ANDRAGOGIKA I JEZ ZWIĄZKI INTERDYSCYPLINARNE
- inne określenia adragogiki - edukacja dorosłych, pedagogika dorosłych;
TERMIN „ANDRAGOGIKA”- z grec. „andros - dzielny, dorosły) oznacza prowadzenie człowieka dorosłego
- po raz pierwszy terminu tego użył niemiecki pedagog Aleksander Kapp w 1833 r.
- w Polsce jako pierwsi posługiwali się tym terminem Andrzej Niesiołowski i Helena Radlińska;
- w USA termin ten upowszechnił M. Knowles - jako sztukę i naukę pomagającą dorosłym uczyć się.
(T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne. W: Wprowadzenie do andragogiki, s. 391-392)
Dzierżymir Jankowski uważa, że „o odrębności pedagogiki dorosłych w ramach nauk pedagogicznych (...) stanowi swoistość przedmiotu badań i problemy badawcze, jaki ona formułuje” oraz specjalistyczny język;
Andragogika- przedmiot badań:
Znaczenie szerokie- andragogika bada i opisuje wszelkie aspekty aktywności edukacyjnej ludzi dorosłych
wychowanie+ kształcenie
EDUKACJA = samowychowanie+ samokształcenie
Role edukacyjne w okresie dorosłości są podejmowanie dobrowolnie. Dorosły podejmując idee edukacyjne oczekuje korzyści z tym związane np.: zaspokojenie potrzeb poznawczych, może być to awans (stanowiska, ekonomiczny), wyższy prestiż.
Znaczenie szerokie: Andragogika bada i opisuje problematykę wychowania, samowychowania, kształcenia i samokształcenia dorosłych.
Procesy te tworzą układ dopełniający, jednocześnie traktując dorosłych jako niezależne i podmiotowe struktury edukacyjne.
Znaczenie wąskie- Andragogika, to subdyscyplina nauk pedagogicznych, której przedmiotem badań i zainteresowań badawczych są cele, przebieg, warunki, skutki i prawidłowości intencjonalnego, świadomego i celowego oraz zorganizowanego kształcenia i wychowania dorosłych oraz ich samokształcenie i samowychowanie.
PRZEDMIOT BADAŃ ANDRAGOGIKI - „procesy edukacyjne młodzieży w wieku starszej adolescencji (młodocianych) i ludzi dorosłych, a nawet ludzi starszych” (Jankowski 2007, s. 9);
- inaczej mówiąc „Przedmiotem tym jest edukacja młodzieży pracującej i ludzi dorosłych, rozumiana jako ogół procesów oświatowo-wychowawczych, obejmujących kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie oraz wielostronnie pojmowaną działalność oświatową” (T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne. W: Wprowadzenie do andragogiki, s. 396-397)
PROBLEMY BADAWCZE ANDRAGOGIKI - „zogniskowane są wokół złożonych zagadnień kształcenia i samokształcenia, wychowania i samowychowania, z uwzględnieniem społecznych, ekonomicznych, psychicznych i kulturalnych uwarunkowań oraz kontekstów wszelkich działań edukacyjnych wśród tej kategorii ludzi” (Jankowski 2007, s. 9);
ZADANIA ANDRAGOGIKI - według Tadeusz Wujką są to cztery grupy zadań:
„- szukanie odpowiedzi, jak przebiegają procesy wychowawcze w tej fazie życia człowieka;
- wykrywanie związków i zależności miedzy zjawiskami wychowawczymi i formułowanie wniosków w postaci zdań ogólnych, przedstawiających prawidłowości przebiegu procesów wychowawczych, wyjaśnianie tych związków i zależności w celu ukazania, które zjawiska wywołują procesy wychowawcze, a które zjawiska są niepożądane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju osobowości człowieka dorosłego;
- dostarczanie wiedzy potrzebnej do racjonalnego przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionej w formie zdań wartościujących i normatywnych;
