Dług publiczny

Przez dług publiczny rozumie się na ogół sumę nominalnych zobowiązań podmiotów zaliczonych do sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań.

Artykuł 11 ustawy o finansach publicznych podaje podstawowe tytuły zobowiązań składających się na dług publiczny : są to zobowiązania wynikające z :

1. wyemitowanych papierów wartościowych opierających się na wierzytelności pieniężne

2. zaciągniętych kredytów i pożyczek

3. przyjętych depozytów

4. wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych

5. wymagalnych zobowiązań wynikających z ustawy i orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych tytułów.

Dług publiczny jest prezentowany nie tylko w ujęciu kwotowym, lecz także w relacji PKB . Relacja długu do PKB stanowi podstawę do oceny wielkości długu zarówno w celu obserwacji jej zmian w czasie jak i do porównań międzynarodowych.

Bezpieczny dług publiczny nie powinien przekraczać 60% PKB. Dług publiczny nieprzekraczający 60% PKB będzie stanowił jedno z kryteriów dopuszczenia wejścia danego kraju do obszaru wspólnej waluty(czyli sfery euro).

W celu badania struktury długu publicznego wykorzystuje się wiele kryteriów klasyfikacji, których zastosowanie pozwala na przeprowadzenie podziału długu na wyodrębnione segmenty. Szczególnie ważnym podziałem jest podział na dług krajowy i dług zagraniczny. Podziału tego można dokonać według dwóch kryteriów, a mianowicie:

1. kryterium miejsca emisji, uwzględniające miejsce zaciągnięcia zobowiązania , czy jest to krajowy czy zagraniczny rynek finansowy

2. kryterium rezydenta, uwzględniające status podmiotu, który jest w posiadaniu wierzytelności , czy jest on rezydentem czy tez nie. Rezydentem są osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne mające siedzibę w kraju, a także inne podmioty posiadające zdolności zaciągania i nabywania praw we własnym imieniu: rezydentami są również znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów.

Kolejnym kryterium klasyfikacji długu publicznego jest KRYTERIUM PODMIOTOWE pozwalające na podzielenie go wg podmiotów, których zobowiązania składają się na dług:

1. dług Skarbu państwa 93.4%

2. dług Zakładu ubezpieczeń 2,3%

3. dług samorządu terytorialnego 4%

4. dług samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej 0,8%

Następnym kryterium klasyfikacji jest RODZAJ ZOBOWIAZAŃ składających się na dług publiczny, są to:

1. wyemitowane papiery wartościowe 76,1%

2. pożyczki i kredyty 19,7%

3. pozostałe 2,2%

Dalszym ważnym kryterium klasyfikacji jest ZAPADALNOŚĆ< DŁUG OKRESU, PO UPŁYWIE KTÓREGO ZOBOWIĄZANIE BĘDZIE WYKUPIONE>:

1. krótkookresowe do 1 r.

2. średniookresowe od 1r. do 5 r.

3. długookresowe powyżej 5 lat

Do badania struktury długu, obok kryteriów klasyfikacyjnych pozwalających na dokonanie przekrojowych podziałów długu, istotne znaczenie maja różne ujęcia wielkości długu:

1. dług netto- to dług brutto pomniejszony o należności podmiotów sektora finansów publicznych od podmiotów spoza sektora.

2. dług potencjalny- stanowią zobowiązania, które choć obecnie nie istnieją ale wystąpią w przyszłości.

W Polsce występują trzy rodzaje skarbowych papierów wartościowych:

1. Bony skarbowe- krótkoterminowy papier wartościowy oferowany w kraju na rynku papierowym z dyskontem i wykupywanym wg wartości nominalnej po upływie okresu, na jaki został wyemitowany. Bony są emitowane z terminem wykupu do 364 dni.

2. Obligacje skarbowe- papier wartościowy oferowany do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowany w postaci odsetek czasami również i dyskonta.

