8.Poetyka, LEKTURY, Lit. dawna


Zagadnienia poruszane w tym utworze to sztuka poetycka, jej rodzaje; w jaki sposób należy układać fabuła, by utwór poetycki był piękny. Wszystkie tego rodzaju sztuki, co epopeja, tragedia, komedia, dytyramb mają jedną cechę wspólną- są sztukami mimetycznymi (naśladowczymi). Ale różnią się też między sobą ze względu na odmienne środki, różne przedmioty i odmienny sposób naśladowania. Poeta to ktoś, kto uprawia sztukę naśladowania, nawet gdyby używał różnych miar wiersza. W utworach prozą lub wierszem można przedstawiać ludzi gorszymi lub lepszymi, np. Homer przedstawiał judzi lepszymi, Kleofon- takimi jakimi są rzeczywiście, a Hegemon(pierwszy twórca utworów parodystycznych) i Nikochares - gorszymi. Tragedia od komedii różni się tym, że pierwsza przedstawia ludzi lepszymi, a druga gorszymi, niż są w rzeczywistości. Tak więc mamy trzy środki różnicujące sztukę naśladowania: środki, przedmiot i sposób. Dlatego Sofokles jest tego samego rodzaju twórcą co Homer, bo obaj tworzą postacie wyidealizowane. Dorowie przypisują sobie wynalezienie tragedii i komedii, przytaczając na dowód etymologię nazw. Twierdzą, że u nich wioski nazywają się „komami”¬, a u Ateńczyków „demami” oraz że aktorzy komediowi biorą swą nazwę nie od „komadzein”(udział w wesołym pochodzie), lecz od faktu, że nielubiani w mieście chodzili z wioski do wioski(„kata kemos”). Sztuka poetycka zawdzięcza swe powstanie instynktowi naśladowczemu, który tkwi w ludzkiej naturze. Poprzez naśladowanie człowiek zdobywa podstawy swej wiedzy. Ci, którzy byli najbardziej uzdolnieni w kierunku sztuki improwizacji dali początek poezji. Nastąpił podział na dwa kierunki. Szlachetni twórcy naśladowali piękne czyny ludzi szlachetnych, a twórcy bardziej pospolici, przedstawiali czyny ludzi złych, tworząc „szyderstwa”, jak tamci hymny i pochwały bohaterów. Pojawiło się także metrum jambiczne- charakterystyczne dla utworów szyderczych, bo właśnie w tym metrum szydzono z siebie. Homer to najwybitniejszy twórca poezji poważnej; wytyczył także zarys komedii, poprzez dramatyczne przedstawienie śmieszności, a nie szyderstwa. Tragedia i komedia narodziły się z improwizacji: tragedia z improwizacji tych, którzy intonowali dytyramb, a komedia- z intonujących pieśni falliczne. Liczbę aktorów z jednego do dwu powiększył Ajschylos, on też ograniczył rolę chóru i naczelne miejsce zapewnił dialogowi. Trzeciego aktora wprowadził Sofokles (także dekoracje sceniczne). Komedia jest naśladowaniem ludzi gorszych (w zakresie ich śmieszności, która jest częścią brzydoty). To co śmieszne jest związane z jakimś bezbolesnym lub nieszkodliwym oszpeceniem, np. brydka i powykrzywiana ale nie wyrażająca bólu maska komiczna. Pomysł tworzenia fabuły komediowej przyszedł z Sycylii. Epopeja jest podobna do tragedii o tyle, że stanowi
naśladowania przedmiotów poważnych wierszem. Różni się tym, że posiada jeden rodzaj wiersza (epopeja pisana jest heksametrem daktylicznym) i formę opowiadania. Różni się też długością. Tragedia chce się zmieścić w czasie jednego obiegu słońca, a epopeja nie ma ściśle określonych granic czasowych. Tragedia to przedstawienie akcji poważnej, skończonej i posiadającej odpowiednią wielkość, wyrażone w języku ozdobnym, przedstawienie w formie dramatycznej, a nie narracyjnej, które przez wzbudzenie litości i trwogi doprowadza