- ustalanie celów i zasad edukacji dorosłych w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno-ekonomicznym społeczeństwa, wytyczanie metod realizacji celów wychowania, sprawdzanie skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej, wskazywanie możliwości i sposobów rozwiązywania problemów wychowawczych w konkretnych środowiskach wychowawczych i w odniesieniu do konkretnej sytuacji życiowej człowieka dorosłego, opracowywanie głównych założeń organizacji edukacji dorosłych, które zapewniłyby optymalną efektywność wysiłków zmierzających do osiągnięcia określonych zmian w osobowości jednostki”
(T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne. W: Wprowadzenie do andragogiki, s. 398)
DZIAŁY ANDRAGOGIKI I JEJ SUBDYSCYPLINY
T. Wujek wyróżnia następujące działy andragogiki:
1) andragogika ogólna - zajmuje się przedmiotem edukacji dorosłych, charakterystyką andragogiki, jej strukturą, celami, metodologią badań, filozoficzną problematyką wychowania dorosłych; uogólnia wyniki pozostałych działów, dostarcza ogólnej koncepcji teoriopoznawczej i metodologicznej;
2) teoria wychowania dorosłych - analizuje doktryny wychowania dorosłych, działalność wychowawczą wśród dorosłych, cele, treści, metody, procesy wychowania i samowychowania, wychowanie do pracy i czasu wolnego, środowiskowe uwarunkowania wychowania dorosłych;
3) dydaktyka dorosłych - zajmuje się teorią nauczania, kształcenia i samokształcenia dorosłych; bada systemy dydaktyczne, teorie doboru treści i metod kształcenia, system kształcenia zawodowego, pracę i zawód, proces doskonalenia zawodowego i sylwetkę zawodową nauczyciela dorosłych;
4) andragogika edukacji kulturalnej - analizuje placówki kulturalno-oświatowe, ruchy społeczno-kulturalne, upowszechnianie czytelnictwa, rozwój amatorskiego ruchu artystycznego, zawód pracownika kulturalno-oświatowego, metodykę pracy kulturalno-oświatowej, diagnostykę potrzeb i zainteresowań oświatowo-kulturalnych.
5) andragogika porównawcza - bada politykę oświatową, organizację systemów oświaty dorosłych na świecie oraz uwarunkowania społeczno-gospodarcze rozwoju tych systemów,
6) historia oświaty i myśli andragogicznej - opracowuje dzieje myśli i doktryn, analizuje historyczny rozwój placówek i instytucji oświaty dorosłych.
(T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne. W: Wprowadzenie do andragogiki, s. 398-401)
Według Lucjana Turosa działy andragogiki to:
1) Historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej.
2) Dydaktyka dorosłych.
3) Teoria wychowania dorosłych.
4) Andragogiki szczegółowe tj.:
Andragogika życia rodzinnego, Andragogika szkolna, Andragogika szkolnictwa wyższego, Andragogika samokształcenia; Andragogika pracy, Andragogika rolnicza, Andragogika wojskowa, Andragogika współżycia sąsiedzkiego, Andragogika działalności społeczno-politycznej, Andragogika uczestnictwa w polityce, Andragogika zdrowia, Andragogika rehabilitacyjna, Andragogika resocjalizacyjna, Andragogika kultury seksualnej, Andragogika czasu wolnego, Andragogika uczestnictwa w kulturze, Andragogika edukacji międzykulturowej, Andragogika twórczości, Andragogika turystyki, Andragogika sportu i rekreacji ruchowej, Andragogika działalności samorządowej, Andragogika działalności spółdzielczej, Andragogika współpracy międzynarodowej, Andragogika porównawcza, Andragogika ekologiczna, Andragogika pokojowego współżycia narodów, Andragogika wieku emerytalnego, Andragogika schyłku życia.
