12.12.2012
Wykładnia prawa
czynności prowadzące ustalenia prawidłowego znaczenia przepisu prawnego
proces rozumienia przepisów prawa
Jakie metody wykładni wykorzystujemy ?
lingwistyczne (gramatyczna i językowa) - nie zawsze łatwe, bo wyrażenia są bardzo często nieostre, niejasne, wieloznaczne
systemowe - przepis ma określone miejsce w kacie normatywnym, w gałęzi prawa. Rozumienie każdego przepisu musi być zharmonizowane z rozumieniem innych przepisów
funkcjonalne - czynniki społeczne, ekonomiczne i moralne (no. intencja ustawodawcy)
Kto dokonuje wykładni ?
Wykładnia autentyczne - przez ten sam organ, który ustanowił daną normę. Może być oficjalna (zawarta w akcie prawnym) lub nieoficjalna (np. dokumenty robocze).
Legalna - przez organ upoważniony przez samo prawo do interpretacji określonych przepisów prawa.
Operatywna - przez sądy i inne organy stosujące prawo w toku rozpoznawania indywidualnych. Wiąże jedynie w tej sprawie, w której jej dokonano.
Doktrynalna (naukowa) - dokonywana w głosach do orzeczeń, w komentarzach do tekstów prawnych i opracowaniach naukowych. Nie wiąże, ale ma znaczny wpływ.
Jaki wynik wykładni ?
wykładnia literalna - zgodna z literą prawa; przyjmujemy znaczenie językowe
wykładnia rozszerzająca - daje wynik szerszy od wykładni językowej
wykładnia zwężająca - przyjmujemy znaczenie węższe od językowego, ponieważ normodawca powiedział więcej niż zamierzał
Inne reguły wykładni
różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenia
tym samym zwrotom nie należy nadawać różnych znaczeń
nie wolno interpretować przepisów prawnych tak by pewne ich fragmenty okazały się zbędne
Materiały interpretacyjne
Wszystkie jakie są potrzebne do ustalenia sensu przepisu prawnego, np:
akt normatywny, orzecznictwo sądowe, literatura naukowa, materiały przygotowawcze, projekty aktów, teksty uchylonych aktów, obce teksty prawne, orzecznictwo i doktryny, ekspertyzy naukowe, wiedza specjalistyczna, nie prawnicza
Ciężar dowodu
z łacińskiego onus probandi
kto powinien przedstawić dowody ?
kto poniesie ryzyko nie udowodnienia określonych twierdzeń ?
Przykłady domniemań
dziecko urodziło się żywe (art. 9 k.c.)
osoba, która obcowała z matką dziecka w okresie koncepcyjnym jest jego ojcem (art. 85 § 1 k.r.o.)
schemat "jeżeli zaszedł fakt A, to domniemywa się zajście faktu B".
Rodzaje dowodów
dowód poszlakowy - dowód, którym poszczególne fakty dowodowe izolacji nie stanowią dostatecznej podstawy do ustalenia faktu sprawy (w tym sensie są one poszlakami), ale w całości już mogą
dowód ze słyszenia - brak naocznego świadka, ale istnieją świadkowie, którym świadek naoczny przekazał informacje o danym zdarzeniu
dowód osobowy - źródłem informacji jest osoba
dowód rzeczowy - źródłem informacji jest rzecz
ordalia - sąd boży
Podstawowe kategorie dowodów
zeznania świadków
przesłuchanie stron
opinia biegłych
dokumenty
oględziny
Zasady oceny dowodów
określają kryteria jakie muszą być spełnione by organ stosujący prawo mógł uznać dane twierdzenie za udowodnione
historycznie dwie zasady: legalnej oceny dowodów i swobodnej oceny dowodów. Teraz dominuje ta ostatnia.
Postępowanie odwoławcze
Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji. Współczesne prawo każdego człowieka - podstawą odwołania jest błąd co do prawa - sąd błędnie zastosował prawo albo błąd co do faktu - błędna ocena materiału dowodowego.
Zakazy dowodowe
zakazy dowodu określonych faktów oraz stosowania określonych środków i metod dowodowych
np. obrońcy, duchownego, stosując przymus fizyczne lub psychiczny (adwokat nie może być przesłuchiwany, spowiedź u księdza również nie może być ujawniona)
System polski - sądy
Sądy powszechne
rejonowe, okręgowe i apelacyjne oraz Sąd Najwyższy
Sądy szczególne - wojskowe i administracyjne
Środki odwoławcze: apelacja, kasacja, wznowienie postępowania
Regułą w Polsce jest postępowanie dwuinstancyjne
Osoba prawna
Jednostka organizacyjna z przyznaną wyraźnie przez ustawę zdolnością prawną, może nabywać prawa i obowiązki, może mieć majątek, którym odpowiada za swoje zobowiązania. Działa za pośrednictwem organów.
Przykłady osób prawnych: skarb państwa, przedsiębiorstwa państwowe, szkoły wyższe, banki, samorządy terytorialne, kapitałowe spółki handlowe, stowarzyszenia.
Państwo prawa - cechy
Sprawowanie władzy musi się opierać na regułach prawa, a nie fanaberiach władców.
Obywatelowi wolno wszystko, czego mu prawo nie zabrania, organom państwa wolno tylko to, na co im prawo wyraźnie zezwala.
12.12.2012
Prawo karne (materialne)
dziedzina prawa określająca czyny będące przestępstwami, kary grożące za popełnienie przestępstw, środki karne i środki zabezpieczające stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasadami odpowiedzialności karnej
Inne prawa karne
prawo karne procesowe - reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym
prawo karne wykonawcze - tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo oraz uprawnienia osób skazanych (jego częścią jest prawo penitencjarne)
prawo karne skarbowe - sytuacja gdy unikamy płacenia podatków
postępowanie karne wojskowe
postępowanie w sprawach nieletnich
prawo o wykroczeniach
międzynarodowe prawo karne
Nauki pokrewne prawa karnego
kryminologia - o przestępczości i przestępcach
wiktymologia - o ofierze przestępstwa
kryminalistyka - o metodach i środkach wykrywania przestępstw, wykrywania i ścigania ich sprawców oraz uzyskiwania i utrwalania środków dowodowych dla celów procesu karnego
Zasady prawa karnego
Odpowiedzialności karnej za czyn
Winy
Odpowiedzialności osobistej i indywidualnej
Humanitaryzmu
Nullum crimen sine lege - nie ma kary bez ustawy
Zakaz analogii
Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz