Fazy międzynarodowej integracji gospodarczej:

strefa wolnego handlu - likwidacja ceł i innych barier w handlu towarami między grupą państw z zachowaniem swobody w prowadzeniu polityki handlowej na zewnątrz,

unia celna - strefa wolnego handlu + wspólna taryfa celna i wspólna polityka handlowa na zewnątrz,

wspólny (jednolity) rynek - unia celna + swoboda w przepływie miedzy integrującymi się krajami kapitału, ludzi i usług,

unia ekonomiczno - walutowa - wspólny rynek + ujednolicenie poszczególnych dziedzin polityki gospodarczej, wspólna waluta, wspólne władze monetarne, jednolita polityka pieniężna i kursowa,

unia polityczna - unia ekonomiczno - walutowa + ujednolicenie polityki wewnętrznej, zagranicznej i obronnej.

Czynniki sprzyjające międzynarodowej integracji gospodarczej

• sąsiedztwo (bliskość geograficzna),

• wspólna kultura, religia, historia,

• w miarę wyrównany poziom rozwoju gospodarczego,

• komplementarność struktur gospodarczych,

• dobrze rozwinięta infrastruktura transportowa

Efta (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu)

• powstanie 1959 r.; cel: przyspieszenie wzrostu gospodarczego krajów członkowskich i podniesienie ich dobrobytu przez liberalizację wymiany handlowej;

• od 1967 r. pozostaje strefa wolnego handlu na artykuły przemysłowe;

• częściowa liberalizacja w przepływie artykułów rolnych dokonywana na podstawie umów dwustronnych;

• strategia w kwestii stosunków zewnętrznych obejmowała podpisanie umów o utworzenie strefy wolnego handlu z Turcją i krajami Europy Środkowo - Wschodniej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego z Unią Europejską;

• obecni członkowie: Szwajcaria, Lichtenstein, Norwegia, Islandia.

Integracja Ekonomiczna Krajów Beneluksu

• 1921 r. - utworzenie Unii Ekonomicznej Belgijsko - Luksemburskiej;

• 1948 r. - unia celna Beluksu z Holandią;

• lata 50-te XX w. wprowadzenie swobody czynników produkcji, koordynacja polityki społecznej i gospodarczej;

• 1958 - układ powołujący Unię Ekonomiczną Beneluksu.

Integracja w subregionie Europy Środkowo - Wschodniej

• 1948 - 1990 - RWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej) - nieudany przykład integracji pod przywództwem ZSRR; powód: złamanie większość zasad pomyślnej integracji; typ integracji zainicjowany głównie pobudkami politycznymi;

• 1991 - Grupa Wyszehradzka - Deklaracja Współpracy podpisana przez przywódców Polski, Czechosłowacji i Węgier; cel: zwiększenie szans na osiągnięcie pełnej niezależności państwowej, demokracji i wolności oraz przejście do gospodarki rynkowej;

• 1992 r. - CEFTA - Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu; członkowie założyciele: Polska, Czechosłowacja, Węgry; w kolejnych latach przystąpiły: Słowenia, Rumunia, Bułgaria; główny cel: wdrożenie strefy wolnego handlu na artykuły przemysłowe (na większość artykułów od 1997 r.); selektywna i wybiórcza liberalizacja w przepływie artykułów rolnych

Integracja bałtycka i czarnomorska

• 1992 r. - Rada Państw Morza Bałtyckiego - ogólnoregionalne forum współpracy i koordynacji między państwami Morza Bałtyckiego; zakres współpracy objął pomoc dla nowych instytucji demokratycznych, pomoc gospodarczą i techniczną, ochronę środowiska naturalnego i współpracę w energetyce, kulturze, nauce, turystyce, wymianie informacji, transporcie i łączności;

• 1990 r. - Rada Bałtycka - organizacja skupiająca Litwę, Łotwę i Estonię, koordynująca współpracę trójstronną między wymienionymi państwami; nie posiada jednolitego statusu; nie przyjmuje nowych członków;

• 1994 r. -Bałtycka Strefa Wolnego Handlu (Litwa, Łotwa i Estonia) obejmująca towary przemysłowe; umożliwiła wzajemny bezcłowy obrót tymi towarami w regionie przy utrzymaniu własnych importowych taryf celnych wobec krajów trzecich.