(L. Turos, Andragogika ogólna. Warszawa 1999, s. 258-427)
MIEJSCE ANDRAGOGIKI W SYSTEMIE NAUK I JEJ ZWIĄZKI Z INNYMI NAUKAMI
- andragogika należy do grupy nauk społecznych; podobnie jak pedagogika współpracuje z wieloma naukami;
uczeń dorosły - osoba dorosła, która podlega zorganizowanemu oddziaływaniu i podejmuje, w miarę świadomie, trud uczenia się za pomocą różnych źródeł wiedzy (Urbańczyk);
Dorosły uczeń - specyfika człowieka dorosłego, jeśli chodzi o możliwości uczenia się ma pewne uwarunkowania. Człowiek dorosły podejmuje edukację wtedy kiedy musi, obciążany obowiązkami, ma przerwę w nauce, ma już inne zdrowie fizyczne i psychiczne. Wiek 18-60 lat to zróżnicowanie się niektórych form edukacji dorosłych. Wiek nie jest ważny - ważne są CHĘCI!!. Poziom intelektualny a nie wiek jest ważny. Uczniowie dorośli mają bardzo zróżnicowany zasób doświadczeń. W każdej grupie edukujących się dorosłych są osoby mające różnego rodzaju (czasowo) przerwy w nauce.
Wychowanie dorosłych
Według definicji "Słownika pedagogicznego" wychowanie to całokształt procesów i czynności zmierzających do pełnego rozwinięcia osobowości człowieka.
B. Suchodolski - rzeczą najważniejszą w wychowaniu współczesnym jest kształtować ludzi tak, aby umieli oni żyć w warunkach nowożytnej cywilizacji, aby korzystali z możliwości kulturalnego rozwoju, którego im dostarcza, aby wiedzieli, ku czemu i jak dążyć, z jakich źródeł czerpać radość życia. Człowiek, aby trwać musi się stale rozwijać i ustawicznie przekraczać siebie, wciąż tworzyć i przetwarzać ludzki świat.
Samokształcenie a samowychowanie
Samokształcenie - jest odmianą kształcenia. Zachodzi wówczas, gdy człowiek dorosły wyznacza sobie cel, drogę dojścia do tego celu, poszukuje środków, sam siebie kontroluje i w rezultacie sam siebie ocenia.
Samowychowanie - odmiana kształcenia. To zdobywanie wiedzy. Jest wiązane z intelektem człowieka. Człowiek sam sobie stawia cel, itd. ale chodzi tu o naszą wolę, charakter, osobowość, sferę wolicjonalno - emocjonalną człowieka.
Indywidualność - odnosi się do kształcenia indywidualnego człowieka zgodnie z jego potrzebami
Pojęcie tożsamości- wymiar psychologiczny, socjologiczny i filozoficzny
W. James (1892):
Ja przedmiotowe + ja podmiotowe=
Ja duchowe (zbiór stanów świadomości) + ja społeczne (rozpoznawanie i uznawanie przez innych ludzi) + ja cielesne (poczucie cech fizycznych)
„W sensie obiektywnym tożsamość to względna odrębność, spójność i ciągłość w czasie jednostki lub grupy postrzeganej z zewnątrz (...) W sensie subiektywnym tożsamość to samoświadomość własnej odrębności, spójności i ciągłości w czasie grupy, do której się należy.” (Szymański, 1993)
Tożsamość to swoiste poczucie, że myśli należą do tego, co myśli; tożsamość jest więc tym, co ja podmiotowe stwierdza w swym ja przedmiotowym
Tożsamość funkcjonalna= aktualny stan świadomości, który przeważa nad stanami byłymi
Wg Jana Szczepańskiego tożsamość można pojmować behawioralnie, ontologicznie i funkcjonalnie. W pierwszym znaczeniu tożsamość człowieka przejawia się w trwałości i ciągłości sposobów zachowań, zwłaszcza działań celowych, ale także zachowań odruchowych, nieświadomych. Ontologicznie tożsamość jest trwałością i ciągłością cech i właściwości organizmu, psychiki, zwłaszcza charakteru. Funkcjonalnie tożsamość wynika z ciągłości ról i pozycji w różnych systemach społecznych i kulturowych, ale przy powszechnym przekonaniu, że ono funkcjonuje nadal.” (Szczepański 1998)
Pojęcie tożsamości zakłada istnienie podobieństwa i różnicy, swoistości i typowości, ciągłości i zmiany.
