Futura Biznes - Policealna Szkoła dla Dorosłych w Lublinie

Rok: 2012/2013

Kierunek: Technik BHP

Semestr: II

Przedmiot: Analiza i ocena zagrożeń

Nauczyciel: Anna Stolarz

Termin realizowanych zajęć: 09.12.2012 r.

Niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne

- zagrożenia zdrowia lub życia pracowników niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi, skażenia środowiska, straty materialne

Zgodnie z art. 221 KP niedopuszczalne jest:

- stosowanie substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację

- stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart charakterystyki, oraz opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów przez osoby wprowadzające substancje lub preparaty do obrotu i stosujące je w działalności zawodowej sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna oraz:

- Inspekcja Ochrony Środowiska - w zakresie zagrożeń dla środowiska

- PIP - w zakresie nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów przez pracodawców

- Inspekcja Handlowa - w zakresie oznakowania opakowań jednostkowych substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych w sprzedaży hurtowej lub detalicznej

- Państwowa Straż Pożarna - w zakresie właściwego oznakowania miejsc składowania substancji i preparatów o właściwościach wybuchowych, utleniających, skrajnie łatwo palnych, wysoce łatwo palnych i łatwo palnych

- Straż Graniczna i organy celne - w zakresie przestrzegania przepisów w części dotyczącej przywozu substancji i preparatów na terytorium RP

Substancje chemiczne - pierwiastki chemiczne i ich związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, ze wszystkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości, oprócz rozpuszczalników, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład substancji, i wszystkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu produkcyjnego

Preparaty chemiczne - mieszaniny lub roztwory składające się co najmniej z dwóch substancji

Klasyfikacja na podstawie właściwości fizykochemicznych

- substancje i preparaty o właściwościach wybuchowych

- substancje i preparaty o właściwościach utleniających

- substancje i preparaty skrajnie łatwo palne

- substancje i preparaty wysoce łatwo palne

- substancje i preparaty łatwo palne

- inne właściwości fizykochemiczne

Klasyfikacja na podstawie toksyczności

- substancje i preparaty bardzo toksyczne

- substancje i preparaty toksyczne

- substancje i preparaty szkodliwe

- substancje i preparaty żrące

- substancje i preparaty drażniące

- substancje i preparaty uczulające

- inne właściwości toksyczne

Klasyfikacja na podstawie analizy skutków specyficznych dla zdrowia człowieka

- substancje rakotwórcze

- substancje mutagenne

- substancje działające szkodliwie na rozrodczość

Klasyfikacja na podstawie analizy skutków działania na środowisko

- środowisko wodne

- biosystemy inne niż środowisko wodne

Dla tych substancji i preparatów sporządza się kartę charakterystyki, która zbiór informacji o niebezpiecznych właściwościach substancji lub preparatu oraz o zasadach i zaleceniach dotyczących ich bezpiecznego stosowania. Jest przeznaczona dla użytkowników prowadzących działalność zawodową w celu umożliwienia im podjęcia w miejscu pracy środków niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia człowieka i środowiska.

Dostawca substancji lub preparatu dostarcza odbiorcy substancji lub preparatu kartę charakterystyki w przypadku gdy:

- substancja lub preparat spełniają kryteria klasyfikujące je jako niebezpieczne lub

- substancja jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna lub bardzo trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji, lub

Ze względu na wpływ preparatów niebezpiecznych na zdrowie człowieka, dzielimy je na:

- preparaty bardzo toksyczne

- preparaty toksyczne

- preparaty szkodliwe

- preparaty żrące

- preparaty drażniące

- preparaty uczulające

- preparaty rakotwórcze

- preparaty mutagenne

- preparaty działające szkodliwie na rozrodczość

Metody oceny zagrożeń dla zdrowia człowieka

W celu przeprowadzenia oceny preparatu niebezpieczne dla zdrowia człowieka skutki podzielono następująco:

- skutki śmiertelne w działaniu ostrym

- nieodwracalne skutki w następstwie narażenia jednorazowego - bez skutków śmiertelnych

