PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA
ZABURZENIA CZYNNOŚCI POZNAWCZYCH
Psychopatologia jest dziedziną wiedzy zajmującą się
opisywaniem
interpretowaniem
wyjaśnianiem
klasyfikowaniem zjawisk psychicznych, które stanowią odchylenie od prawidłowych czynności psychicznych
Objawy psychopatologiczne są to zjawiska dające się stwierdzić w wywiadzie, bezpośrednim badaniu lub obserwacji, które świadczą o nieprawidłowych funkcjach psychicznych
Zespoły psychopatologiczne są to określone stany psychiczne składające się z objawów stałych, typowych i ewentualnie objawów dodatkowych, charakteryzujące się określonym przebiegiem (np. zespół depresyjny, paranoiczny, maniakalny)
Zaburzenie jest układem klinicznie stwierdzalnych objawów i zachowań połączonych zwykle z cierpieniem i zaburzeniem indywidualnego funkcjonowania
Objawy psychopatologiczne
Objawy homonomiczne różnią się od przeżyć prawidłowych ilościowo czyli nasileniem, czasem trwania, nadmiarowością lub nieadekwatnością do sytuacji, wpływem na funkcjonowanie i mogą być źródłem cierpienia lub dyskomfortu (np. smutek- nastrój obniżony w zab. depresyjnym)
Objawy heteronomiczne różnią się od przeżyć prawidłowych jakościowo, nie występują u osób zdrowych psychicznie np. urojenia i omamy (wyjątkiem są omamy hipnagogiczne i hipnopompiczne).
Podział objawów psychopatologicznych
Objawy zaburzeń czynności poznawczych
Objawy zaburzeń czynności emocjonalnych i aktywności
Objawy zaburzeń integracji czynności psychicznych
Zaburzenia czynności poznawczych
Zaburzenia tych czynności psychicznych, które:
- pozwalają człowiekowi rozpoznawać zjawiska środowiska zewnętrznego i własnego organizmu (uwaga, spostrzeganie)
- utrwalać je (pamięć)
- scalać w spójny system indywidualnej wiedzy o świecie (myślenie, język)
Uwaga
- Ukierunkowanie czynności poznawczych
- Mechanizm ograniczający nadmiar informacji
Cechy:
selektywność
trwałość
przerzutność
podzielność
zakres (rozpiętość)
Zaburzenia uwagi
Powszechne ale mało specyficzne
- Zaburzenia skupienia uwagi (koncentracji)
- Nadmierna lub niedostateczna przerzutność uwagi
- Niedostateczna trwałość uwagi
- Niedostateczna podzielność uwagi
- Niedostateczna rozpiętość uwagi
Zaburzenia pamięci
- Ilościowe (dysmnezje)
- Jakościowe (paramnezje)
Ilościowe zaburzenia pamięci
- Hipermnezja- pamięć wzmożona
- Hipomnezja-pamięć osłabiona (zmniejszona zdolność zapamiętywania lub odtwarzania)„zatarcie siatki czasu”
- Ekmnezja- przeżywanie przeszłości jako teraźniejszości; ograniczenie pamięci wydarzeń niedawnych przy względnie dobrze zachowanej pamięci wydarzeń wcześniejszych
- Amnezja -utrata możliwości przechowywania w pamięci nowych informacji lub odtwarzania informacji wcześniej zmagazynowanych;
całkowita lub fragmentaryczna
trwała lub przemijająca;
spowodowana chorobą mózgu lub czynnikami psychogennymi (np. amnezja dysocjacyjna)
Amnezja
Amnezja wsteczna (amnezja retrograda)
pacjent nie jest w stanie odtworzyć informacji zapamiętanych przed zadziałaniem czynnika, który spowodował amnezję chociaż zachowana jest zdolność magazynowania w pamięci nowych informacji;
najczęściej wynikiem uszkodzenia kory czołowej lub skroniowej.