• 1992 r. - Współpraca Ekonomiczna Państw Morza Czarnego (Albania, Armenia, Azerbejdżan, Bułgaria, Gruzja, Grecja, Mołdawia, Rumunia, Rosja, Turcja i Ukraina); główny cel: wspieranie rozwoju gospodarczego, stabilizacji i pokoju regionie czarnomorskim; zewnętrzna strategia działania tej organizacji skupia się na szerokiej współpracy gospodarczej i handlowej z nieczłonkowskimi państwami regionu oraz innymi strukturami regionalnymi

Źródłem europejskiego prawa wspólnotowego są także postanowienia umów międzynarodowych zawieranych prze Wspólnoty, posiadające podmiotowość prawno - międzynarodową (np. umowy o stowarzyszeniu).

Również umowy zawierane pomiędzy państwami członkowskimi Wspólnot stanowią źródło europejskiego prawa wspólnotowego. Chodzi tu o porozumienia między państwami członkowskimi, zawierane wówczas, gdy instytucje Wspólnoty nie mają kompetencji do prawnego regulowania niektórych kwestii ściśle związanych z działalnością Wspólnot i wymagających takiej regulacji.

Klasyfikacja aktów prawa wtórnego

Zgodnie z postanowieniami obu traktatów rzymskich kompetentne organy tych organizacji mogą podejmować pięć rodzajów aktów prawnych (uchwał): rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Natomiast traktat paryski o EWWiS wymienia tylko cztery rodzaje uchwał: decyzje ogólne, decyzje indywidualne, zalecenia i opinie.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Obowiązuje ono w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich Wspólnoty. Wśród uchwał o charakterze prawnie wiążącym rozporządzenie jest jedynym aktem ogólnym, zawierającym normy prawne mające zastosowanie do nieograniczonej liczby przypadków określonego rodzaju. Adresatami rozporządzeń mogą być zarówno państwa członkowskie, jak i osoby prawne oraz fizyczne prawa wewnętrznego poszczególnych państw członkowskich. Każde rozporządzenie wymaga umotywowania.

Dyrektywa wiąże państwo, do którego jest skierowana w zakresie rezultatów, jakie powinny być osiągnięte, pozostawiając władzom państwowym swobodę wyboru form oraz środków. Adresatami dyrektywy mogą być tylko państwa członkowskie Wspólnoty. Wymaga umotywowania.

Decyzja ograniczona jest jedynie do indywidualnych adresatów, wskazanych przez nią samą, obowiązuje w całości strony, do których jest skierowana. Adresatami decyzji mogą być zarówno państwa członkowskie, jak też osoby prawne i fizyczne. Wymaga umotywowania.

Zalecenia i opinie nie mają charakteru wiążącego. Znaczenie prawne tego rodzaju uchwał polega na wyrażaniu stanowiska organów WE, do którego adresaci nie mają obowiązku się stosować. Jest to więc wyraz propozycji, sugestii lub życzeń danego organu, których realizacja z prawnego punktu widzenia, zależy od uznania adresatów. Ich adresatami mogą być zarówno państwa członkowskie WE, jak i osoby prawne i fizyczne ich prawa wewnętrznego oraz inne organa Wspólnot.

Wspólną cechą rozporządzeń, dyrektyw, i decyzji jest to, że mają bezwzględną moc wiążącą w stosunku do ich adresatów. Dwie z nich, a mianowicie rozporządzenie i decyzja, automatycznie obowiązują na terytorium państw członkowskich WE, czyli nie wymagają ani transformacji, ani inkorporacji do systemów prawnych państw członkowskich. Natomiast w przypadku dyrektywy potrzebne są akty władzy państwowej, aby mogła ona obowiązywać i być stosowana na terytorium danego państwa członkowskiego Wspólnoty.

W przypadku sprzeczności między prawnie wiążącymi uchwałami podejmowanymi przez organy WE a aktami prawa wewnętrznego państw członkowskich wyższość mają uchwały Wspólnoty. Nie zmieniają one jednak ani nie uchylają automatycznie kolidujących z nimi aktów prawa wewnętrznego, ale nakładają obowiązek uczynienia tego na państwa członkowskie Wspólnoty.

Organy WE

Do głównych organów Wspólnot Europejskich należą: Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Parlament Europejski oraz Trybunał Sprawiedliwości.

Rada Unii Europejskiej

Rada została powołana na mocy traktatu o utworzeniu EWG. Ma na celu reprezentowanie interesów państw członkowskich na szczeblu Wspólnoty oraz kształtowanie jej polityki we wszystkich dziedzinach. Jest ona głównym organem decyzyjnym i legislacyjnym Wspólnoty, i dlatego zajmuje ona kluczową pozycję w systemie instytucjonalnym.

