Ocena higieniczna wody pitnej

• Główny rozpuszczalnik zarówno substancji przyswajalnych jak też wydalanych.

• Utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową , zachowuje homeostazę mineralna organizmu.

• Jest przenośnikiem ciepła w ustroju- ogromne znaczenie w procesach termoregulacji. Przy parowaniu z powłok skórnych oraz dróg oddechowych pochłania nadwyżki ciepła.

• Bierze udział w reakcjach biochemicznych , w wytwarzaniu enzymów.

• Zwilża błony śluzowe , surowicze i gałkę oczna.

Zapotrzebowanie zwierząt na wodę zależy od:

• Gatunku , rasy , stanu fizjologicznego , wieku , ciężaru

• Produkcyjności i użytkowości

• Płci

• Czynników biometeorologicznych ( temp. Wilgotność , ruch powietrza)

• Temperatury wody i częstości pojenia

• Przyzwyczajeń indywidualnych i odruchów warunkowych

• Stanu zdrowia zwierzęcia i temperatury jego ciała

• Sposobu utrzymania

Wodę zwierzę otrzymuje w postaci:

• Wegetacyjnej- powstałej z rozkładu pokarmu ( zielonki)

• Metabolicznej-powstałej z rozkładu białek , węglowodanów i tłuszczy

• Pitnej-podawanej zwierzęciu w zależności od potrzeb przez obsługę

Woda przeznaczona dla zwierząt musi odpowiadać podstawowym wymaganiom sanitarnym i zoohigienicznym stawianym wodzie pitnej:

• Musi być przezroczysta , w miarę możliwości bezbarwna, bez jakiegokolwiek zapachu i posmaku, o temp. orzeźwiającej 8-15°C

• Nie powinna zawierać domieszek substancji trujących

• Musi być zabezpieczona przed zanieczyszczeniem przez wody ściekowe

• ( bytowe, przemysłowe)

• Wolna od chorobotwórczych drobnoustrojów, przede wszystkim pochodzenia fekalnego.

Skutki nadmiaru i niedoboru wody w organizmie zwierząt:

Nadmiar

• Powoduje znaczne rozcieńczenie elektrolitów w płynach ustrojowych, co prowadzi do uszkodzenia komórek a w konsekwencji do tzw. zatrucia wodnego.

• Przechodząc do krwinek i innych komórek organizmu, powoduje ich obrzęk- doprowadza do wzrostu ciśnienia krwi i znacznie utrudnia wchłanianie pokarmu w jelitach.

Skutki nadmiaru i niedoboru wody w organizmie zwierząt:

Niedobór

• Utrata 5 % ogólnej ilości wody znajdującej się w organizmie wywołuje uczucie pragnienia

• Utrata 10% uniemożliwia wysiłek fizyczny

• Utrata zaś 20% powoduje śmierć.

- Wpływa ujemnie na metabolizm ( spadek o 30%)

- Wpływa ujemnie na rozrodczość oraz produkcje mleka.

Dobowe zapotrzebowanie zwierząt na wodę:

• Koń – 50-70 l

• Krowa- 90 l

• Cielęta – 15-30 l

• Świnia- 15 l

• Owca- 10 l

• Kaczka – 2 l

• Królik- 0,2 l

• Drób- 0,2-0,5 l

• Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi sprawują ORGANY PANSTWOWEJ INSPEKCJI SANITARNEJ

• PRZEDSIEBIORSTWO WODOCIĄGOWO- KANALIZACYJNE

1. Ma obowiązek zapewnić zdolność posiadanych urządzeń wodociągowych do realizacji dostaw wody w wymaganej ilości i pod odpowiednim ciśnieniem w sposób ciągły i niezawodny a także zapewnić należytą jakość dostarczanej wody

2. Jest obowiązane do prowadzenia regularnej wewnętrznej kontroli wody.

Wymagania dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia ludzi określa

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. (Dz. U. Nr 61 poz. 417).

Miejsca pobierania próbek wody

Rozmieszczone równomiernie na całym obszarze zaopatrzenia w wodę, są zlokalizowane w:

1. ujęciach wody;

2. miejscach, w których woda jest wprowadzana do sieci;

3. sieci wodociągowej;

4. punktach czerpalnych, znajdujących się w urządzeniach i instalacjach wodociągowych, zainstalowanych na stałe, używanych do pobierania wody przez odbiorcę usług;

5. pompach lub innych używanych punktach czerpalnych, jeżeli woda dostarczana jest z indywidualnych ujęć wody.

