Metody aktywizujące(w tym wycieczka) na lekcjach plastyki/sztuki.ęłęó

ęłęóPod pojęciem metody nauczania rozumiemy sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożli-

wiający osiągnięcie założonego celu. O jej wartości decyduje stopień zaangażowania ucznia,

pobudzenie go do aktywności i samodzielnego myślenia w czasie zajęć. Współcześni dydak-

tycy sugerują, iż termin metoda nauczania odnosi się raczej do czynności nauczyciela, który

organizuje proces nauczania. Wydaje się, że trafniejszym byłoby sformułowanie metoda

kształcenia. Nie eliminuje ono nauczania, ale podkreśla uczenie się oraz wychowanie.

Nauczyciel – główny projektant sytuacji dydaktycznej – dobiera do treści nauczania najbar-

dziej właściwe metody. W ostatnich latach szczególnie preferowane są metody aktywizujące,

gdyż służą stwarzaniu sytuacji wymagających czynnej postawy ucznia w osiąganiu celów

kształcenia. Atrakcyjność metod aktywizujących wynika z faktu, że sprawdzają się one rów-

nież w szkole słabo wyposażonej w środki dydaktyczne.

Stosowanie tych metod sprzyja rozwojowi umiejętności ponadprzedmiotowych określonych w

podstawie programowej kształcenia ogólnego. Z uwagi na to można dokonać ich klasyfikacji

na metody:

- samodzielnego uczenia się,

- porozumiewania się,

- współpracy w zespole,

- twórczego rozwiązywania problemów,

- poszukiwania, selekcji i wykorzystania informacji,

- stosowania zdobytej wiedzy w praktyce,

- rozwoju sprawności intelektualnej,

- rozwiązywania konfliktów.