Amnezja następcza (amnezja anterograda)
od momentu zadziałaniu czynnika, który spowodował amnezję pacjent nie jest w stanie magazynować w pamięci nowych informacji; najczęściej jest wynikiem uszkodzenia środkowych obszarów płata skroniowego (szczególnie hipokampa)
Jakościowe zaburzenia pamięci
Pseudomnezje (wspomnienia rzekome)
Allomnezje (wspomnienia zmienione)
Jakościowe zaburzenia pamięci
Pseudomnezje (wspomnienia rzekome) :
Konfabulacje = nieświadome wypełnianie luki pamięciowej fałszywymi informacjami, które pacjent podaje jako prawdziwe;
Omamy pamięciowe = fałszywe wspomnienia przeżywane jako rzeczywiste (urojeniowe wspomnienia, aktualne urojenia rzutowane wstecz)
Allomnezje (wspomnienia zmienione):
Iluzje pamięci = zniekształcone rzeczywiste wspomnienia (pod wpływem emocji, urojeń)
Złudzenia utożsamiające = błędna identyfikacja w czasie aktualnie przeżywanej sytuacji (deja vu- już widziałem, deja vecu- już przeżywałem; jamais vu- nigdy nie widziałem, jamais vecu- nigdy nie przeżywałem)
Zaburzenia spostrzegania
- Iluzje (złudzenia)
- Omamy (halucynacje)
- Pseudohalucynacje
- Parahalucynacje
Złudzenia (iluzje) - zniekształcone spostrzeżenia, realnie istniejących zjawisk lub przedmiotów; mogą być:
fizjologiczne- gdy występują pod wpływem silnych emocji lub w warunkach utrudniających właściwe rozpoznanie bodźca np. pod wpływem strachu, zmęczenia, ciemności) i są korygowane
patologiczne- których przeżywający nie koryguje mimo dowodów błędności.
Omamy (halucynacje) - są spostrzeżeniami pojawiającymi się bez zewnętrznego bodźca, które mają następujące ważne cechy charakterystyczne:
- dla pacjenta omamy są dokładnie tym samym, czym są prawidłowe doznania zmysłowe, tzn. są dla niego realne; pacjent nie ma wglądu w swoje nieprawidłowe przeżycia (tzw. błędny sąd realizujący)
- są odbierane jako zewnętrze doznania z jednego z pięciu narządów zmysłu (słuchu, wzroku, smaku, zapachu, dotyku) i odróżniane są od myśli, pojęć, wyobrażeń czy fantazji.
Ze względu na modalność zmysłową:
- Słuchowe
- Wzrokowe
- Smakowe
- Węchowe
- Dotykowe (czuciowe),
Inne postacie:
- Hipnagogiczne- hipnopompiczne
Pseudoomamy (pseudohalucynacje, omamy rzekome) - spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z zewnątrz, różnią się od halucynacji tym, że pojawiają się w subiektywnej wewnętrznej przestrzeni, a nie są odbierane poprzez narządy zmysłu; towarzyszy im poczucie realności.
Parahalucynacje (paraomamy, halucynoidy)- spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z zewnątrz, których chory nie traktuje jako realnych zjawisk; najczęściej występują napadowo i zwykle związane są z uszkodzeniem OUN (np. z padaczką)
Zaburzenia myślenia- podział
1. Zaburzenia treści:
urojenia,
myśli natrętne,
idee nadwartościowe
pseudologia fantastyczna
myśli depresyjne
myśli lękowe
myślenie wielkościowe
2. Zaburzenia formy:
Zaburzenia toku
Zaburzenia struktury i funkcji
Urojenia - fałszywe sądy i przekonania niezgodne z rzeczywistością lub niezgodne z obowiązującymi w danych środowisku poglądami i normami, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i których nie koryguje mimo dowodów błędności;
- istotną cechą jest ich chorobowy kontekst tzn. występują zawsze z innymi objawami psychopatologicznymi i tym różnią się od kłamstwa, przesądu, niewiedzy, omyłki itp.