Pobór prób wody
Odpowiednie pobieranie próbek jest niezbędna, aby dostarczyć reprezentatywną próbkę do laboratorium. Sposób pobierania próbek zależy od celu badań jak również od natury próbki.

Parametr	Rodzaj naczynia
Krzemionka, sód, zasadowość ogólna, chlorki, przewodność elektryczna właściwa, pH, twardość	n. z polietylenu o dużej gęstości
Składniki podatne na rozkład fototechniczny (w tym glony)	n. nieprzezroczyste
Związki organiczne oraz badania biologiczne.	n. szklane
Radionuklidy i fluorki	n. z tworzyw sztucznych
Konwencjonalne badania fizyko-chemiczne wód naturalnych	n. polietylenowe i ze szkła borokrzemowego
BZT, tlen rozpuszczony, zapach	n. z wąskimi szyjkami wyposażone w ukośnie ścięte korki szklane, minimalizujące możliwości pozostawania pęcherzyków powietrza
Badania bakteriologiczne	n. szklane lub z tworzyw sztucznych ( polipropylen, polistyren, polietylen, poliwęglany).

Według Wytycznych WHO dot. Jakości wody do picia.

Substancje znajdujące się w wodzie możemy podzielić na dwie grupy:

1. Substancje, których stężenie w czasie dystrybucji wody nie ulega zmianie i zależy od ich stężenia w wodzie surowej np..: arsen, chlorki, fluorki, twardość, pestycydy, sód i substancje rozpuszczalne.

2. Substancje, których stężenie może zmieniać się w czasie dystrybucji wody:

* pochodzące z wody surowej np. glin, chloroform, żelazo, mangan i pH

* generowane przez sam system dystrybucji np. benzo(a)piren, miedź, ołów, cynk.

Woda jest bezpieczna dla zdrowia ludzkiego, jeżeli jest wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, substancji chemicznych w ilościach zagrażających zdrowiu oraz nie ma agresywnych właściwości korozyjnych i spełnia:
* podstawowe wymagania mikrobiologiczne określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia;
* podstawowe wymagania chemiczne określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia.

Dodatkowe wymagania mikrobiologiczne, organoleptyczne, fizykochemiczne oraz radiologiczne, jakim powinna odpowiadać woda, określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

Dodatkowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda określa załącznik nr 4 do rozporządzenia.

Jeżeli przekroczenie dopuszczalnej wartości parametru określonego jako parametr dodatkowy nie stwarza zagrożenia dla zdrowia jest możliwe do usunięcia w ciągu 30 dni ustala się przydatność wody do spożycia, na warunkach przyznanego odstępstwa.

WYMAGANIA MIKROBILOGICZNE JAKIM POWINNA ODPOWIDAĆ WODA

PODSTAWOWE

Załącznik nr.1

		Najwyższa dopuszczalna wartość
Lp.	parametr	Liczba mikroorganizmów [jtk]	Objętość próbki [ml]
1	Escherichia coli	0	100
2	enterokoki	0	100

DODATKOWE
załącznik nr. 3

		Najwyższa dopuszczalna wartość parametru w próbce wody
Lp.	parametr	Liczba mikroorganizmów [jtk]	Objętość próbki [ml]
1	Bakterie grupy coli	0	100
2	Ogólna liczba mikroorganizmów w 36±2 C po 48h	50	1
3	Ogólna liczba mikroorganizmów w 22±2 C po 72 h	100	1
4	Clostridium perfringens (łącznie ze sporami)	0	100

Właściwy państwowy powiatowy lub państwowy graniczny inspektor sanitarny stwierdza:

1) przydatność wody do spożycia, w przypadku gdy woda spełnia wymagania określone w załącznikach nr 1-3 do rozporządzenia oraz parametry określone w lp.2,4 i 5 w załączniku nr 4 rozporządzenia;

2) przydatność wody do spożywania, na warunkach przyznanego odstępstwa, wskazuje zakres i termin realizacji działań naprawczych podejmowanych przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne
Jeżeli przekroczenie dopuszczalnej wartości parametru określonego jako parametr dodatkowy nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i jest możliwie do usunięcia w ciągu 30 dni

3) warunkową przydatność wody do spożycia, w przypadku przekroczenia wymagań parametrów dodatkowych po rozważeniu stopnia zagrożenia dla zdrowia określa się dopuszczalne wartości parametrów na jakie pozwala stwierdzona warunkowa przydatność

4) brak przydatności wody do spożycia, unieruchomienie wodociągu lub innego urządzenia zaopatrującego ludność w wodę oraz podjęcie działań naprawczych przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne wraz z określeniem terminu ich realizacji