Głównym celem edukacji pojmowanej ogólnie, a w tym również edukacji plastycznej jest rozwój harmonijnej, otwartej, zintegrowanej, pełnej i twórczej osobowości ucznia. Przygotowanie ucznia do życia teraz i w przyszłości, radzenia sobie w trudnej rzeczywistości, wdrażanie do aktywnego i twórczego działania, to podstawowe zadania wychowawcze i edukacyjne w szkole. Ważnym elementem w dążeniu do osiągnięcia tego celu jest edukacja plastyczna. To właśnie na zajęciach plastycznych kształtuje się twórczą postawę kreującą rzeczywistość, jeśli nie na gruncie sztuki czy kultury, to choćby na gruncie codziennego życia. Na zajęciach plastycznych przygotowuje się uczniów do świadomego odbioru sztuki - sztuk plastycznych ale nie tylko, również innych dziedzin sztuki. Realizacja tych zadań i osiąganie wskazanych celów to wyzwanie dla edukacji plastycznej, zwłaszcza teraz, w dzisiejszej rzeczywistości. W rzeczywistości gdzie ceniona jest postawa twórcza, aktywna, ale gdzie w ogólnym pośpiechu, pogonią za zyskiem czy karierą nie ma znaczącego miejsca dla sztuki. Sytuacja ta wymaga od nauczyciela plastyki nieustannych starań, inspirowania uczniów do twórczości własnej, rozbudzania ich wyobraźni, rozwijania wrażliwości, aktywizowania twórczego myślenia. Do tego potrzebna jest oczywiście gruntowna znajomość sztuki, ale także metod przekazywania tej wiedzy. Niezwykłe znaczenie ma tutaj stosowanie metod aktywizujących. Podejmowane przez nauczyciela działania powinny prowadzić do integracji procesów kreacji i percepcji. Integracja to słowo modne we współczesnej dydaktyce. Mamy do czynienia z nauczaniem zintegrowanym w klasach młodszych. Jednak integracja to hasło, które również dotyczy edukacji w klasach IV - VI, oraz na etapie gimnazjalnym. Słowo integracja rozumiemy jako scalanie, łączenie elementów, problemów, zagadnień, działań, cech osobowości itd. W edukacji plastycznej słowo to odnosi się do kształtowania osobowości zintegrowanej czyli całościowej - twórczej, myślącej... Nie jest to jednak jedyne znaczenie. Być może bardziej znaczące jest integrowanie w sensie nauczania - integrowanie poszczególnych dziedzin sztuki (plastyki, muzyki, teatru, literatury). > Metoda, to taki sposób pracy z uczniami, podczas którego osiąga się > zaplanowane cele nauczania. > W zreformowanym procesie nauczania ważne miejsce zajmują metody > aktywizujące, które stwarzają możliwość zabawy na lekcji a tym samym > pobudzają aktywność uczniów. Pozwalają one łatwiej przyswoić nowe > wiadomości. > Uczą m.in.: > -współdziałania w zespole, > -komunikowania się, > -planowania, organizowania, > -stosowania zdobytej wiedzy w praktyce. > Sprawiają, że lekcje stają się ciekawsze. Różne badania wykazały, że > najlepiej uczymy się poprzez pracę, działanie w zespole. > Stosowanie metod aktywizujących wymaga od nauczyciela bardzo dobrego > przygotowania oraz pochłania dużo czasu na przygotowanie odpowiednich pomocy > dydaktycznych. > Do aktywizujących metod nauczania i technik kształcenia, można zaliczyć: > 1. rozmowę dydaktyczną - przy pomocy tej metody możemy wprowadzić nowy > materiał, utrwalić pewne partie materiału, doskonalić zdobytą wiedzę. > Wykorzystanie tej metody opiera się na założeniu, że uczniowie posiadają już > znajomość pewnych elementów wiedzy, którą nauczyciel poda na lekcji. > Stawiając wiele pytań nauczyciel pobudza uczniów do odkrywania, > uporządkowania czy doskonalenia swojej wiedzy. > > 2. metodę projektów - ta metoda może być zastosowana w pracy dydaktycznej > oraz wychowawczej. Polega na tym, że uczniowie samodzielnie realizują > obszerne zadanie wg podanej instrukcji. Praca może być wykonywana > indywidualnie lub zespołowo. Celem tej metody jest kształtowanie > umiejętności planowania i organizowania pracy, zbierania i selekcjonowania > informacji, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji, pracy w grupie, > oceniania, komunikowania się. > > 3. gry dydaktyczne - możemy zastosować na lekcjach ćwiczeniowych, w > części końcowej lekcji. Wprowadzenie do nauczania gier dydaktycznych, nie > tylko uatrakcyjnia lekcję, ale poprzez pobudzenie ambicji ucznia, który > pragnie wygrać z kolegą, powoduje zwiększenie wysiłku intelektualnego. Uczeń > chcąc wygrać z kolegą musi sobie przyswoić określone pojęcia, jak również > poprzez realizację zasad gry zdobywa nowe wiadomości. Przy wykorzystaniu tej > metody nawet słabi uczniowie uzyskują lepsze oceny i bardziej interesują się > wychowaniem komunikacyjnym. Gra dydaktyczna uczy dążenia do racjonalizacji, > usprawnienia i uproszczenia działania w celu zwiększenia jego efektywności, > łatwiejszego i szybszego osiągnięcia pożądanego wyniku. > > 4. mapy mentalne - jest to metoda wizualnego