(tożsamość społeczna a tożsamość jednostki)
Rodzaje tożsamości
-narodowa- w Polsce stosunkowo silne (czynniki historyczne i geopolityczne) ma wymiar obiektywny-> terytorium, język, wspólna przeszłość, gospodarka, kultura, państwowość, oraz subiektywny-> więź, charakter narodowy, poczucie odrębności
-społeczna- poczucie przynależności do określonej warstwy, klasy czy grupy społecznej, ale również związane ze statusem danej grupy społecznej i zdolnością do wywierania wpływu na proces samoidentyfikacji członków grupy. // również sposób w jaki postrzega jednostkę grupa społ.
-osobista- świadomość własnej spójności w czasie i przestrzeni w różnych okresach życia, w sytuacjach społecznych i pełnionych rolach, a także świadomość własnej odrębności, indywidualności, niepowtarzalności. (Jarymowicz& Szustrowa)
-kulturowa- identyfikowanie swojego systemu wartości jako podporządkowanego określonej hierarchii wartości
Kształcenie permanentne a kształcenie ustawiczne
Oświata ustawiczna - na stałe w Polsce weszła w latach 70-tych. podkreśla, że uczenie się nie dotyczy tylko dzieci i młodzieży a rozciąga się na całe życie człowieka - oświata ciągła.To ta część oświaty, która następuje po szkole podstawowej. Dotyczy bardziej nauki typu kursowego. Nie koniecznie musi kończyć się uzyskaniem dyplomu.
Oświata permanentna - jej celem jest zapewnienie dorosłym możliwości odświeżenia wiedzy i umiejętności.
Kultura (z łac. colere = "uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie") - termin ten jest wieloznaczny, pochodzi od łac. cultus agri ("uprawa ziemi"), interpretuje się go w wieloraki sposób przez przedstawicieli różnych nauk. Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania).
Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.
Poradnictwo w oświacie dorosłych: osoby dorosłe korzystają z poradnictwa naukowego i specjalistycznego.
WSTĘP
Edukacja dorosłych to nie tylko formy szkolne i pozaszkolne, kursy i uniwersytety, ale także orientacja i poradnictwo zawodowe oraz inne instytucje indywidualnych oddziaływań.
Problem orientacji i poradnictwa zawodowego we współczesnej szkole jest ważnym problemem systemu oświatowego. Podejmowane decyzje mają szczególne znaczenie. Dotyczy to m.in. planowania przyszłej drogi zawodowej. Na całym świecie dąży się do tego, aby stworzyć sprawnie funkcjonujący system orientacji i poradnictwa zawodowego, co stanowi konieczny warunek rozwoju społeczno-gospodarczego każdego kraju.
ORIENTACJA ZAWODOWA
Orientacja zawodowa obejmuje całokształt zabiegów wychowawczych, mających pomóc młodzieży w samodzielnym, właściwym i uzasadnionym wyborze zawodu. Ma ona charakter wychowawczy.
PORADNICTWO ZAWODOWE
„Działanie zaplanowane lub okolicznościowe, mające na celu pomoc w realizacji określonego zadania jednostce bądź instytucji. [...] Doradztwo obejmuje pomoc dorosłym w rozstrzyganiu problemów, których sami nie potrafią rozwiązać i zdecydować się na właściwy sposób postępowania. Mogą to być sprawy wynikające z nowych obowiązków studenta czy ucznia i godzenia ich z innymi rolami społecznymi: pracownika, współmałżonka, rodzica. Niekiedy porady dotyczą stanu zdrowia, adaptacji do zawodu, współżycia z otoczeniem, niepowodzeń rodzicielskich itp.".
