20.10.2012, BHP, semestr 3, Analiza i ocena zagrożeń


Futura Biznes - Policealna Szkoła dla Dorosłych w Lublinie

Rok: 2012/2013

Kierunek: Technik BHP

Semestr: III

Przedmiot: Analiza i ocena zagrożeń

Nauczyciel: Anna Stolarz

Termin realizowanych zajęć: 20.10.2012 r.

Promieniowanie podczerwone

Promieniowanie podczerwone (cieplne) obejmuje promieniowanie optyczne, którego dł. fal wynoszą od 780 nm do 1 nm.

Źródłami promieniowania podczerwonego są:

- gorące stanowiska pracy w hutach, odlewniach, walcowniach, kuźniach, hutach szkła (1600ºC)

- piece martenowskie, piece łukowe (1600ºC)

- odlewnie żeliwa, metali kolorowych (1000 -1200ºC)

- odlewnie stopów metali lekkich 600-700ºC

- powierzchnie pieców i inne duże powierzchnie grzejne o temp do 500ºC

Promieniowanie podczerwone oddziałujące na pracowników może spowodować:

- bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia: udar cieplny, zapaść serca z powodu stresu cieplnego, oparzenie termiczne skóry

- schorzenia w wyniku długotrwałego narażenia: zaćma hutnicza, chroniczne i ostre zapalenie spojówek, występowanie pigmentacji skóry, po wielu latach owrzodzenia oraz rak skóry

Narażenie zawodowe występuje w następujących zawodach: spawacze, strażacy, pracownicy odlewni i stalowni, dmuchacze, operatorzy pieców do wypalania w hutnictwie szkła, palacze kotłowni, hartownicy pieców gazowych, kowale, lutownicy, operatorzy laserów.

Zagrożenie promieniowaniem podczerwonym rozpatruje się z punktu widzenia możliwości uszkodzenia termicznego skóry oraz siatkówki, soczewki i rogówki oka.

Ochrona przed promieniowaniem:

- izolacja cieplna ścian urządzeń emitujących promieniowanie

- stosowanie ekranów stałych lub przenośnych

- zmiany w procesie technologicznym

- odpowiednia wentylacja

- skracanie czasu ekspozycji

- stosowanie odpowiedniej odzieży i okularów

Promieniowanie nadfioletowe

Najczęstszym źródłem promieniowania nadfioletowego są prace spawalnicze z użyciem łuku elektrycznego. Szczególnie niebezpieczne są palniki plazmowe, gdzie źródłem promieniowania jest plazma o temperaturze wielu tysięcy stopni. Narażenie następuje także przy naświetlaniu lampami bakteriobójczymi oraz przy zabiegach leczniczych w gabinetach fizykoterapii lampy kwarcowe.

Ochrona przed promieniowaniem:

- środki techniczne - stałe lub przenośne ścianki i parawany, pomalowane farbą pochłaniającą promieniowanie

- zapewnienie odpowiedniej wentylacji mechanicznej (silne źródła promieniowania mogą powodować wytwarzanie ozonu)

- środki ochrony osobistej - tarcze lub przyłbice spawalnicze zaopatrzone w filtry osłaniające twarz, oczy i szyję, rękawice spawalnicze, osłony twarzy w postaci filtrów chroniących przed nadfioletem (przy lampach kwarcowych i bakteriobójczych)

Promieniowanie elektromagnetyczne

Promieniowaniem elektromagnetycznym nazywamy emisję lub przenoszenie energii w postaci fal elektromagnetycznych i przyporządkowanym im jonów

W działaniu biologicznym promieniowania na człowieka obserwuje się:

1) efekt termiczny - powstały w skutek zamiany części energii promieniowania na ciepło, co może spowodować zmiany patologiczne i reakcje fizjologiczne uwarunkowane podwyższeniem temperatury ciała

2) efekt poza termiczny - powstały pod wpływem promieniowania bez podwyższania temperatury oraz związane z tym objawy patologiczne i fizjologiczne

Dolegliwości subiektywne wywoływane przez pola magnetyczne:

- osłabienie ogólne

- utrudnienie koncentracji uwagi

- osłabienie pamięci

- łatwość męczenia się pracą umysłową

- ospałość w ciągu dnia i zaburzenia snu w nocy

- drażliwość nerwowa

- bóle i zawroty głowy

- nadmierna potliwość lub suchość dłoni lub stóp

- dolegliwości sercowe np. uczucie ucisku, kłucie

- dysfunkcje ze strony układu pokarmowego

- osłabienie potencji płciowej

- zaburzenia miesiączkowania

Dolegliwości obiektywne wywoływane przez pola magnetyczne:

- objawy ze strony układu nerwowego: stany neurasteniczne, nerwice wegetatywne, drżenie rąk,

- zmiany w narządzie wzroku drobne zmiany zmętnieniowe w soczewce

- objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego obniżenie ciśnienia krwi, zwolnienie akcji serca,