- poważne skutki zdrowotne w następstwie narażenia wielokrotnego lub długotrwałego

- działanie żrące/drażniące

- działanie uczulające

- działanie rakotwórcze, mutagenne i szkodliwe działanie na rozrodczość

Ocena ryzyka dla zdrowia ludzi i środowiska stwarzanego przez substancje chemiczne

Ocena ryzyka obejmuje:

- identyfikację potencjalnych szkodliwych zmian w stanie zdrowia człowieka lub w środowisku powstających w wyniku działania substancji lub identyfikację skutków jej działania, wynikających z jej swoistych właściwości - identyfikacja zagrożeń

- oszacowanie zależności pomiędzy dawką lub poziomem narażenia a odpowiednio stopniem nasilenia lub częstością występowania zmian lub skutków

- określenie emisji, szlaków i szybkości rozprzestrzeniania się lub przemieszczania w środowisku substancji lub produktów jej przemian albo jej rozkładu, w celu oszacowania stężeń lub dawek, na które są lub mogą być narażone określone populacje ludzi które zanieczyszczają lub mogą zanieczyścić określone elementy środowiska

- szacunkową ocenę stopnia nasilenia lub częstości pojawiania się szkodliwych zmian w stanie zdrowia człowieka lub w środowisku w wyniku rzeczywistego lub przewidywanego narażenia na substancję albo rzeczywistej albo przewidywanej wielkości zanieczyszczenia środowiska substancję lub szacunkową ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia szkodliwych skutków działania substancji

Sposób dokonywania oceny ryzyka

Ocenę ryzyka określa się, uwzględniając:

- zdrowie człowieka z uwagi na toksyczne działanie substancji

- zdrowie człowieka z uwagi n fizykochemiczne właściwości

substancji

- warunki środowiska

Podstawowe zagrożenia w trakcie użytkowania maszyn

1. Zagrożenia mechaniczne - zagrożenie czynnikami fizycznymi, które mogą być przyczyną urazów powodowanych mechanicznym działaniem części maszyn, narzędzi, przedmiotów obrabianych lub wyrzucanych materiałów stałych lub płynnych. Do podstawowych zagrożeń mechanicznych należą zagrożenia:

- zgnieceniem (zmiażdżeniem)

- ścinaniem

- cięciem lub odcięciem

- wplątaniem

- wciągnięciem lub pochwyceniem

- uderzeniem

- przekłuciem lub przebiciem

- starciem lub obtarciem

- wytryskiem cieczy pod wysokim ciśnieniem

Mogą one być stworzone przez części maszyn, obrabiane przedmioty, a także zagrożenia poślizgnięciem, potknięciem lub upadkiem pracownika związane z maszynami.

Zagrożenie mechaniczne jest, między innymi, zależne od takich czynników jak:

- kształt (elementy tnące, ostre krawędzie, części ostro zakończone)

- położenie względne ( w przypadku części poruszających się mogą tworzyć strefy miażdżenia, ścinania, wplątania)

- masa i stateczność (energia potencjalna części mogących się poruszać pod wpływem siły ciężkości)

- masa i prędkość (energia kinetyczna elementów znajdujących się w ruchu)

- przyspieszenie

- niewystarczająca wytrzymałość mechaniczna (złamania, pęknięcia elementów maszyn)

- energia potencjalna elementów sprężystych lub nadciśnienie czy podciśnienie cieczy i gazów

2. Zagrożenie elektryczne

mogące spowodować uraz lub śmierć wskutek porażenia prądem elektrycznym lub poparzeniem a także upadki osób wywołane porażeniem, mogą być spowodowane:

- dotknięciem człowieka do części znajdujących się pod napięciem (dotyk bezpośredni lub dotyk pośredni)

- zbliżenie się człowieka do elementów znajdujących się pod napięciem (szczególnie w przypadku wysokich napięć)

