MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE
Nadrzędność m/n stos. polit.
pierwotność i nadrzędność stos. polit. wynika z pierwotności i nadrzędności państwa jako uczestnika stos. m/n.
sednem nadrzędności jest suwerenność - atrybut zastrzeżony dla państw
- ograniczenia tylko poprzez dobrowolne umowy m/n, współzależność, globalizację
tylko państwo może zapewnić społ. bezp., rozwój, podst. prawa i wolności
państwo dysponentem potencjału, w tym siły zbrojnej oraz środków ekon.
za pośrednictwem polityki następuje rozwój innych stos. m/n
ograniczenia suwerenności:
- globalizacja
- interakcje transnar.
- wzrost liczby NGO's
- niekontrolowany przepływ kapitału
- media o globalnym zasięgu
- przenikalność granic
„dezagregacja” państwa - poddawanie jego aktywności regulacjom i zależnościom, „rozrywającym” jego system decyzyjny
państwo instytucją, z którą obywatele najbardziej się identyfikują i oczekują pomocy -> brak substytutu w roli głównego podmiotu the key unit
low intensity state - „niedostatek” państwa, zbyt słabe
failed states
Polityka zagraniczna
- zorganizowany i skierowany na zewnątrz wysiłek państwa
- podporządkowany osiąganiu jego żywotnych interesów
- wyraża się w kształtowaniu jego zewn. otoczenia (tworzeniu i sprzyjaniu relacji oraz syt. korzystnych, zapobieganiu i usuwaniu niekorzystnych)
- prowadzona tylko przez państwo
- w niezchierarchizowanym, pluralistycznym środ.
- odmienność treści, sposobów i zasięgu działania
- większa niż w wewn. ciągłość uczestnictwa w określonych stos.
sprzężenie zwrotne pomiędzy polit. wewn. i zagr.
uwarunkowania polit. zagr.
- środ. geogr. (terytorium, granice, sąsiedzi)
- ludność (liczba, struktura, mniejszości nar., gęstość zaludnienia, migracje, problemy demograf.)
- u. ekonomiczne (bogactwa nat., potencjał gosp., poziom rozwoju, technologia, polit. gosp. i pien., inwestycje i handel zagr., przynależność do organ. gosp.)
- możliwości milit.
- ustrój (kluczowe podczas z.w., obecnie kryterium przynależności do niektórych organ.)
- u. kult. i rel.
- u. subiektywne (koncepcje i doktryny polit. zagr., świadomość społ., zjawiska percepcji i mispercepcji, czynnik osobowościowy)
struktura polit. zagr.
- cele, zasady, którymi się powoduje oraz jej kierunki w sensie geogr. lub geopolit.
- wg czasu: cele długo-, średnio- i krótkofalowe
- wg znaczenia: cele podst. (żywotne), główne (ważne w danym okresie) i drugorzędne
- wg treści: egzystencjalne (bezp., przetrwanie), koegzystencjalne (rola, przynależność, współpraca m/n) i funkcjonalne (regulacja, informacja, procedury - do osiągania podst.)
- cztery cele zbiorcze polit. zagr. (R. Zięba):
- bezp. państwa w stos. m/n (przetrwanie, integralność, niezależność, rozwój)
- wzrost siły materialnej i moralnej (potencjał, wpływ, rozwój)
- wzrost pozycji m/n (także prestiż)
- kształtowanie i optymalizacja reguł funkcjonowania środ. m/n (cele „nieegoistyczne” -> ochrona p.cz., pomoc humanit. sprawność prawa i org. m/m)
- zasady polit. zagr. - konstytucje, doroczne expose
instrumenty polit. zagr.
- środki, metody, sposoby postępowania państwa dla osiągnięcia założonych celów
- wzrost znaczenia „miękkich” środków kosztem wojskowych, bezpośr. przemocy
- polityczne (kontakty przedstawicieli państw, dyplomacja)
- gospodarcze (zasoby i sposób ich użycia do osiągnięcia celu polit. -> metody negatywne lub pozytywne)
- wojskowe (zazwyczaj w sposób pośr. - odstraszanie, presja, wyścig zbrojeń; także pomoc wojsk.)
- psychospoł. (kultura, nauka, ideologia, informacja, propaganda - dezinformacja, dywersja, czarna propaganda)
- normatywne (ustanawianie regulacji prawnych i mechanizmów egzekwowania zgodnych z interesami państwa, ułatwiających osiąganie podst. celów, legitymizujących postępowanie)
Dyplomacja
historia:
- I w. n.e., Indie - pierwsza zachowana instrukcja nt. zadań (rozpoznawać, informować) i cech (wykształcenie, zręczność, zjednywanie sobie ludzi) dyplomaty
- starożytna Grecja
- Rzym (gr. diploma - złożony we dwoje dokument, „list” uwierzytelniający posła; przywilej nietykalności dyplomaty)
- późne średniowiecze - papiestwo, wł. państwa-miasta, dwory
- wykształcenie „MSZ” - XVI w., Francja
- powstanie suwerennych państw (po 1648) -> prawo legacji przysługiwało suwerenowi
- od późnego średniowiecza prawo dyplom. elementem ius gentium
- w Polsce zastój po Z. Auguście -> dopiero S.A.P.
