Astma oskrzelowa (przewlekle zapalenie drog oddechowych) polega na występowaniu napadów (ataków) duszności spowodowanych skurczem oskrzeli. U podłoża kurczu oskrzeli leży ich przewlekły stan zapalny i nadreaktywność na różne bodźce. Stan zapalny oskrzeli powoduje pogrubienie błony śluzowej w oskrzelach i nadmierną produkcję śluzu - oba czynniki zmniejszają pole przekroju dróg oddechowych. Kurcz oskrzeli wynika z nadmiernej reakcji mięśniówki gładkiej oskrzeli co dodatkowo utrudnia przepływ powietrza i potęguje duszność (uczucie braku powietrza).
Najbardziej ogólny podział astmy ze względu na jej przyczyny wyróżnia:
- astmę alergiczną (różne czynniki alergiczne, z których typowe to: pyłki drzew, kwiatów, traw, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, pierze ptactwa, pokarmy dla zwierząt - karma dla rybek, sucha karma dla psów i kotów, kosmetyki i środki czystości)
- astmę niealergiczną (wysiłkowa, wywołana czynnikami infekcyjnymi, wywołana drażniącymi gazami i pyłami, zimnym powietrzem)
Inny podział uwzględnia stopień ciężkości choroby:
Astma epizodyczna
- zaostrzenie kilka razy w roku
- bez dolegliwości między zaostrzeniami
Astma lekka (łagodna)
- nocne napady < 2 razy w miesiącu
- zaostrzenie < 2 razy w miesiącu
- bez dolegliwości miedzy zaostrzeniami
Astma umiarkowana (średnio-ciężka)
- nocne napady > 2 razy w miesiącu
- zaostrzenie > 1-2 razy w tygodniu
- wymaga prawie codziennego stosowania dodatkowych porcji leków (inhalatory)
Astma ciężka
- objawy (kaszel, duszność) występują stale
- częste napady duszności w nocy
- ograniczenie aktywności ruchowej przez astmę
- częste zaostrzenia
- częste pobyty w szpitalu z powodu zaostrzenia choroby
Choroba występuje często, ilość zachorowań na astmę oskrzelową stale wzrasta, chorują głównie dzieci i młodzież (8-10%), ale dotyczy także dużej grupy osób starszych (ok. 5%).
Chłopcy chorują dwukrotnie częściej niż dziewczynki, zachorowalność dorosłych mężczyzn i kobiet jest podobna.
Co sprzyja zachorowaniu - czynniki ryzyka:
Obciążenia rodzinne (choroby alergiczne u rodziców i rodzeństwa)
słaba odporność organizmu i częste przeziębianie się, przebywanie w wilgotnych, źle wentylowanych i źle ogrzewanych pomieszczeniach, palenie papierosów oraz przebywanie w środowisku narażonym na dym tytoniowy, zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego.
Choroby współistniejące lub sprzyjające wystąpieniu tej choroby: Katar sienny, alergiczne zapalenie spojówek, nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, polipy w nosie.

Przebieg reakcji alergicznej
1. Gdy pierwszy raz alergen wnika do organizmy powoduje wytworzenie przeciwciał IGE, łączą się one na powierzchni mastocytów tkankowych.
2. Gdy kolejny raz wniknie dochodzi do połączenia alergenu z przeciwciałami IGE, dochodzi do rozpadu mastocytów, uwalniane zostają mediatory - histamina, który obkurcza mięśniówkę oskrzeli oraz powoduje wydzielanie śluzu.

Przyczyny:
- alergeny (pyłki, kurz, sierść, śr.chemiczne, grzyby, pleśnie, zimno, ciepło, wilgoć, wysiłek fizyczny).

Objawy astmy oskrzelowej bądź też przewlekłego kaszlu mogą występować na podłożu psychicznym. Zwłaszcza u:
- dzieci chcących wzbudzić zainteresowanie bądź współczucie rodziców w następujących mechanizmach:

• jeśli dziecko do tej pory było jedynakiem, a nagle w domu pojawił się kolejny potomek, na którym rodzina koncentruje swoją uwagę;

• jeśli rodzice żyją w konflikcie, dziecko może wywołać u siebie objawy choroby aby bliscy nie koncentrowali się na kłótniach tylko zjednoczyli się przy wspólnej idei - opiece nad chorym;

• jeśli rodzice stawiają dziecku zbyt wysokie wymagania - zbyt często na nie krzyczą, gdy dziecko nie może podołać nałożonym na niego obowiązkom;

• „dziecko terrorysta” - atak duszności pojawia się, gdy rodzice nie chcą spełnić polecenia/zachcianki dziecka;

- dorosłych:

• osoby starsze, które chcę wzbudzić zainteresowanie, a w towarzystwie nie mają nic do powiedzenia, nie mogą nawiązać tematu lub też podtrzymać rozmowy;

• atak duszności - jako reakcja obronna, na złe wiadomości lub nieprzychylne komentarze;

• „terroryści” - ten „histeryczny” mechanizm pojawia się częściej u kobiet - np. atak duszności, ponieważ mąż nie zgadza się na wyjazd z koleżankami itp..

