Rozdział 9
Kierowanie zespołami pracowniczymi
Istota kierowania: w węższym znaczeniu-powodowanie aby inni ludzie działali zgodnie z zamiarem kierującego; w szerszym znaczeniu-powodowanie aby rzecz kierowana zachowywała się zgodnie z zamiarem kierującego., kierowanie to oddziaływanie jednego obiektu na inny tak aby zachowanie się, działanie lub funkcjonowanie obiektu kierowanego zmierzało do osiągnięcia postawionych przed nim celów ;jest to proces w którym można wyróżnić podmiot kierowania(kierownik),przedmiot kierowania(zespoły pracownicze), stosunek podporządkowania(podległości)między nimi oraz cele do których zmierza kierowanie .Wpływ-działania lub przykłady które powodują zmianę w zachowaniu lub postawach innej osoby lub grupy .Funkcja kierowania- składa się z 3 zazębiających się składników :przywództwa, komunikowania i motywacji, a menedżer musi uwzględniać w odpow. proporcjach wszystkie z nich. Kierownictwo jest funkcja 3 złożonych zmiennych: osobowości kierownika, dojrzałości podwładnych i sytuacji kierowania. Aby zarządzanie było efektywne zmienne te muszą mieć wysoką jakość i być właściwie skorelowane ze sobą .Menedżerski system zarządzania;cechy: decydująca rola menedżerów, duza staranność w doborze kadr, otwarcie na czynniki otoczenia, stos.różnorodnych i dopasowanych do sytuacji metod i technik zarządzania, wykorzystanie elastycznych struktur org.,tworzenie centrów zysków i kosztów, staranny pomiar efektów pracy i wiązanie ról i określonym wynagrodzeniem.Trzy podst.umiejętności kierownicze( wg.R.Katza)-techniczne, społeczne i koncepcyjne.Wg.J.Penca-umiejętności techniczne, interpersonalne, konceptualne. Kompetencje interpersonalne kierownika: komunikowanie się z ludźmi, współdziałanie z nimi, wprowadzanie zmian, radzenie sobie z konfliktami, poznanie siebie, planowanie własnego rozwoju. Cechy skutecznego menedżera: produktywność, stawianie sobie ambitnych celów, łatwość wyrażania swoich myśli i intencji, dojrzała stanowczość ( asertywność),fachowość, umiejętność bycia przywódcą zespołu, lojalność i pomoc zarządzającym i kolegom, pozytywne podejście do problemów, gotowość poświęcenia się dla kariery, własne poczucie sensu życia. Potrzeby pracowników: Teoria potrzeb Maslowa: ludzie dążą do zaspokojenia 5 poziomów potrzeb, piramida, od dołu: potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności, szacunku, samorealizacji. Teoria X i Y Mc.Gregora: Teoria X-pogląd negatywny, ludzie maja wrodzoną niechęć do pracy, unikaja odpowiedzialności, lubią być kierowani przez innych, taka postawa wymaga dyrektywnego sposobu kierowania i bodźców pobudzających np nagród pieniężnych, Teoria Y- pozytywna, praca jest równie naturalna jak wypoczynek i rozrywka, ludzie czerpią z niej satysfakcję, w odpow. warunkach chętnie poświęcają swa energię i są bardziej odpowiedzialni.Teorie te ukazują że w zależności od poglądów kierowników stosowane są różne metody motywowania. Teoria dwuczynnikowa Herzberga: zadowolenie lub nie z pracy jest kształtowane przez 2 czynniki niezależne od siebie: motywacji i higieny psychicznej . Teoria motywacyjnej roli potrzeby osiągnięć McClellanda; trzy potrzeby: potrzeba osiągnięć, afiliacji(pragnienie kontaktów społecznych),władzy( możliwości wywierania wpływu na innych) Style kierowania .