do oczyszczenia (katharsis) tych uczuć. Każda tragedia zawiera sześć składników, które stanowią o jej istocie: fabuła, charaktery postaci, wysłowienie, sposób myślenia, widowisko i śpiew. Tragedia to nie naśladowanie ludzi, lecz działania-akcji. Celem naśladowania jest przedstawienie jakiejś akcji, a nie właściwości postaci. Zatem celem tragedii jest bieg zdarzeń, czyli fabuła. Tragedia nie może istnieć bez akcji, może natomiast istnieć bez charakterów. Tragedia działa na nasze uczucia poprzez perypetie i rozpoznanie, które są składnikami fabuły. Fabuła to fundament i dusza tragedii. Jest więc tragedia naśladowczym przedstawieniem akcji i ze względu na nią właśnie przedstawieniem postaci działających. Kolejny element tragedii to „myślenie”, czyli zdolność wyrażania w mowie tego, co w danej sytuacji jest istotne i w pełni z nią zharmonizowane. Następny element tragedii to forma językowa dialogów, czyli wyrażanie myśli w słowach. Śpiew to najważniejsza ozdoba tragedii, a samo widowisko to element jak najmniej artystyczny. Fabuła winna być pzedstawieniem akcji jednolitej i skończonej, a tworzące fabułę zdarzenia należy w taki sposób zespolić, by po usunięciu nawet jednego z nich rozpadła się również całość. Fabuły mogą być proste lub zawikłane, ponieważ akcje ze swej natury, też są tego samego rodzaju. Akcja „prosta” to taka, która rozwija się w sposób ciągły i jednolity, a „zawikłana” to taka, w której zmiana losu łączy się z perypetią. Perypetia to zmiana biegu zdarzeń w kierunku przeciwnym intencjom działania postaci. Rozpoznanie to stan przyjaźni lub wrogości między postaciami, których stan szczęścia lub nieszczęścia został uprzednio określony. Perypetia i rozpoznanie stanowią dwa składniki fabuły, trzecim składnikiem jest „pathos”, czyli bolesne lub zgubne zdarzenie: zabójstwa, męki, zranienia. Pod względem ilościowym dzieli się tragedię na: prolog, epejsodion, eksodos, pieśni chóru obejmujące parodos i stasimon. Prolog to ta część tragedii, która poprzedza wejście chóru. Epejsodion to część tragedii pomiędzy całymi pieśniami chóru. Eksodos to część tragedii, w której już nie ma pieśni chóru. Dobrze ułożona fabuła dramatyczna musi posiadać jedno rozwiązanie. Zmiana losu bohatera winna przebiegać ze szczęścia w nieszczęście. Fabuła dramatyczna powinna być tak ułożona, by widz odczuwał litość i trwogę w wyniku samego rozwoju zdarzeń. Temat dla tragedii jest dobry wtedy, gdy bolesne zdarzenia są spowodowane przez osoby sobie bliskie, np. syn zabija matkę. Są różne rodzaje rozpoznania: przez znaki zewnętrzne (np. znamię). Drugi rodzaj: poeta wprowadza wg swej woli. Trzeci rodzaj: przypomnienie, dzięki któremu na widok czegoś ujawniają się uczucia. Czwarty rodzaj opiera się na sylogistycznym wnioskowaniu, np. Elektra wnioskuje, że przybył do niej ktoś podobny, ale nikt poza Orestesem nie jest do niej podobny, więc przybył Orestes. Jedna część tragedii jest zawiązaniem akcji, a druga jej rozwiązaniem. „Zawiązanie”- zdarzenia od początku akcji aż do sceny poprzedzającej bezpośrednio zmianę losu w szczęście lub nieszczęście. „Rozwiązanie”- to co siedzieje od momentu zmiany losu, aż do końca tejże akcji. Jedyne słuszne kryterium, na podstawie którego można porównać wartość tragedii jest fabuła, a w niej „zawiązanie” i „rozwiązanie” akcji. Nie należy tworzyć tragedii epickiej, czyli wielowątkowej. Chór ma być traktowany jako jeden z aktorów, ma być integralną częścią całości i współuczestniczyć w przedstawieniu. „Myślenie” obejmuje to wszystko, co jest
