Opieka społeczna
• ogół działalności instytucji państwowych, kościelnych i prywatnych pomagających jednostkom, rodzinom i grupom osób, niemogących samodzielnie zaspokoić swoich elementarnych potrzeb
• działanie ubezwłasnowolniające, ograniczające lub uniemożliwiające własną zaradność podopiecznego, za którego opiekun przejmuje odpowiedzialność (zależność podopiecznego od opiekuna), które nie ma powszechnego charakteru, nie propaguje swych instytucji i ogranicza zakres podopiecznych (dominuje np. w zakładach dla przewlekle chorych, w działalności opiekunek domowych, w domach małego dziecka)
• zaspokajanie ze środków publicznych niezbędnych potrzeb życiowych tych osób, które trwale lub chwilowo własnymi środkami materialnymi lub własną pracą uczynić tego nie mogą, jak również zapobieganie wytworzenia się stanu, powyżej pokreślonego
• instytucja polityki społecznej państwa mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości, uprawnienia

2. Ogólne pojęcie form opieki.
Opieka to ogół działań podejmowanych przez odpowiednie instytucje lub osoby w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz wszechstronnego rozwoju ich osobowości.

Forma- swoista konstrukcja określonych treści i związanych z nimi funkcji działalności zorganizowanej.
Forma opieki- jest całościowym, zobiektywizowanym składem opieki zawierającym treści i funkcje podstawowe niezmienne oraz treści, funkcje materialno- organizacyjno- prawne, podstawy i kształty zewnętrzne, specyficzne.

Opieka nieformalna- rodzina naturalna, pełna, niepełna, czasowo niepełna, adopcyjna, zrekonstruowana.
Opieka nieformalno- formalna- rodzina zastępcza.
Opieka pograniczna- rodzinny dom dziecka.
Opieka formalna- dom dziecka.

Rodzaje opieki to: profilaktyka, interwencja, kompensacja.

Formy opieki:

-całkowita (rodzina, dom dziecka),

-niepełna całkowita dzielona z rodziną (internat, bursa),

-częściowa dzielona z rodzicami (żłobek dzienny, przedszkole).

Opieka nad dzieckiem to ogół działań podejmowanych przez odpowiednie instytucje lub osoby w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz wszechstronnego rozwoju ich osobowości. Szczególnie intensywnej opieki wymagają dzieci pozostające w trudnych warunkach życiowych i wychowawczych, a więc dzieci, których rozwój jest zagrożony. Osoby lub instytucje sprawujące opiekę ponoszą odpowiedzialność moralną i prawną za powierzone ich opiece dzieci. Opieka nad dzieckiem wiąże się z wychowaniem: wychowanie służy aktywizacji i usamodzielnieniu jednostek pozostających pod opieką.

Opieka jako określony typ działania społecznego posiada trzy główne elementy składowe:

-przedmiot działania

- podmiot działający

- treść działania.

Przedmiotem opieki jest dziecko, podmiotem -osoby i instytucje podejmujące działanie, na treść składają się środki i czynności użyte w toku działania.

Aby podjąć działanie zwane opieką, muszą wystąpić określone sytuacje wymagające podjęcia opieki tj. sytuacja zagrożenia osób i rzeczy oraz potrzeba interwencji zewnątrz z uwagi na brak lub ograniczone możliwości przezwyciężania zagrożenia własnymi siłami.

Pomoc społeczna
• działanie, którego zasadę stanowi „dopomaganie w rozwoju”, zakładające świadome współuczestnictwo i współpracę korzystającego z pomocy, którego nie zwalnia się z odpowiedzialności za siebie; to działanie mające charakter powszechny, nieograniczony swoistymi warunkami udzielania pomocy, propagujące swoje poczynania (np. poradnie rodzinne, kluby seniora, kluby pacjenta, świetlice młodzieżowe)
• świadczenia społeczne, które nie wynikają z określonych uprawnień ubezpieczeniowych ani zapomogowych, a dotyczą osób znajdujących się w sytuacji wymagającej pomocy
• katalog dóbr (zasiłki, pomoc w naturze, usługi) świadczonych przez właściwe organizacje, przede wszystkim publiczne, osobom, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej i w związku z tym potrzebują pomocy
• instytucja polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości

3. Elementy pomocy społecznej.
Pomoc społeczna może być analizowana i opisywana jako jedna z wielu instytucji współtworzących rzeczywistość społeczną. Posiada jednak kilka charakterystycznych cech, które ją wyróżniają. C. Wilensky i G. Lebeaux spośród tych cech wyróżnili następujące elementy pomocy społecznej:
1) formalna organizacja
działania pomocowe podejmowane w ramach instytucji pomocy społecznej są formalnie zdefiniowane, w odróżnieniu od pomocy udzielanej w ramach związków rodzinnych i przyjacielskich
2) społeczne sponsorowanie i odpowiedzialność
tworzenie mechanizmów wyrażających publiczne interesy mogą wpływać na kształt i sposób redystrybucji środków publicznych, a z drugiej strony - społeczną kontrolę nad sposobem zarządzania tymi środkami
3) brak motywu osiągania zysku
programy pomocy realizowane przez instytucje pomocy społecznej są programami o charakterze nieprofitowym, tzn. nieprzynoszącymi zysków dla realizatorów usług
4) funkcjonalna generalizacja
zintegrowane spojrzenie na ludzkie potrzeby, wyrażające się reakcją instytucji na każdy typ problemu, trudnej sytuacji życiowej, niezaspokojonej potrzeby; w konsekwencji oznacza operowanie w obszarach innych instytucji, uzupełnianie pozostawionych przez nie luk i domykanie ładu instytucjonalnego
5) powiązanie z potrzebami konsumpcyjnymi jednostek
bezpośredni charakter świadczeń pomocy społecznej - ich odbiorcą jest konkretna, możliwa do zidentyfikowania jednostka, nie zaś ogół społeczeństwa
Nieco inne podejście do elementów pomocy społecznej ma R. Federico. Wyróżnił on 3 zasadnicze, jego zdaniem, elementy:
1) pomoc społeczna jest instytucją posiadającą zorganizowaną strukturę działania
2) jej działalność jest ukierunkowana na zaspokajanie potrzeb społecznych
3) wyrasta z normatywnego systemu właściwego dla danego społeczeństwa