Poradnictwo obejmuje różne zagadnienia i wyodrębnia się instytucjonalnie w poradnie zawodowe, zdrowotne, rodzinne, przedmałżeńskie a także specjalistyczne jako rolnicze, techniczne, dla inwalidów, rodziców dzieci z brakami rozwojowymi i inne o podobnych zadaniach i formach pomocy.
W poradnictwie oświatowym wyróżnia się trzy rodzaje działań: informację, orientację i doradztwo. Każda z nich ma określone zadania.
Informacja polega na dostarczaniu niezbędnych wiadomości o formach edukacji dorosłych, programach, specjalnościach, typach zadań do wykonania, zasadach przyjęć i promocji, wartości dyplomów, jakie zapewnia wybrany program kształcenia. Informacje takie są przekazywane przez pracowników oświatowych organizujących proces kształcenia, a także w formie informatorów, ogłoszeń, folderów itp.
Orientacja polega na udzielaniu pomocy w realizacji wybranego programu. Wskazówki metodyczne, dodatkowe wyjaśnienia, konsultacje i przykładowe opisy zajęć służą lepszemu zrozumieniu istoty wybranego kierunku i właściwej adaptacji do jego wymagań programowych oraz form realizacji procesu dydaktycznego.
Doradztwo to forma pomocy w podejmowaniu decyzji lub rozstrzyganiu problemów, jakich dorosły sam nie umie skutecznie rozwiązać. Wybór działania, kierunku dalszej nauki, tematu samodzielnych opracowań lub rozwiązań empirycznych to podstawowe zadania doradztwa. Występuje ono także wyraźnie jako doradztwo zawodowe — rolnicze, handlowe, a także urządzania mieszkań, samodzielnego szycia odzieży, czy w zawodzie nauczycielskim jako doradztwo metodyczne w wypracowaniu własnego stylu nauczania i organizowania procesów dydaktycznych.
RÓŻNE UJĘCIA ORIENTACJI I PORADNICTWA ZAWODOWEGO
UJĘCIA ORIENTACJA ZAWODOWA PORADNICTWO ZAWODOWE
WĄSKIE informacja zawodowa; „orientacja w czymś”; udzielanie pomocy w wyborze zawodu (porada)
SZEROKIE celowa, systematyczna i długotrwała działalność prowadząca do trafnego wyboru zawodu; „orientacja na coś”; stwarzanie możliwości wychowywania do zawodu, celowa, systematyczna, długotrwała działalność, która prowadzi do wyboru zawodu;
SYSTEMOWE uznanie tego działania jako zjawisko o zasięgu społecznym uznanie tego działania jako zjawiska społecznego
Andragogika (edukacja dorosłych) -(gr. andrós - człowiek, agogós - przewodnik)- jest to nauka zajmująca się teorią nauczania ludzi dorosłych. Z pedagogiką dorosłych ściśle związane są pojęcia edukacji ustawicznej i edukacji całożyciowej, a także kształcenia formalnego, nieformalnego i pozaformalnego.
Edukacja ustawiczna ( lifelong education) - jest to uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych, przez osoby, które spełniły obowiązek szkolny. Kształcenie ustawiczne związane jest z edukacją formalną, gdyż odnosi się do zinstytucjonalizowanych form ( np. szkoły, uczelnie) nauczania i uczenia się opartych na stałych pod względem czasu i treści nauki formach (np. klasy, stopnie, programy, podręczniki)2.
Edukacja całożyciowa lub Uczenie się przez całe życie (lifelong learning) - współczesna koncepcja edukacji całożyciowej bezpośrednio wiąże się z ideą kształcenia ustawicznego czerpiąc z jej definicji. Edukacja całożyciowa jest to proces obejmujący swoim zasięgiem całe życie człowieka, rozwój jego cech indywidualnych i rozwój cech społecznych we wszystkich formach i wszystkich kontekstach - w systemie formalnym, nieformalnymn i pozaformalnym3.
