Anakreont i Anakreontyki
Anakreont pochodził z miasta Teos, żył w VI w. p.n.e. Jest autorem wierszy, w których dominuje tematyka miłosna i biesiadna, beztroski i radosny nastrój. Najczęstszymi motywami jego wierszy są piękne kobiety, lejące się obficie wino, muzyka i śpiew.
Anakreont związany był ściśle z dworskim życiem władców. Jego poezja znalazła wielu naśladowców. Cechy jego twórczości to postawa żartobliwego dystansu, konwencjonalnej gry miłosnej, flirtu, charakterystyczne obrazy i motywy, np. topos miłości.
Anakreontyki - beztroski, żartobliwy utwór, w którym przeważają motywy biesiady i miłosnej igraszki.
Wstęp
Poezja Anakreonta przypada na lata ok. 570-485 p.n.e. i żyje nadal przez wieki w nazwanych jego imieniem anakreontykach.
Cechą tradycji anakreontycznej jest sławienie uroków życia lecz także świadomość jego przemijalności. Z tego wniosek, że należy cieszyć się każdym dniem, rozkoszować winem, miłością, tańcem, muzyką, poezja. Trzeba wielbić świeżość i wdzięk młodości, a w starości cenić umiejętność zachowania pogody ducha. Wszystko inne: bogactwo, władza, sława, nie ma znaczenia, więcej warta jest chwila zapomnienia i szczęścia.
W swoich wierszach przekazał pośrednio obraz odbiorców tej poezji: wysublimowanych, skłonnych do zbytku, trawiących czas na miłostkach i zabawach w gronie współbiesiadników. Ucztom nie przygania, jeśli tylko toczą się one w pogodnej i spokojnej atmosferze, wśród subtelnych, lekkich pieśni, w których można było dać wyraz rodzącym się uczuciom.
[…] Zachowany zbiór anakreonyyków rozpoczyna się i kończy utworami podkreślającymi wyrażnie owo dziedzictwo anakreontejskie. Mistrz z Teos - wyznaje autor pierwszego anakreontyku - przekazał mu swój wieniec; odtąd nie umie on już nie myśleć o miłości. W ostatnim utworze kolekcji natomiast czytamy: „ Anakreont - pieśniarz sławny Niechaj będzie twoim wzorem.”
Anakreontyki komponowano przez wiele stuleci. Najstarsze utwory zachowanego zbioru powstały zapewne w okresie hellenistycznym, najmłodsze - być może dopiero w epoce bizantyjskiej.
Wybrane utwory:
Anakreont
„Oszronione mam już skronie…”
Podmiot liryczny opowiada, że młodość już przeminęła, że ma już siwe włosy, zepsute zęby, że niedługo umrze.
Użala się nad sobą, często płacze, boi się Hadesu, bo wie, że gdy umrze to więcej już na ziemię nie powróci.
„Na śniadanie tylko trochę…”
Podmiot liryczny opowiada, że na śniadanie zjadł placek, wypił dzban wina i dlatego może grać i śpiewać piosenkę ukochanej. w utworze tym wyrazisty jest żart i dystans podmiotu lirycznego w stosunku do miłości. Swą ukochaną podmiot liryczny nazywa „miłą swą ślicznotką.”
Pieśń obrazuje życie dworskie w VI w. p.n.e., pełne zabawy i żartu.
„Smutne myśli, słyszę, miewa…”
Opisuje kobietę, która użala się nad sobą, skarży się na swój los.
Wypowiada słowa do matki, że nie chce już żyć.
„Z mych przyjaciół dzielnych…”
Poecie żal jego przyjaciela Arystoklejdesa. Wspomina go, że bronił kraju przed niewolą, zginął jako młody chłopak.
Anakreontyki
„Kiedy z róż splatałem wieniec…”
Podmiot liryczny splatając wieniec, zobaczył w różach Erosa. Chwycił go za skrzydła i zanurzył w winie, następnie go wypił. Teraz ma go cały czas w sercu.
„Powiadają mi dziewczyny…”
Dziewczyny rozmawiają z Anakreontem. Mówią mu, że jest już stary i prawie łysy.
On na to, że nie dba oto czy ma włosy, czy ich nie ma.
Wie, że długo już nie pożyje, więc należy się nim cieszyć i brać je takim jakie jest.
„Nie dbam o skarby Gygesa…”
Podmiot liryczny nie chce mieć skarbów ani pieniędzy, nie zazdrości władcom, lecz inne ma pragnienia. Pragnie olejkiem skropić brodę, a na głowę ubrać wieniec spleciony z róż. On żyje dniem dzisiejszym, bo nigdy nie wiadomo co przyniesie jutro. Dopóki jest zdrowy to pije wino i gra w kości.
„Już pragnę, pragnę kochać…”
Eros namawia poetę do miłości, ten mu jednak odmówił.
Eros wziął swój łuk i wyzwał go do walki. Włożył pancerz, wziął włócznię i tarczę tak jak Achilles.
Kiedy Eros strzelał to on uciekał. Zabrakło Erosowi strzał, sam Eros się wystrzelił z łuku i trafił prosto w serce poety.
Z dawnych przekładów
Jan Kochanowski
Do Anakreonta
Utwór zaczyna się apostrofą do Anakreonta. Poeta zwraca się do Anakreonta, nazywa go starym zdrajcą, że potrafi tylko pić wino a czas spędzać na zabawach, biesiadując.
Kochanowski boi się, że stanie się taki jak Anakreont.
Ludzie śpiewają jego pieśni i sławią go.
Jan Smolik
Z Anakreonta
Autor opowiada o tym, że gdy sobie wypije, to wszystkie troski z głowy wybije. Wtedy śpiewa głośno i wesoło. Woli być pijany, niż walczyć i zostać zamordowanym.
Franciszek Dionizy Kniaznin
Z Anakreonta
Podmiot liryczny mówi, że gdy wypije to zapomina o złych rzeczach.
Śmierć jest w pobliżu, nie wiemy kiedy po nas przyjdzie. Należy czerpać z życia tyle ile tylko można.