RYZYKO

1.

S* dwie gry: A i B. Grając w grę A, rzucamy monet*; orze* oz-nacza utrat* 2 z*, za* reszka wygran* 2 z*. Grając w grę B, rzucamy kostk*; parzyste oznacza utrat* 2 z*, za* nieparzyste wygran* 6 z*.

a

Oblicz warto** oczekiwan* (WO) i wariancj* wynik*w (WG) tych gier.

b

Jak sądzisz, na kt*r* gr* zdecyduje si* zmuszona do wyboru: /i/ osoba neutralna wobec ryzyka; /ii/ osoba niech*tna ryzyku; /iii/ osoba lubi*ca ryzyko?

2.

a

Na czym polega **czenie ryzyka? Podaj przynajmniej dwa r**ne przyk*ady **czenia ryzyka.

b

Na czym polega dzielenie ryzyka? Opisz przynajmniej dwa r**ne sposoby dzielenia ryzyka.

3.

Zar*wno emitowane przez Ministerstwo Finans*w obligacje roczne, jak i akcje wielu przedsi*biorstw s* przedmiotem handlu

	1993	1994	1995	1996	1997
IRQ1263 (obligacje)	112	120	139	134	135
HSEI (akcje)	83	72	198	312	63

A/ Stan na 31 grudnia danego roku.

B/ 1992 = 100.

na Gie*dzie Papier*w Warto*ciowych w Hipogrodzie. Tablica pokazuje zmiany indeks*w opisuj*cych przeci*tne kursy tych papier*w warto*ciowych w latach 1992-1997.

a

Zakupowi kt*rych papier*w towarzyszy*o wi*ksze ryzyko? Od-powiedź uzasadnij.

b

Jak s*dzisz, co by*o tego przyczyn*?

c

Czy z odpowiedzi na pytania (a) i (b) wynikaj* jakie* wnioski? Na przykład: jakiej dochodowo*ci inwestycji w oba rodzaje pa-pier*w spodziewasz si*? Odpowied* uzasadnij.

4.

Wiele konkuruj*cych ze sob* prywatnych bank*w oferuje klien-tom po*yczki oraz karty kredytowe. Czy negatywna selekcja i ryzyko moralne mog* tak*e hamowa* rozw*j rynku us*ug ban-kowych? Odpowiedź uzasadnij.

5.

a

Jedn* z metod walki z negatywn* selekcj* jest zdobywanie do-datkowej informacji, np. o towarze, klientach, pracownikach itd., czyli ich badanie (ang. screening). Podaj przyk*ady.

b

Kiedy screening zawodzi, wysok* jako** (np. towaru, klienta, pracownika itd.), mo*na sygnalizowa* (ang. signalling), aby w ten spos*b u*atwi* zawarcie transkcji. Podaj przyk*ady.

c

Zaproponuj na tyle szerokie definicje ryzyka moralnego i selek-cji negatywnej, aby obj**y one opisane przed chwil* sytuacje.

Test

Wska* odpowiedzi, kt*re zawieraj* ca** prawd* i tylko prawd*.

1.

Wielu ekonomist*w s*dzi, *e przyczyn* powszechnej niech*ci do ryzyka jest to, *e:

/A/ Gry ryzykowne s* najcz**ciej grami niekorzystnymi.

/B/ Kra*cowa u*yteczno** maj*tku zmniejsza si*.

/C/ Ca*kowita u*yteczno** maj*tku zwi*ksza si* coraz wolniej.

/D/ Gry sprawiedliwe w kategoriach pieni**nych s* niekorzystne w kategoriach u*yteczno*ci.

a/ (A, B, C) b/ (A, B, D) c/ (A, C, D) d/ (B, C) e/ (B, C, D)

2.

Korzy** z **czenia ryzyka polega na:

/A/ Zwi*kszeniu warto*ci oczekiwanej gry.

/B/ Zmniejszeniu ryzyka towarzysz*cego grze.

/C/ Pojawieniu si* stochastycznych korzy*ci ze skali.

/D/ Zmniejszeniu wariancji gry.

a/ (A, B) b/ (A, B, D) c/ (B, D) d/ (C, D) e/ (D).

3.

Korzy** z dzielenia ryzyka polega na:

/A/ Zwi*kszeniu warto*ci oczekiwanej gry.

/B/ Zmniejszeniu ryzyka towarzysz*cego grze.

/C/ Usuni*ciu skutk*w asymetrycznego rozk*adu informacji.

/D/ Zmniejszeniu wariancji gry.

a/ (A, B) b/ (A, B, D) c/ (A, D) d/ (B, C, D) e/ (B, D)

4.

Z ryzykiem moralnym mamy do czynienia w przypadku:

/A/ Spadku troski o w*asn* motorynk* po jej ubezpieczeniu.

/B/ Ubezpieczania si* na *ycie os*b ci**ko chorych.

/C/ Du*ych wydatk*w na gry hazardowe.

/D/ Sk*onno*ci do k*amstw.

a/ (A, B) b/ (A, C) c/ (A, C, D) d/ (A, D) e/ *adna z mo*liwo*ci a-d.

5.

Premia za ryzyko po*rednika dzia*aj*cego na rynku transakcji terminowych jest r*wna:

/A/ R**nicy przysz*ej ceny spot i dzisiejszej ceny w transakcji terminowej.

/B/ R**nicy dzisiejszej ceny w transakcji terminowej i oczeki-wanej przysz*ej ceny spot.

