INFORMACJA jest przekazywana do człowieka przy pomocy różnych sygnałów.

Aby sygnał mógł być odebrany przez człowieka musi posiadać odpowiednią formę fizyczną, która może być zarejestrowana przez system nerwowy człowieka w postaci wrażeń zmysłowych.

CECHY SYGNAŁÓW

1. jakość,

2. siła,

3. wielkość,

4. kształt,

5. położenie,

6. ruch,

7. czas pojawiania się i trwanie.

1. CECHY JAKOŚCIOWE SYGNAŁU

Np. barwa

2. SIŁA SYGNAŁU

Konieczne jest nadanie bodźcom pewnego minimum intensywności, jest tzw. próg wrażliwości.

Najmniejszą różnicę w intensywności sygnałów, jaką człowiek zauważa, nazywamy progiem czułości albo różnicy.

Optimum siły sygnałów zależy od :

• Wielkości przedmiotów obserwowanych,

• Oświetlenia tła ( kontrast ),

• Wymaganej precyzji wykonania zadania.

3. WIELKOŚĆ SYGNAŁU

Cecha ta dotyczy głównie wymiarów przestrzennych i związana jest z ostrością wzroku.

Określa się ją za pomocą minimalnej odległości między dwoma punktami, przy której możliwe jest uzyskanie wrażenia rozdzielczości tych punktów.

Próg ostrości określa się za pomocą jednostek kątowych.

4. KSZTAŁT SYGNAŁU

Kształt rozpoznawalny jest zarówno wzrokiem jak i dotykiem.

Wzrokowo najłatwiej rozpoznawalne są kształty regularne:

kropki, kreski, trójkąty, kwadraty, o wiele trudniej jest zidentyfikować kształty nieregularne.

5. POŁOŻENIE SYGNAŁU

Określenie miejsca sygnału może być dokonywane za pomocą różnych organów zmysłowych, głównie jednak za pomocą wzroku, słuchu i czucia kinestetycznego.

6. RUCH SYGNAŁU

Rozróżniamy:

• sygnały nieruchome pojawiają się stale w jednym i tym samym punkcie miejsca pracy,

• sygnały ruchome zmieniają swoje miejsce w polu orientacji podmiotu.

Zarówno sygnały nieruchome , jak i ruchome mogą pojawiać się w dwojaki sposób:

• sygnały przerywane dyskretne ( zjawiają się i znikają w określonych odstępach czasu regularnie lub nieregularnie ),

• sygnały ciągłe (trwają w polu orientacji podmiotu albo w jednym miejscu, albo też przesuwają się w polu widzenia ).

Obserwowanie sygnałów ciągłych nazywamy śledzeniem.

7. CZAS TRWANIA SYGNAŁU

Aby jakikolwiek bodziec został spostrzeżony, musi on działać przez minimalny okres czasu, który możemy nazwać okresem progowym.

Potrzebny jest również pewien minimalny czas dzielący bodźce następujące po sobie, aby dały się rozróżniać i nie zlewały się w jeden. ( optymalna widzialność ok.0.1 s)

Warunki stosowania sygnalizacji wzrokowej albo słuchowej (wg C. Morgana):

Sygnalizację wzrokową stosować, gdy:

• wiadomość jest złożona,

• wiadomość jest długa,

• wiadomość musi być wykorzystana później,

• wiadomość dotyczy zdarzeń w przestrzeni,

• wiadomość nie wymaga natychmiastowego działania,

• narząd słuchu jest przeciążony,

• otoczenie jest zbyt hałaśliwe,

• praca nie wymaga zmian usytuowania operatora

Sygnalizację słuchową stosować, gdy:

• wiadomość jest prosta,

• wiadomość jest krótka,

• wiadomość nie musi być wykorzystana później,

• wiadomość dotyczy zdarzeń w czasie,

• wiadomość wymaga natychmiastowego działania,

• narząd wzroku jest przeciążony,

• otoczenie nie sprzyja odbiorowi sygnałów wzrokowych (nadmiar lub niedobór światła, zmienność warunków oświetlenia, pole obserwacji niedostępne dla wzroku),

• praca wymaga ciągłych zmian usytuowania operatora

Błędy operatora

Kryterium oceny informacji przekazanej stanowi ilość informacji zawartej w odpowiedzi operatora. Różnica między ilością informacji wysłanej a ilością informacji przekazanej świadczy o stratach informacji w procesie komunikacyjnym. „Zewnętrzną” postacią tych strat są błędy popełniane przez operatora.

