Wykład 5 08.11.11
W doktrynie prawa toczy się także drugi spor dot. tego czy istnieją dostateczne podstawy, przesłanki, aby wyodrębniać prawo finansowe jako odrębna gałąź prawa równoprawną innych gałęziom prawa. Część teoretyków nie widzi dostatecznych podstaw dla wyodrębnienia prawa finansowego. Twierdzi ze przepisy dot. publicznej działalności finansowej są w istocie przepisami administracyjnymi a charakterystyczna metoda działania organów finansowych jest metoda władczą, a wiec właściwa organom administracyjnym. Organy finansowe stosują te same formy działania co organy adm. Zdaniem tych teoretyków jeśli wyodrębnia się z prawa adm. prawo finansowe to wyłącznie ze względów pragmatycznych. Przepisów dot. publicznej działalności finansowej jest tak dużo, ze tylko dla potrzeb dydaktycznych wydziela się je i nazywa prawem finansowym. To stanowisko jest charakterystyczny dla tych teoretyków, którzy ujmują prawo administracyjne w bardzo szeroki sposób. Do adm. do prawa adm. należy wszystko to co pozostaje po wyłączeniu ustawodawstwa i sadownictwa. Drugi z poglądów zajmowanych w tym sporze ma jednak charakter dominujący, zgodnie z nim prawo finansowe jest odrębną gałęzią prawa . Po pierwsze ma własny przedmiot badan, przepisy dot. publicznej działalności finansowej. Po drugie dominująca metoda regulacji prawnej jest metoda władcza w stosunkach finansowych obowiązuje zasada nie równorzędności stron tych stosunków. Po trzecie od prawa adm. odróżnia prawo finansowe jego służebny charakter, wtórny w stosunku do całej adm. Gromadzenie środków publicznych i ich rozdysponowanie nie jest celem samym w sobie, służy wykonaniu celów podmiotów publ. Wreszcie po ostatnie przepisy prawa finansowego jak żadne inne przepisy są ściśle uwarunkowane ekonomicznie. Zależą bardzo silnie od przebiegu procesów gosp. w państwie.
W doktrynie prawa finansowego w ostatnich latach nie ma zgody co do wewnętrznej systematyki działów tej gałęzi prawa. Zakres tej gałęzi był bardzo szeroki w poprzednim ustroju. Do prawa finansowego zaliczano prawo budżetowe, prawo podatkowe, prawo bankowe, prawo dewizowe, prawo celne, walutowe, prawo gospodarki finansowej przedsiebiorstw panstwowych i zakladow ubezpieczeniowych. Współcześnie panuje pełna zgoda co do tego , ze do prawa finansowego zaliczamy prawo budzetowe- klasyczny tradycyjny dział tego prawa oraz prawo kredytu publicznego zwiazane z dlugiem publicznym. Watpliwosci dotycza pozostałych dzialow w niektorych przypadkach istniej silne tendencje do wyemancypowania sie, usamodzelnienia sie takich dzialow jak prawo podatkowe czy prawo bankowe. Inne przepisy maja znacznie wezszy zakres jak przepisy dot. gopsodarki finansowej przediebiorstw panstwowych czy przepisy prawa dewizowego. Nikt juz w zasadzie nie traktuje tych pierwszych jako odrebnego dzialu. Nadto wskazuje sie ze istnieja takie przepisy, ktore sa wspolne dla roznych galezi prawa jak np. prawo bankowe. Przepisy prawa finnasowego z punktu widzenia funkcji jakie pelnia mozna podzielic na:
prawo materialne- reguluje prawa i obowiazki zwiazane z gromadzeniem srodkow publicznych i ich rozdysponowaniem. NAKLADA NP. OBOWIAZEK WYSTAWIANIA wezwan zaplaty. Na podmioty gromadzace dochody budzetowe, normuje instytucje rezerw budzetowych, albo tzw. klasyfikacje budzetowa.
prawo proceduralne- normuje zasady postepowania uczestnikow stosunkow finansowych. Wystepujace w prwie finnasowych procedury maja rozny charakter: sa to klasyczne procedury administracyjne konczace sie decyzja organu adm. finansowej. Owa decyzja wladcza roztrzyga sprawe, np. organ podatkowy wydaje decyzje podatkowa albo wlasciwy organ przydziela dotacje budzetowa. Po drugie sa to takze procedury kontrolne i nadzorcze. Koncza sie odpowiednim aktem kontroli, np. protokol kontroli, wynik kontroli lub rostrzygniecie nadzorcze. Po trzecie sa to procedury dot. planowania finansowego i wykonania planow finansowych jak procedura budzetowa. Jest ona zbudowana na odrebnych zasadach, zasadniczo odmiennych od procedur adm.
prawo ustrojowe- reguluje zasady organizacji podmiotow adm finansami publicznymi. Jest ono w duzym stopniu czescia skladowa prawa ustrojowego administracyjnego.
Zwiazki prawa finansowego z innymi galeziami prawa.
