Wykład 10 Rozwój układu pokarmowego
Cewa pokarmowa oraz gruczoły trawienne (wątroba i trzustka) powstają z endodermy jelita pierwotnego.
Jelito przednie oddzielone jest od zatoki ustnej błoną ustno-gardłową. Rozszerzone w odcinku ogonowym jelito tylne tworzy stek i jest oddzielone błoną stekową od prostnicy.
Na początku 4 tygodnia błona ustno-gardłowa zanika i dochodzi do połączenia pierwotnych ust z początkowym odcinkiem cewy pokarmowej oraz z jamą owodni.
Błona odbytowa w 9 tygodnia pęka i następuje połączenie między odbytnicą a odbytem – udrożnienie przewodu pokarmowego.
- z endodermy powstają nabłonek oraz gruczołowy ściany przewodu pokarmowego,
- z mezodermy trzewnej – tkanka łączna, mięśnie gładkie i błona surowicza.
Jelito pierwotne przednie dzieli się na dwa odcinki:
- odcinek głowowy,
- odcinek doogonowy,
Z odcinka głowowego powstają gardło oraz dolny odcinek układu oddechowego a z odcinka doogonowego rozwijają się: przełyk, żołądek, dwunastnica, wątroba, pęcherzyk żółciowy i trzustka.
Przełyk od tchawicy oddzielony jest przegrodą tchawiczo-przełykową.
Początkowo jest krótki i zarośnięty.
Wydłużanie się przełyku rozpoczyna się w 7 tygodniu ciąży i jest związane z szybkim wzrostem okolicy głowowej zarodka.
Odtworzenie światła przełyku następuje pod koniec okresu zarodkowego.
Zawiązek żołądka pojawia się w połowie 4 tygodnia ciąży jako wrzecionowate rozszerzenie w doogonowym odcinku jelita przedniego.
Zawiązek wydłuża się i rozszerza w osi brzuszno-grzbietowej, a następnie jego ściana grzbietowa wzrasta intensywniej od ściany przedniej i w ten sposób powstają przyszłe krzywizny żołądka.
W trakcie rozwoju żołądek podlega dwóm obrotom – wokół osi podłużnej oraz przednio tylnej.
W osi podłużnej obrót dokonuje się o 90 stopni. Ściana lewa staje się ścianą przednią, a prawa tylną, część odźwiernikowa przemieszka się w prawo i ku górze.
Dwunastnica powstaje na początku 4 tygodnia z końcowej części jelita przedniego i głowowej jelita środkowego.
Oba zawiązki wzrastając tworzą pętlę w kształcie litery C.
Wraz z obrotami żołądka pętla dwunastnicy skręca w prawo i uzyskuje położenie pozaotrzewnowe.
Wątroba i pęcherzyk żółciowy.
W 4 tygodniu pojawia się zgrubienie w ogonowej części jelita przedniego zwane pączkiem lub uchyłkiem wątrobowym. Pączek wątrobowy dzieli się na zawiązek wątroby i zawiązek pęcherzyka żółciowego. Szybko dzielące się komórki endodermalne tworzą blaszki komórek wątrobowych. Czynność hemopoetyczna wątroby rozpoczyna się w 6 tygodniu ciąży.
Mniejsza , ogonowa część pączka wątrobowego przekształca się w pęcherzyk i przewód pęcherzyka żółciowego.
Wydzielanie żółci rozpoczyna się do 13-16 tygodniu rozwoju. Żółć przechodzi do dwunastnicy i zabarwia treśćjelitową – smółkę – na kolor ciemnozielony.
Trzustka
Rozwija ięz pączka grzbietowego i brzusznego, które powstając wyściółki endodermalnej części bliższej dwunastnicy.
Śledziona
Zawiązek śledziony pojawia się w 5 tygodniu rozwoju.
Między blaszkami krezki grzbietowej żołądka powstaje skupienie komórek mezenchymalnych, które proliferując tworzą torebkę, beleczki oraz zrąb siateczkowy narządu.
Z jelita środkowego powstaje jelito cienkie, ślepe z wyrostkiem robaczkowym, część wstępująca jelita grubego i prawa połowa okrężnicy poprzecznej.
Rozwój jelita cechuje się szybkim wydłużaniem i wytworzeniem pętli jelitowej.
Ramię głowowe i ogonowe pętli rozwijają się odmiennie.
Na początku 6 tygodnia jelito nie mieści się w jamie brzusznej i wnika do sznura pępowinowego, tworząc fizjologiczną przepuklinę pępkową.
