Futura Biznes - Policealna Szkoła dla Dorosłych w Lublinie
Rok: 2012/2013
Kierunek: Technik BHP
Semestr: II
Przedmiot: Analiza i ocena zagrożeń
Nauczyciel: Anna Stolarz
Termin realizowanych zajęć: 01.12.2012 r.
Zagrożenie poparzeniem
Źródłami ciepła, które mogą stworzyć niebezpieczeństwo poparzenia w środowisku pracy są:
- gorące powierzchnie o temperaturze powyżej progu oparzenia
- gorące przedmioty znajdujące się w otoczeniu człowieka
- zimne powierzchnie oraz powierzchnie o temp. około 0ºC i poniżej
- urządzenia energetyczne ponad 60ºC
- źródła promieniowania jonizującego
- niezabezpieczone źródła promieniowania ultrafioletowego i podczerwonego
- niezabezpieczone źródła promieniowania laserowego
- niezabezpieczone źródła promieniowania elektromagnetycznego
- nieprawidłowa, niezgodna z instrukcją obsługa tych źródeł promieniowania
- przechowywanie substancji żrących i parzących w nieodpowiednich opakowaniach
- niewłaściwy transport substancji żrących i parzących
- nieszczelność w układzie rurociągów przy transporcie technologicznym substancji żrących i parzących
Sposoby ochrony przed poparzeniami
- odpowiednia konstrukcja maszyn i urządzeń
- dobór odpowiedniego procesu technologicznego
- usunięcie człowieka ze strefy wpływów tych zagrożeń (zdalne sterowanie, automatyzacja procesu)
- odizolowanie człowieka (stałe lub czasowe) przez zastosowanie technicznych środków ochrony np. osłony, hermetyzacji
- stosowanie środków ochrony osobistej
Atmosfera wybuchowa
Na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa pracodawca powinien dokonywać nie rzadziej niż raz na rok, oceny ryzyka w tym w szczególności dotyczącej:
- prawdopodobieństwa wystąpienia i trwałości atmosfery wybuchowej
- prawdopodobieństwa wystąpienia oraz uaktywnienia się źródeł zapłonu, w tym wyładowań elektrostatycznych
- procesów pracy i ich wzajemnego oddziaływania
- rozmiaru możliwych i niepożądanych skutków wybuchu
Ocena ryzyka stwarzanego przez atmosferę wybuchową powinna obejmować miejsca, gdzie może powstać przestrzeń zagrożona wybuchem
Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania mechaniczne
Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe związane z narażeniem pracowników na drgania mechaniczne ze szczególnym uwzględnieniem:
- poziomu i rodzaju narażenia, łącznie z narażeniem na drgania mechaniczne przerywane i powtarzające się wstrząsy
- czasu trwania narażenia, w tym czasu pracy w godzinach nadliczbowych
- wartości NDN oraz wartości progów działania dla drgań mechanicznych
- skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników
- skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynikających między hałasem i drganiami mechanicznymi
- informacji dotyczących poziomu drgań mechanicznych, dostarczanych przez producenta środków pracy
- istnienia alternatywnych środków pracy, zaprojektowanych do ograniczenia drgań mechanicznych
- informacji uzyskanych w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników
- dostępności środków ochrony indywidualnej przed drganiami mechanicznymi
- pośrednich skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z oddziaływań drgań mechanicznych na środki pracy lub miejsce pracy, takich jak: zakłócenia stabilności konstrukcji lub złączy, utrudnione operowanie elementami sterowniczymi, nieprawidłowości w odczytach wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej
- wpływu niskich temperatur i zwiększonej wilgotności na pracowników narażonych na działanie drgań mechanicznych, szczególnie drgań miejscowych
Promieniowanie widzialne - narażenie pracowników
Zagrożenia pracowników promieniowaniem widzialnym rozpatruje się z punktu widzenia możliwości uszkodzenia fotochemicznego i termicznego siatkówki oka.
Zagrożenie uszkodzeniem fotochemicznym jest charakteryzowane przez wartości skuteczne luminacji energetycznej źródła natężenia napromieniowania i czas ekspozycji.
Zagrożenie uszkodzeniem termicznym siatkówki oka jest charakteryzowane przez wartość skuteczną luminacji energetycznej źródła.