Przyczyny popełnianych błędów:

1. Sygnał niesie dostateczną ilość informacji, ale trwa zbyt krótko;

2. Sygnał niesie dostateczną ilość informacji dla operatora wyszkolonego i ma dostateczny czas trwania, ale trafia na osobę niewyszkoloną;

3. Sygnał silny u źródła doznaje zniekształceń i osłabienia po drodze;

4. Duże zmęczenie i spadek koncentracji oraz spadek zdolności postrzegania;

5. Operator nieprzystosowany psychicznie do odbioru sygnału w danej chwili;

6. Sygnał niesie zbyt mało informacji

JEDNOSTKĄ ILOŚCI INFORMACJI JEST BIT

1 Bit jest to taka ilość informacji H, która redukuje niepewność o połowę. ( dany sygnał zawiera tyle bitów informacji, ile trzeba odpowiedzi na pytanie “ tak lub nie” aby zlikwidować istniejącą niepewność ).

Gdy prawdopodobieństwo wystąpienia sygnału jest jednakowe , sygnały są od siebie wzajemnie niezależne i sygnał przyjmuje tylko dwa stany (jest, nie ma ) to wzór na ilość informacji H jest następujący:

n - liczba możliwych zdarzeń

Gdy jeden sygnał może występować w m -stanach, to wzór na ilość informacji niesionej przez ten sygnał jest następujący:

m - liczba stanów

p_i - prawdopodobieństwo wystąpienia i - tego stanu

Gdy mamy k - sygnałów to sumaryczna ilość informacji wynosi:

H_o - ogólna ilość informacji,

H_j - ilość informacji przenoszona przez j -ty sygnał

Gdy prawdopodobieństwo wystąpienia sygnału jest różne i sygnały są od siebie wzajemnie niezależne to wzór na przeciętną ilość informacji jest następujący:

n - liczba sygnałów

Jeżeli istnieją reguły uzależniające prawdopodobieństwo określonych sygnałów od sygnałów poprzednich, to przeciętną ilość informacji oblicza się za pomocą wzoru:

p_i - prawdopodobieństwo i -tego sygnału ( i=1,2,3....),

p_ij - prawdopodobieństwo warunkowe j -tego sygnału

( j=1,2,3...m ), gdy poprzedza go sygnał i -ty.

POJEMNOŚĆ, CZYLI ZDOLNOŚĆ PRZEPUSTOWA KANAŁU INFORMACYJNEGO

określa maksymalną szybkość przepływu informacji przez kanał.

C - pojemność kanału,

T - czas,

n - liczba sygnałów przesłanych,

N - repertuar sygnałów przy zachowaniu warunku jednakowego ich prawdopodobieństwa

Praca korektora, wymagająca analitycznego sposobu czytania

C= 18bit/s,

Głośne czytanie, gdy chwyta się tylko ogólny układ liter dominujących

C=30bit/s,

Czytanie “w myśli”, gdzie odpada konieczność przekazywania treści innemu człowiekowi

C=45bit/s

PODEJMOWANIE DECYZJI jest konieczne wtedy, gdy nie ma jednoznacznego przyporządkowania między sygnałem a reakcją, kiedy pracownik musi uwzględniać w działaniu więcej niż jeden sygnał, albo też gdy zachodzi możliwość więcej niż jednej reakcji na jeden sygnał.

NAJWAŻNIEJSZE SYTUACJE:

1. Wyboru

2. Złożone

3. Preferencje

4. Probabilistyczne

SYTUACJA WYBORU

Sytuacja wyboru zachodzi wtedy, gdy istnieje możliwość pojawienia się więcej niż jednego sygnału, lub też więcej niż jednej reakcji.

SYTUACJA ZŁOŻONA

Sytuacje złożone są to sytuacje, w których pracujący musi uwzględniać równocześnie więcej niż jedno źródło informacji lub wykonać więcej niż jedną reakcję.

PREFERENCJE

O preferencjach mówimy wtedy, gdy różne możliwości reagowania mają dla człowieka niejednakową wartość, gdy z jakiegokolwiek powodu woli on jedne od drugich, np. gdy jedne są dla niego przyjemne a inne przykre, jedne trudne a inne łatwe, jedne bezpieczne a inne połączone z niebezpieczeństwem itp.