wytworem mowy: dowodzenie i odpieranie argumentów oraz wzbudzanie litości, trwogi
> i gniewu. Język obejmuje następujące części: głoskę, sylabę, spójnik, przyimek, imię czasownik, odmiany fleksyjne, zdanie. Głoski dzielą się na samogłoski, półsamogłoski i spółgłoski. Sylaba to dźwi�k nie posiadający samodzielnego znaczenia, złożony ze spółgłoski i samogłoski. Spójnik to dźwięk nie posiadający samodzielnego znaczenia znajdujący się w środku lub na końcu zdania, np. „zaś” „więc” „zatem��. Przyimek to dźwięk nie mający samodzielnego znaczenia, wyznacza początek, koniec lub podział zdania, np. koło” „o”. Imię to dźwięk złożony posiadający własne znaczenie. Czasownik to dźwięk złożony posiadający samodzielne znaczenie, określający kategorie czasu. O ile jednak imię „człowiek” nie wyraża kategorii czasu, o tyle słowo „idzie” oznacza czynność terażniejszą. Odmiana fleksyjna obejmuje imię i czasownik: w przypadku imienia oznacza relację: „czyj” „czego” „komu” bądź l. poj. i l.mn np. „człowiek”, „ludzie”; w czasowniku natomiast wskazuje na formę wyrażenia, np. na rozkaz czy pytanie. Zdanie jest dźwiękiem złożonym, znaczącym, którego pewne części posiadają swe własne znaczenia. Metafora to przeniesienie nazwy jednej rzeczy na inną: z rodzaju na gatunek lub z gatunku na rodzaj. Przeniesienie nazwy z gat. na rodz: ”dokonał tysięcznych czynów”, „tysięcznych” znaczy tu „wielu” i zostało użyte przez poetę zamiast słowa „wielu”. Neologizm- słowo utworzone przez samego poetę, wcześniej przez nikogo nie używane. G�ówną zaletą języka poetyckiego powinno być jego jasność i brak pospolitości. Język, który korzysta ze słów wzniosłych staje się wzniosły. Słowa wyszukane to rzadkie (glossy). Epopeja jest albo prosta albo zawikłana, etyczna bądź patetyczna. Składa się z tych samych części co tragedia, z wyjątkiem śpiewu i widowisk. Epopeja wymaga także rozpoznań, cierpień, perypetii. Jej język musi być piękny. To wszystko jako pierwszy zastosował Homer. Każdy z jego dwóch poematów ma odpowiednią budowę: „Iliada” jest prosta i patetyczna, a „Odyseja” zawikłana i etyczna.. Najbardziej stosowna miara wiersza dla epopei to heksametr daktyliczny, czyli wiersz bohaterski. Tragedia zasługuje a wyższą ocenę niż epopeja, dlatego że posiada wszystkie sk�adniki epopei, elementy śpiewu i widowiska, dzięki którym sprawia wielką przyjemność.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
9.sielanka grecka, LEKTURY, Lit. dawna
Sielanki, LEKTURY, Lit. dawna
3.autor ogrodu, LEKTURY, Lit. dawna
7. NAWIEDZENIE GROBU, LEKTURY, Lit. dawna
3.OgrĂłd fraszek W[1]. Potocki, LEKTURY, Lit. dawna
szachy, LEKTURY, Lit. dawna
Poeci polscy od ¶redniowiecza do baroku, LEKTURY, Lit. dawna
1. WIERSZE ROZPROSZONE morsztyna, LEKTURY, Lit. dawna
6. Poeci polscy od ¶redniowiecza do baroku, LEKTURY, Lit. dawna
11.eneida, LEKTURY, Lit. dawna
7. z chłopa król, LEKTURY, Lit. dawna
6. POECI POLSCY OD SREDNIOWIECZA DO BAROKU, LEKTURY, Lit. dawna
roksolanki, LEKTURY, Lit. dawna
5.chryzostom, LEKTURY, Lit. dawna
zywoty swietych polskich, LEKTURY, Lit. dawna
Sep Szarzynski, LEKTURY, Lit. dawna
10.Amor i Psyche, LEKTURY, Lit. dawna
Treny, LEKTURY, Lit. dawna

więcej podobnych podstron