Edukacja nieformalna - odnośni się do każdej świadomie zorganizowanej działalności oświatowej, która odbywa się poza ustalonym systemem kształcenia formalnego, podejmowana czysto samodzielnie czy też w ramach zorganizowanej akcji, umożliwiająca określonej grupie uczestników osiągniecie założonych celów ( np. warsztaty, treningi, szkolenia, kursy korespondencyjne)4.
Edukacja pozaformalna (incydentalne) - niezorganizowany i niesystematyczny proces odbywający się faktycznie w ciągu całego życia, dzięki któremu jednostka nabywa wiedze i umiejętności, kształtuje swoje postawy, utrwala wartości, korzystając z codziennego doświadczenia oraz wychowawczego wpływu swojego środowiska (np. rodzina, sąsiedzi, rówieśnicy, praca, rozrywka, mass media)
WSPÓŁDZIAŁANIE ANDRAGOGIKI Z DYSCYPLINAMI NAUKOWYMI
Andragogika wchodzi w skład nauk społecznych z wyodrębnionym przedmiotem badań i swoistymi zadaniami. Jest ona ściśle związana z wieloma dyscyplinami naukowymi: społecznymi, przyrodniczymi, z których czerpie niezbędna dla siebie przesłanki teoretyczne. Przy formułowaniu celów wychowania dorosłych wykorzystuje ona wyniki badań takich nauk jak: historia, filozofia, etyka, estetyka, socjologia, ekonomika, pedagogika. Opiera się głównie na naukach o wychowaniu, filozoficznych, psychologicznych, historycznych i biomedycznych. Najściślej związana jest z naukami o wychowaniu: pedagogiką ogólną, pedagogiką pracy, pedagogiką społeczną, pedagogiką porównawczą, pedagogiką specjalną i pedagogiką opiekuńczą.
Pedagogika dla andragogiki- pedagogika w swej treści zawiera pierwiastki filozoficzne.
Andragogika dla pedagogiki- dostarcza swoje osiągnięcia naukowe do budowy konstrukcji.
Andragogika a filozofia- etyka wyjaśnia istniejącą rzeczywistość moralną i ustala dyrektywy moralnego postępowania, estetyka to teoria o społecznej funkcji sztuki i prawidłowościach jej rozwoju, epistemologia to teoria poznania.
Andragogika a psychologia- andragogika wykorzystuje wiedzę o prawidłowościach rozwoju psychiki człowieka w różnych okresach jego życia oraz wiedzę o ogólnych prawach i rozwoju wyższych czynności człowieka i kształtowanie jego osobowości. Psychologia dostarcza andragogice podstaw do formułowania teorii racjonalnych metod kształcenia i wychowania.
Andragogika a socjologia- socjologia oświaty wzbogaca andragogikę wiedzą o aspiracjach oświatowych ludzi dorosłych, o potrzebach oświatowych i kulturalnych uświadamianych prze społeczeństwo. Socjologia wychowania pozwala pełniej zrozumieć społeczny charakter wychowania. Socjologia kultury dostarcza wiedzy o możliwościach uczestnictwa kulturalnego społeczności lokalnych.
Andragogika a nauki przyrodnicze: fizjologia dostarcza danych o fizjologicznym podłożu funkcjonowania organizmu człowieka, bionika- bada właściwości człowieka nad współpracą człowieka z maszyną jako operatora kierującego pracą złożonych maszyn i urządzeń, anatomia i higiena stwarzają właściwe warunki dla zapewnienia ludziom w wieku starszym optymalnej kondycji fizycznej.
Andragogika współdziała również z demografią, metodologią nauk, ekonomiką kształcenia i naukami politycznymi oraz ekologią. Andragogika a cybernetyka- stwarza możliwość unowocześniania procesów kierowania działalnością poznawczą uczących się osób.