Objawy:
- silna duszność spoczynkowa
- sinica
- tachykardia
- przyspieszenie oddechów
- czasami suchy kaszel

Powikłania:
Stan astmatyczny - jest to przedłużający się napad duszności ponad 24 h, lub te ataki powtarzają się bardzo często w ciągu dnia w krótkich odstępach czasu. Początkowo człowiek czuje się dobrze z czasem napady stają się dłuższe, stopniowo dochodzi do zaburzeń wentylacji, co doprowadza do niewydolności krążeniowo-oddechowej.

Rokowanie:
Rokowanie co do życia zależy od stopnia zaawansowania choroby, na ogół jest dobre, choć choroba i leczenie często bywają uciążliwe, nawet w ciężkiej astmie śmiertelność spowodowana bezpośrednio przez astmę jest bardzo niska.

W pomocy przedlekarskiej zaleca się utrzymywanie drożności dróg oddechowych oraz ewentualnej sztucznej wentylacji znanymi metodami oraz wezwanie zespołu ratownictwa medycznego.

U wszystkich chorych na astmę oskrzelową wskazana jest tlenoterapii w celu utrzymania wysycenia krwi tlenem powyżej 95%.
Podstawowym leczeniem jest leczenie farmakologiczne, które można podzielić na leki standardowe (pierwszego rzutu): wziewne betamimetyki (Berotec, Salutamol) powodują one obniżenie napięcia mięśni gładkich oskrzeli podawane są one co 15-20 min, u osób z ciężkim napadem podawane są w sposób ciągły. Przedawkowanie może prowadzić do wystąpienia tachykardii.
Inną grupą leków są kortykosteroidy powodujące zahamowanie zapalnego komponentu astmy oskrzelowej, są lekami pierwszego rzutu w leczeniu u chorych którzy wolno reagują na betamimetyki. Tutaj podaje się Hydrocortison lub  Dexaven, Fenicort.
Lekami drugiego rzuty są leki z grupy matyloksantyn, czyli Aminophylina, Teophylina, Euphylina, jednaj znacznie ograniczono stosowanie ich z powodu częstego występowania objawów ubocznych jej działania. Leczenie Aminophyliną jest polecane u chorych wcześniej leczonych tym preparatem.
Gdy leki pierwszego i drugiego rzutu nie skutkują (szczególnie u młodych pacjentów) w czasie ciężkiego ataku stanu astmatycznego można podać adrenalinę (dorośli 0,3 mg podskórnie, dzieci 0,01 mg/kg m.c.).
Innymi możliwościami są leki wziewne, stosowane jako nebulizacja. Ich zastosowanie w leczeniu chorych na astmę oskrzelową jest ograniczone w czasie ataku ciężkiego stanu astmatycznego.

Wentylacja mechaniczna i intubacja jest wskazana u chorych z zagrażającą niewydolnością oddechową. polecane jest wykonanie intubacji z możliwie dużym światem rurki dotchawiczej, co umożliwia odessanie wydzieliny i zmniejszenie oporu dróg oddechowych.

Rozpoznanie zapalenia płuc u chorego na astmę oskrzelową zwykle jest wskazaniem do szpitala.

• Przy ćwiczeniach oddechowych należy:

• nauczyć dzieci oddychania torem brzusznym (przeponowym)

• skupić się na nauczaniu pełnego, głębokiego, przedłużonego wydechu (zapewni on automatycznie głęboki wdech)

• uczyć dzieci pogłębionego oddychania, zwłaszcza w przerwach między ćwiczeniami

• wdech zawsze wykonuje się nosem a wydech ustami

• stosunek wdechu do wydechu ? 3 do 1

• Cel ćwiczeń oddechowych:

• nauka prawidłowego rytmu oddychania

• rozwinięcie i usprawnienie układu oddechowego

• utrzymanie kondycji i sprawności fizycznej

• zachowanie prawidłowej postawy ciała

• zapobieganie deformacjom klatki piersiowej

• poprawa ruchomości i kształtu klatki piersiowej

• zwiększenie pojemności życiowej i wentylacji płuc

• Stosując ćwiczenia oddechowe należy pamiętać o dwóch zasadach:

1. Nie powinno się stosować ćwiczeń pogłębionego oddychania w narzuconym, wspólnym dla całego zespołu rytmie, niezgodnym z indywidualnym zapotrzebowaniem tlenowym organizmu ? dzieci wykonują ćwiczenia oddechowe we własnym tempie!
   2. Nie powinno się stosować jednorazowo dużej ilości ćwiczeń pogłębionego oddychania, gdyż może to doprowadzić do hiperwentylacj

Salbutamolum

Działanie:
Podawany miejscowo w inhalacjach szybko rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli i nie wpływa przy tym na układ sercowo-naczyniowy. Podawany parenteralnie działa silnie rozkurczająco na oskrzela. Przyspiesza czynność serca, rozszerza obwodowe naczynia krwionośne, nie ma większego wpływu na ciśnienie tętnicze krwi.