Odstępstwa

• W przypadku, gdy woda nie spełnia wymagań określonych w załączniku nr 2, przedsiębiorstwo wod-kan występuje o zgodę do inspektora na odstępstwo,

• Udzielenie zgody jest możliwe, gdy nie ma zagrożenia zdrowia ludzkiego, a zaopatrzenie w wodę właściwej jakości nie może być realizowane za pomocą innych środków

• 1 (pierwszą) zgodę od dopuszczalnych parametrów przyznaje właściwy powiatowy lub graniczny inspektor sanitarny informując o tym (w ciagu14 dni) woj.insp.san. -odstępstwo max 3 lata;

• 2 zgodę na odstępstwo przyznaje woj. inspektor sanitarny - powiadamiając głównego insp.san.

*W przypadku braku możliwości działań naprawczych w ciągu 6 lat Inspektor powiatowy lub graniczny zawiadamia wójta (burmistrza, prezydenta miasta);

• 3 zgodę na odstępstwo przyznaje Główny Insp. San. po uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji Europejskiej

Monitoring jakości wody obejmuje monitoring kontrolny i monitoring przeglądowy

Monitoring kontrolny służy sprawowaniu bieżącego nadzoru sanitarnego nad jakością wody przez regularne badanie wody i przekazywanie informacji o jej jakości.

Monitoring przeglądowy stanowi rozszerzenie monitoringu kontrolnego i służy dostarczeniu informacji niezbędnych do oceny, czy są przestrzegane wymagania określone w załącznikach nr 1-3 do rozporządzenia oraz spełnione parametry określone w lp. 2,4 i 5 w załączniku nr 4 do rozporządzenia.

Organoleptyczne i fizyczne właściwości wody pitnej

(objęte monitoringiem kontrolnym).

Właściwość	Charakterystyka	Metoda		Norma
Barwa, smak, zapach.	Ważny wskaźnik jakości wody i wczesny sygnał ostrzegawczy zniechęcający do jej spożycia
Barwa	Spowodowana obecnością związków humusowych, powstałych z substancji organicznej gleby a także wydalin, również torfu , planktonu, różnych roślin.	Metoda porównawcza z zastosowaniem skali wzorców [TCU]	15 TCU lub mg Pt/l
Zapach i smak	Spowodowane rozpuszczonymi substancjami , które trafiaja do wody w sposób naturalny lub ze ściekami, nietypowe mogą wzkazywac na niedociagniecia w uzdatnianiu wody i dystrybucij a tagze mogą być wzkaznikiem obecnosci potencjalnie szkodliwych substanscij		akceptowalne
Mętność	Drobne zawiesiny, które powodują rozproszenie światła w wodzie, mogą obniżać efekty dezynfekcji wody, chroniąc mikroorganizmy przed działaniem dezynfekanta a nawet pobudzać mikroorganizmy do wzrostu.	Metoda nefelometryczna [NTU]	Do 1 NTU
Odczyn	Wynika z koncentracji rozpuszczonych w wodzie jonów wodorowych, ma duże znaczenie dla rozpuszczalności i mobilności różnorodnych substancji w wodzie także dla życia organicznego w wodzie.	Elektrometryczna- oznaczenie potencjału elektrycznego powstałego na zanurzonej w wodzie elektrodzie pomiarowej.	pH 6,5- 9,5
Przewodność właściwa	Zdolność wody do przewodzenia prądu elektrycznego . Zależy od zawartości w wodzie rozproszonych jonów a także od jej temperatury i pH. Wskaźnik mineralizacji i zanieczyszczenia wody.	za pomoca konduktometrów [s/m] lub [µs/cm] S- simens.	250 µs/cm

Chemiczne właściwości wody pitnej

Amoniak

Powstaje z biochemicznego rozkładu organicznych związków azotowych, roślinnych lub zwierzęcych. Naturalnie stężenia amoniaku w wodach podziemnych i powierzchniowych nie przekracza 0,2 mg/litr. Nadmiar amoniaku w wodzie może być wskaźnikiem zanieczyszczenia ściekami lub odchodami zwierzęcymi , a tym samym bakteriami

Norma-0,5 mg/litr

Azotany

Są najwyższym stopniem utleniania związków organicznych i nieorganicznych. Występują w znacznych ilościach w ściekach po biologicznym oczyszczaniu. Ich źródłem mogą być także spływy i przesiąki z pól nawożonych sztucznymi nawozami.

Norma-50mg/litr

Azotyny

Produkt przejściowy w cyklu azotowym.

Azotyny są nietrwałe i łatwo się przekształcają w

azotany lub amoniak.