-sposób skłaniania podwładnych do realizacji powierzonych im ról,celowe zachowanie przełożonego w stos.do podwładnych mające na celu nakłonienie ich do określonych, pożądanych zachowań organizacyjnych. Czynniki wyznaczające styl kierowania: sylwetka zawodowa kierującego, podwładnych, typ organizacji i sposób jej sformalizowania, liczba osrodków dyspozycyjnych, stopień napięcia zadań, swoboda posługiwania się bodźcami przez kierującego. Charakterystyka stylów kierowania. Wg. Lippita, Browna i Lewina trzy style:demokratyczny( partycypacyjny)- integracja pracowników ze soba i organizacja, układ partnerski, udział pracowników w podejmowaniu decyzji, stosuje się go gdy personel ma wysokie kwalifikacje zawodowe.; styl autokratyczny (dyrektywny) -hierarchiczny autorytet, surowa dyscyplina i posłuszeństwo podwładnych, podwładni nie mają głosu decyzyjnego. Styl nieingerujacy (bierny, liberalny) -kierownik uchyla sie od ingerencji w podejmowanie decyzji, precyzuje tylko zadanie i ustala termin jego realizacji. Koncepcja stylów Likerta: styl opresyjno- autorytatywny: kierownicy podejmują wszystkie decyzje i nakazują ich realizację; styl patronacko-autorytatywny: pewna elastycznosc jesli chodzi o udział podwładnych w decydowaniu; styl konsultatywny: kierownicy ustanawiaja cele i omawiają je z podwładnymi którzy sami decydują o sposobie wykonania; styl uczestniczący (partycypacyjny): system idealny, grupa ustala cele, kontakty pomiedzy kierownictwem a pracownikami sa otwarte, serdeczne, oparte na zaufaniu. Koncepcja Tannenbauma i Schmidta:
Kolejne style sa charakteryzowane przez postawy:1-kierownik decyduje i ogłasza decyzje;2-przekonuje podwładnych o słuszności swej decyzji; 3-przedstawia pomysł i zachęca do pytań; 4-przedstawia decyzje jako mogące ulec zmianie;5-przedstawia zagadnienie, uzyskuje sugestie od podwładnych i decyduje;6-okresla granice swobody decyzji podwładnych i wzywa ich do decydowania;7-zezwala podwładnym działać w granicach okreslonych przez swego przełożonego. Klasyfikacja wg. Sargie'a -styl osobisto-introwertywny: odpowiednik autokratycznego; styl osobisto-impulsywny: chaos w firmie bo kierownik reaguje impulsywnie w zalezności od nastroju; styl bezosobowy: ściśle sprecyzowany podział kompetencji, kierownik działa racjonalnie i nie angażuje się emocjonalnie; styl zbiorowy: kierownik demokrata, otwarty, życzliwy; styl spokojny: spokojna natura kierownika, ograniczona kolegialność przy podejmowaniu decyzji. Siatka kierownicza Blake'a i Montona: na krawędziach siatki mamy zainteresowanie zadaniami skala 1-9 i zainteresowanie ludźmi skala 1-9, w obrębie 5 stylów kierowania: bierny (1,1) kierownik atrapa, minimalna troska o zadania i ludzi; demokratyczny (wynaturzony demokrata 1,9) interesuje sie ludźmi a nie zadaniami; autokratyczny (wynaturzony autokrata, 9,1) -interesuje się zadaniami, nie troszczy sie o ludzi; przywódczy (kierownik jutra, 9,9) ideał, max.troska o jedno i drugie; kompromisowy (balansujący biurokrata 5,5) niewielkie zainteresowanie zadaniami i ludźmi. Skrzynka stylów kierowania Reddina: style podstawowe (separujący sie, poświęcający się, towarzyski i zintegrowany) ,style nieefektywne (dezerter, autokrata, kompromista i misjonarz), style efektywne (biurokrata, życzliwy autokrata, administrator i rozwojowiec) .Ewolucyjna teoria przywództwa (teoria dojrzałości podwładnych ) Hersey'a i Blancharda: styl przewodzenia ludźmi trzeba elastycznie dopasowac do dojrzałosci ludzi określanej przez zdolności i motywację do pracy, cztery sytuacje w procesie dojrzewania pracowników: 1 faza-niska dojrzałośc-powinien być styl autokratyczny; 2 faza-średnia dojrzałośc-dyrektywny styl przewodzenia ale już z elementami stylu konsultatywnego, 3 faza- wysokie kwalifikacje i