3. Obligacje oszczędnościowe- stanowią szczególny rodzaj obligacji skarbowych adresowany do osób fizycznych, choć nabywać je mogą również stowarzyszenia, inne organizacje społeczne i zawodowe oraz fundacje.

Niezbędnym elementem zarządzania długiem jest także zapewnienie kontroli wzrostu długu, co wiąże się z prognozą przyszłych potrzeb pożyczkowych z jednej strony, a potencjalnych kosztów obsługi długu z drugiej strony, na tle uwarunkowań makroekonomicznych.

Ustawa o finansach publicznych art.70 zobowiązuje ministra finansów do opracowania trzyletniej strategii zarządzania długiem Skarbu Państwa i oddziaływania na państwowy dług publiczny, z uwzględnieniem m.in.;

1. uwarunkowań zarządzania długiem, związanych ze stabilnością makroekonomiczną gospodarki,

2. analizy poziomu państwowego długu publicznego,

3. prognozy poziomu państwowego długu publicznego i długu Skarbu Państwa,

4. prognozy kosztów obsługi długu Skarbu Państwa,

5. kształtowania struktury zadłużenia.

PROCEDURY OSTROŻNOŚCIOWE ustalone w art. 86 ustawy o finansach publicznych wprowadzają istotne ograniczenia dla polityki budżetowej w miarę wzrostu poziomu długu publicznego liczonego w relacji PKB :

1. jeśli relacja długu do PKB jest większa od 50%, a nie większa od 55% to na kolejny rok Rada Ministrów nie może uchwalić projektu ustawy budżetowej, w której relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu byłaby wyższa niż analogiczna relacja w roku bieżącym.

2. jeśli relacja długu do PKB jest większa od 55% a mniejsza od 60%, to na kolejny rok rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, przyjmując jako górne ograniczenie deficytu jego poziomu zapewniający , że relacja długu Skarbu Państwa do PKB przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie niższa od relacji na koniec roku poprzedniego.

3. jeśli relacja długu do PKB jest równa 60% lub większa to Rada Ministrów jest zobowiązana do przedstawienia Sejmowi w ciągu miesiąca od ogłoszenia relacji programu sanacyjnego mającego na celu ograniczenie relacji poniżej 60%, a projekt ustawy budżetowej na kolejny rok nie może zakładać deficytu; następuje też zakaz udzielania n owych poręczeń i gwarancji przez jednostki sektora finansów publicznych.

Twierdzenie o neutralności długu publicznego. Sformułował ja amerykański ekonomista Robert J. Barro . Twierdzenie w sformułowaniu autora brzmi „ przy danej wielkości zakupów państwowych wzrost bieżących podatków ma dla gospodarki taki sam skutek, jak równy co do wielkości wzrost deficytu budżetowego”.

W odpowiedzi na rozumowanie przedstawione przez Barro można stwierdzić co następuje :

1. rządy nie mają zwyczaju spłacać długu, tylko go refinansują i co najwyżej dokładają starań, by dług nie rósł zbyt szybko

2. zachowanie gospodarstw domowych jest uwarunkowane stanem świadomości społecznej, a w świadomości tej nie występuje skojarzenie obniżki podatków z późniejszą ich podwyżką, skoro nie ma takich doświadczeń z przyszłości

3. nawet jeśli część gospodarstw domowych skojarzy obniżkę podatków z ich późniejszą podwyżką, to problematyczne jest, czy w swoim planowaniu konsumpcji przyjmie tak odległy horyzont, to czy nie uzna, że w dalszej przyszłości skutki ewentualnej podwyżki zostaną skompensowane przez wzrost dochodów związanych ze wzrostem gospodarczym

4. w polskich warunkach bardzo dużą część gospodarstw domowych w ogóle nie oszczędza i obniżkę podatków potraktuje jako okazję do zwiększenia konsumpcji.

Deficyt budżetowy występuje wtedy gdy wydatki przekraczają dochody.

ANETA WOŹNIAK EKONOMIA GR I

---