- początkowo p.d. prawem zwyczajowym
kodyfikacja
- 1815 KW (Regulamin Wied.): 3 klasy przed. dypl. + zasada precedencji:
1. ambasadorowie i papiescy legaci (nuncjusze)
2. posłowie, ministrowie
3. charge d'affaires
[1,2 przy suwerenach; 3 przy MSZ]
- 1818 Protokół Akwizgrański:
- ministrowie rezydenci między 2 a 3
- o pierwszeństwie decyduje data zawiadomienia o przybyciu (w ramach tj samej klasy)
dyplomacja - instrument, za pomocą którego państwo wyraża i prowadzi swą polit. zagr. w stos. zewn.
- podst. prawne, organizacja, kadry, procedury i metody działania, środki mat.
MSZ
- reprezentuje oficjalnie państwa bez dodatkowych pełnomocnictw
- określa główne założenia polit. zagr.
- realizacja bieżących i długofal. celów
- koordynacja działalności agend rząd. uczestniczących w tym
- kierowanie resortem - MSZ
państwo reprezentują
- rząd
- premier
- prezydent
- MSZ
- parlament - ratyfikacja umów
16 IV 1961, Konwencja wied. o stos. dyplom.
- STR. 132!!!
1969, NY - Konwencja o misjach specjalnych -> misje czasowo reprezentujące państwo w określonych sprawach (spotkania szefów państw) -> przywileje i immunitety takie same jak dla misji stałych
1975, Wiedeń - konwencja ws. statusu przedstawicieli państw przy uniw. organ. m/n -> the same
dyplomacja dwustronna
- za pomocą stałych misji dyplom. (ambasad)
- konwencja 1961 - wielkość placówki „w rozsądnych granicach”
dyplomacja konferencyjna (wielostr.)
- także na forum organ. m/n
- bezp. zbiorowe, rozbrojenie, prawa człowieka
- tworzenie koalicji, szukanie wspólnego mianownika
- KW 1815
- organ. m/n -> LN 1920, ONZ
misje specjalne
- podróże w celu wzięcia udziału w spotkaniu dwu-, wielostr., konf. m/n, posiedzeniu organ. m/n
- regularne: sesja ZO ONZ (dorocznie), spotkania Rady UE (min. 4 razy/rok)
- ad hoc
- spotkania „na szczycie”
- mogą być pomiędzy państwami, które nie utrzymują stos. dyplom.
cele dyplomacji - bardziej konkretne i o krótszym horyzoncie czasowym niż polit. zagr.
funkcje dyplomacji:
- reprezentowanie swojego państwa na scenie m/n
- observer - zbieranie info i ocen zgodnie z prawem („biały wywiad”)
- negocier - zmniejszanie rozbieżności, zbliżanie stanowisk, bez użycia siły („dyplom. wahadłowa” - pośrednik między stronami konfliktu)
- proteger - ochrona (promocja) interesów swojego kraju i obywateli przebywających za granicą (za pomocą służb konsularnych -> konw. wied. 1963)
dyplomacja częściowo tajna -> rokowania przez porozumieniami m/n
konieczność współpracy z NGO's
państwa UE reprezentowane przez przedstawicielstwo Komisji E., np. przy WTO; np. w ONZ występują blokowa -> reprezentuje państwo przewodzące
obecnie dyplomaci przede wszystkim sprawnymi urzędnikami
Stosunki dwu- i wielostronne
stosunki dwustr. -> art.2 Karty NZ, „Deklaracja zasad prawa m/n” dot. przyjaznych stos. i współpracy m/państw. (ZO NZ 1970):
powstrzymywanie się od użycia lub groźby użycia siły przeciw integralności teryt. lub niepodległości polit.
- zakaz wojny agresywnej
- okupacji
- uczestniczenia w obcej wojnie domowej
rozstrzyganie sporów m/n środkami pokojowymi (powszechnie uznane lub swobodny wybór
nieingerencja w sprawy wewn. kompetencji państw
- zakaz stos. przymusu w celu podporządkowania innych państw
- wspierania organ. dążących do obalenia władz
współpraca zgodnie z Kartą NZ w celu:
- utrzymania m/n pokoju i bezp.
- przyczynienia się do rozwoju gosp.
- postępu w nauce, kulturze, oświacie
równouprawnienie i samostanowienie narodów
- decyzja narodu o statusie polit. i rozwoju gosp.
- realizacja prawa do samostanowienia -> niepodległe państwo, stowarzyszenie lub połączenie z innym, inny status
suwerenna równość państw pod względem prawnym, poszanowanie podmiot. innych, nietykalność i.t. i n.p.
wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań przyjętych zgodnie z K NZ
stosunki wielostr.
- łączenie się państw do osiągnięcia celów: doraźne (np. koalicje wojenne), jednorazowe lub trwałe
- konferencje m/n
- organ. m/n -> podstawą działania uzgodniony statut, organy, sekretariat, podmiotowość p-m/n, co najmniej bierne prawo legacji, sformalizowane procedury, decyzje wiążące, mechanizmy kontrolne
- ugrupowania państw działające na podst. praktyki spotkań -> G77, APEC, Grupa Wyszehradzka, Inicjatywa Środ.-europ.