doswiadczenie pracowników, styl partycypacyjny; 4 faza-pełna dojrzałość, silna motywacja i wysokie kwalifikacje-daleko idace usamodzielnienie pracowników, współpraca z nimi i dyskretne doradztwo. Koncepcja Kwiatkowskiego: styl instruktazowy -kierownik max.ogranicza swobodę podwładnych w wyborze realizacji zadań; styl zadaniowy-większa swoboda działania pracowników w wyborze sposobu wykonania zadania. Trójkąt zarządzania Lebela: Trzy wierzchołki to gł.wymiary określajace style kierowania (rezultaty, zwierzchnik i podwładny);Jesli zwierzchnik orientuje się tylko na rezultaty to jest to styl absolutystyczny, gdy zajmuje się sobą to styl narcystyczny, gdy ludżmi to styl paternalistyczny;zwierzchnik który przywiązuje wagę do rezultatów ale też do własnych kompetencji reprezentuje styl technokratyczny; ci którzy łaczą wymiar rezultatów z wymiarem podwładnych czyli tworza dobrą atmosferę w zespole to styl partycypacyjny; jeżeli na pierwszy plan kierownik wysuwa utrzymanie dobrych kontaktów z personelem to jest to styl koncentracyjny; jeżeli kierownik zachowuje wszystkie trzy wymiary to jest to styl koordynacyjny. Przywództwo: oddzialywanie na zachowania innych ludzi, rodzaj społecznego wpływu który pojawia się wówczas gdy jedna osoba-przywódca-jest zdolna do powodowania pożądanego przez siebie zachowania kogoś innego. Źródła władzy i przywództwa: 1-formalna pozycja kierownictwa w hierarchicznej strukturze;jej zakres został określony w organizacyjnych dokumentach; 2-uczucie; ma ono duze znaczenie bo człowiek jest istotą racjonalną i emocjonalną; 3-kompetencje fachowe, wiedza, mistrzostwo w jakiejs dziedzinie; tzw.wiedza eksperta-redukowanie niepewności u innych;4-osobowość- wpływ człowieka na innych może wiązać się z różnymi jego cechami; 5-charyzma- władzę nad ludźmi ma ten w kim dostrzegą oni jakąś wyjątkową cechę. Wg. Druckera efektywny, skuteczny przywódca: wie na czym schodzi mu czas, skupia się na świecie zewn.organizacji, sukcesy buduje na zaletach nie na wadach, koncentruje się na dziedzinach w których sukcesy mogą przynieść wybitne rezultaty, podejmuje skuteczne decyzje. Trzy podejścia Stonera i Wankela do badania skuteczności przywództwa :1-traktuje przywództwo jako wynik kombinacji cech; 2-stara się zidentyfikować osobiste zachowania związane ze skutecznym przywództwem; 3-warunki określające przywództwo zmieniają się w zależności od sytuacji. Wg. Covey'a skuteczne przywództwo jest praktykowane na 4 poziomach: 1-osobistym, 2-interpersonalnym, 3-zarządzania, 4-organizacyjnym. Cechy liderów wg Covey'a: ciągle zdobywają wiedzę, są gotowi służyć bliźniemu (życie jako misja a nie kariera),pełni entuzjazmu, optymizmu i wiary,wierzą w innych ludzi,zachowuja harmonię w życiu,są elastyczni, są synergiczni, ćwiczą swoją osobowość., 3 podst.poziomy wywierania wpływu wg. Covey'a: 1-dawanie przykładu, 2-budowanie związków, 3-instruowanie. Wg. Maxwella 5 poziomów rozpatrywania przywództwa: 1-stanowisko, 2-przyzwolenie, 3-produkcja ,4-kształtowanie ludzi przywództwa, 5-osobistość. 4 zestawy cech prawdziwego lidera: dotyczą: 1-wyglądu, 2-cech osobowości, 3-umiejętności interpersonalnych czyli psychospołecznych, 4-umiejetności zarządzania. Dwa typy zachowań przywódczych: Przywódcy transakcyjni- określają co podwładni powinni zrobic aby realizować cele własne i organizacji, pomagają w nabraniu pewności siebie, przywódcy transformacyjni- motywują podwładnych do działania przez podniesienie poziomu ich potrzeb na wyższe szczeble jak na przykład samorealizacja.