Najsilniejsze zwiazkki prawo finansowe wykazuje z prawem administracyjnym. Ono wyroslo z prawa adm. Przpisy dot publicznej dzialalnsoci finnasowej pojawily sie po to aby zapewnic panstwu pobor danin publicznych na jego rzecz. Wspolczesnie w Polsce zwiazki tych dwoch galezi prawa przejawiaja sie w dwoch dziedzinach: w postepowaniu przed organami adm. i w prawie ustrojowym. W przpadku prawa ustrojowego owe zwiazki sa bardzo silne to prawo administracyjne reguluje rozne stosunki organow finnasowych: stosunek podlegolosci, nadzorowania, sluzbowy, polecenie sluzbowe itp. Niektore organy sa organami wspolnymi dla tych dwoch galezi prawa, np. wojt, burmistrz, prezydent miasta czy zarzad powiatu sa organami adm. panstwowej, ale jednoczesnie prowadza one publiczna dzialalnosc finansowa. Istnieja jednak takze takie organy, ktore sa powolane wylacznie do prowadzenia publicznej dzialalnosci finansowej jak np. minister finansow czy organy skarbowe badz celne. W odniesieniu do tych organow stosuje sie zasady i instytucje charakterystyczne dla dzialnia organow adm. Druga dziedzina zwiazkow prawa finansowego z prawem adm. dot postepowania przed organami adm. Owe zwiazki ksztaltuja sie roznie w postepowaniu jurysdykcyjnym konczacym sie roztrzygnieciem sprawy oraz w postepowaniu egzekucyjnym. W postpeowani jurysdykcyjnym zwiazki dot. ogolnego postepowania adm uregulowanego w kodeksie postepowania adm. oraz postepownia podarkowego. Ustawodawca polski przyjmowal w tym zakresie rozne rozwiazania. Do roku 1980 postepowanie podatkowe bylo regulowane odrebnie od postepowania adm. W roku 1980 wlaczono je do K.P.A i w roku 1997 wylaczono z kpa i ponownie uregulowano odrebnie w ust.ordynacja podatkowa. Obydwa rodaje postepowan wykazuja szereg podobienstw stad ta zmiennosc polskiego ustawodawcy. Wykazuja jednka, takze szereg odrebnosci, jak np. rozne organy orzekajace, Znacznie szerszy katalog dowodow w postepowaniu podatkowym czy to, ze w przypadku zobowiazan podatkowych sa one wykonywane w wiekszosci bez jakiejkolwiek ingerencji organu podatkowego. Na szeroka skale stosuje sie zasade tzw. samooblicznia podatku. Podatnicy sami na podstawie przepisow prawa obliczaja podatki i wplacaja je na rachunek oragnu podatkwoego. Organ podatkowy kontroluje jedynie prawidlowosc wykonywania tych obowiazkow. Wydaje decyzje podatkowa dopiero, wtedy gdy nie sa one prawidlowo wykonywane.
Prawo konstytucyjne wskazuje podmiot wladzy i sposob zorganizowania jego aparatu normuje ustroj panstwa: polityczny, gospodarczy i spoleczny, normuje prawa i obowiazki panstwa i obywateli. Czesc przepisow konstytucyjnych dot. takze publicznej dzialalnosci finnasowej. W obowiazujacej polskiej konstytucji z 1997 roku przpisy dot. publicznje dzialalnosci finnasowej sa wyjatkowo liczne. Rozdzial 10 tej konstytucji jest zatytulowany finanse publiczne, ale przepisy dot. finansow znajduja sie takze poza tym rozdzialem jak, np. przepisy dot. powszechnego obowiazku ponoszenia swiadczen publicznych w tym podatkow na rzecz panstwa czy przepisy dot. dochodow samorzadu terytorialnego badz dot. udzialu NIK-u w procedurze kontroli wykonania budzetu panstwa. W rodziale 10 Konstytucji ustrojodawca uregulowal m.in. problematyke dot. budzetu panstwa, okreslil terminy budzetowe , kompetencje budzetowe, poszczegolnych organow wladzy publicznej, okreslil kompetencje budzetowe prezydenta, absolutorium i inne kwestie. Uregulowal takze zasade ustawowej regulacji finansow publicznych, ustalil ograniczenie dot. wysokosci panstwowego dlugu publicznego, ustalil jego gorny pulap, okreslil podstawy prawa daninowego w tym podatkow, zasade wylacznosci regulacji ustawowej, okresli podstawy ustroju pienieznego panstwa, w tym emisje pieniadza oraz zasady dzialania centralnego banku panstwa- NBP. Tresc norm zawartych w konstytucji wyznacza kierunek calego porzadku prawnego panstwie. Przepisy prawa konstytucyjnego maja charakter nadrzedny nad przepisami ustaw. Ustawy zawierajace przepisy prawa finansowego konkretyzuja zasady wynikajace z konstytucji. Musza byc z nimi zgodne.