Zadania Rady UE wynikają z jej uprawnień: inicjatywnych, legislacyjnych, kontrolnych oraz nominacyjnych (prawo powoływania członków innych organów Wspólnot, np. Komitetu Ekonomiczno - Społecznego, Komitetu Regionów oraz Trybunału Rewidentów Księgowych).

W skład Rady UE wchodzą (każdorazowo po jednym) ministrowie państw członkowskich Wspólnoty. Przewodniczącym Rady zostaje na okres 6 miesięcy państwo członkowskie (minister), według z góry określonego porządku. Skład Rady UE zmienia się w zależności od przedmiotu obrad (rolnictwo, komunikacja, gospodarka, sprawy zagraniczne, itp.). Co najmniej raz w miesiącu obraduje rada ministrów spraw zagranicznych, tzw. Rada ds. Ogólnych. Pełni ona role koordynatora pracy „pozostałych Rad”, a ministrowie spraw zagranicznych są traktowani jako główni przedstawiciele państw członkowskich.

Komisja Europejska

Komisja również została powołana wraz z powstaniem EWG i Euroatomu (1957 r.).

Komisja ma trzy zasadnicze uprawnienia: inicjatywne, kontrolne oraz wykonawcze.

Pozycja Komisji w systemie instytucjonalnym Wspólnoty została wzmocniona postanowieniami Jednolitego Aktu Europejskiego, szczególnie w zakresie jej kompetencji wykonawczych.

Parlament Europejski

10.09.1952 r. odbyło się w Strasburgu pierwsze posiedzenie Wspólnego Zgromadzenia państw członkowskich EWWiS (poprzednika Parlamentu Europejskiego, od 1958 r. wspólnego dla trzech Wspólnot).

Bardzo ważnym wydarzeniem w historii Parlamentu Europejskiego był rok 1979, w którym odbyły się pierwsze wybory bezpośrednie. Uprawnienia Parlamentu są nadal bardzo ograniczone, choć obecnie nieco większe niż w momencie jego powstania, i obejmują: uprawnienia w procesie legislacyjnym, uprawnienia budżetowe, oraz uprawnienia kontrolne.

Podstawową cechą odróżniającą Parlament Europejski od parlamentów państw jest to, że nie posiada uprawnień ustawodawczych. Udział Parlamentu w procesie decyzyjnym Wspólnot ograniczał się początkowo (traktat o EWG) do procedury konsultacji, rozszerzonej na mocy JAE o tzw. procedurę współpracy, a następnie tzw. procedurę współdecydowania (Traktat o UE).

Uprawnienia budżetowe Parlamentu Europejskiego dotyczą przede wszystkim ustalenia wysokości tzw. nieobligatoryjnych (nie wynikających bezpośrednio z postanowień traktatu o EWG lub uchwalonych na jego podstawie aktów prawnych) wydatków Wspólnoty oraz możliwości odrzucenia (z ważnych powodów) przez Parlament projektu budżetu. Przewodniczący Parlamentu zatwierdza każdorazowo budżet Wspólnoty.

Uprawnienia kontrolne Parlamentu Europejskiego, dotyczące początkowo tylko Komisji Europejskiej, zostały z biegiem czasu rozszerzone także na Radę UE i inne instytucje Wspólnot. Parlament prowadzi również kontrolę nad wykonaniem budżetu.

W Parlamencie jest 19 stałych komitetów parlamentarnych, specjalizujących się w różnych dziedzinach, np. Komitet Spraw Zagranicznych i Bezpieczeństwa oraz Komitet Rolnictwa, Rybołówstwa i Rozwoju Wsi.

Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał został utworzony na mocy traktatu o EWWiS, w 1958 r. stał się organem wspólnym dla trzech Wspólnot. Zapewnia przestrzeganie prawa w zakresie interpretacji i stosowania postanowień traktatowych.

Początkowo jego działalność koncentrowała się na rozstrzyganiu sporów między Komisją a rządami państw członkowskich, w związku z naruszeniem przez nie obowiązującego prawa Wspólnot. Z upływem czasu, coraz częściej pojawiały się sprawy wynikające ze skarg wnoszonych przez rządy państw członkowskich przeciwko decyzjom Komisji Europejskiej.