Norma-0,5mg/litr

Chlor wolny

Gdy woda jest dezynfekowana chlorem.

Norma- 0,3mg/litr

Glin

Oznacza się jedynie w przypadku stosowania glinu jako koagulanta, lub gdy na danym terenie występuje jego zwiększona zawartość, uwarunkowana środowiskowo; w stężeniach przekraczających 0,2mg/litr jest przyczyną osadzania się kłaczków wodorotlenku glinu w sieci wodociągowej oraz pogorszenia zabarwienia wody spowodowanej żelazem

Norma- 0,2mg/litr

W przypadku wody pochodzącej z ujęć podziemnych i infiltracyjnych monitoring kontrolny obejmuje:

Żelazo

W postaci jonów żelazowych (Fe ³⁺) i żelazawych ( Fe ²⁺) występuję w wodach w niewielkich ilościach; pochodzenie mineralne i organiczne, pogarsza właściwości smakowe wody( żelazisty) powoduje jej mętność, wpływa niekorzystnie na przebieg procesów technologicznych np. w przemyśle spożywczym, papierniczym, włókienniczym

Norma- do 0,2mg/litr

Mangan

Pochodzi z resztek roślinnych, z gleby oraz zanieczyszczeń, głównie przemysłowych ( metalurgiczny). Wytracony mangan ma ciemną wręcz czarną barwę, może być przyczyną gorzkiego smaku

Norma- 0,05mg/litr

Drobnoustroje znajdujące się w wodzie

Właściwe bakterie tlenowe

1. W większości należą do oligotrofów, zdolnych do pozyskiwania nawet śladowych ilości pożywienia

2. Występują również w wodach zanieczyszczonych

3. Nieszkodliwe dla ludzi i zwierząt o ile nie nastąpi nadmierny ich rozwój (np.; Vibro, Pseudomonas , Spirillum , Aeoromonas)

Bakterie glebowe

1. Spłukiwane do wody wraz z opadami

2. W wodzie występują okolicznościowo, podczas procesów samooczyszczania ulęgają redukcji

3. Na ogół nie szkodliwe dla ludzi i zwierząt, jeśli nie występują w nadmiarze ( większość z nich to laseczki rodzaju Bacillus)

Drobnoustroje ściekowe

(w tym chorobotwórcze)

1. To drobnoustroje przypadkowe dla których woda nie jest środowiskiem optymalnym, np. zarazki chorobotwórcze nie rozwijają się w niej, lecz mogą być przez nią przenoszone i stanowić źródło zakażenia.

W wodzie znajdować się mogą m.in.laseczki wąglika, obrzęku złośliwego, różycy świń, paratyfusu, dyzenterii, gruźlicy, tężca, brucelozy, listeriozy, kampylobakteriozy, przedstawicieli flory jelitowej, a także jaja i larwy robaków pasożytniczych.

Groźne czynniki biologiczne w wodzie

Rodzaj organizmu	Nośnik	Choroba
Bakteria	Salmonella Shigella Escherichia coli Campylobacter Vibro cholerae	Salmonelloza, dur brzuszny, paradur Dyzenteria Ostry nieżyt jelit Biegunki, zap. wątroby, trzustki, posocznica Cholera
Pierwotniaki	Enatamoeba histolitica Cryptosporidium parvum Giardia lamblia	Dyzenteria , ropień wątroby Ostry nieżyt jelit Biegunka, złe wchłanianie pokarmu
Pasożyt	Ascaris lumbricoides Taenia saginata Trichuris ( wlosogłówka)	Glistnica Tasiemczyce Biegunka , silne bóle
Enterowirusy	Wirus polio Wirus ECHO Wirus Coxsakie Żółtaczka typu A	Zapalenie opon mózgowych, porażenie nerwów gorączka Zapalenie opon mózgowych, biegunka, wysypka, gorączka, zaburzenie układu oddechowego Zap. Opon mózgowych, opryszczkowe zap. gardła, gorączka, zaburzenia układu oddechowego Żółtaczka zakaźna

^Parametry mikrobiologiczne
^Monitoring kontrolny
^Pochodząca z ujęć powierzchniowych	^Pochodząca z ujęć podziemnych
^Escherichia coli, ^Enterokoki, ^bakterie grupy coli,^Clostridium perfringens^łącznie ze sporami	^Escherichia coli, ^Enterokoki, ^bakterie grupy coli

^{Parametry mikrobiologiczne}

Monitoring kontrolny

2. Escherichia coli

3. Enterokoki

4. Bakterie grupy coli

5. Clostridium perfringens łącznie ze sporami (ujęcia powierzchniowe)

Monitoring przeglądowy

1. Ogólna liczba mikroorganizmów w temp. 36+/- 2°C po 48 h

2. Ogólna liczba mikroorganizmów w temp. 22+/- 2 °C po 72h oraz parametry monitoringu kontrolnego

Charakterystyka mikroorganizmów bytujących w wodzie

Escherichia coli

(pałeczka okrężnicy)

Rodzina Enterobakteriaceae

To fakultatywnie tlenowa, gram-ujemna bakteria. Wchodzi w skład fizjologicznej flory bakteryjnej jelita grubego człowieka oraz zwierząt stałocieplnych.

