Edukacja dorosłych
Czym jest edukacja dorosłych? Żeby odpowiedzieć na to pytanie należy najpierw zastanowić się czym jest sama edukacja.
Otóż w znaczeniu etymologicznym terminem edukacja z łac. educare określamy wyprowadzanie z jakiegoś stanu gorszego do lepszego rozumiane jako rozwój , a więc edukacja. (Jankowski, 2003, s.11). Natomiast w znaczeniu definicyjnym rozumiemy ją jako ogół procesów i oddziaływań , których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży - stosownie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych (Okoń, 2007, s.93).
Istnieje wiele różnych definicji edukacji dorosłych. Jedna z bardziej popularnych uchwalona na XXX Konferencji Generalnej UNESCO definiuje edukacje dorosłych jako całokształt formalnych i nieformalnych procesów kształcenia, stanowiących przedłużenie lub uzupełnienie wykształcenia nabytego w szkołach, jak również kształcenie praktyczne, któremu dorośli zawdzięczają rozwój umiejętności, wzbogacania wiedzy, doskonalenie kwalifikacji zawodowych czy nabycie nowych kwalifikacji oraz wzbogacenie życia osobistego, a zarazem możliwości brania udziału w socjalnym, ekonomicznym i kulturalnym rozwoju społeczeństwa (W. Okoń, Słownik Pedagogiczny, Warszawa 1992, s. 148)
Z kolei według T. Gołaszewskiego oświata dorosłych to działalność społeczna (instytucjonalna i spontaniczna) zmierzająca do doskonalenia umysłowego, ideowego i estetycznego ludzi dorosłych, a więc do podnoszenia poziomu kultury grup społecznych i jednostek w ramach społecznie przyjętego systemu wartości (Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1993, s. 521).
Podsumowując możemy powiedzieć że, edukacja dorosłych to wielość intencjonalnych oddziaływań oświatowo - wychowawczych i wychowawczo - rozrywkowych, których przedmiotem jest człowiek dorosły a także dorastająca młodzież(Aleksander, 1999, s. 248)
Cele kształcenia dorosłych są złożone, bardzo rozległe i zależne od danego okresu historycznego. Podstawowe znaczenia celów w edukacji dorosłych polega na wskazaniu co jednostka może we własnym rozwoju osiągnąć (Skrzypczak, 2003, s. 52) Ogólnie rzecz biorąc możemy wyróżnić cele doraźne i długofalowe. Skrzypczak wyróżnił 3 obszary celów:
cele merytoryczne
rozwój umiejętności analizy, syntezy, uogólnienia, a także weryfikacji
wyrabianie w uczniach umiejętności samodzielnego uczenia się
Biorąc pod uwagę funkcje, jakie pełni dziś oświata dorosłych możemy wyodrębnić dwie koncepcje analizy:
Ujęcie funkcji w perspektywie stosunku do obowiązującego ustawowo systemu szkolnego dla dzieci i młodzieży:
zastępcza - polegającą na przekazaniu ludziom dorosłym tych wiadomości i ukształtowaniu u nich tych umiejętności, dyspozycji, sił umysłowych czy cech charakteru, których nie zdobyli w czasie normalnego, obowiązkowego nauczania szkolnego
właściwa - polegającą przede wszystkim na stałym aktualizowaniu i uzupełnianiu wiedzy i umiejętności ludzi dorosłych w dziedzinie gospodarki, polityki, ideologii, różnych dziedzin nauki, techniki i sztuki, w zakresie nie objętym programem szkoły, a koniecznym do właściwego spełniania obowiązków zawodowych i społecznych(…) na dalszym kształtowaniu i doskonaleniu sił umysłowych uczących się, a także kształtowanie świadomych postaw społecznych ludzi dorosłych stosownie do istniejących i stale zmieniających się potrzeb edukacji i aktywności zawodowej, rodzinnej czy społecznej (Aleksander, 1999, 263-264)
Ujęcie funkcji w kategoriach zmian w różnych sferach życia:
funkcja ekonomiczna
funkcja popularyzacji edukacji dorosłych
funkcja intergracyjna
funkcja adaptacyjna ed
funkcja plityczna
funkcja konstruktywna ed
funkcja eliminacyjna ed
przekazywanie tradycji
funkcja profilaktyczna ed
Zasady nauczania dorosłych oznaczają zarówno normy postępowania uznane za właściwe w celu osiągnięcia założonych celów pedagogicznego postępowania, jak też formułują podstawy, na których opiera się postępowanie właściwe dla procesu wychowania lub nauczania (Półturzycki, 1991, s. 141)
Józef Półturzycki w dokonał przeglądu zasad i wyróżnił następujące:
poglądowości,
przystępności,
świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie uczenia się,
systematyczności,
trwałości wiedzy,
operatywności wiedzy uczących się,
wiązania praktyki z teorią,
kształtowania umiejętności uczenia się,
wykorzystywanie doświadczeń osób dorosłych,
indywidualizmu i zespołowości oraz
ustawiczności kształcenia.
Metodę (gr. methodos - sposób postępowania) kształcenia rozumiemy jako systematyczne i świadomie stosowane sposoby pracy nauczyciela, mające na celu efektywne przekazanie uczniom wiadomości, wyrabianie w nich pożądanych poglądów i sprawności, rozwinięcie ich zainteresowań i zdolności poznawczych oraz wdrożenie ich do umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy(Skrzypczak, 2003, s.135)
Istnieje wiele klasyfikacji metod kształcenia, najlepsza wydaje się podział W. Okonia na tok podający(większa aktywność nauczyciela) oraz poszukujący(aktywizacja ucznia). Metody:
wykład
opowiadanie i opis
pokaz
pogadanka
dyskusja
konsultacje
instruktaż
metoda laboratoryjna
metoda ćwiczeń praktycznych
inscenizacja
metoda sytuacyjna
metoda przepadku
burza mózgów
mikronauczanie
metoda nauczania programowego