Hydrocortisonum

Działanie:
Immunosupresyjne i przeciwalergiczne. Krótkotrwale hamuje podzwgórze i przysadkę mózgową. Po podaniu dożylnym działa prawie natychmiast, przez około 4 h, po podaniu domięśniowym jego efekt terapeutyczny utrzymuje się kilka godzin dłużej.

Magnsinum sulfate

Działanie:

Podany dożylnie szybko przenika do tkanek i narządów, poraża płytkę ruchową w mięśniach i działa narkotyzująco na o.u.n. Zmniejsza napięcie mięśniowe i działa przeciwdrgawkowo.

Epinephrinum

Działanie:
Powoduje skurcz naczyń, a w konsekwencji podniesienie ciśnienia tętniczego. Przyspiesza czynność serca i zwiększa pojemność minutową, w nieznaczny sposób wpływając na rozszerzenie naczyń wieńcowych (działanie dwufazowe: najpierw je zwęża, aby następnie rozszerzyć). Rozszerza też źrenicę i oskrzela; przyspiesza oddychanie. Hamuje perystaltykę jelit, wydzielanie soków trawiennych i śliny, obniża napięcie mięśni gładkich. Zwiększa stężenie glukozy w krwi. Podana w małej dawce działa głównie miejscowo kurcząc naczynia i anemizując otaczające tkanki. Jej działanie po podaniu dożylnym jest bardzo szybkie, ale krótkotrwałe - szybko ulega utlenieniu i rozkładowi. Po podaniu podskórnym działa powoli, po domięśniowym - nieco szybciej.

Dexaven (dexamethasone sodium phosphate)

Działanie

Syntetyczny glikokortykosteroid o bardzo silnym i długotrwałym działaniu przeciwzapalnym (około 30-krotnie przewyższającym hydrokortyzon) oraz działaniu przeciwalergicznym i immunosupresyjnym, pozbawiony działania mineralokortykoidowego. Ostatnio coraz częściej podnosi się fakt znacznie silniejszego, niż tradycyjnie oceniane, odległego w czasie działania przeciwzapalnego leku (około 100-150 razy silniejszego niż hydrokortyzonu). Bardzo silnie i długotrwale hamuje wydzielanie ACTH prowadząc do wtórnej niedoczynności kory nadnerczy. Z tego powodu należy świadomie unikać dekasametazonu w długotrwałych kuracjach, z wyjątkiem wrodzonego zespołu nadnerczowo - płciowego. Na szczególną uwagę zasługuje bardzo silne działanie przeciwobrzękowe dexamethasonu w obrzęku mózgu pochodzenia naczynioruchowego, w nowotworach mózgu, po urazach głowy, a także po zabiegach neurochirurgicznych. Przeciwzapalne i przeciwalergiczne działanie fosforanu dexametasonu ujawnia się już po kilku minutach po podaniu dożylnym, jak i domięśniowym.

FENICORT (prednisolone sodium tetrahydrophthalate)

Dzialanie

Syntetyczny glikoktykosteroid o silnym działaniu przeciwzapalnym (około 5-krotnie przewyższającym hydrokortyzon) i immunosupresyjnym do stosowania pozajelitowego. Posiada niewielką aktywność

mineralokortykoidową, nieznacznie wpływa na zatrzymanie sodu i wody w organizmie oraz na wydalanie potasu. W umiarkowanym stopniu hamuje podzwgórze i przysadkę mózgową. Sól kwasu tetrahydroftalowego

prednizolonu wykazuje nieco bardziej opóźnione działanie przeciwzapalne po podaniu domięśniowym niż po dożylnym. Efekt terapeutyczny po podaniu dożylnym, np. we wstrząsie anafilaktycznym występuje po kilku

sekundach od iniekcji.Ponad 20% leku w postaci nie zmienionej wydala się z moczem.

Theophyllinum

Działanie

Lek z grupy metyloksantyn o działaniu rozkurczającym mięśnie gładkie oskrzeli i naczyń, pobudzającym o.u.n. oraz działaniu moczopędnym. Mechanizm działania polega m.in. na hamowaniu aktywności fosfodiesterazy, wskutek czego dochodzi do rozkurczu mięśni gładkich. Ma silne działanie rozkurczające oskrzela, poprawia kurczliwość przepony, pobudza ośrodek oddechowy, może mieć pewne działanie zapobiegające degranulacji komórek tucznych i uwalnianiu mediatorów reakcji zapalnej. Rozszerza naczynia krwionośne, obniża ciśnienie tętnicze krwi, jednakże po podaniu doustnym działanie hipotensyjne jest stosunkowo słabo wyrażone. Na mięsień sercowy działa dodatnio ino- i chronotropowo. Poprawia przepływ nerkowy i zwiększa filtrację, co prowadzi do zwiększonego wydalania moczu. Może wpływać na wyrzut katecholamin i zwiększanie na nie wrażliwości. Wchłanianie z przewodu pokarmowego może się różnić osobniczo. Metabolizm wątrobowy leku jest indywidualną cechą osobniczą uwarunkowaną wieloma czynnikami

---