Rozdział I

OGÓLNE ZAŁOŻENIA EDUKACJI

Hiszpania jest zdecentralizowanym państwem unitarnym. Oznacza to podział na wspólnoty (regiony) autonomiczne, każda z własnym statutem, parlamentem oraz rządem. Jest siedemnaście autonomicznych wspólnot, a każda z nich posiada pewne uprawnienia, w tym również w dziedzinie edukacji. Językiem urzędowym w Hiszpanii jest język kastylijski. Uczą się go wszyscy Hiszpanie, jednak w poszczególnych autonomicznych wspólnotach na co dzień używa się różnych dialektów: katalońskiego, galicyjskiego, baskijskiego oraz walenckiego.

Reformę szkolnictwa w Hiszpanii rozpoczęto w 1990 roku, obejmując nią kolejne stopnie edukacji. Jej ostatni etap zakończył się w 2000 roku. Wydłużył on obowiązek szkolny o dwa lata - obecnie dotyczy dzieci w wieku od 6 do 16 lat. Zrealizowano poziomy kształcenia, pozwolono na elastyczne kształtowanie programu i wprowadzono zajęcia przygotowujące do dorosłego życia.

Zarządzanie szkolnictwem leży w gestii Ministerstwa Edukacji i Nauki. Stopniowo przekazywane jest ze szczebla centralnego do autonomicznych wspólnot, które wiele kompetencji przekazują prowincjom i gminom. Część tylko autonomicznych wspólnot zarządza oświatą samodzielnie. Aby została zachowana jedność systemu kształcenia, na szczeblu krajowym zapadają decyzje dotyczące minimalnych wymagań programowych, ujednolicenia świadectw i dyplomów, ustalenia dotyczące czasu trwania obowiązku szkolnego, poziomów nauczania, cykli i lat kształcenia, warunków promowania. Ponadto dla całego państwa są ustalane wspólne zasady dotyczące minimalnych wymagań, jakie muszą spełniać placówki szkolne (kwalifikacje kadry, liczba uczniów przypadająca na jednego nauczyciela, wyposażenie szkół), obowiązek nauki języka kastylijskiego oraz nauki języków prowincji. Centralnie określana jest polityka subwencji oraz ogólne plany inwestycyjne uwzględniające zamierzenia prowincji w tym zakresie. Kształcenie publiczne jest bezpłatne, a część szkół prywatnych też jest subwencjonowana. Koszty transportu, zajęć pozalekcyjnych, podręczników i materiałów dydaktycznych ponoszą uczniowie.

W każdej szkole za jej administrowanie i sprawy finansowe odpowiada dyrektor. We wszystkich placówkach publicznych są rady szkolne, w skład których wchodzą nauczyciele, rodzice i uczniowie. Rady wybierają dyrektora, określają szkolne regulaminy i warunki przyjęć.

Nauka religii jest fakultatywna, ale organizowana przez szkoły.

Rozdział II

ORGANIZACJA SYSTEMU SZKOLNICTWA

1. Edukacja przedszkolna

Przedszkole nie jest obowiązkowe. Istnieją przedszkola publiczne i prywatne. Te pierwsze są bezpłatne, rodzice pokrywają tylko niektóre koszty. Uzależnione jest to od wysokości ich dochodów. W przypadku przedszkoli prywatnych, niezależnie od dochodów rodzice pokrywają wszystkie koszty.

W cyklu kształcenia przedszkolnego wyróżnia się dwa etapy: dla dzieci 0-3 lat i 3-6 lat. Większość publicznych przedszkoli prowadzi tylko zajęcia drugiego cyklu i jest połączona ze szkołami podstawowymi. Programy ogniskują się na trzech dziedzinach wiedzy: tożsamości i niezależności osobistej, środowisku fizycznym i społecznym, komunikowaniu się i kształceniu wyobraźni. Nie istnieje jednak żaden ogólnokrajowy program i rozkład zajęć przedszkolnych.

Rok szkolny w przedszkolach rozpoczyna się w połowie września i kończy i połowie czerwca..

2. Szkolnictwo podstawowe

Warunkiem rozpoczęcia nauki w szkole średniej jest ukończenie odpowiedniego wieku. Wszyscy uczniowie mają prawo i obowiązek przystąpienia do nauki w szkole podstawowej. Podobnie jak w przypadku przedszkoli również szkoły podstawowe są publiczne i prywatne. Publiczne są bezpłatne, rodziny finansują jedynie (w zależności od dochodów) posiłki, transport i zakwaterowanie. Placówki publiczne są koedukacyjne, natomiast placówki prywatne nie zawsze.