Embriologia Wykład X Rozwój układ pokarmowego; Rozwój układu krwionośnego.
Głowowa część pętli rośnie szybciej i wytwarza pętle wtórne jelita czczego i część jelita krętego.
Ogonowa część pętli wydłuża się, ale nie tworzy pętli. Powstają z niej: część jelita krętego, jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym i jelito grube.
Przepuklinowa pętla dokuje obrotów w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, powraca do jamy brzusznej i zajmuje ostateczne położenie.
Z jelita pierwotnego tylnego powstają: część dalsza okrężnicy, jelito grube zstępujące, okrężnica esowata, odbytnica, nabłonek pęcherza moczowego i część cewki moczowej.
Końcowa część jelita tylnego rozszerza się i tworzy stek.
Do steku dostaje się mezenchyma, która tworzy przegrodę moczowo-odbytową i dzieli stek na:
część grzbietową (kanał odbytowo-odbytniczy),
część brzuszna (zatoka moczowo-płciowa)
Przegroda moczowo-płciowa łączu się z błoną stekową i powstaje przednia błona moczowo-płciowa i tylna błona odbytowa.
Rozwój układu krążenia:
Układ sercowo-naczyniowy zaczyna powstawać w 3. tygodniu rozwoju zarodka.
Między 13-15. dniem w mezodermie pozazarodkowej ściany pęcherzyka żółtkowego, w szypule brzusznej i kosmówce tworzą się skupienia komórek – tkanka angioblastyczna – wyspy krwiotwórcze.
W 5 tygodniu w wątrobie ma miejsce hemopoeza, następnie przejściowo w śledzionie i później w szpiku kostnym i węzłach chłonnych.
Naczynia krwionośne powstają w procesie waskulogenezy i angiogenezy.
Na początku w miejscu połączenia mezodermy z endodermą, pojawiają się prekursorowe komórki naczyń krwionośnych – angioblasty.
Angioblasty są komórkami macierzystymi śródbłonka, łączą się i spłaszczają.
Powstają pomiędzy nimi szczeliny, które zlewają się i tworzą cewkowatą sieć pierwotnych naczyń krwionośnych.
Etap ten to waskulogeneza (ograniczony jest on do okresu wewnątrzmacicznego).
W procesie waskulogenezy powstają pierwsze główne naczynia krwionośne w zarodku, zawiązek serca, aorty grzbietowe, żyły zasadnicze.
Pierwotna sieć naczyń włosowatych ulega przebudowie.
Poprzez resorpcję starych i pączkowanie nowych naczyń tworzą się nowe sieci naczyniowe – angiogeneza.
Proces ten jest kontynuowany w życiu postnatalnym.
Rozwój serca
W 18-19. dniu rozwoju mezodermalne komórki smugi pierwotnej tworzą parzyste sznury sercotwórcze, leżą one w polu sercotwórczym.
Serce pochodzi też z komórek grzebieni nerwowych.
Około 20. dnia rozwoju sznury sercotwórcze uzyskują światło i tworzą dwie cewy śródsierdziowe.
Około 22. dnia cewy łączą się w jedną cewę wsierdziową (sercową), połączeniu podlega także prawa i lewa wewnątrzzarodkowa jama ciała tworząc jamę osierdzia.
Koniec głowowy cewy jest rozszerzonym odcinkiem tętniczym, a koniec ogonowy rozszerzonym odcinkiem żylnym.
22. dnia rozwoju serce rozpoczyna czynność skurczową.
Wydłużająca się cewa ulega serii pofałdowań, rozszerzeń i zwężeń.
Dwa pierwsze przewężenia dzielą cewę na trzy części:
opuszkę pierwotną serca,
pierwotną komorę,
pierwotny przedsionek.
23. dnia dwa kolejne przewężenia tworzą:
pień tętniczy,
zatokę żylną.
Cewa sercowa składa się z trzech warstw:
wsierdza (tworzy wewnętrzną śródbłonkową wyściółkę serca),
śródsierdzia (tworzy ścianę mięśniową serca),
nasierdzia (osierdzia trzewnego),
Warstwa zewnętrzna jest odpowiedzialna za utworzenie tętnic wieńcowych.
Substancja galaretowata serca tworzy guzy, inaczej poduszeczki wsierdziowe. Jest to część, która wywodzi się z komórek grzebieni nerwowych i odpowiada za tworzenie przegród przedsionka i komory. Odpowiada za tworzenie zastawek serca i kanału aorty i tętnicy płucnej.