- zmiany we krwi i układzie krwiotwórczym

- objawy ze strony układu hormonalnego zaburzenia miesiączkowania

Ochrona przed nadmiernym promieniowaniem:

Metody techniczne: ekranowanie pomieszczeń (siatki metalowe lub blachy), ekranowanie samych źródeł

Metody organizacyjne: unikanie przebywania w granicach stref ochronnych, nieprzekraczanie dopuszczalnego czasu pracy

Promieniowanie laserowe

Termin laser oznacza wzmocnienie światła stymulowanego przez emisję promieniowania. Przy użyciu lasera otrzymuje się promieniowanie monochromatyczne o długości fal widzialnych w zakresie podczerwieni i nadfioletu. Pełny zakres promieniowania laserowego określa się w granicach długości fal od 180 nm do 1nm. Laser zbudowany jest z medium wzmacnianego i rezonatora.

Najczęściej urządzenia laserowe stosowane są do obróbki materiałów cięcie i spawanie, przechowywania i odczytu danych, w lecznictwie.

Zagrożenia przy pracy z laserem:

- zanieczyszczenia atmosfery przez odparowany materiał

- zagrożenia pożarowe i wybuchowe

- promieniowanie

- zagrożenie elektryczne

- chłodziwa kriogeniczne

Ochrona przed promieniowaniem

Stosowanie okularów i gogli, przy wyborze należy uwzględnić: typ lasera, zakres długości fali, gęstość energii promieniowania

Odzież ochronna powinna być wykonana z materiału odpornego na płomień i nagrzewanie

Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące to promieniowanie elektromagnetyczne np. rentgenowskie lub gamma oraz promieniowanie korpuskularne np. promieniowanie alfa i beta zdolne do wywołania jonizacji w substancji przez którą przechodzi. Promieniowanie jonizujące występuje tylko i wyłącznie w obecności źródła promieniowania (np. izotopu promieniotwórczego lub działającej lampy rentgenowskiej.

Wpływ promieniowania jonizującego na człowieka

W wyniku wchłonięcia cząstek lub fotonów promieniowania dochodzi bezpośrednio do jonizacji atomów struktur komórkowych, zmian przepuszczalności błon komórkowych, powstania toksyn radiacyjnych - przede wszystkim następuje radioliza wody prowadząca do zaburzenia kierunków przemian biochemicznych i składu chemicznego komórek.

W wyniku promieniowania może nastąpić:

- uszkodzenie i zaburzenie łańcuchów DNA

- zniszczenie lipoproteidowych składników błon komórkowych

- zaburzenie syntezy białka

- zmiana aktywności enzymów katalizujących

- zaburzenie gospodarki elektrolitami

Wielkość tych zmian zależy od:

- wielkości dawki promieniowania

- rodzaju promieniowania i jego energii

- warunków napromieniowania

- wrażliwości tkanek na napromieniowanie, do najbardziej promienioczułych zalicza się tkankę limfatyczną, tkankę krwiotwórczą i komórki rozrodcze, oraz błonę śluzową jelit, soczewkę oka

Narażenie zawodowe na promieniowanie jonizujące

Możliwość narażenia występuje:

- przy eksploatacji złóż uranowych i wyodrębnianiu pierwiastków radioaktywnych

- przy produkcji i stosowaniu izotopów

- w elektrowniach i okrętach o napędzie atomowym

- w radiologii przemysłowej, przy badaniu odlewów, wyrobów walcowanych, spawanych, konstrukcji żelbetonowych

- w przemyśle chemicznym - w niektórych procesach technologicznych

- w wytwórniach lamp rentgenowskich i sprzętu medycznego

- przy badaniu dzieł sztuki, kamieni szlachetnych i wyrobów ceramicznych

- ceramicznych radiologii klinicznej przy badaniach diagnostycznych oraz w radioterapii

Źródła promieniowania jonizującego

- naturalne - występujące w przyrodzie w warunkach naturalnych w glebie, żywności, roślinach oraz promieniowanie kosmiczne

- sztuczne - izotopy promieniotwórcze nie występujące w przyrodzie w warunkach naturalnych, urządzenia jądrowe, aparaty rentgenowskie

Substancje promieniotwórcze mogą być stosowane jako:

- źródła zamknięte - umieszczone w specjalnym pojemniku np. z ołowiu, do źródeł zamkniętych nie ma bezpośredniego dostępu

- źródła otwarte - substancje promieniotwórcze z którymi wykonuje się takie czynności jak rozpuszczanie, rozcieńczanie, dozowanie w tych przypadkach istnieje podobieństwo skażenia ciała jego napromieniowanie

Zabezpieczenie pracowników przed promieniowaniem jonizującym

Służą do tego środki techniczne i organizacyjne:

  1. środki techniczne - odpowiednia lokalizacja źródła w pomieszczeniu (ściany i stropy takiego pomieszczenia nie mogą przylegać do pomieszczeń mieszkalnych)