Sygnały, których człowiek oczekuje odbiera szybciej.

SYTUACJA PROBABILISTYCZNA

Są to sytuacje, w których czynności wykonywane są przy obniżonym poziomie informacji, kiedy sygnały odbierane przez człowieka zawierają informacje niepełne lub niepewne, mniej lub bardziej prawdopodobne.

Informacje, na których człowiek opiera w tego rodzaju sytuacjach swoje decyzje mają jedynie wartość przybliżoną, zachodzi więc możliwość błędu nawet przy prawidłowym wykonywaniu przewidzianych czynności.

Przetwarzanie informacji, które prowadzi do podjęcia decyzji, jest z psychologicznego punktu widzenia procesem bardzo skomplikowanym.

Informacje, które człowiek otrzymuje w danym momencie włączane są do systemu informacji uzyskanych dawniej i utrwalonych w pamięci.

Rozróżniamy dwa rodzaje pamięci:

• Świeża - wykorzystuje się ją przy podjęciu decyzji na podstawie sygnałów otrzymanych bezpośrednio przed tym momentem ,

• Trwała - przejawia się w wiedzy i umiejętnościach człowieka. To główny magazyn wiedzy człowieka. Informacje zaczerpnięte z sygnałów aktualnych są przetwarzane odpowiednio do wiadomości już posiadanych. Pojemność pamięci trwałej jest nieograniczona.

ORAZ

wyobraźnia umożliwiająca wyprzedzanie biegu zdarzeń

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI RUCHOWE

1. Ruchy pozycyjne,

2. Ruchy powtarzalne,

3. Ruchy ciągłe,

4. Ruchy seryjne,

5. Pozycja statyczna.

STRUKTURA RUCHÓW

Wszelkie ruchy robocze składają się z dwóch głównych faz:

• Docelowej ( dynamiczna, stabilizująca )

• Manipulacyjnej ( ciągnięcie, pchanie, naciskanie, przytrzymywanie, przekręcanie )

CECHY RUCHÓW

1. szybkość

2. dokładność

3. siła

1. Szybkość , dokładność, siła ruchu zależą od:

• Kierunku ruchu,

• Zasięgu ruchu,

• Czasu trwania

2. Czas potrzebny na wykonanie ruchu nie jest proporcjonalny do jego długości. Ruchy długie wykonywane są w czasie krótszym niż wynikałoby to z ich długości w porównaniu z ruchami krótkimi.

3. Ruchy ograniczone przez urządzenia mechaniczne wykonywane są szybciej niż ruchy kończone według wskazań wzrokowych.

4. Ruchy o kierunku naprzód i wstecz są nieco szybsze niż ruchy o kierunkach bocznych. Natomiast ruchy od prawej strony w lewo są nieco szybsze niż ruchy od lewej strony w prawo.

5. Jednoręczne ruchy pozycyjne, wykonywane pod kontrolą wzroku przebiegają najlepiej z punktu widzenia prędkości i dokładności, kiedy kierunek ich tworzy kat ok. 60⁰ z kierunkiem na wprost i kiedy długość ich nie jest zbyt duża.

6. Dwuręczne ruchy pozycyjne, wykonywane jednocześnie dwiema rękami, są nieco szybsze, kiedy kierunki ich tworzą kąt 30 ⁰ w prawo i w lewo od kierunku na wprost, a największą dokładność uzyskuje się kiedy są one skierowane do przodu ( kąt 0⁰).

7. Przy wykonywaniu ruchów pozycyjnych na ślepo istnieje tendencja skracania długich ruchów i wydłużania krótkich; jedynie przy ruchach pionowych od góry do dołu zarówno ruchy długie jak i krótkie są zawsze wydłużane.

8. Ślepe ruchy pozycyjne o różnych kierunkach w stosunku do ciała są wykonywane najdokładniej, jeśli skierowane są wprost przez siebie na wysokości mniejszej niż wysokość ramienia.

9. Chociaż ruchy powtarzalne przy czynności wystukiwania palcem mogą być wykonywane z częstotliwością od 5 do 14 uderzeń na sekundę, większość ludzi woli częstotliwość poniżej 5 na sekundę.

10. Utrzymywanie nieruchomej postawy jest na ogół bardziej męczące niż sama czynność przyjęcia tej postawy.

---