Promieniowanie podczerwone - oddziaływując na człowieka może spowodować:
- bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia: udar cieplny, zapaść serca z powodu stresu cieplnego, oparzenie termiczne skóry
- schorzenia w wyniku długotrwałego narażenia: zaćma hutnicza, chroniczne i ostre zapalenie spojówek, występowanie pigmentacji skóry - po wielu latach owrzodzenia a nawet rak skóry
- występowanie uciążliwych warunków pracy w wyniku zmęczenia
Narażenie zawodowe istnieje w następujących zawodach:
- spawacze, strażacy, pracownicy odlewni i stalowni w hutnictwie metali, dmuchacze, operatorzy pieców do wypalania w hutnictwie szkła, palacze kotłowni, hartownicy pieców gazowych, kowale, lutownicy, operatorzy laserów.
Zagrożenia pracowników rozpatruje się z punktu widzenia możliwości uszkodzenia termicznego skóry oraz siatkówki, soczewki i rogówki oka.
Ochrona przed promieniowaniem:
- izolacja cieplna ścian urządzeń emitujących promieniowanie
- stosowanie ekranów stałych lub przenośnych osłaniających pracowników
- zmiany w procesie technologicznym w celu eliminacji czynności narażających pracownika na promieniowanie
- odpowiednia wentylacja
- skracanie czasu ekspozycji
- stosowanie odpowiedniej odzieży, okularów ochronnych
Promieniowanie nadfioletowe - narażenie pracownika na promieniowanie nadfioletowe charakteryzowane jest przez wartości skuteczne napromieniowania oka i skóry. Najczęstszym źródłem promieniowania są prace spawalnicze z użyciem łuku elektrycznego, naświetlaniu lampami bakteriobójczymi, przy zabiegach leczniczych w gabinetach fizykoterapii - lampy kwarcowe.
Środki ochrony stosowane przy pracach spawalniczych można podzielić na środki techniczne i ochrony osobistej:
- środki techniczne: stałe lub przenośne ścianki lub parawany, pomalowane farbą pochłaniającą promieniowanie UV(na bazie bieli cynkowej lub tytanowej - o barwie ciemnoszarej, aby nie odbijały nadmiernie intensywnego światła emitowanego przez łuk elektryczny) odgradzające poszczególne stanowiska pracy, zapewnienie odpowiedniej wentylacji mechanicznej silne źródła promieniowania UV mogą powodować wytwarzanie ozonu
- środki ochrony osobistej: tarcze lub przyłbice spawalnicze zaopatrzone w filtry spawalnicze dobrane zgodnie z PN osłaniające twarz, uszy, szyję, rękawice spawalnicze, osłony twarzy w postaci filtrów chroniących przed nadfioletem (przy lampach kwarcowych i bakteriobójczych
Promieniowanie elektromagnetyczne - wytwarzane przez wszystkie urządzenia i przewody elektryczne. W działaniu biologicznym promieniowania na człowieka obserwuje się:
- efekt termiczny powstały wskutek zmiany części energii promieniowania na ciepło, co może spowodować zmiany patologiczne i reakcje fizjologiczne uwarunkowane podwyższeniem temperatury całego ciała lub niektórych jego części (narządów)
- efekt pozatermiczny powstały wskutek promieniowania bez podwyższania temperatury oraz związane z tym objawy patologiczne i fizjologiczne.
Pola elekromagnetyczne działające na człowieka mogą wywoływać dolegliwości obiektywne oraz subiektywne.
Dolegliwości subiektywne: osłabienie ogólne, utrudnienia koncentracji uwagi, osłabienie pamięci, łatwość męczenia się pracą umysłową, ospałość ospałość w ciągu dnia i zaburzenia snu w nocy, drażliwość nerwowa, bóle i zawroty głowy, nadmierna potliwość lub suchość dłoni i stóp, dolegliwości sercowe np. uczucie ucisku, kłucia, dysfunkcje ze strony układu pokarmowego, osłabienie potencji płciowej, zaburzenia miesiączkowania
Dolegliwości subiektywne:
- objawy ze strony układu nerwowego: stany neurasteniczne, nerwice wegetatywne, drżenie rąk, wzmożony dermografizm
- zmiany w narządzie wzroku drobne zmiany zmętnieniowe w soczewce
- objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego: obniżenie ciśnienia krwi, zwolnienie akcji serca
- zmiany we krwi i układzie krwiotwórczym
- objawy ze strony układu hormonalnego zaburzenia miesiączkowania
Ochrona przed nadmiernym promieniowaniem:
- metody techniczne: ekranowanie pomieszczeń (siatki metalowe lub blachy), ekranowanie samych źródeł za pomocą siatek i blach
- metody organizacyjne: unikanie przebywania w granicach stref ochronnych, nieprzekraczanie dopuszczlanego czasu pracy w obrębie strefy zagrożenia, przy większej ilości źródła pól ustawiać w takiej odległości, by strefy ochronne nie nachodziły na siebie i nie pokrywały się
Promieniowanie jonizujące - to promieniowanie elektromagnetyczne np. rentgenowskie lub gamma oraz promieniowanie korpuskularne np. promieniowanie alfa lub beta zdolne do wywoływania jonizacji w substancji przez którą przechodzi, występuje tylko w obecności źródła np. izotopu promieniotwórczego lub działającej lampy rentgenowskiej.