- odpowiednia powierzchnia pomieszczenia

- stosowanie osłon, fartuchów ochronnych, parawanów, szyb ochronnych z tworzywa pochłaniającego promieniowanie jonizujące

- stosowanie wentylacji np. sześciokrotna wymiana na godzinę w pracowni rentgenowskiej

- sprzęt ochrony osobistej

2) środki organizacyjne - wyznaczenie i oznakowanie strefy niebezpiecznej źródła

- sygnalizacja włączenia źródła

- skrócenie czasu ekspozycji

Promieniowanie widzialne

  1. Oświetlenie jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na wydajność i wypadki przy pracy oraz zdrowie pracowników. Promieniowanie widzialne jest to promieniowanie optyczne zdolne do bezpośredniego wywoływania wrażeń wzrokowych.

  2. Przyjmuje się dolną granicę przedziału między 360 i 400 nm, a górną między 760 i 830 nm. Wymagania oświetleniowe (rozkład luminacji, natężenie oświetlenia, olśnienie, oddawanie barw i tętnienie strumienia) wynikają z uwzględnienia 3 podstawowych potrzeb człowieka:

  1. Rozkład luminacji - luminacją nazywamy światło, które odbija się od powierzchni i dotrze do oka obserwatora. Iluminacja jest ilością światła wysyłaną z określonej powierzchni. Luminację posiada wszystko to co widzimy.

  2. Natężenie oświetlenia - ilość światła padająca na daną powierzchnię. Natężenie światła i jego rozkład w polu pracy i w jego otoczeniu mają duży wpływ na szybkość, jakość i bezpieczeństwo wykonywania zadania wzrokowego. Natężenie oświetlenia w polu bezpośredniego otoczenia powinno być uzależnione od natężenia oświetlenia w polu zadania.

  3. Olśnienie - wywołane jest jaskrawymi powierzchniami występującymi w polu widzenia i może być odbierane jako olśnienie przykre lub przeszkadzające powodujące pogorszenie widzenia przedmiotów. W pomieszczeniach pracy olśnienie może powstać bezpośrednio od jaskrawych opraw oświetleniowych, okien, jaskrawych źródeł światła, błyszczących powierzchni. Dla uniknięcia olśnienia stosuje się przesłanianie lamp lub okien, odpowiednie rozmieszczenie opraw i miejsc pracy, oraz stosowanie powierzchni matowych.

  4. Migotanie i efekty stroboskopowe - mogą wywołać niebezpieczne sytuacje w wyniku zmian w postrzeganiu maszynowych ruchów obrotowych i posuwisto-zwrotnych. Migotanie powoduje dekoncentrację i może powodować skutki fizjologiczne np. ból głowy.

  5. Niewłaściwe warunki oświetleniowe wywołują wiele niekorzystnych zmian i reakcji organizmu ludzkiego min. zmęczenie oczu, zmęczenie nerwowe). Zmęczenie to objawia się: bólami głowy, łzawieniem i zaczerwienieniem powiek i spojówek, zmniejszeniem zdolności akomodacji, zmniejszeniem ostrości widzenia, wrażliwości na kontrasty i szybkość spostrzegania.

  6. Zmęczenie nerwowe występuje przy pracach o wysokich wymaganiach percepcji wzrokowej, objawy to: uczucie niechęci i ogólna ociężałość, tendencje do bólu głowy i nudności, bezsenność i utrata apetytu.

  7. Podstawowe jednostki fizyczne służące do oceny warunków oświetleniowych:

- jednostką światłości jest kandela (cd) stanowi ona 1/60 część natężenia światła wysyłanego w kierunku prostopadłym przez ciało doskonale czarne o powierzchni 1 cm² w temperaturze krzepnięcia platyny (1760ºC)

- jednostką strumienia świetlnego jest lumen (lm) jest to strumień świetlny wysyłany równomiernie we wszystkich kierunkach przez źródło światła o natężeniu 1 kandeli w jednostkowym kącie bryłowym równym 1 steradianowi

- miarą natężenia oświetlenia powierzchni jest luks gdy na 1m² tej powierzchni pada równomiernie strumień świetlny równy 1 lumenowi

- jednostką jaskrawości jasności powierzchni lub światła zwanej luminacją jest nit (nt) luminacja źródła światła lub dowolnej powierzchni wynosi 1 nit, jeśli pole powierzchni 1m² świeci w kierunku prostopadłym światłością 1 kandeli.

Pyły

Pyły są jednym z głównych czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy. Szkodliwe działanie pyłów na organizm człowieka może być przyczyną wielu chorób, w tym pylicy płuc i nowotworów.

Zgodnie z Kodeksem Pracy na wszystkich stanowiskach pracy powinny być prowadzone działania zmierzające do skutecznego ograniczania lub eliminowania ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na czynniki szkodliwe, w tym również na pyły.

Zapewnienie skutecznego ograniczania lub eliminowania ryzyka zawodowego, wynikającego z narażenia na pyły, wymaga: