DOKTRYNY 14 XI 2011r.

SZKOŁA HUMANITARNA,

NOWOŻYTNE PRAWO NATURY GROCJUSZA ,

POSTULATY KODYFIKACYJNE DOBY NOWOŻYTNEJ - opracować samemu

HUGO GROCJUSZ - (XVI.XVIIW.) najwybitniejszy prawnik holenderski, autor "O prawie wojny i pokoju" (prawo natury, prawo publiczne, prawo narodów), "Wolność mórz" (mare liberum).

Uważany za twórcę prawa międzynarodowego publicznego. Stosunkowo młoda dziedzina nauki. Wcześniej ignorowano istnienie prawa międzynarodowego, jako prawo między dwoma władcami-sąsiadami, którzy traktowali się jako rodzina, zwracali bracie, siostro, więc jeśli były między nimi jakieś konflikty, to można je łatwo i szybko rozwiązać. Zjawiskiem problemowym była jednak wojna - jak ją zacząć, przeprowadzić i zawrzeć pokój. Wyobrażenia o tym zawarł w swoim dziele Grocjusz i jako pierwszy zaczął je opisywać.

Grocjusz poruszył również kwestię mórz - postulował wolność dla mórz, aby nie można było ich zawłaszczyć, ale ustalić pewną jurysdykcję.

Grocjusz nazywał prawo międzynarodowe PRAWEM NARODÓW. Pojawił się jednak problem relacji tego prawa z prawem pozytywnym, które to określał mianem prawa cywilnego danego państwa. Obok tego prawa cywilnego, prawo narodów było oddzielnym tworem. Uważał, że prawo narodów istnieje na równi, jeśli nie ponad prawem cywilnym - tworzyło to model dualistyczny. Model ten częściowo nawiązywał do prawa rzymskiego.

Grocjusz uważany jest za twórcę TEORII PRAW PODMIOTOWYCH. Teoria ta był ściśle związana z koncepcją prawa natury. Rozumiał prawo podmiotowe jako prawo do czegoś (w znaczeniu subiektywnym) i jest do uprawnienie człowieka do zrobienia czegoś lub posiadania czegoś, "przysługująca osobie kwalifikacja moralna do zgodnego ze sprawiedliwością posiadania bądź działania" nie było to jednak uprawnienie pierwotne.

Klasyfikacja praw podmiotowych:

1. Prawa będące władzą w stosunku do siebie - wolności

2. Prawa będące władzą w stosunku do innych - władza rodzicielska

3. Władztwo nad rzeczą

UMOWA SPOŁECZNA - odpowiada na pytanie legitymizacji władzy, skąd wynika prawo do rządzenia jednych przez drugich.

W czasach średniowiecza umowa społeczna zaprzeczała możliwość uzasadnienia instytucji politycznych. Władzę i państwo traktowano jednak jako twór ludzki, a stąd brało się pytanie - co było wcześniej i jak doszło do tego, że ludzie powołali do życia państwo.

Zakładano istnienie jakiś wczesny stan przedpaństwowy naturalny, który przedstawiano jako albo okres walki wszystkich ze wszystkimi (Thomas Hobbes), albo jako okres pierwotnej szczęśliwości i wolności (John Locke, J.J. Rousseau). Później dla zapewnienia bezpieczeństwa i gwarancji praw naturalnych jednostki muszą się połączyć na podstawie umowy - pactum unionis. Połączenie to jednak wymagało stworzenia autorytetu, który były w stanie być gwarancją dla tej umowy. Stąd widziano potrzebę zawarcia drugiej umowy - podporządkowania się autorytetowi - pactum subiectionis. Tak powstały autorytet ma charakter suwerenny i panuje niezależnie od formy sprawowanych rządów.

Wspólną cechą umowy społecznej było szukanie władzy w naturze, dlatego była to laicka koncepcja.

Pewne elementy umowy społecznej można znaleźć u Platona, św. Augustyna, czy Marsyliusza z Padwy (!!!! - opracować go, prekursor idei suwerenności ludu) oraz w pismach hugenotów, koloniach amerykańskich (tamtejsze osadnictwo było oparte o umowy społeczne).

a) Tomasz Hobbes

b) John Locke - teza umowy społecznej opiera się głównie na ich poglądach

c) Jan Jakub Rousseau

d) John Rawls (!!!!) - XXw, myśliciel rozwijający koncepcję umowy społecznej.

TOMASZ HOBBES - (XVIIw.) Anglik, aktywny w czasie pierwszej rewolucji, świadek procesu król Karola. Autor "Lewiatana", w którym to wyłożył teorię umowy społecznej i głębiej niż teoria Bodina uzasadniała władze monarszą.

