Pomoc społeczna

Kwestie dot. pomocy społecznej uregulowane są w ustawie z dnia 12.03.2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm. ). Ponadto postanowienia dotyczące zabezpieczenia społecznego zawiera także m.in.: Konstytucja RP, ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, ustawa o rencie socjalnej, ustawa o świadczeniach rodzinnych, i inne.

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Pomoc społeczna ma do spełnienia ważna rolę, bowiem powinna ona stwarzać poczucie bezpieczeństwa socjalnego, pomagać w tworzeniu odpowiednich warunków życia oraz wspomagać osobę ( rodzinę) znajdująca się w trudnej sytuacji życiowej.

ZADANIA POMOCY SPOŁECZNEJ

Zadania w sferze pomocy społecznej spoczywają na organach administracji publicznej: samorządowej i rządowej. Ich działalność mogą uzupełniać podmioty niepubliczne ( np. organizacje pozarządowe, Kościół Katolicki, inne osoby prawne i fizyczne, fundacje) Obejmują one między innymi:

• przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawa świadczeń,

• prace socjalną rozumianą jako działalność zawodową mającą na celu pomoc osobom
  i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania
  w społeczeństwie,

• prowadzenie i rozwój niezbędnej infrastruktury socjalnej,

• realizację zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,

Organy administracji samorządowej i rządowej mogą zlecać realizację zadań z zakresu pomocy społecznej innym podmiotom, udzielając dotacji na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zleconego zadania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności w zakresie pomocy społecznej.

Organ administracji planujący zlecenie zadania z zakresu pomocy społecznej wyłania daną organizację w formie otwartego konkursu ofert.

W realizacji zadań opiekuńczych dany podmiot może korzystać z pracy wolontariuszy. Mogą oni realizować świadczenia w zakresie opieki nad dziećmi, osobami starszymi, osobami niepełnosprawnymi. Wolontariuszem jest osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie o organizacjach pożytku publicznego i wolontariacie.

ORGANIZACJA POMOCY SPOŁECZNEJ

Ustawa o pomocy społecznej wprowadziła podział zadań miedzy jednostki samorządu terytorialnego i administrację rządową.

Zadania gminy stanowią najliczniejszą grupę zadań.

zadania gminy w zakresie pomocy społecznej

własne zlecone

• własne - obejmują one m.in. opracowanie i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, w tym programów pomocy społecznej, udzielanie schronienia, posiłku, ubrania, przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych i celowych, sprawianie pogrzebów osobom samotnym, , organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, dożywianie dzieci itp.

• zlecone - należą do nich min. przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, celowych
  na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną, organizowanie
  i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy oraz zadania wynikające z rządowych programów pomocy społecznej.

Zadania pomocy społecznej w gminach realizują ośrodki pomocy społecznej. Bezpośrednim wykonywaniem zadań zajmują się zatrudnieni w ośrodkach pracownicy socjalni. Ich liczba jest uzależniona od liczby mieszkańców gminy ( 1 pracownik na 2 tysiące mieszkańców). Pracownicy socjalni muszą posiadać określone przez ustawę kwalifikacje zawodowe.

Zadania powiatu również dzielimy na:

• zadania własne - które obejmują m.in. opracowanie i realizację powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, organizowanie zastępczego środowiska wychowawczego dla dzieci osieroconych, szkolenie i doskonalenie zawodowej kadry pomocy społecznej, prowadzenie ośrodka interwencji kryzysowej,

• zadania zlecone - należą do nich m.in. pomoc uchodźcom w zakresie indywidualnego programu integracji, prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób
  z zaburzeniami psychicznymi, realizacja rządowych programów pomocy społecznej.

Samorząd województwa ze względu na rangę i charakter jego zadań, został ustawowo „uwolniony” od bezpośredniego udzielania jakichkolwiek świadczeń indywidualnym podmiotom
( osobom i rodzinom). Do zadań samorządu wojewódzkiego należy m.in. opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej, prowadzenie banku danych o wolnych miejscach w placówkach opiekuńczo- wychowawczych na terenie województwa oraz utworzenie i utrzymanie regionalnego ośrodka polityki społecznej.

Na szczeblu centralnym sprawy z zakresu pomocy społecznej należą do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia socjalnego. Przy ministrze działa Rada Pomocy Społecznej jako organ opiniodawczo - doradczy. Kompetencje w zakresie pomocy społecznej nalezą również do Rady Ministrów.

ZASADY POMOCY SPOŁECZNEJ

zasady

ogólne dot. organizacji charakterystyczne

i działania administracji publicznej dla pomocy społecznej

• ogólne dot. organizacji i działania administracji publicznej - zasady te były omawiane
  w poprzednim semestrze. Należą do nich: zasada pomocniczości ( subsydiarności), decentralizacji, legalności, jawności administracyjnej, dwuinstancyjności, prawa do sądu, szybkości postępowania.

• charakterystyczne dla pomocy społecznej - są to następujące zasady:

1. zasada przyznawania świadczeń - stanowi ona, że prawo do świadczeń pieniężnych przysługuje osobom spełniającym określone kryterium dochodowe przy jednoczesnym wystąpieniu jednej z przykładowo wymienionych w ustawie trudnych sytuacji życiowych.