Szkoły podstawowe są sześcioletnie i nauka w nich dzieli się na trzy dwuletnie cykle. Program obejmuje wiedzę o środowisku naturalnym, społecznym i kulturalnym, wychowanie artystyczne i wychowanie fizyczne, matematykę, język kastylijski oraz naukę języka prowincji, języki obce (od 8 roku życia). Oceny osiągnięć ucznia dokonuje się na koniec dwuletnich cykli. Wyjątkowo, i tylko raz w ciągu szkoły podstawowej, może się zdarzyć, że uczeń pozostanie w tym samym cyklu przez dodatkowy rok. Jeśli uczeń nie osiąga zadowalających wyników, nauczyciele mają obowiązek prowadzić z nim dodatkowe zajęcia lub dostosować program do możliwości ucznia. Przejście do szkoły następnego szczebla jest automatyczne.

Nauczyciele chcący uczyć w szkole podstawowej muszą należeć do Stowarzyszenia Nauczycieli lub posiadać status nauczyciela okresowego.

3. Szkolnictwo średnie

E.S.O. jest to nowy etap nauczania (obowiązkowy i bezpłatny) dla wszystkich obywateli w wieku szkolnym, który zastąpił w ostatnich latach 7 i 8 klasę szkoły podstawowej i dwie pierwsze klasy szkoły średniej. Trwa on 4 lata po zakończeniu etapu nauczania podstawowego. Daje wykształcenie niezbędne do kontynuacji nauki w szkole typu liceum ogólnokształcącego czy średniej zawodowej. Uczniowie zaczynają ten etap w wieku lat 12, a kończą w wieku lat 16. Celem tego nowego etapu jest przedłużenie obowiązku szkolnego do 16 roku życia, tak, aby nie było luki między wiekiem opuszczenia szkoły a minimalnym wiekiem wymaganym dla podjęcia pracy ustalonym w Hiszpanii na 16 lat i ujednolicić system nauczania w Hiszpanii z krajami Wspólnoty Europejskiej. Głównym celem tego etapu nauczania jest wyjście naprzeciw różnorodnym zainteresowaniom, motywacjom i możliwościom uczniów. Aby tego dokonać, wprowadzane są ulepszenia w organizacji szkół i w nauczaniu:

- max. 30 uczniów w jednej klasie.

- ulepszenie wyposażenia szkół.

- jednostka orientacji szkolno-zawodowej z psychologiem lub pedagogiem i 2-3 nauczycielami zapewniającymi pomoc dla uczniów z największymi trudnościami.

- możliwość wyboru niektórych przedmiotów w każdym roku szkolnym.

- przystosowanie programu dla uczniów mających trudności w nauce.

- programy autorskie wprowadzone przez daną szkołę.

- programy Gwarancji Społecznej.

Warunki przyjęcia

Warunkiem przyjęcia jest uczęszczanie w poprzednim roku szkolnym do 6-tej klasy szkoły podstawowej.

Struktura

Podział na dwa etapy trwające po dwa lata każdy:

PIERWSZY ETAP: 12 - 14 lat; DRUGI ETAP: 14 - 16 lat.

Bloki przedmiotowe - "kredyty"

Poszczególne trymestry ESO zalicza się chodząc na lekcje z poszczególnych przedmiotów zwanych kredytami. Jeden kredyt liczy 35 godzin lekcyjnych, na ogół 3 godziny tygodniowo w ciągu 3-miesięcznego okresu. Kredyty z jednego przedmiotu mogą być połączone tak, aby w sumie trwały cały rok.. Są kredyty wspólne, kredyty zróżnicowane i kredyty syntetyzujące.

KREDYTY WSPÓLNE

Są dla wszystkich uczniów. Chodzi o program obowiązkowy z każdego przedmiotu. Uzupełniają i utrwalają wiedzę zdobytą w szkole podstawowej. Dają podstawy kultury potrzebne w życiu każdej osobie dorosłej.

KREDYTY ZRÓŻNICOWANE

Uzupełniają i doskonalą umiejętności uczniów w zależności od ich zainteresowań i możliwości. Są trzy rodzaje zajęć:

- rozszerzenie zawartości kredytów wspólnych np.: literatura, matematyka w ekonomii, itp.

- wprowadzenie w inne dziedziny akademickie i zawodowe, np.: informatyka, elektronika, itp.

- utrwalenie pewnych zagadnień z kredytów wspólnych, np.: ortografia, rozwiązywanie zadań, itp.

Zbiór kredytów do wyboru realizowanych przez ucznia jest dostosowany do jego zdolności i możliwości oraz zainteresowań i przypuszczalnej dalszej formacji. Wychowawca mają pieczę nad spójnością wybieranej drogi i zalecają, w określonych przypadkach określone kredyty zróżnicowane, w innych zaś - wybór pozostawiają uczniowi.