Uważał, że człowiek jest z natury zły i człowiek człowiekowi wilkiem, a źródłem te złej natury była przyroda. Jednak początkowo w naturze tej obowiązywały pewne prawa: sprawiedliwość, słuszność, skromność i miłosierdzie. Prawa te jednak były naruszane, co doprowadziło do wojny wszystkich ze wszystkimi. Aby ją zakończyć Hobbes widział potrzebę zawarcia umowy społecznej każdego z każdym, w której zgadzano się na powstanie władzy (bliżej niesprecyzowanej) pod warunkiem, że ten drugi osobnik też się na to zgodzi. W ten sposób powstawało państwo - Lewiatan.

1. poddani nie mogą zmieniać formy rządów

2. władza zwierzchnia nie może stracić swej mocy

3. działań suwerena nie można skarżyć

4. cokolwiek uczyni suweren tego poddany nie może ukarać

5. suweren ma prawo stanowienia prawa, które staje się jego rozkazem -> rozkaz ustanawia prawo

W świetle tym władza suwerena była wręcz nienaruszalna. Teoria była prosta.

JOHN LOCKE - (XVII/XVIIIw.) najwybitniejszy lekarz, autor "Dwóch traktatów o rządzie", "Dzieło o tolerancji", "Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego".

Stworzył nową konstrukcję praw podmiotowych.

Twórca liberalizmu politycznego - "państwo jest dla jednostki, a nie jednostka dla państwa"

Zwolennik tolerancji religijnej.

Współtwórca trójpodziału władzy.

Uważał też, że ludzie pierwotnie żyli w stanie bezpaństwowym jednak zakładał, że jednostka ludzka jest dobra, a stan przedpaństwowy oferował prawa do życia, wolności i do mienia. Prawa te człowiek uzyskiwał z chwilą narodzin. Stan natury był stanem szczęśliwości, lecz stwarzał pewne niedogodności, m.in. istniało poczucie niepewności, bowiem w stanie naturalnym nie było zewnętrznego czynnika, który stałby na straży praw naturalnych (!), rozstrzygałby spory pomiędzy ludźmi i karałby tych, którzy nie przestrzegaliby w.w praw. Umowa społeczna wg niego powstała po to, aby utrwalić ład i karać przestępców, a więc miała zabezpieczać prawa naturalne. Wynikłe stąd państwo nie jest dziełem, lecz tworem sztucznym. Nikogo nie można pozbawić praw naturalnych, one są niezbywalne i nie możne ich się zrzec.

Najpierw między jednostkami zostaje zawarta umowa połączenia - pactum unionis - przez co miało powstać społeczeństwo, a dopiero później miała zostać zawarta umowa druga, podporządkowania się władzy - pactum subiectionis. Umowa podporządkowania się była odwołalna, w razie gdyby władza była sprawowana źle, jednak pactum unionis było nieodwoływalne. Stąd wynikało, że społeczeństwo ma charakter pierwotny przed państwem i istnieje niezależnie od państwa - społeczeństwo jest obywatelskie i ma prawo do samodzielnego organizowania się (samorządy). Państwo jest tylko organem społeczeństwa, stworzonym dla jednostek.

JAN JAKUB ROUSSEAU - (XIXw.) "syn zegarmistrza z Genewy", autor "Emila - traktatu o wychowaniu dzieci".

Teoria umowy społecznej również wywodziła się, że stanu natury, który przedstawiał jako dobry. Jednak dopiero w czasie wyjścia z tego stanu natury nastąpiła wojna wszystkich ze wszystkimi. Na skutek tego wykształcić się miało pojęcie "woli powszechnej", miało jednak charakter zupełnie abstrakcyjny. Wola powszechna to trwały interes zbiorowy.

"Jeżeli więc usuniemy z umowy społecznej to, co nie stanowi jej istoty, zobaczymy, że sprowadza się ona do następującej treści: Każdy z nas społem oddaje swoją osobę i całą swoją potęgę pod naczelne kierownictwo woli powszechnej i traktujemy każdego członka jako część niepodzielnej całości"

Wielka pochwała demokracji, jako realizacji woli powszechnej. Demokracja jest więc niezbywalna, a najlepszą jest demokracja bezpośrednia. Odrzucał jednak trójpodział władz, jako, że suwerenny naród jest niepodzielny. Jeżeli jednak nie zawsze może byś stosowana demokracja bezpośrednia, to zdecydowaną przewagę powinna przejąć władza ustawodawcza jako najbliższa ludowi.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela art.6 - "Ustawa jest wyrazem woli powszechnej. Wszyscy obywatele mają prawo brać udział w jej tworzeniu, bądź osobiście, bądź przez swych przedstawicieli. Powinna ona być jednakowa dla wszystkich zarówno gdy broni, zarówno, gdy karze."