Jurysdykcja Trybunału obejmuje rozstrzyganie sporów między: państwami członkowskimi, Wspólnota a państwami członkowskim, organami Wspólnoty, Wspólnotą a przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.

Trybunał składa się z 13 sędziów, wspomaganych przez sześciu adwokatów generalnych (jedni i drudzy powoływani są przez rządy państw członkowskich), których zadaniem jest analiza spornych spraw na zasadzie pełnej bezstronności i niezależności oraz przygotowanie końcowych wniosków dla Trybunału.

Trybunał Rewidentów Księgowych

Trybunał został powołany na mocy traktatu w sprawie zmiany określonych przepisów finansowych, zawartego między rządami państw członkowskich WE 22.07.1975 r.

Prowadzi kontrolę rachunkowości WE. Jego zadaniem jest kontrola przychodów i wydatków WE oraz każdej, utworzonej przez Wspólnotę, instytucji.

Trybunał Rewidentów Księgowych tworzy 15 członków.

Rada Europejska

Rada jest instytucją powstałą w miejsce konferencji szefów państw i rządów Wspólnoty, zapoczątkowanych w lutym 1961 r. w Paryżu. Od 1969 r. spotkania na szczycie stały się częstsze, zaś w 1974 r. zgłoszono propozycję spotkań w regularnych odstępach czasu.

Wyraźniejsze kontury instytucjonalne nadała Radzie Uroczysta Deklaracja w Sprawie Unii Europejskiej (19.06.1983 r.). W Deklaracji mówi się, że Rada Europejska ustala ramy pogłębiania europejskiej integracji oraz określa ogólne kierunki rozwoju Wspólnot Europejskich i Europejskiej Współpracy Politycznej.

Urząd Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa

Na mocy Traktatu Amsterdamskiego utworzona została instytucją Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Urząd ten powierzono J. Solanie, b. Sekretarzowi Generalnemu NATO.

W Traktacie z Lizbony powołana zostaje funkcja Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Mało znaczącej zmianie nazwy towarzyszy istotna zmiana treści - pozycja Wysokiego Przedstawiciela zostaje wzmocniona i uzyskuje on nowe kompetencje. Wybierany kwalifikowaną większością przez Radę Europejską w porozumieniu z przewodniczącym Komisji Europejskiej, przewodniczy on Radzie Spraw Zagranicznych oraz - co więcej - obejmie funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej, w której odpowiada za sprawy zagraniczne.

Organy główne (Rada Unii i Komisja Europejska) zobowiązane są przez postanowienia traktatowe do zasięgnięcia opinii niektórych organów pomocniczych przed podjęciem ostatecznej decyzji.

Istotną rolę spośród bardzo szerokiej rozbudowanej sieci organów pomocniczych odgrywają tzw. komitety zarządzające oraz tzw. komitety reglamentacyjne. Pierwsze z nich są wyłącznymi organami Komisji i współuczestniczą w procesie opracowywania uchwał w dziedzinie wspólnej polityki rolnej. Komitety reglamentacyjne pełnią podobną rolę w odniesieniu do innych dziedzin funkcjonowania UE (ustalanie standardów w zakresie środowiska, standardów żywnościowych).

Oprócz stałych organów pomocniczych w ramach WE działają również liczne organy pomocnicze, o charakterze tymczasowym.

Organy pomocnicze

W ramach WE funkcjonują bardzo liczne (kilkadziesiąt) stałe organy o charakterze pomocniczym. Są one bardzo zróżnicowane pod względem struktury, statusu prawnego, stopnia zależności od głównego organu Wspólnoty (Rady Unii i Komisji Europejskiej), jak i rzeczywistej roli w procesie podejmowania decyzji.

Do najważniejszych organów pomocniczych należą: Komitet Stałych Przedstawicieli - COREPER (główny organ pomocniczy Rady Unii, ściśle związany ze stałymi przedstawicielstwami państw członkowskich akredytowanymi przy siedzibie Wspólnot; jego zadaniem jest przygotowanie prac Rady, ale często też podejmuje ostateczne decyzje), Komitet Ekonomiczno - Społeczny (w jego skład wchodzi 222 członków, reprezentujących różne dziedziny życia gospodarczego), Komitet Regionów (liczący również 222 członków - przedstawicieli władz regionalnych i lokalnych krajów członkowskich), Komitet ds. Nauki i Techniki, Komitet Koordynacyjny działający w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, Komitet ds. Rokowań Celnych, Komitet Transportowy. Równie istotne znaczenie mają różne organy pomocnicze działające w zakresie spraw walutowych.