- nieodpowiednią izolacją

- elektrycznością statyczną

- promieniowaniem lub zjawiskami termicznymi (rozpryskujące stopione cząstki, skutki chemiczne zwarć, przeciążeń)

3. Zagrożenia termiczne mogące spowodować następujące skutki:

- spalenia i oparzenia - powodowane dotknięciem przedmiotów lub materiałów o bardzo wysokiej temperaturze, działaniem płomienia, wybuchu i promieniowania źródeł ciepła

- pogorszenie stanu zdrowia - powodowane gorącym lub zimnym środowiskiem pracy

4. Zagrożenia powodowane hałasem - mogą spowodować:

- trwałe upośledzenie słuchu, szum w uszach

- zmęczenie, stres

- inne skutki jak zaburzenia równowagi, obniżenie świadomości

- ograniczenie zdolności posługiwania się mową i odbierania sygnałów akustycznych

5. Zagrożenia powodowane wibracją - mogą powodować poważna zaburzenia np. niedokrwienie palców, zaburzenia neurologiczne, kostno-stawowe, naczyniowe, lumbago czy rwę kulszową

6. Zagrożenia powodowane promieniowaniem - wywołane przez różne źródła promieniowania jonizującego lub niejonizującego

7. Zagrożenia powodowane materiałami i substancjami - przetwarzanymi, zużywanymi lub wyrzucanymi przez maszyny, a także materiały stosowane do budowy maszyn. Mogą one powodować zagrożenia:

- wynikające z kontaktu lub wdychania cieczy i gazów, mgieł, par i pyłów mających właściwości szkodliwe, trujące, korozyjne lub drażniące

- pożar lub wybuch

- biologiczne lub mikrobiologiczne (pleśń, wirusy, bakterie)

8. Zagrożenia powodowane nieprzestrzeganiem zasad ergonomii w projektowaniu maszyn mogą wywołać:

- skutki fizjologiczne - które mogą być efektem nieprawidłowej pozycji przy pracy, nadmiernego lub powtarzającego się wysiłku

- skutki psychofizyczne - powodowane nadmiernym lub zbyt małym obciążeniem umysłowym, stresem powstającym przy obsłudze, nadzorze lub konserwacji maszyny użytkowanej zgodnie z przeznaczeniem

- błędy człowieka

Ocena ryzyka przy pracach transportowych

Pracodawca jest obowiązany oceniać ryzyko zawodowe występujące przy pracach transportowych, biorąc pod uwagę:

- masę przemieszczanego przedmiotu, jego rodzaj i położenie środka ciężkości

- warunki środowiska pracy, w tym w szczególności temperaturę i wilgotność powietrza oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia

- organizację pracy, w tym stosowane sposoby wykonywania pracy

- indywidualne predyspozycje pracownika, takie jak sprawność fizyczna, wiek i stan zdrowia

Ocena ryzyka powinna być wykonana przy organizowaniu ręcznych prac transportowych oraz po każdej zmianie organizacji pracy. Na podstawie oceny ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń.

Zagrożenia na stanowisku pracy kierowcy wózka o napędzie silnikowym (akumulatorowym, spalinowym, gazowym)

Czynniki niebezpieczne:

- brak utwierdzonej powierzchni dróg i składowisk

- zły stan nawierzchni (dziury, koleiny)

- brak odpowiedniego oświetlenia pomieszczeń, składowisk

- nieprzestrzeganie przepisów przez użytkowników dróg

- przeciążenie wózków oraz doczepianie przyczep do wózków niedostosowanych do tego przez producenta

- niewłaściwe ułożenie materiałów

- przewożenie osób na wózkach lub przyczepach niedostosowanych do tego

- brak nadzoru nad czynnościami załadunku, podnoszenia

- niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym

- niebezpieczeństwo poparzenia kwasem siarkowym

- zagrożenie pożarowe i wybuchowe wynikłe z iskrzenia instalacji elektrycznej w pomieszczeniach, pomieszczeniach których znajdują się palne gazy, pary, pyły