Podział:
- według treści: prześladowcze, odnoszące, oddziaływania i owładnięcia, zabierania, nasyłania i odsłonięcia myśli, depresyjne (nihilistyczne, zubożenia, grzeszności, winy i kary, hipochondryczne), wielkościowe, niewierności, błędnego utożsamiania osób
Myśli natrętne (obsesje)- Uporczywie powracające, narzucające się wbrew woli myśli, wyobrażenia, wspomnienia lub impulsy do działania, z towarzyszącym przekonaniem o ich niedorzeczności; oceniane krytycznie i traktowane jako własne
np. obsesyjne wątpliwości, obawy przed zanieczyszczeniem, agresywne, bluźniercze lub seksualne wyobrażenia i impulsy, potrzeba symetrii
Idee nadwartościowe- Wyizolowane, usystematyzowane przekonania dotyczące własnej osoby, jej szczególnej roli lub misji do spełnienia lub też nadawanie wyjątkowego znaczenia określonym ideom, zainteresowaniom, dziedzinom działalności itp.
- Silnie wpływają na decyzje i postępowanie człowieka, towarzyszy im duże zaangażowanie emocjonalne
- Zachowanie jest mało elastyczne i dysfunkcjonalne
- np.w zaburzeniu osobowości paranoicznej, jadłowstręcie psychicznym, zaburzeniu hipochondrycznym, dysmorfofobii,
Myśli depresyjne- pesymizm, ujemne oceny własnej osoby i własnej sytuacji, poczucie beznadziejności
Myśli lękowe- nadmiernie martwienie się, nieuzasadnione przewidywanie niekorzystnych zdarzeń, obawy o negatywną ocenę własnej osoby, intensywne, nieuzasadnione obawy przed obiektem, działaniem lub sytuacją (myśli fobiczne)
Myślenie wielkościowe - nieuzasadnione przekonanie o swoich zdolnościach, umiejętnościach, możliwościach, mocy itp
Pseudologia fantastyczna- słabe rozróżnienie realiów od fantazji, polegające na podawaniu informacji o własnych wyjątkowych, nadzwyczajnych, a czasem fantastycznych przeżyciach, osiągnięciach jako prawdziwych zdarzeniach
Zaburzenia toku myślenia - cechują się zaburzeniami tempa myślenia lub jego ciągłości i obejmują:
- spowolnienie/zahamowanie
- przyspieszenie/ gonitwa myśli/ słowotok
- otamowanie/ natłok myśli
- rozwlekłość/ lepkość
- stereotypie, perseweracje
- mutyzm
Zaburzenia struktury i funkcji myślenia
Myślenie dereistyczne = skrajnie oderwane od rzeczywistości
Myślenie autystyczne- skoncentrowane na własnych przeżyciach wewnętrznych
Rozkojarzenie- różnego stopnia dezorganizacja myślenia, niekomunikatywność i nieskładność myślenia, brak logiki; wątki nie są ze sobą powiązane, wypowiedzi porozrywane, niegramatyczne; w skrajnych przypadkach stanowią zlepki słów lub głosek powiązanych np. podobieństwem dźwięku
Zubożenie myślenia (alogia) = wypowiedzi zawierające niewiele informacji; ograniczenie ilościowe lub jakościowe (wypowiedzi składają się głównie z wielokrotnych powtórzeń, nic nie znaczących frazesów itp)
Myślenie paralogiczne- Niezależne od obowiązujących zasad logiki; niezrozumiałe reguły wnioskowania, niezrozumiały charakter relacji logicznych (równoważności, sprzeczności, wynikania)
- obejmuje operowanie pojęciami (logika pojęć, nazw) oraz sądami (logika sądów, zdań, wyprowadzanie wniosków, indukcja, dedukcja)
- Operowanie pojęciami o znaczeniu prywatnym (neologizmy)
- Niewłaściwe wnioskowanie:
wyprowadzanie sądów ogólnych z niedostatecznych przesłanek; błędy typu „nie wynika” (sądy nie wynikają z przesłanek);
sądy i tendencje sprzeczne (ambisentencja, ambitendencja);
Myślenie nadmiernie konkretne/ nadmiernie abstrakcyjne
Myślenie magiczne = przekonanie, że słowem, spojrzeniem, gestem można wpływać na bieg zdarzeń
Myślenie symboliczne = przypisywanie pewnym znakom, przedmiotom, działaniom itp. szczególnego znaczenia