Utworzenie wspólnego rynku było jednym z celów,

dla których powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG). W związku z tym Traktat Rzymski, przewidywał następujące działania w odniesieniu do integracji rynków towarów:

a) utworzenie unii celnej opartej na zakazie stosowania ceł wewnętrznych i opłat o podobnych skutkach, zakazie wewnętrznych ograniczeń ilościowych i środków o podobnych skutkach oraz na wspólnej taryfie celnej wobec państw trzecich;

b) zbliżanie (harmonizację) ustawodawstw w państwach członkowskich w zakresie przepisów prawa wpływających na funkcjonowanie wspólnego rynku;

c) utworzenie wspólnej polityki: handlowej, konkurencji i rolnej.

Na spowolnienie procesu tworzenia rynku wewnętrznego wpływał też słaby rozwój współpracy w dziedzinach pośrednio związanych z handlem towarami.

1. Polityka konkurencji mało energicznie przeciwdziałała przywilejom udzielanym przedsiębiorstwom państwowym i udzielaniu niedozwolonej pomocy państwa.

2. W polityce rolnej utrzymywały się rozwiązania zakłócające kierunki handlu, pomimo likwidacji barier granicznych.

3. W polityce transportowej poszczególne państwa chroniły dostęp do swoich rynków za pomocą systemu kwot eliminujących innych przewoźników, co zwiększało koszty przedsiębiorstw eksportujących bądź importujących .

4. W polityce podatkowej, mimo wprowadzenia podatku VAT we wszystkich państwach członkowskich, zróżnicowanie stawek wymuszało stosowanie kontroli granicznych.

5. W polityce walutowej stosowano rozmaite formy kontroli przepływu dewiz hamujące wzrost obrotów handlowych.

Na podstawie orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE wykształciła się doktryna swobodnego przepływu towarów oparta na następujących zasadach:

• niedyskryminacji - wyeliminowanie gorszego traktowania towarów importowanych z państw Wspólnoty w porównaniu do towarów krajowych (np. przez wyższe opodatkowanie);

• braku tolerancji dla środków ekwiwalentnych do ograniczeń ilościowych;

• wzajemnego uznania - towar wprowadzony legalnie do obrotu na terenie jednego z państw członkowskich może być sprzedawany na całym obszarze rynku wewnętrznego, nawet jeśli nie spełnia wszystkich szczegółowych przepisów dotyczących ochrony zdrowia lub bezpieczeństwa konsumentów w poszczególnych krajach;

• proporcjonalności - ograniczenia w handlu na podstawie art. 36 TWE (obecnie art. 30) muszą być adekwatne do przyczyny ich zastosowania, co oznacza konieczność poszukiwania przez państwa członkowskie środków mniej drastycznych niż zakaz importu;

• odwrócenia ciężaru dowodu - państwo korzystające z art. 36 TWE (obecnie art. 30) musi wykazać, że jego restrykcje importowe są obiektywnie uzasadnione

Do głównych barier hamujących swobodę przepływu towarów zaliczono:

a) bariery fizyczne, związane z postojami na granicach wewnętrznych oraz z koniecznością uzyskiwania wielu różnych dokumentów celnych i innych, potwierdzających, że importowane towary spełniają narodowe normy jakości i bezpieczeństwa dla konsumentów;

b)bariery techniczne, związane z istnieniem odrębnych krajowych norm określających wymogi stawiane towarom co do jakości, bezpieczeństwa, składników, oznakowania, opakowania, metkowania itd.;

c)granice fiskalne, wynikające ze sposobu pobierania i z różnych wysokości stawek podatków pośrednich;

d)restrykcje w dostępie do zamówień publicznych, polegające na wyeliminowaniu ofert dostawców z innych państw Wspólnoty.

usuwanie barier fizycznych

Bariery fizyczne udało się usunąć stosunkowo szybko. Zamiast kilkudziesięciu dokumentów wymaganych na granicach wewnętrznych od 1 stycznia 1988 r. wprowadzono jeden, tzn. Jednolity Dokument Administracyjny (SAD), który następnie zlikwidowano

1 stycznia 1993 r. (dokument ten jest stosowany obecnie jedynie w handlu z krajami trzecimi).