KREDYTY SYNTETYZUJĄCE

Służą do wykorzystania w praktyce wiedzy nabytej w różnych dziedzinach i do oceny wiedzy ucznia. Są realizowane w odniesieniu do konkretnego zadania np. zbudować makietę osiedla. Kredyty syntezy organizuje się inaczej niż pozostałe. Na ogół poświęca im się rocznie cały jeden tydzień.

Uczniowie, którzy ukończą etap Nauczania Średniego Obowiązkowego otrzymują tytuł absolwenta Nauczania Średniego.

Począwszy od roku szkolnego 2000/2001 Administracja Szkolnictwa zorganizuje egzaminy w celu otrzymania świadectwa absolwenta Nauczania Średniego dla osób powyżej lat 18.

Po skończeniu etapu Nauczania Średniego uczeń może uczyć się starać się o przyjęcie do:

- każdego typu dwuletniego liceum (artystycznego, przyrodniczo-medycznego, humanistycznego z naukami społecznymi, technologicznego),

- nauczania zawodowego lub sztuk plastycznych stopnia średniego,

- podjąć pracę

Ocenianie i przyznawanie promocji

Prace ucznia oglądane i oceniane są na bieżąco. Dla uzupełnienia braków można uczniowi zalecić kredyty zróżnicowane uzupełniające (np. ortografia) lub można dawać uczniowi prace indywidualnie w ramach kredytów wspólnych. Są następujące stopnie: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, niedostateczny. W ciągu roku szkolnego muszą być minimum trzy okresy, na zakończenie których będą oceniane osiągnięcia określone w programie dla każdego etapu i roku nauki. Rok szkolny kończy się w czerwcu - nie ma egzaminów poprawkowych.

Każdy nauczyciel ocenia osiągnięcia ucznia w prowadzonym przez siebie przedmiocie, a następnie grono nauczycielskie ustala ocenę globalną. O promocji (lub jej braku) decyduje się na radzie pedagogicznej.

W pierwszym etapie (1. i 2. E.S.O.), decyzja o promocji podejmowana jest przy zakończeniu dwuletniego etapu.

W drugim etapie (3. i 4. E.S.O.), promocja wydawana jest po każdym roku nauki: z 3 do 4 i z 4 do liceum czy szkoły zawodowej stopnia średniego. Można pozostać na drugi rok jeden raz w ciągu trwania danego etapu, a wyjątkowo dwa razy.

Rada Pedagogiczna określa jakie środki uzupełniające mają być podjęte w przypadku uczniów mających trudności w nauce. Takie środki powinny być przewidziane w programie szkoły.

Przed absolwentami nauczania średniego obowiązkowego, którzy chcą uczyć się dalej, otwierają się następujące możliwości:

- dwuletnie liceum profilowane przygotowujące do studiów wyższych artystyczne, przyrodniczo-medyczne, humanistyczne z naukami społecznymi, naukowo-techniczne;

- nauczanie zawodowe lub sztuk plastycznych stopnia średniego.

Główna różnica między nauczaniem dzisiejszym, a tym sprzed reformy polega na tym, że poprzednio, po zakończeniu trzeciej klasy szkoły typu licealnego, w wieku 17 lat, uczeń pragnący iść na studia wyższe, musiał odbyć dodatkowy, profilowany rok nauki w szkole zwany COU (kurs orientacji uniwersyteckiej). Potem następował egzamin typu maturalnego będący jednocześnie egzaminem na studia. W zależności od średniej wyników z egzaminu można było się dostać na bardziej lub mniej oblegane studia. To ostatnie się nie zmieniło, a w związku z postępującym niżem demograficznym, średnia potrzebna do uzyskania wstępu na wyższą uczelnię nawet maleje. Teraz nie ma już tej klasy przygotowującej.

Szkoła średnia typu licealnego

Nowe liceum w Hiszpanii jest dwuletnie, kończy się je w wieku lat osiemnastu.

Istnieją następujące profile:

- humanistyczny i nauk społecznych,

- przyrodniczo-medyczny,

- naukowo-techniczny,

- artystyczny.

Uczeń po 4 latach spędzonych w szkole typu gimnazjum przyzwyczajony jest już do "kredytów", do wybierania interesujących go przedmiotów i kompromisu wobec tych mniej ciekawych, a nawet lawirowania i wyrachowania, jeśli chodzi o zebranie pewnej puli łatwych do zaliczenia przedmiotów. Od części przedmiotów nadobowiązkowych można odstąpić po pierwszym roku nauki, a wybrać inne.

PRZEDMIOTY WSPÓLNE

Jest kilka przedmiotów wspólnych, występujących niezależnie od profilu:

• język hiszpański

• język narodowy w regionach autonomicznych (kataloński, baskijski)

• język obcy

• filozofia

• historia

• religia (dla chętnych)

PRZEDMIOTY SPECJALIZACYJNE

Następny blok stanowią obowiązkowe przedmioty specjalizacyjne, zgodnie z wybranym profilem.

