Cywilizacja współczesna a węzłowe problemy edukacji
( kształcenia, wychowania, opieki pedagogicznej ).
Na początku przystąpimy do charakterystyki cywilizacji współczesnej, aby pokazać głównie to, co jest w niej nowe co jest w niej nowe i ważne dla ukształtowania treści i roli wychowania.
Co charakteryzuje cywilizację współczesną? Przede wszystkim niebywały wzrost sił wytwórczych. Przez całe wieki ludzkość umiała się posługiwać tylko bardzo skromnymi rodzajami energii(siła mięśni, wiatr, woda) i zdobywała do życia to co potrzebne, w sposób oparty na empirycznych nawykach. Dopiero w wieku XIX i XX poczęto rozumieć zachodzące w niej procesy przynajmniej w tym stopniu, że potrafiono nimi władać, odkryto i opanowano nowe rodzaje energii. I jeśli dziś nie potrafimy wszystkim ludziom udostępnić dóbr życiowych, to już nie tyle dlatego, iż brakuje ich w skali światowej, ale raczej dlatego, że nie potrafimy jeszcze w odpowiedni sposób zorganizować gospodarstwa światowego. Fakt ten odsłania drugą wielką nowość naszej epoki. Przez wieki ludzkość żyła w izolowanych, regionalnych kręgach. Komunikacja między częściami świata była utrudniona, życie gospodarcze kontynentów było niemal zupełnie samowystarczalne. Dopiero XIX wiek to zmienia. Bezpieczna i szybka komunikacja pozwala na nawiązanie kontaktów, występowanie częstszych wymian handlowych i gospodarczych. W coraz większej mierze świat staje się gospodarczo zaspokojony i współzależny. Trzecią wielką nowością epoki współczesnej jest proces społecznego równania ludzi. Idea równości jest bardzo starą ideą ale urzeczywistnienie jej dokonywało się bardzo powoli. Przez całe wieki tradycja i religia odgrywały rolę zasadniczą w życiu ludzkości. Postępowanie wyznaczone było nawykami i rutyną, przekazywanymi z pokolenia na pokolenie. Nauką zajmowało się nieliczne, odosobnione grono ludzi. Nie miała ona wpływu na społeczeństwo. W dobie współczesnej sytuacja ta się zmieniła, gdyż nauka stała się jedną z kierowniczych sił, przede wszystkim, dlatego że warunkuje życie gospodarcze ludzkości oraz że przekształca i wyznacza technikę zawodową. Dzisiejszych zawodów trzeba się
uczyć nie tylko dla zdobycia sprawności, ale także dla umiejętności zastosowania naukowych doświadczeń i teorii. Rola nauki wzrasta w dzisiejszej epoce także, dlatego, iż przez technikę zmieniającą życie codzienne, przez medycynę, organizującą opiekę nad zdrowiem, przez szkołę, książkę, radio nauka zstępuje w masy. W tej nowej sytuacji trwa jeszcze konflikt między stylem życia dawnym a nowym, wymaganym w dobie upowszechniania się zdobyczy naukowych, stylem, w którym obserwacja, krytycyzm, inteligencja odgrywają rolę zasadniczą. Chciałbym przedstawić całkowitą treść słowa kształcenie- rozumiemy przez to ogół czynności procesów umożliwiających jednostce uzyskanie orientacji w otaczającej go rzeczywistości przyrodniczej i społecznej. W toku kształcenia zdobywamy wiedzę, umiejętności i nawyki. Rezultatem kształcenia jest wykształcenie. Na etapie podstawowej, drugi etap wykształcenia średniego, osta6tni etap kształcenie wyższe, samokształcenie po skończeniu pewnego etapu.
Główne i trudne problemy kształcenia zawodowego to: ustalenie rozmiarów i hierarchii potrzeb kadrowych rozwijającego się społeczeństwa w dziedzinie kultury, gospodarki i usług, stworzenie i ciągłe doskonalenie systemu kształcenia kadr, stosownie do tych potrzeb, opracowanie programów i metod kształcenia w szkołach ogólnokształcących z uwzględnieniem potrzeb kształcenia zawodowego i wyboru zawodu, opracowanie programów dla różnych kierunków kształcenia zawodowego i różnych typów szkół zawodowych, stworzenie systemu wychowania i kształcenia zawodowego opartego na nowoczesnych metodach, środkach i organizacji kształcenia i wychowania, uruchomienie w różnych dziedzinach pracy systemu zawodowego kształcenia ustawicznego, stworzenie sieci placówek badawczych, zasilających system kształcenia w całym kraju w informacje oraz inspirujących działalność innowacyjną szkół zawodowych.