/C/ R**nicy przysz*ej ceny w transakcji terminowej i oczeki-wanej przysz*ej ceny spot.

/D/ R**nicy oczekiwanej przysz*ej ceny spot i dzisiejszej ceny spot.

a/ (A, B) b/ (B, C) c/ (B) d/ (B, D) e/ (C )

Odpowiedzi, komentarze.

1.

a

WO_A = (-2•1/2 + 2•1/2) z* = (-1+1) z* = 0 z*.

WO_B = (-2•1/2 + 6•1/2) z* = (-1 + 3) = 2 z*.

WG_A = (-2)² •1/2+ 2² •1/2 = 4 •1/2 + 4 •1/2 = 4.

WG_B = 1/2 •(-4)² + 1/2 •4² = 1/2 •16 + 1/2•16 = 8 + 8 = 16.

b

/i/ Osoba neutralna w stosunku do ryzyka wybierze gr* B.

/ii/ Nie wiemy, kt*r* gr* wybierze osoba niech*tna ryzyku. Przecie* nie znamy intensywno*ci tej niech*ci. By* mo*e, wi*-ksza warto** oczekiwana gry B oka*e si* wa*niejsza od względ-nie du*ego ryzyka...

/iii/ Osoba lubi*ca ryzyko wybierze gr* B.

2.

a

**czenie ryzyka polega na zwi*kszaniu liczby granych partii gry (lub liczby gier), co pozwala przybli*y* uzyskany wynik prze-ci*tny do warto*ci oczekiwanej gry (lub od przeciętnej wartości oczekiwanych gier). Powszechnie stosowane sposoby **czenia ryzyka to r**nicowanie portfela inwestycyjnego i sprzeda* polis przez towarzystwa ubezpieczeniowe.

b

Dzielenie ryzyka polega na obni*aniu stawek gry. Powszechnie stosowana jest reasekuracja, a od niedawna tak*e wymiana polis i sekurytyzacja.

Reasekuracja polega na odstępowaniu przez jednego ubezpieczyciela (cedent) innemu ubezpieczycielowi (reaseku-rator) części zebranej składki ubezieczeniowej w zamian za wzięcie na siebie przez reasekuratora zobowiązania wypłacenia proporcjonalnej części ewentualnego odszkodowania.

Wymiana polis polega na wymienieniu się dwóch ubez-pieczycieli polisami. W rezultacie ten, kto ubezpiecza tylko od trzęsienia ziemi, może zastąpić część swoich polis np. polisami tego, kto ubezpiecza tylko od powodzi. Oba towarzystwa ubez-pieczeniowe zmniejszają w ten sposób wielkość odszkodowania, które przyjdzie im wypłacić w razie dojścia do - odpowiednio - trzęsienia ziemi i powodzi.

3.

a

Skala zmienno*ci kurs*w akcji jest o wiele wi*ksza, a zatem inwestowanie w akcje by*o bardziej ryzykowne. Dodajmy, *e regularno** ta charakteryzuje wszystkie rynki papier*w warto*-ciowych.

b

Przyczyn* by*o - oczywi*cie - zagwarantowanie przez pa*stwo sta*ego dochodu nabywcom takich obligacji.

c

Mo*na s*dzi*, *e dochodowo** inwestycji w akcje b*dzie sto-sunkowo wi*ksza. Stanowi ona konieczn* rekompensat* za wzgl*dnie du*e ryzyko. Bez niej niewielu inwestor*w chcia*oby kupi* akcje.

4.

Tak, mog*. Po pierwsze, cz*sto kredyty zaci*gaj* osoby ma*o wiarygodne, co zmusza banki do podnoszenia oprocentowania. To z kolei odstrasza wiarygodnych po*yczkobiorc*w. Po drugie, posiadanie karty kredytowej zach*ca do kupowania na kredyt, co niekiedy ko*czy si* niewyp*acalno*ci* klienta. Znowu - zmusza to banki do podwy*szenia oprocentowania kredytu udzielanego za pomocą karty.

5.

a

Oto przyk*ady badania (ang. screening): Badanie kupowanego u*ywanego samochodu w stacji diagnostycznej, klasyfikowanie kierowc*w wedle kryterium „wypadkowo*ci” w celu zr**nico-wnia ceny polisy, analizowanie przebiegu dotychczasowej ka-riery zawodowej kandydata na pracownika.

b

Oto formy sygnalizacji (ang. signalling): Budowa reputacji przez nowootwart* restauracj* oferuj*c* smaczne posi*ki po niskiej cenie (bar z „chińszczyzną „Lili” na Placu Konstytucji w Warszawie?); przyznawanie przez Toshib* trzyletniej gwarancji na sprzedawane notebooki; w*o*enie marynarki przez go*cia kasyna gry w krakowskim hotelu „Pod R***”; okazanie si* dyp-lomem Master of Bussiness Administration SGH przez ubiega-j*cego si* o dyrektorsk* posad* pracownika banku.

c

Proponuj* takie definicje:

Ryzyko moralne wyst*puje, kiedy nabycie dobra zmienia zacho-wanie kupuj*cego w spos*b niekorzystny dla niego lub dla sprzedaj*cego.

Negatywna selekcja wyst*puje, kiedy do transakcji szczeg*lnie ch*tnie przyst*puj* osoby niepo**dane przez kupuj*cego lub sprzedaj*cego.

Test

1. e/; 2. c/; 3. e/; 4. e/; 5. c/.

2

Indeks^B

Lata^A

---