempo PKB, prognoza inflacji, stopa procentowa, wskaźnik cen towarów i usług, stopa podatku dochodowego itd.

• dane dotyczące nakładów na projekt oraz struktury jego finansowania (dane dotyczące rat kredytu, obsługi zadłużenia)

• dane dotyczące przychodów oraz kosztów eksploatacji

• dane dotyczące podatków

• dane dotyczące standardów księgowych

• okres obliczeniowy rachunku

Główne elementy rachunku inwestycyjnego

• nakłady inwestycyjne - ustalane na etapie studium wykonalności, nakłady inwestycyjne obejmują 2 grupy, grupa 1: inwestycje w kapitale trwałym, przygotowanie terenu, roboty budowlano-montażowe, zakup maszyn i urządzeń, wartości niematerialne i prawne; grupa 2: przedprodukcyjne wydatki kapitałowe (prace studialne, studia przygotowawcze, koszty rozruchu...), kapitał obrotowy netto (różnica między aktywami bieżącymi i pasywami bieżącymi)

• przychody ze sprzedaży - ustalane w ramach studium wykonalności, poziom wynika ze „zderzenia” badań rynkowych z badaniami technicznymi

• koszty eksploatacji - 3 grupy: koszty operacyjne (koszty bezpośrednie - surowce, materiały, media, robocizna; koszty ogólnowydziałowe - robocizna pośrednia, płace personelu kierowniczego; koszty ogólnozakładowe - utrzymania zarządu, służb ogólnych), koszty amortyzacji, koszty finansowe (głównie odsetki od kredytów)

• źródła finansowania - jakie są warunki i zasady korzystania ze źródeł, które z warunków są odpowiednie dla danego projektu (montaż finansowy), zazwyczaj liczba potencjalnych źródeł jest dość duża, więc ciężko jest ustalenie najlepszej konfiguracji (im lepsze warunki, tym wyższa efektywność projektu); kryteria oceny źródeł: dostępność, wielkość przedsiębiorstwa

• okres obliczeniowy

• stopa procentowa (dyskontowa)

Nakłady inwestycyjne i źródła ich finansowania

Aktywa Pasywa

Całkowite nakłady inwestycyjne	Środki trwałe	Przedprodukcyjne wydatki kapitałowe	Kapitał własny wartość netto	Kapitał stały
					Inwestycje w kapitale trwałym	Kredyty długoterminowe
			Aktywa bieżące		Kapitał obrotowy netto
				Pasywa bieżące

Decyzje inwestycyjne - 3.12.2012

Okres obliczeniowy dzieli się na 3 inne okresy:

• Okres przygotowawczo-realizacyjny projektu:
  Obejmuje 2 podetapy:

• czas prac analityczno-projektowych

• okres budowy i montażu (powinien być jak najkrótszy ze względu na zamrożony kapitał) - ten okres obejmuje głównie inwestycje budowlane.

• Okres eksploatacji - do określenia tego okresu używa się kilku elementów tj.:

• żywotność obiektów majątkowych,

• można wykorzystać stawki amortyzacji środków trwałych które powstają w ramach tego obiektu;

• ilość lat popytu na dany produkt, które mogą wynikać z analizy cyklu życia produktu

• zasobności złoża (w projektach górniczych);

• wola właściciela, który eksploatuje dany projekt;

• czynniki biologiczne;

• okres koncesji określony w umowie koncesyjnej.

• Okres występowania końcowego przepływu.

Stopa procentowa i jej rola w projekcie.

Stopa procentowa służy do przeliczenia wartości elementów projektu pochodzących z różnych okresów w przyszłości na ich wartość obecną, czyli służy do dyskontowania.

Stopa procentowa to jest podstawa do ustalania współczynników dyskontowych służących bezpośrednio owemu przeliczeniu, stąd też w rachunku nazywana jest stopą dyskontową.

Stopa procentowa wyraża stopę zwrotu jakiej inwestor oczekuje od kapitału, który zamierza zaangażować w rozważany projekt.

