CELE KSZTAŁCENIA (znaczenie):

1. Określają kierunek działalności pedagogicznej i oświatowej;

2. Ukazują kierunek i wynik procesu kształcenia;

3. Stanowią podstawowy element każdej jednostki metodycznej (lekcji) oraz podstawę doboru, treści metod, form i środków dydaktycznych;

4. Stanowią płaszczyzne odniesienia do samokontroli rezultatów kształcenia oraz bieżącej i końcowej oceny działalności przez nauczyciela od momentu jej rozpoczęcia poprzez ocenę wyników etapowych i wyników końcowych ujmowanych w następujących aspektach:

- przedmiotowym (siła i zakres zmian);

- podmiotowym (stopień i zakres wpływu na daną osobę wykonującą czynność);

- stosunków zachodzących między podmiotem, a otoczeniem;

- zmian w samej czynności;

5. Pełnią funkcje motywacyjną i regulacyjną (regulacja działalności stosownie do wyznaczonego celu), a także funkcję organizacyjną (przyczyniają się do tego, aby wszystkie elementy funkcjonowania szkoły były zgodne z założonymi celami).

• CEL OGÓLNY (podstawa programowa):

- kierunek dążeń pedagogicznych (wyznacza perspektywę pracy dydaktycznej w dłuższym wymiarze czasu);

- cel złożony z pewnej liczby celów szczegółowych.

• CELE SZCZEGÓŁOWE (autorskie programy nauczania):

- cele konkretne, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia celów ogólnych.

• CELE OPERACYJNE - szczególna postać celów szczegółowych (konspekt ośrodka dziennego):

- zamierzone osiągnięcia;

- cele wyrażone w postaci mierzalnych zachowań (czynności uczniów) - uczeń: umie, zna, nazywa, itp.

Składniki operacyjnych celów kształcenia:

1. Opis zachowania, jakiego oczekuje się od ucznia po zakończeniu nauki, czyli zachowania końcowego, które określa to, co uczeń powinien zrobić, żeby wykazać, że założony cel osiągnął (przez zachowanie rozumie się wszelką aktywność, lub czynność, których przebieg można zarejestrować).

2. Opis warunków, w jakich uczeń ma demonstrować te zachowania (warunki, w jakich będzie się sprawdzaj realizację pożądanego zachowania uczniów). 3 rodzaje warunków:

- środki dydaktyczne;

- ograniczenia nakładane na ucznia, np. podczas wykonywania zadania;

- sposoby prezentacji przez ucznia;

3. Standardy określające najniższy dopuszczalny poziom realizacji zachowania końcowego (np. czasowe).

OPERACJONALIZACJA CELU OGÓLNEGO:

- konkretyzacja, rozpisanie celu na czynności ucznia (np. rozpoznaje części mowy);

- opisywanie zamierzonych, oczekiwanych u ucznia wiadomości i umiejętności (osiągnięć ucznia).

• ETAPY OPERACJONALIZACJI CELÓW OGÓLNYCH:

1. Zapisanie celu w postaci ogólnej;

2. Stworzenie intuicyjnego obrazu ucznia osiągającego cel;

3. Zapisanie w sposób luźny celów operacyjnych (wyobrażonych zachowań uczniów);

4. Przeprowadzenie selekcji zapisów;

5. Dokonanie klasyfikacji zapisów (wg przyjętej taksonomii);

6. Sformułowanie celów operacyjnych;

7. Sprawdzenie celów operacyjnych;

8. Powtórzenie etapów 2-7 (sprawdzenie trafności celów, czy są uczniowie, którzy osiągnęli cel ogólny, oraz tacy, którzy go nie osiągnęli).

• W przebiegu operacjonalizacji cele ogólne podlegają:

- sprecyzowaniu (precyzyjne sformułowania);

- uszczegółowieniu (lakoniczne hasło zmienia się w zdanie o bogatej treści);

- konkretyzacji (dokładnie określona sytuacja i stan końcowy);

- upodmiotowieniu tego, który ma osiągnąć cel.

CELE POWINNY BYĆ:

- konkretne;

- możliwe do osiągnięcia;

- sprawdzalne;

- wyrażone operacyjnie.

FORMUŁOWANIE CELÓW:

OGÓLNIE	CZYNNOŚCIOWO
- zrozumienie świata przyrody.	- rozpoznaje zjawiska przyrodnicze; - wyróżnia elementy ekosystemu.

TAKSONOMIA - systematyka, zasady klasyfikacji, wartościowanie, uporządkowanie hierarchiczne;

TAKSONOMIA CELÓW - hierarchiczna klasyfikacja celów.

• CELE OPERACYJNE NALEŻY PORZĄDKOWAĆ WG TAKSONOMII ABC:

POZIOM	KATEGORIA
1. Wiadomości	A. Zapamiętanie wiadomości B. Zrozumienie wiadomości
2. Umiejętności	C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych

• TAKSONOMIA CELÓW WYCHOWANIA:

POZIOM	KATEGORIA
1. Działanie	A. Uczestnictwo w działaniu B. Podejmowanie działania
2. Postawy	C. Nastawienie na działanie D. System działania

• TAKSONOMIA GŁÓWNYCH CELÓW KSZTAŁCENIA:

SFERA POZNAWCZA	SFERA EMOCJONALNA	SFERA PSYCHOMOTORYCZNA
wiedza zrozumienie zastosowanie analiza synteza ocena	uwaga reagowanie wartościowanie organizowanie charakteryzowanie	czynności odruchowe czynności podstawowe umiejętności percepcyjne umiejętności fizyczne ruchy wyćwiczone komunikowanie się bezsłowne

Taksonomie te mają charakter ogólny, wyrażają rezultat nauczania i efekt uczenia się. Opisują to wszystko, czego opanowania w wyniku kształcenia oczekuje od ucznia nauczyciel.

REORIENTACJA W UJMOWANIU CELÓW EDUKACJI:

Odchodzi się od układu celów w postaci: wiadomości - umiejętności - nawyki - rozwój osobowości - kształtowanie postaw i świata wartości - przygotowanie do samorozwoju, w celu przeniesienia akcentów z przedmiotowej na podmiotową stronę osobowości. Najpierw rozwijanie możliwości, kształtowanie postaw, wprowadzenie w świat wartości. Dopiero później nabywanie wiadomości i kształtowanie umiejętności, które stają się środkiem osiągania celów.

Oba te cele nie mogą być realizowane równolegle, gdyż wartości mają stanowić:

- punkt wyjścia (źródło celów kształcenia);

- punkt dojścia (aktywność uczniów bierze początek z celów nastawionych na określone wartości).

- 2 -

---