W jelicie uczestniczy w rozkładzie pokarmu, a także przyczynia się do produkcji witamin z grupy B,C oraz K.

Jej obecność w wodzie jest dowodem zanieczyszczenia jej przez kał lub ścieki, wskazuje tym samym możliwość wystąpienia w wodzie również innych jelitowych bakterii chorobotwórczych.

Bakterie E. Coli , które są nieszkodliwe w jelicie powodują schorzenia innych układów

1. Najczęstsza przyczyna zakażeń układu moczowego

2. Gdy przedostaną się do jamy brzusznej, rozwój E.coli powoduje ciężkie zapalenie otrzewnej (łac..peritonitis). Często powikłaniem może być posocznica i wstrząs endotoksyczny ( sepsa)

3. Szpitalne zapalenie płuc

4. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków

5. Chorobotwórczość E. Coli zależy od jej inwazyjności i możliwości wytwarzania toksyn. Inwazyjne szczepy tej bakterii maja zdolność wnikania do tkanek i wywoływania odczynów zapalnych, dlatego są przyczyną zapaleń przewodu pokarmowego i posocznic.

Najistotniejsze w wywoływaniu zachorowań są enterotoksyna, endotoksyna i neurotoksyna.

Enterotoksyna

Działając na śluzówkę jelit w połączeniu z endotoksyna powoduje zapalenie jelit i objawy zatrucia

Neurotoksyna

wchłonięta z przewodu pokarmowego prowadzi do wystąpienia charakterystycznych objawów ze strony układu nerwowego (np.choroba obrzękowa świń)

Organizmy młode szczególnie narażone na zachorowania - przyjmuje się że około połowa padnięć zwierząt młodych jest spowodowana kolibakteriozami.

Enterokoki

Rodzaj Enterococcus został wyodrębniony z rodzaju Streptococcus (1984r). Był on wówczas uznawany jako względnie nieszkodliwy składnik flory jelitowej. Jedynie w rzadkich przypadkach powodował poważne zakażenia np. urosepsę czy zapalenie wsierdzia.

Enterokoki są bardzo odporne na środki dezynfekcyjne, co stwarza duże trudności w usuwaniu tych drobnoustrojów. Wzrost liczby zakażeń enterokokami jest związany z odpornością drobnoustrojów na antybiotyki.

Bakterie grupy coli

(Pałeczki gram- ujemne, oksydazoujemne, wegetatywne, względnie beztlenowe, fermentujące laktozę z wytworzeniem kwasu i gazu)

Nie powinny być obecne w uzdatnionej wodzie a ich wykrycie sugeruje nieodpowiednie uzdatnianie wody, zanieczyszczenie po uzdatnianiu lub nadmierna ilość substancji odżywczych w wodzie.

Rodzaj: Escherichia,Citobacter,

Enterobakter,Klebsiella

Mogą się znajdować zarówno w odchodach jak i środowisku naturalnym.

Clostridium perfringens łącznie ze sporami ( ujęcia powierzchniowe)

• Znajdują się zwykle w odchodach w mniejszych ilościach niż E. coli ( mniej niż 1000/1g)

• Mogą pochodzić z innych źródeł naturalnych. Przetrwalniki tych bakterii mogą przetrać w wodzie znacznie dłużej niż bakterie grupy coli i są odporne na dezynfekcje

• Obecność ich w wodzie poddanej dezynfekcji może wskazywać na niedociągnięcia w uzdatnianiu wody i uwidaczniać fakt, ze organizmy patogenne oporne na dezynfekcje mogły przetrwać proces uzdatniania.

• Cechą charakterystyczną tych organizmów jest zdolność do długiego przeżycia w środowisku, a więc mogą one być wskaźnikiem sporadycznych czy dawnych zanieczyszczeń.

• Laseczki Clostridium perfringens to grupa szczególnie niebezpiecznych bakterii, mogą wywoływać zatrucia pokarmowe, zakażenia ran oraz zakażenia szpitalne .