2. zasada indywidualizacji świadczeń - według tej zasady rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Instrumentem prawnym realizacji tej zasady są: rodzinny wywiad środowiskowy i decyzja administracyjna przyznająca lub odmawiająca przyznania świadczenia.

3. zasada ochrony dóbr osobistych- istnieje zakaz podawania do publicznej wiadomości nazwisk osób korzystających z pomocy społecznej oraz rodzaju i zakresu przyznanego świadczenia.

4. zasada współdziałania osoby lub rodziny korzystającej z pomocy z pracownikiem socjalnym - brak współdziałania z pracownikiem socjalnym, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia pracy przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczeń lub ich wstrzymania.

5. zasada finansowania pomocy społecznej ze środków publicznych

6. zasada zwrotu nienależnie pobranych świadczeń

PRAWO DO ŚWIADCZEŃ POMOCY SPOŁECZNEJ

Prawo do świadczeń pomocy społecznej przysługuje osobom posiadającym obywatelstwo polskie, jeśli zamieszkują i przebywają na terytorium RP. Uprawnienie to przysługuje także cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, posiadającym zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w RP oraz obywatelom państw członkowskich UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium RP, którzy uzyskali zezwolenie, o ile umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

O pomoc mogą ubiegać się osoby i rodziny, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej
i same nie są w stanie jej pokonać. Do sytuacji takiej należą: ubóstwo, sieroctwo, bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, przemoc w rodzinie, potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenie gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizm lub narkomania, zdarzenie losowe lub sytuacja kryzysowa.

Prawo do świadczeń pieniężnych przysługuje osobom lub rodzinom spełniającym kryteria dochodowe ( podawane w „Monitorze Polskim” ) przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z okoliczności występującej powyżej lub innej okoliczności uzasadniającej udzielenie pomocy.

Świadczenia udzielane są na:

• wniosek osoby zainteresowanej,

• wniosek przedstawiciela ustawowego osoby, której pomoc ma dotyczyć,

• wniosek osoby trzeciej za zgoda osoby zainteresowanej.

Istnieje także możliwość udzielania pomocy z urzędu. Takie rozwiązanie jest trafne, gdyż w wielu przypadkach osoby znajdujące się w trudnej sytuacji, często z powodu nieporadności, nie ubiegają się o pomoc.

W przypadku przyznania prawa do świadczeń pomocy społecznej przed wydaniem decyzji
w sprawie ich przyznania lub odmowy przyznania konieczne jest przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego.

RODZAJE I CHARAKTERYSTYKA ŚWIADCZEŃ POMOCY SPOŁECZNEJ

świadczenia

rzeczowe w usługach pieniężne

• świadczenia rzeczowe - obejmuje przydzielenie niezbędnego ubrania, odzieży, obuwia, gorącego posiłku, udostępnienie maszyn i narzędzi pracy dla zorganizowania własnego warsztatu pracy. Przedmioty te udostępniane są na podstawie umowy użyczenia.

• świadczenia w usługach - polegają na udzieleniu schronienia ( w noclegowniach, domach dla bezdomnych i schroniskach), pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego, sprawieniu pogrzebu, zapewnieniu usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, ośrodkach wsparcia, rodzinnych domach pomocy i mieszkaniach chronionych ( np. dla osób z zaburzeniami psychicznymi, byłych narkomanów, pełnoletnich dzieci z domu dziecka).

• świadczenia pieniężne - obejmują zasiłki stałe, zasiłki okresowe, zasiłki celowe, pożyczki
  na ekonomiczne usamodzielnienie się, pomoc dla rodzin zastępczych, świadczenia pieniężne na utrzymanie się oraz pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców.

NIEKTÓRE RODZAJE ŚWIADCZEŃ - OMÓWIENIE

1. Praca socjalna - działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom
   we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.

2. Poradnictwo specjalistyczne - jest to w szczególności poradnictwo w zakresie prawnym, psychologicznym i rodzinnym mając na celu pomoc w rozwiązywaniu problemów życiowych.

3. Zasiłek okresowy - przyznawany jest w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie. Okres na jaki przyznawany jest ten zasiłek ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy. Zasiłek ten zależy od określonego dochodu.

4. Umieszczenie osoby potrzebującej w domu pomocy społecznej - taka pomoc może mieć miejsce wówczas, gdy nie ma możliwości zapewnienia osobie nie mogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, odpowiednich świadczeń w miejscu zamieszkania. Wyróżniamy 6 typów domów pomocy społecznej:

• dla osób w podeszłym wieku,

• dla osób przewlekle somatycznie chorych,

• dla osób przewlekle psychicznie chorych,

• dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie,

• dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie,

• dla osób niepełnosprawnych fizycznie.

Na umieszczenie osoby potrzebującej w domu pomocy społecznej potrzebna jest zgoda tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego.

Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny. Do wnoszenia opłaty zobowiązani sa w kolejności: mieszkaniec domu, małżonek, zstępni, wstępni oraz gmina, z której osoba została skierowana do dps.

5. Całkowita opieka dla dzieci:

• umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczo wychowawczej

• umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej - pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie nie pozostającej w związku małżeńskim, jeżeli osoby te spełniają ustawowo określone warunki.

Zapewnieniem całkowitej opieki dla dzieci zajmują się sądy rodzinne oraz ośrodki adopcyjno- opiekuńcze.

5

---