W wyniku wchłonięcia cząstek lub fotonów promieniowania dochodzi bezpośrednio do jonizacji atomów struktur komórkowych, zmian przepuszczalności błon komórkowych, powstania toksyn radiacyjnych - następuje radioliza wody prowadząca do zaburzenia kierunku przemian biochemicznych i składu chemicznego komórek.
W wyniku promieniowania może nastąpić: uszkodzenie i zaburzenie łańcuchów DNA, zniszczenie lipoproteidowych składników błon komórkowych, zaburzenie syntezy białka, zmiana aktywności enzymów katalizujących, zaburzenie gospodarki elektrolitami.
Wielkość tych zmian zależy od: wielkości dawki promieniowania, rodzaju promieniowania i jego energii, warunków napromieniowania, wrażliwości tkanek na napromieniowanie, do najbardziej promienioczułych zalicza się tkankę limfatyczną, krwiotwórczą, komórki rozrodcze, błonę śluzową jelit, soczewka oka.
Możliwość narażenia zawodowego występuje:
- przy eksploatacji złóż uranowych i wyodrębnianiu pierwiastków radioaktywnych
- przy produkcji i stosowaniu izotopów
- w elektrowniach i okrętach o napędzie atomowym
- w radiologii przemysłowej przy badaniu odlewów, wyrobów walcowanych, spawanych i konstrukcji żelbetonowych
- w przemyśle chemicznym - w niektórych procesach technologicznych
- w wytwórniach lamp rentgenowskich i sprzętu medycznego
- przy badaniu dzieł sztuki, kamieni szlachetnych i wyrobów ceramicznych
- w radiologii klinicznej, przy badaniach diagnostycznych oraz w radioterapii
Zabezpieczenie pracowników przed promieniowaniem jonizującym
Środki techniczne:
- odpowiednia lokalizacja źródła w pomieszczeniu (ściany i stropy takiego pomieszczenia nie mogą przylegać do pomieszczeń mieszkalnych)
- odpowiednia powierzchnia pomieszczenia, w którym zainstalowano źródło promieniowania
- stosowanie osłon, fartuchów ochronnych, parawanów, szyb ochronnych z tworzywa pochłaniającego promieniowanie jonizujące
- stosowanie wentylacji (np. 6 krotna wymiana na godzinę w pracowni rentgenowskiej)
- sprzęt ochrony osobistej
Środki organizacyjne:
- wyznaczenie i oznakowanie strefy niebezpiecznej
- sygnalizacja włączenia źródła
- skrócenie czasu ekspozycji
Promieniowanie laserowe - oznacza wzmocnienie światła stymulowanego przez emisję promieniowania. Przy użyciu lasera uzyskuje się promieniowanie monochromatyczne o długości fal widzialnych w zakresie podczerwieni i nadfioletu. Pełny zakres promieniowania laserowego określa się w granicach długości fal od 180 nm do 1mm. Laser zbudowany jest z medium wzmacnianego i rezonatora. Najczęściej urządzenia laserowe stosowane są do obróbki materiałów cięcie spawanie, przechowywania i odczytu danych, w lecznictwie mikrochirurgia laserowa.
Zagrożenia przy pracy z laserem:
- zanieczyszczenie atmosfery przez odparowany materiał oraz produkty reakcji powstające przy cięciu, drążeniu lub spawaniu laserowym
- zagrożenia pożarowe i wybuchowe
- promieniowanie towarzyszące nadfioletowe, widzialne i podczerwone, promieniowanie wysokiej częstotliwości lub rentgenowskie
- zagrożenie elektryczne - od stosowanych wysokich napięć powyżej 1 kV
- chłodziwa kriogeniczne
Ochrona przed promieniowaniem laserowym:
- okulary i gogle, których zasadniczym elementem są filtry optyczne. Dokonując wyboru filtrów chroniących należy uwzględnić: typ lasera, zakres długości fali pracy lasera i maksymalną moc lub gęstość energii promieniowania laserowego.