Nie wszystkie ważnie współcześnie problemy nauki mogą być ujęte wystarczająco z punktu widzenia jej roli dla rozwoju ludzkiej cywilizacji. Współczesnymi problemami w edukacji może się okazać często występująca u młodych ludzi antypedagogika. Rozwijający się w RFN od początku lat 70 ruch protestu przeciw „pedagogicznemu totalitaryzmowi społeczno wychowującego”. Przedstawicielami byli: G. Mendel, H. Kupfer i M. Winkler- przeciwstawiają się wychowaniu typu manipulacyjnego, terrorowi narzucanego dzieciom przez dorosłych, przekreśleniu ich własnego „ ja”, domagając się zarazem wychowania dzieci w atmosferze życzliwości i przyjaźni.
Opieka pedagogiczna napotyka na swojej drodze wiele problemów współczesnej cywilizacji. Dzieci wchodzą w wiek dojrzewania to jest normalnym uwarunkowaniem ich egzystencjalności . Jednak tworzenie się nowych subkultur młodzieżowych powoduje iż praca nauczyciela czy też wychowawcy, który sprawuje opiekę nad wychowankami jest coraz bardziej trudniejsza. Młodzi ludzie, nastolatki, niepełnoletni poznają coraz częściej
antyspołeczne zachowania swoich rówieśników i co najgorsze naśladują ich pod tym względem. Zmienia się ich psychika na drodze socjalizacji. Taki młody człowiek lekceważy to, co jest najważniejsze w jego procesie edukacji-chęć i motywacja dalszego kształcenia się.
Do problemów kształcenia możemy zaliczać problemy szkoły średniej. Oprócz wykształcenia i oświaty podstawowej oraz związanej z tym problematyki, szczególnie aktualnym i dyskutowanym zagadnieniem w świecie współczesnym jest problem szkoły średniej, zagadnienie upowszechniania wykształcenia na poziomie średnim. Zwłaszcza w krajach wysoko cywilizowanych najwyższe dyskusje oświatowe i główne zagadnienia reform szkolnych skupiają się na pytaniu: jak uczynić pełną szkołę średnią szkołą dla wszystkich oraz jaka to powinna być szkoła i jaki charakter powinno mieć wykształcenie średnie, jeżeli ma być powszechne?. Upowszechnianie wykształcenia średniego podyktowane jest obecnie coraz to donioślejszymi i szybszymi przemianami we współczesnej cywilizacji i życiu. Domagają się tego: postęp nauk, postęp techniczny, procesy pracy produkcyjnej oparte na tym postępie i wymagające coraz wyższych kwalifikacji, także od robotników, wzrastająca zależność losów życiowych człowieka od jego wykształcenia, rosnący udział obywateli w życiu politycznym i gospodarczym kraju, co wynika z postępującej wszędzie demokratyzacji życia społecznego, rosnący udział każdego człowieka w życiu kulturalnym. Obecnie w odniesieniu do szkolnictwa średniego dyskutowanych jest wiele pytań: jaka ma być współczesna szkoła średnia pod względem programowym i pod względem kierunku kształcenia; czy ma to być jednolita pod względem programowym szkoła ogólnokształcąca dająca jednakowe wykształcenie całej młodzieży, czy też ma być to szkoła zróżnicowana programowo tzn. podzielona na pewne wydziały i sekcje- jak np. językowo-humanistyczna, matematyczno-fizyczna, itd. ( jak wiemy od kilku lat w naszym ustroju kształcenia edukacyjnego mamy szkoły zróżnicowane).
Oto niektóre tylko z ważniejszych pytań jakie nurtują pedagogikę dzisiejszą w zakresie poruszonej problematyki. Często w szkole nie zwraca się uwagi, na ukryte zdolności ucznia, wychowanka. Problem najczęściej dotyczy wychowawcy. Problemy edukacji w dzisiejszych czasach, spowodowane są również (czasami) poprzez nieudolną politykę państwa. Również młodzież dzisiejszych czasów stawia nam coraz większe wymagania pod względem kształcenia a co za tym idzie wychowania i opieki pedagogicznej. Współpraca z młodzieżą jest coraz trudniejsza( nawiązywanie z nimi kontaktów). Z przeprowadzonych badań wynika, iż młodzież stara się coraz częściej piąć się coraz wyżej na szczeblach własnej edukacji. Być może spowodowane jest to małym rynkiem pracy oraz wymaganym coraz częściej u pracodawcy wyższym wykształceniem, potrzebnym do otrzymania i podjęcia pracy w dzisiejszych czasach.
Literatura:
1.Wincenty Okoń „Szkoła Współczesna”, Wydawnictwo Książka i Wiedza.
2.Bogdan Suchodolski „Wychowanie i strategia życia”, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
3.Bogdan Suchodolski „Pedagogika”, Wydawnictwo PWN.
2