opracowania problemu z > wykorzystaniem pojęć, skojarzeń, symboli. Pomaga uaktywnić wiedzę uczniów, > pobudzić ich fantazję i wyobraźnię, uczyć się od koleżanek i kolegów z > klasy. Nauczyciel przedstawia cel lekcji. Następnie rozdaje uczniom kartki z > zaznaczonym hasłem wywoławczym w centrum oraz z promieniami odchodzącymi od > hasła. Uczniowie na promieniach dopisują swoje skojarzenia. Po prezentacji > sporządzonych map wykorzystujemy metodę kuli śniegowej. Uczniowie łączą się > w małe, a potem stopniowo w coraz większe grupy aż stworzą na plakatach > wspólną definicję pojęcia podanego przez nauczyciela. > > 5. burzę mózgów - jest to metoda twórczego rozwiązywania problemów. > Rozwija sprawność umysłową, kreatywność, przełamuje opory przed > przedstawianiem własnych pomysłów, pobudza wyobraźnię. Stosując tą metodę > uczniowie zostają pobudzeni do aktywności, uczą się oni powściągliwości w > ocenianiu wypowiedzi innych, słuchania innych. Można ją stosować n.p. > podczas wprowadzania nowej partii materiału. > > > Zasady burzy mózgów: > 1. każdy pomysł jest dobry, nawet ten najbardziej szalony > 2. ważniejsza jest liczba pomysłów, niż ich jakość > 3. inspirujemy swoimi pomysłami innych > 4. każdy pomysł zapisujemy w formie podanej przez autora > 5. nie komentujemy pomysłów > 6. nie krytykujemy pomysłów > 7. nie wtrącamy własnych propozycji do pomysłów innych > 8. zabieramy głos na znak nauczyciela > 9. wszyscy na równych prawach bierzemy udział w zgłaszaniu pomysłów > 10. zgłaszamy pomysły przez ............... minut > > Metody aktywizujące rozumiemy jako wskazówki, sposoby działania, które > pomogą uczniom: > - pogłębić zainteresowanie wspólną sprawą > - przyswoić bez trudu nową wiedzę > - rozwinąć własne pomysły > - komunikować się > - dyskutować i spierać się na różne tematy > Bardzo ważną rolę odgrywa przygotowanie nauczyciela do lekcji. Nauczyciel > pracujący metodami aktywizującymi po pewnym czasie odchodzi od roli > nauczyciela - eksperta w kierunku nauczyciela: > - doradcy - który jest do dyspozycji uczniów, gdy mają problem z > rozwiązaniem zadania > - animatora - który przygotowuje materiał do pracy, inicjuje metody i > objaśnia ich znaczenie, przedstawia cele uczenia się > - obserwatora i słuchacza - który obserwuje uczniów podczas ich pracy na > lekcji oraz dzieli się z nimi swoimi spostrzeżeniami > - uczestnika procesu dydaktycznego - który musi być wzorem dla swoich > uczniów > - partnera - który modyfikuje przygotowaną wcześniej lekcję w zależności od > zaistniałej sytuacji w klasie > Z punktu widzenia przyszłego dorosłego życia ucznia, ważne jest by: > - umiał on współpracować i współdziałać w każdym zespole > - potrafił nie tylko rozsądnie mówić, ale przede wszystkim słuchać co mówią > inni > - potrafił słuchać samego siebie > - potrafił kierować, przewodniczyć pracy w grupie, ale potrafił też > podporządkować się kierującemu > - umiał rozmawiać, dyskutować używając argumentów > - potrafił przekonywać i umiał docenić wagę padających kontrargumentów > > W procesie dydaktycznym nie ma idealnych rozwiązań. Każda metoda ma swoje > mocne i słabe strony. Nauczyciel i uczeń potrzebują zweryfikowanych w > praktyce wskazówek, jak optymalnie wykorzystać dany pomysł, na co zwracać > uwagę, czego unikać. Metody bez powiązania z celami, treściami, ramami > organizacyjnymi, a przede wszystkim z potrzebami ucznia i preferencjami > nauczyciela nie mają wartości. Efektem tego może być na lekcji: > - hałas > - brak czasu na sporządzenie notatki do zeszytu > - brak kontroli nad pracą uczniów > - rozmowa uczniów nie na temat > - praca tylko uczniów zdolniejszych, (słabsi będą przeszkadzać) > > Należą do nich następujące metody: > . twórcze rozwiązywanie problemów (np. "burza mózgów") > . projekt, > . drama, odgrywanie ról, > . diagramy przyczynowo- skutkowe, > . piramidy priorytetów, > . drzewka decyzyjne, > . mapy pojęciowe, > . analizy gwiazdy pytań, pola sił... > . działania terenowe, > . przeprowadzanie doświadczeń, > . ekspresja plastyczna, muzyczna, literacka, ruchowa, > . i wiele innych.

Ważnym elementem w matodach aktywizujących jest wycieczka. Kształcone są umiejętności:

-skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach

-poprawnego posługiwania się językiem ojczystym

-wykorzystywanie informacji z różnych źródeł

-odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy

-tworzenie potrzebnych doświadczeń i nawyków

-rozwijanie sprawności umysłowych

-rozwijanie osobistych zainteresowań

Etapy postępowania:

Przygotowanie wycieczki( sprawy organizacyjne)

Plan wycieczki

Etap zasadniczy-wycieczka

Etap końcowy-podsumowanie wycieczki(uporządkowanie informacji i utrwalenie wiadomości)