Po 1992 r. zreorganizowano zasady kontroli weterynaryjnych i fitosanitarnych, przenosząc je z przejść granicznych do miejsca przeznaczenia lub pochodzenia dostawy.

usuwanie barier technicznych

Bariery techniczne powstałe na skutek obowiązkowych regulacji krajowych dotyczą ponad trzech czwartych handlu wewnętrznego Wspólnoty.

Usuwanie barier technicznych odbywało się za pomocą trzech metod:

• harmonizacji na szczeblu wspólnotowym według tzw. starego podejścia;

• harmonizacji na szczeblu wspólnotowym według tzw. nowego podejścia;

• wzajemnego uznawania przepisów krajowych.

Metoda wzajemnego uznawania przepisów narodowych reguluje 25 - 28% handlu wewnątrzwspólnotowego. Zgodnie z nią żadne państwo członkowskie nie może - co do zasady - zabronić importu towaru, który legalnie wyprodukowano i wprowadzono na rynek w pozostałych państwach, nawet jeżeli nie spełnia norm obowiązujących w państwie importującym.

usuwanie barier fiskalnych

W pierwszym etapie wszystkie państwa członkowskie wprowadziły wzorem Francji podatek od wartości dodanej (VAT), który zastąpił popularny wcześniej podatek obrotowy.

W drugim etapie ujednolicono wykaz towarów i usług objętych VAT, czyli przyjęto wspólną tzw. bazę podatkową.

Granice fiskalne zniesiono 1 stycznia 1993 r. Stało się to możliwe dzięki wprowadzeniu nowych procedur obowiązujących przedsiębiorstwa do zgłaszania swoim urzędom skarbowym wielkości obrotów, w tym wielkości transakcji eksportowych zwolnionych z VAT.

Usuwanie restrykcji polega przede wszystkim na:

• znoszeniu zakazów lub ograniczeń zakupów usług od dostawców zagranicznych,

• eliminowaniu różnic w wymogach co do samych usług, usługodawców (firm), pracowników (uznawanie dyplomów),

• uznawaniu zagranicznych systemów regulacji rynku usług.

Podejście do integracji rynku usług w Traktacie Rzymskim różniło się od podejścia do tworzenia wspólnego rynku towarów. Potwierdzają to następujące fakty:

• część poświęcona usługom nie zawierała żadnych szczegółów co do harmonogramu liberalizacji;

• duże i ważne sektory (finanse, transport) wyłączono i objęto specjalnymi zasadami;

• liberalizację usług finansowych uzależniono od postępów w swobodzie przepływu kapitału;

• przepisy o liberalizacji usług transportowych próbowano pogodzić z przepisami chroniącymi interesy krajowych przewoźników;

• sektory infrastrukturalne uzyskały prawa do pozycji monopolistycznej, a liberalizacja usług ich nie dotyczyła;

• nie określono ani etapów, ani czasu, w jakim miałaby zostać zapewniona swoboda przepływu usług;

• organizację polityki zewnętrznej w obszarze usług pozostawiono poszczególnym państwom członkowskim.

Wynikające z postanowień Traktatu podejście do budowy rynku wewnętrznego objęło:

• zobowiązanie państw członkowskich do usunięcia restrykcji dla swobodnego przepływu usług;

• zakaz wprowadzania nowych restrykcji;

• priorytet dla liberalizacji usług wpływających na koszty produkcji lub ułatwiających handel towarami;

• zakaz dyskryminacji rezydentów z państw członkowskich w zakresie pozostawionych ograniczeń w świadczeniu usług.

Postanowienia traktatowe i powstały na ich podstawie system wspólnotowych aktów prawnych stworzyły warunki do wprowadzenia swobody przepływu usług. Prawo to, tak jak w przypadku towarów, zostało stopniowo uzupełnione orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości, który musiał rozstrzygać spory powstające na tle nie zawsze jednoznacznych przepisów.

Metody, które wykorzystano do wprowadzenia swobody przepływu usług, były podobne jak w przypadku towarów. Polegały one, ogólnie biorąc, na:

a)harmonizowaniu i ujednoliceniu standardów świadczenia usług;

b)ustaleniu minimalnych wymogów dotyczących tych standardów;

c)wzajemnym uznawaniu narodowych regulacji.

Mimo to w wielu dziedzinach usług powstał specyficzny dorobek prawny, wyodrębniony ze względu na ich znaczenie dla całego rynku wewnętrznego. Przykładem mogą być usługi finansowe.

---