Pyły przemysłowe - pył to zbiór cząstek stałych, które wyrzucane do powietrza atmosferycznego pozostają w nim przez pewien czas, najczęściej są to cząstki o wymiarach poniżej 300 mikrometrów.
Do najbardziej pyłotwórczych procesów technologicznych zalicza się: kruszenie, mielenie, przesiewanie surowców, procesy transportowe i mieszanie ciał sypkich, czynności oczyszczania, toczenia, szlifowania, polerowania.
Szkodliwe działanie pyłu przemysłowego na organizm ludzki zależy od:
- rodzaju pyłu, wielkości cząsteczek
- stężenia pyłu w powietrzu
- czasu ekspozycji
- rozpuszczalności pyłu w cieczach ustrojowych
- kształtu cząsteczek
- zawartości wolnej krystalicznej krzemionki
Pyły w zależności od działania na organizm ludzki można podzielić na:
- pylicotwórcze
- drażniące
- alergiczne
- toksyczne
- rakotwórcze
Ochrona przed nadmiernym pyleniem - stosowanie środków takich jak:
- zmiana procesu technologicznego pod kątem zmniejszenia emisji pyłu na stanowisku pracy
- zmiana surowca na mniej pylący
- hermetyzacja procesu produkcyjnego
- automatyzacja lub robotyzacja procesu technologicznego
- stosowanie urządzeń odpylających
- stosowanie urządzeń wentylacyjnych
- stosowanie ochron osobistych, odpowiednio dobranych, które uwzględniają: rodzaj pyłu, jego stężenie, strukturę, czas ekspozycji na pył i wydatek energetyczny
Szkodliwe czynniki chemiczne: ocena narażenia zawodowego powinna uwzględniać:
- rodzaj i przebieg procesu technologicznego
- czynniki występujące w różnych fazach procesu technologicznego i stwarzające różny stopień narażenia
- charakter oddziaływania biologicznego i właściwości fizykochemiczne występujących substancji
- występowanie jednocześnie kilku substancji na badanym stanowisku pracy
- opis stanowisk pracy związanych z narażeniem na działanie substancji toksycznych
- chronometraż pracy poszczególnych pracowników w celu dokładnego określenia czasu ekspozycji na substancję toksyczną
- liczebność pracowników zatrudnionych na poszczególnych stanowiskach pracy lub przy wykonywaniu poszczególnych czynności
- stosowanie profilaktycznych środków technicznych, organizacyjnych i sprzętu ochrony osobistej
Ochrona przed narażeniem na nadmierne stężenie substancji toksycznych polega na zastosowaniu działań zmierzających do poprawy warunków pracy np.
- zmiany w procesie technologicznym pod kątem zmniejszenia emisji substancji toksycznych na stanowiskach pracy
- automatyzacja i hermetyzacja procesu technologicznego
- zastosowanie odpowiednich systemów wentylacyjnych
- stosowanie organizacyjnych form ograniczenia ekspozycji na substancje toksyczne jak: rotacja pracowników na stanowiskach szkodliwych, skrócony czas pracy, limitowany czas pracy na tych stanowiskach w ciągu roku
- stosowanie właściwych środków ochrony osobistej
- przestrzeganie przepisów bhp na stanowiskach
- właściwa organizacja i częstość badań lekarskich pracowników i respektowanie przez pracodawcę zaleceń służby zdrowia
Czynniki biologiczne - dokonując oceny ryzyka zawodowego pracodawca uwzględnia w szczególności:
- klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych
- rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działania szkodliwego czynnika biologicznego
- informację na temat: potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego, choroby która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy, stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą
- wskazówki organów właściwej inspekcji sanitarnej, PIP oraz jednostek medycyny pracy
W zakładach opieki zdrowotnej i zakładach leczniczych dla zwierząt pracodawca ponadto uwzględnia:
- informację na temat potencjalnego występowania szkodliwego czynnika biologicznego u pacjenta lub zwierzęcia oraz w materiale i próbkach od nich pobranych
- zagrożenie ze strony szkodliwego czynnika biologicznego, o którym wiadomo, że jest obecny lub którego obecność jest podejrzewana u pacjenta lub u zwierzęcia oraz w materiałach i próbkach od nich pobranych
- ryzyko wynikające z rodzaju pracy