3 podejścia ustalania stopy dyskontowej:

• Na podstawie alternatywnego kosztu kapitału.
  Jest to tradycyjny sposób ustalania. Inaczej - koszt utraconej korzyści - czyli możliwa do uzyskania stopa zwrotu w najlepszym z możliwych (alternatywnych) sposobów zaangażowania kapitału nie powodujących jednak wzrostu ryzyka ponoszonego przez inwestora. Uznawana jest za minimalną stopę ryzyka akceptowaną przez inwestora, gdyż mało jest prawdopodobne aby inwestorzy zaakceptowali stopę zwrotu niższą od możliwej do uzyskania w innej inwestycji o takim samym stopniu ryzyka.
  

• Na podstawie kosztu kapitału zaangażowanego w finansowanie projektu
  Są różne sposoby finansowania projektu czyli są też różne źródła pozyskiwania kapitału, a każdy kapitał ma swój własny koszt. Musimy liczyć koszt kapitału długów, koszt kapitału własnego i średni ważony koszt kapitału.
  

• Inne sposoby, w tym arbitralnie ustalony poziom przez inwestora - osąd kierownictwa, prognozy eksperckie, przyjęta, wymagana przez inwestora stopa zwrotu,

Koszt kapitału obcego - w przypadku kredytu - oprocentowanie, często jest niższy od kosztu kapitału własnego.

Kapitał własny - środki wnoszone i pozostawione przez właścicieli do dyspozycji przedsiębiorstwa.

Koszt kapitału własnego ustala się poprzez:

• Metoda sumowania - stopę dyskontową liczymy jako sumę stopy wolnej od ryzyka (czyli stopa obligacji lub bonów skarbowych) i premii za ryzyko (może obejmować 2 składniki: pierwsza przeciętna premia za ryzyko przedsiębiorstwa, które podejmuje projekt oraz dodatkowy czynnik ryzyka, który wyraża różnicę między ryzykiem działalności danego przedsiębiorstwa, a ryzykiem analizowanego projektu). Jeśli ryzyko danego projektu jest takie samo jak innych istniejących projektów firmy to ryzyko wynosi 0.
  

• Wykorzystanie modelu wyceny aktywów kapitałowych (CAPM)
  

• Model wzrostu dywidendy - bierzemy pod uwagę rodzaj kapitału - akcyjny czy uprzywilejowany. W przypadku zwykłego akcyjnego liczymy koszt jako relację Di/P0+G. Kapitał uprzywilejowany rzadko się stosuje, a jest to relacja: roczna dywidenda na akcje uprzywilejowaną / cenę akcji uprzywilejowanej.

Wymagana przez inwestora stopa zwrotu - jest ustalona na wyższym poziomie niż przy zastosowaniu innych metod. Jeśli zarząd przedsiębiorstwa przyjmuje jakąś stopę wymaganą to sponsorzy tego projektu będą proponować taki projekt, który przyniesie nam IRR niewiele wyższe niż ta przyjęta stopa.

Ustalanie (określanie) budżetu.

Poszukiwanie i rozwój.

• Jakie pojawiły się idee projektów (szukanie)

• Jakie koszty i zyski będą generować projekty? (wstępna ocena - screening)

• Jaki to jest typ projektu? (definiowanie)

Ocena/Ewaluacja.

• Jaka jest wartość prognozowanych kosztów i korzyści?

• Jaka jest docelowa (pożądana) stopa zwrotu?

• Jaka jest oczekiwana IRR i NPV projektu?

• Jak ryzykowny jest projekt?

Autoryzacja.

Monitorowanie i kontrola w trakcie realizacji (implementacji.

• Czy przedsięwzięcie jest realizowane zgodnie z planem?

W okresie funkcjonowania.

• czy projekt funkcjonuje zgodnie z budżetem?

Po zakończeniu inwestycji (post-auditing)

1. Czy projekt spełnia początkowe założenia?

2. Jakie wnioski możemy wyciągnąć, aby w przyszłości lepiej oceniać projekty?

Dostawcy kapitału (rynek kapitałowy, inwestorzy (poza r. kap), r. kredytowy)

Działalność operacyjna firmy

Menedżer ds. finansowych (zarządzanie kapitałami firmy)

---