PRZEDMIOTY UZUPEŁNIAJĄCE DO WYBORU

Poza tym uczeń podejmuje decyzję, które spośród przedmiotów do wyboru go interesują jako uzupełniające, niekoniecznie muszą być one zgodne z realizowanym profilem nauki.

W ciągu 2 lat trzeba zaliczyć 52 kredytów (na ogół przedmiot wykładany przez cały rok przez 3 godz. tygodniowo oznacza 3 kredyty), z czego obowiązkowych jest 38 (21 w pierwszym roku i 18 w drugim), ponadto 2 kredyty w drugim roku dotyczą pracy badawczej wykonywanej przez ucznia. Kredytów uzupełniających wybieranych dowolnie przez ucznia jest w sumie 11.

W liceum nie ma egzaminów poprawkowych po wakacjach.

Uczeń kończący dwuletni tok nauki po zaliczeniu 52 kredytów otrzymuje tytuł absolwenta ("bakałarza").

Absolwenci szkolnictwa zawodowego, którzy chcą mieć wstęp na wyższą uczelnię, muszą zapisać się do liceum. W zależności, czy poprzednio chodzili do szkoły zasadniczej, szkoły zawodowej stopnia średniego lub stopnia wyższego, zalicza się im niektóre przedmioty. Uczniowie przybyli niedawno do regionów autonomicznych, nie muszą zaliczać języka lokalnego.

Szkoła średnia przygotowująca do podjęcia pracy zawodowej

Szkoły zawodowe w Hiszpanii dają wykształcenie w następujących kierunkach: rolnictwo, wychowanie fizyczne, rybołówstwo i szkoły morskie, administracja, sztuki graficzne, handel i marketing, dźwięk i obraz, budownictwo, elektryczność i elektronika, mechanika, hotelarstwo i turystyka, fryzjerstwo i kosmetyka, żywienie i produkcja żywności, informatyka, obróbka drewna, mechanika samochodowa, konserwacja urządzeń mechanicznych, chemia, służba zdrowia, praca kulturalno-społeczna, krawiectwo, szkło i ceramika.

Absolwenci Nauczania Średniego Obowiązkowego mogą kształcić się w szkołach zawodowych stopnia średniego, a następnie wyższego.

4. Szkolnictwo wyższe

W Hiszpanii nie ma tradycji rozdzielania egzaminu dojrzałości od egzaminów na studia. O przyjęciu na dany kierunek studiów decyduje średnia ocen z egzaminu PAAU (egzamin wstępny na wyższą uczelnię).

Reforma zlikwidowała tylko profilowaną klasę przygotowującą na studia. Osoba starająca się o przyjęcie na uczelnię przystępuje do serii egzaminów (trzy lub cztery pierwszego dnia, trzy drugiego dnia). Pierwszego dnia są to egzaminy z przedmiotów wspólnych: język hiszpański, język autonomiczny, język obcy (angielski, francuski, niemiecki lub włoski) oraz filozofia lub historia. Trzy pozostałe egzaminy są z przedmiotów danego profilu, których uczeń uczył się w szkole.

Istnieją cztery typy egzaminów PAAU:

- nauki medyczne,

- nauki ścisłe i techniczne,

- nauki humanistyczne,

- nauki społeczne

Absolwent profilu przyrodniczo-medycznego może zdawać egzamin medyczny lub naukowo-techniczny, podobnie absolwent profilu humanistycznego-społecznego może wybierać między egzaminami humanistycznymi i egzaminami z grupy nauk społecznych.

W Hiszpanii szkolnictwo wyższe to nauka w wydziałach technicznych, szkołach uniwersyteckich oraz w kolegiach uniwersyteckich. Młodzież może się kształcić w jednocyklowych, trzyletnich studiach, studiach dwucyklowych bez pośrednich kwalifikacji, na studiach dwucyklowych z pośrednimi kwalifikacjami oraz na studiach trzycyklowych. Studia w wyżej wymienionych placówkach obejmują, co najmniej dwa cykle: pierwszy trzyletni oraz drugi dwu- lub trzyletni, po których student otrzymuje tytuł licencjata, architekta lub inżyniera. W szkołach uniwersyteckich możliwe jest także podjęcie nauki na trzyletnich studiach pierwszego cyklu, po których student otrzymuje dyplom architekta technika lub inżyniera technika. Wszystkie wymienione placówki umożliwiają również studia podyplomowe oparte na praktyce zawodowej, która umożliwia studentowi zdobycie odpowiednich kwalifikacji typowych dla danej placówki.

6

---