Andragogika a informatyka- powstają możliwości korzystania z różnych usług oraz umożliwia gromadzenia znacznej liczby informacji dotyczących dużej populacji badanych.
2. ANDRAGOGIKA A INNE DYSCYPLINY NAUKOWE
Główną podstawą teoretyczną andragogiki są nauki pedagogiczne. Ogólna teoria oświaty dorosłych związana jest z naukami społecznymi, zwłaszcza z filozofią, która pomaga odkryć istotę wychowania oraz ułatwia odnaleźć myśl przewodnią w walce przeciwstawnych tendencji. Metodologiczną podstawę andragogiki stanowi także logika. Teoria wychowania dorosłych opiera się na przesłankach teoretycznych nauk pedagogicznych, psychologicznych, socjologicznych i biomedycznych. Wykorzystuje ona wiedzę o prawidłowościach rozwoju psychiki człowieka w różnych okresach jego życia, o zmianach zachodzących w osobowości jednostki pod wpływem wychowania i nauczania. Do podstawowych związków teorii wychowania dorosłych w tej dziedzinie należy zaliczyć związki z psychologią osobowości. Inną ważną dla teorii wychowania dorosłych dziedziną psychologii jest psychologia społeczna, która bada społeczne uwarunkowania procesów psychicznych i zachowania się ludzi np. nastroje, opinie, oceny. Andragogika wykorzystuje również rezultaty badań nauk przyrodniczych: filozofii, anatomii genetycznej, higieny ogólnej i rozwojowej. Fizjologia dostarcza danych dotyczących fizjologicznego podłoża funkcjonowania organizmu człowieka i ukazuje biologiczne warunki zachowania i aktywności życiowej do późnej starości. Z nauk socjologicznych szczególnie ważna jest socjologia wychowania, która umożliwia teorii wychowania dorosłych pełniej zrozumieć kulturalno-społeczny charakter wychowania. Teoria kształcenia dorosłych czerpie przesłanki teoretyczne głównie z dydaktyki i psychologii, a także z socjologii, cybernetyki i bioniki. Teoria porównawcza systemów oświaty dorosłych korzysta z wiedzy teoretycznej pedagogiki porównawczej, ekonomii, a zwłaszcza ekonomiki kształcenia, demografii i tzw. geografii pedagogicznej, która pomaga zrozumieć geograficzne uzasadnienie odrębności systemów oświatowych. Historia praktyki i teorii oświaty dorosłych korzysta z osiągnięć historii społeczno-gospodarczej, kultury i wychowania, zwłaszcza gdy chce zrozumieć, w jaki sposób oświata dorosłych wpływa i wpływała na przemiany społeczne.
Andragogika w kontekście nauk współdziałających.
Andragogika wchodzi w skład nauk społecznych i przyrodniczych. Oparta jest na naukach o wychowaniu, naukach filozoficznych, psychologicznych, socjologicznych, historycznych, biomedycznych. Najbliżej związana jest z pedagogiką ogólną, pedagogiką społeczną, pedagogiką porównawczą. pedagogiką specjalna, pedagogiką opiekuńczą.
Andragogika związana jest z naukami filozoficznymi m.in. antropologią filozoficzną, ontologią, etyką, estetyką. Współdziała z logiką. Ma ścisły związek z naukami psychologicznymi.
Wśród nauk socjologicznych: socjologia oświaty, wychowania, socjologia kultury.
Andragogika korzysta również z osiągnięć historii społeczno-gospodarczej, historii kultury i wychowania.
Czerpie z nauk przyrodniczych, głównie biomedycznych (anatomia, fizjologia, higiena)
Współdziała z demografią, metodologią nauk, ekonomiką kształcenia, naukami politycznymi, ekologia.
Związek andragogiki z cybernetyką (informacje, sterowanie). Duży wkład w rozwój andragogiki wnosi informatyka