Szkodliwe czynniki fizyczne

- hałas wywołany zbyt głośną pracą silnika, oraz warunkami pracy przy przekroczeniu NDN hałasu

- drgania mechaniczne przenoszone przez siedzisko

Szkodliwe czynniki chemiczne

- niebezpieczeństwo zatrucia spalinami lub oparami paliwa

Sprzęt ochrony osobistej

- kaski ochronne, kierowca i osoby bezpośrednio uczestniczące w czynnościach transportowych

- odzież ochronna przy kontakcie z kwasem siarkowym (buty gumowe, ubranie kwasoodporne, fartuch gumowy, rękawice gumowe, okulary ochronne)

- ochronniki słuchu przy przekroczeniu NDN hałasu

Literatura: B. Rączkowski, BHP w praktyce

Ocena ryzyka oparta na normie MIL STD 882 - Systems Safety Manual (Vademekum bezpieczeństwa VB)

1. Ciężkość przewidywanych następstw metoda MIL STD 882 podaje w 4 stopniach, przewidując następujące określenia ciężkości następstw:

• Duże - bardzo ciężkie wypadki lub zachorowania, powodującą niezdolność do pracy dłuższą niż 16 tygodni lub śmierć

• Średnie - wypadki lub zachorowania powodujące niezdolność do pracy od 2 tygodni do 16 tygodni

• Małe - wypadki lub zachorowania powodujące niezdolność do pracy od 1 tygodnia do 2 tygodni

• Bardzo małe - wypadki i zachorowania, których wynikiem jest niezdolność do pracy krótsza niż 1 tydzień

Według tej normy ustala się następujące poziomy prawdopodobieństwa

• Bardzo duże - prawdopodobieństwo większe niż 1/100

• Duże - prawdopodobieństwo od 1/100 do 1/ 10 000

• Średnie - prawdopodobieństwo od 1/10 000 do 1/100 000

• Małe - prawdopodobieństwo od 1/100 000 do 1/1000 000

• Bardzo małe - prawdopodobieństwo mniejsze niż 1/ 1000 000

Norma MIL STD 882 dzieli przewidywane prawdopodobieństwo wystąpienia szkodliwych zdarzeń na pięć kategorii (stopni), natomiast ciężkość następstw - na cztery. Na ich podstawie wyznacza się wskaźnik ryzyka. Na podstawie ustalonego wskaźnika ryzyka ustala się ryzyko zawodowe. Zaletą tej metody, jak już wspomniano, jest m.in. to, że w każdej kategorii ryzyka występuje kilka jego wskaźników, począwszy od najwyższego do najniższego.

Wskaźniki oceny ryzyka

Przewidywane prawdopodobieństwo	Przewidywana ciężkość następstw
		1 Duża (D)	2 Średnia (S)	3 Mała (M)	4 Bardzo mała (BM)
A ) Bardzo duże (BD)	1A	2A	3A	4A
B) Duże D	1B	2B	3B	4B
C) Średnie S	1C	2C	3C	4C
D) Małe M	1 D	2D	3D	4D
E) Bardzo małe (BM)	1 E	2E	3E	4E

Kryteria oceny ryzyka

Wskaźnik ryzyka	Ryzyko	Proponowane kryteria oceny
1A, 1B, 1C, 2A, 2B, 3A	Duże (D)	Niedopuszczalne
1D, 2C, 2D, 3B, 3C	Średnie (S)	Niepożądane, warunkowo akceptowalne - podjąć działania naprawcze i zaostrzyć procedury kontroli
1E, 2E, 3D, 3E, 4A, 4B	Małe (M)	Dopuszczalne, akceptowalne przy stałej kontroli
4C, 4D, 4E	Bardzo małe (BM)	Dopuszczalne, akceptowalne przy dorywczej kontroli

Przykład

Stanowisko pracy: malarz budowlany

Pracownik wykonuje: malowanie ścian wewnątrz pomieszczeń, malowanie konstrukcji stalowych, szlifowanie ścian i sufitów. Czas pracy średnio 8 godz. na dobę.