5. Cele instytucji społecznej.
Główne cele instytucji pomocy społecznej to:
• wsparcie osób i rodzin w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej, doprowadzenie - w miarę możliwości - do ich życiowego usamodzielniania i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka
• zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej - dla osób nieposiadających dochodu lub o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym i osobom niepełnosprawnym
• zapewnienie dochodu do wysokości poziomu interwencji socjalnej osobom i rodzinom o niskich dochodach, które wymagają okresowego wsparcia
• zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie
• integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie
• stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie

6. Funkcje instytucji społecznej.
Pomoc społeczna realizuje funkcje jawne i funkcje ukryte. Funkcje jawne to funkcje zamierzone, przewidujące skutki i konsekwencje, które przyczyniają się do adaptacji, modyfikacji i sprawnego funkcjonowania jednostki, grupy i systemu.
Zdaniem A. Kahna pomoc społeczna realizuje funkcje jawne przez to, że:
• wzmacnia i wpływa na poprawę funkcjonowania jednostek i rodzin w osiąganiu przez nie celów indywidualnych i w pełnieniu ról społecznych
• dostarcza nowych, instytucjonalnych sposobów socjalizacji, rozwoju i opieki - działań realizowanych niegdyś przez związki rodzinne i sąsiedzkie
• rozwija nowe, instytucjonalne formy dla nowych typów aktywności istotnych dla rodzin, jednostek i grup funkcjonujących we współczesnym społeczeństwie, a nieznanych w społeczeństwach prostych
Natomiast zdaniem R. Titmussa do podstawowych funkcji jawnych pomocy społecznej należą:
• funkcja kompensacyjna polegająca na niwelowaniu braków, luk, niedostatków i ograniczeń odnoszących się do zasobów, którymi jednostka (rodzina) dysponuje, jej sprawności fizycznej, psychicznej i intelektualnej lub zdolności/możliwości funkcjonalnych
• funkcja protekcyjna polegająca na ochronie, w tym ochronie praw i interesów, jednostek, rodzin i grup społecznie, ekonomicznie i politycznie najsłabszych
• funkcja promocyjna polegająca na umożliwianiu osiągnięcia poprawy sytuacji i pozycji społecznej, polepszeniu stopnia sprawności i zdolności funkcjonalnych, uzyskaniu awansu społecznego zarówno w wymiarze wewnątrz-, jak i międzygeneracyjnym
Ukryte funkcje pomocy społecznej tj. skutki niezamierzone i nieprzewidywalne, choć pełniące istotną rolę w życiu społecznym wiążą się z kontrolą społeczną, a więc utrzymywaniem istniejącej struktury społecznej. Instytucja pomocy społecznej, świadcząc usługi coraz szerszym kręgom odbiorców, przejmuje jednocześnie nad nimi kontrolę. Jej celem będzie zawsze taka modyfikacja ich zachowań i podejmowania typów aktywności, by były zgodne z obowiązującymi normami społecznymi i funkcjonalne wobec systemu społecznego .

Zasady systemu opieki i pomocy w Polsce.
1. Pomoc powinna być wczesna o charakterze profilaktycznym, uprzedzającym powstanie szkodliwych następstw dla pomyślnego rozwoju dzieci i młodzieży.
2. Opieka i pomoc powinny być organizowane w środowisku bliskim dziecka (szkoła, rodzina).
3 .Umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, może nastąpić dopiero po wyczerpaniu wszystkich możliwości wsparcia i pomocy rodzinie naturalnej, a ponadto nie może przerwać więzi rodzinnych.
4. Konieczna jest stymulująca pomoc i opieka polegająca na przygotowaniu środowiska rodzinnego lub zastępczego - zaspokojenie potrzeb bytowych i ułatwienie adaptacji w nowym środowisku oraz pomocy w usamodzielnianiu się.
5. Warunkiem trafności i skuteczności udzielania pomocy i opieki jest dokładne rozpoznanie potrzeb oraz dostosowanie do nich elastycznej oferty opiekuńczej.

Placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego
- forma kół zainteresowań, świetlic, klubów, ognisk wychowawczych, które pomagają dzieciom w pokonywaniu trudności szkolnych i organizowaniu czasu wolnego;
- specjalistyczne, w której jest realizowany program psychokorekcyjny lub psychoprofilaktyczny, w tym terapia pedagogiczna, psychologiczna, rehabilitacja, resocjalizacja.
- pobyt w placówce opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego jest dobrowolny i nieodpłatny.
- w działaniach wychowawczych organizowanych w placówce opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego powinni czynnie uczestniczyć rodzice lub opiekunowie dziecka.
- placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego współdziała z osobami i podmiotami działającymi w środowisku lokalnym.

1. Placówki wsparcia dziennego

1. wspierają rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji

2. zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami

3. współpracują ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych

---