L.p.	Zagrożenie	Źródło zagrożenia	Możliwe skutki zagrożenia	Ciężkość	Prawdopodobieństwo	Ryzyko	Działania profilaktyczne	Ciężkość	Prawdopodobieństwo	Ryzyko
1	Upadek na tym samym poziomie	Śliskie, mokre, nierówne powierzchnie	Potłuczenia, złamania kończyn, urazy	S	S	2C S	Porządek na stanowisku pracy, odpowiednie obuwie, zachowanie ostrożności	S	M	2D S
2	Upadek na niższy poziom	Praca na drabinach i zwyżkach	Śmierć, kalectwo	D	S	1C D	Używanie sprawnych drabin, zachowanie uwagi	S	M	2D S
3	Pyły, odpryski materiału	Szlifowanie ścian i sufitów	Choroby narządu wzroku, choroby układu oddechowego	D	D	1B D	Stosowanie okularów ochronnych, półmasek, dobra wentylacja	M	S	3C S

Metoda oceny ryzyka przy pomocy analizy bezpieczeństwa pracy tzw. metoda JSA z ang. Job Safety Analysis

Zgodnie z tą metodą poziom ryzyka określa się jako funkcję 2 parametrów:

- konsekwencji (skutku) zdarzenia

- prawdopodobieństwa konsekwencji zdarzenia

Prawdopodobieństwo konsekwencji zdarzenia określa suma 3 parametrów:

- F - częstotliwość występowania zagrożenia

- O - prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia

- A - możliwość uniknięcia lub zmniejszenia skutków zdarzenia

Parametry te szacuje się następująco:

F
Wartość	Częstotliwość
1	Mniej niż raz w roku
2	Raz w roku
3	Raz w miesiącu
4	Raz w tygodniu
5	codziennie

O
Wartość	Prawdopodobieństwo
1	Nieistotne (pomijalne)
2	Mało prawdopodobne
3	Możliwe (wyobrażalne)
4	prawdopodobne
5	zwykłe

A
Wartość	Możliwość
1	Oczywista
2	Prawdopodobna
3	Możliwa
4	Niezbyt realna
5	Niemożliwa

Konsekwencje (skutek) szacowane są według następującej tabeli:

Konsekwencje (skutek) zdarzenia
Klasa	Wskazanie	Charakterystyka
C1	Nieznaczne	Nie powodujące niezdolności do pracy
C2	Marginalne	Powodujące krótką niezdolność do pracy
C3	Poważne	Powodujące dłuższą niezdolność do pracy
C4	Bardzo poważne	śmierć

Po określeniu prawdopodobieństwa konsekwencji zdarzenia, jako sumy oszacowanych dla danego zagrożenia na stanowisku pracy parametrów F, O i A oraz określeniu klasy konsekwencji zdarzenia, należy przystąpić do wartościowania ryzyka zgodnie z następującą tabelą:

Klasa konsekwencji zdarzeń	Prawdopodobieństwo konsekwencji zdarzeń
		3 - 4	5 -7	8 - 10	11 - 13	14 - 15
C1	1	2	3	4	5
C2	2	3	4	5	6
C3	3	4	5	6	7
C4	4	5	6	7	8

Wartości:

1 -2 oznaczają ryzyko pomijalne

3 -5 ryzyko akceptowalne

6 - 8 ryzyko nieakceptowane

Przykład

Stanowisko pracy: malarz budowlany; zagrożenie: zaprószenie oczu pyłami

Częstotliwość występowania zagrożenia F = 5 (codziennie)

Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia O = 4 (prawdopodobne)

Możliwość uniknięcia lub zmniejszenia skutków zdarzenia A = 1 (oczywiste)

Prawdopodobieństwo konsekwencji zdarzenia to 10 (5+4+1)

Klasa konsekwencji zdarzenia C2 (powodujące krótką niezdolność do pracy

Z tabeli wartościowania ryzyka odczytujemy jego wartość 4, co oznacza ryzyko akceptowalne

---