AKTYWNOŚĆ - różnorakie działania organizmu przejawiające się w jego zewnętrznie dostrzegalnych zachowaniach, jak też w zachodzących w nim procesach. Polega na zaspokajaniu potrzeb biologicznych, społecznych i kulturalnych oraz wykonywaniu zadań wynikających z uczestnictwa w życiu społecznym. Jest podstawową właściwością zachowania. Dzieci różnią się pod względem aktywności przede wszystkim ze względu na temperament. Dlatego niektóre z nich poznają świat spokojnie i systematycznie, inne w sposób żywiołowy.
Aktywność ma charakter ukierunkowany i zorganizowany, ale u człowieka dorosłego. Natomiast u dziecka w wieku przedszkolnym dopiero się rozwija. W tym okresie z pełną mocą rozwijają się czynności motoryczne, artykulacyjne, sygnalizacyjne, a szczególnie werbalne. Dziecko osiąga dzięki nim możliwość porozumiewania się z otoczeniem. Wchodzi też w fazę ciekawości, zadaje pytania, domaga się odpowiedzi. Jest to etap wielkiego zafascynowania i zaciekawienia otaczającą go rzeczywistością.
AKTYWNOŚĆ TWÓRCZA- to proces, najbardziej tajemnicza ze wszystkich czynności. Może przybierać różnorodne formy: odkrycie, inwencje. Dyspozycja do tworzenia, która w stanie potencjalnym istnieje u wszystkich ludzi i w każdym wieku, uzależniona od środowiska społeczno - kulturalnego .By zrozumieć istotę aktywności twórczej dziecka w wieku przedszkolnym, spróbuję przedstawić krótką charakterystykę wieku przedszkolnego pod kątem jego działalności.
S. Szuman twierdzi, że wiek przedszkolny dzieli się na dwie fazy: pierwsza obejmuje 3 i 4 rok życia dziecka; druga od połowy 5 do połowy 7 roku życia. Pierwsza charakteryzuje się tym, że dziecko spostrzega rzeczywistość iluzyjno - zabawowo i fikcyjno - fantazjująco. Zadaniem przedszkola jest wtedy zabawiać i rozwijać dziecko poprzez wielorakie, urozmaicone zabawy, tak jednak, by bawiąc uczyło się myśleć i pracować. Świat fikcji, iluzji, wyobraźni w zabawie rozwija jego umysł, doświadczenia. Zadaniem dorosłego jest pilnowanie, by fantazja nie przeważyła nad rzeczywistością. S. Szuman analizował przejawy aktywnoąci dziecka w tym wieku. Stwierdził, że dziecko wykonuje w trakcie zabawy następujące czynności o charakterze poznawczym: wyodrębnia i obserwuje przedmiot działalności; poznaje warunki, w których działa, od których między innymi zależny jest wynik czynności; auważa skutki i osiągnięcia działania oraz stwierdza, jakim przeobrażeniom uległ przedmiot działania; odzwierciedla sposoby i metody, którymi się posługuje, aby osiągnąć cel, a tym samym orientuje się w ich skuteczności; poznaje w działaniu własne motywy działalności oraz stopień umiejętności i możliwości w zakresie rozwiązywania różnorodnych zadań. Druga faza wieku przedszkolnego według S. Szumana charakteryzuje się bujnym rozwojem wyobraźni i fantazji dziecka. Przeważa nad wyobrażeniem zabawowym, myślenie rzeczowe, trzeźwe oraz zainteresowania faktami przyrodniczymi i społecznymi. Dziecko coraz bardziej interesuje się światem go otaczającym, zachowaniami społecznymi oraz własnym stosukiem do niego. Odkrycie własnego "ja" i umiejscowienie własnej osoby w tym otaczającym świecie umożliwia mu na współdziałanie z nim na aktywna, społeczne uczestnictwo.
Aktywność twórcza obserwowana z zewnątrz, jako proces, jest najbardziej tajemnicza ze wszystkich czynności. Gloton twierdzi, że:
"Prawdziwa twórczość daje się łatwo rozpoznać: jest równocześnie czymś niezwykłym i bardzo bliskim; niezwykłym, ponieważ przynosi ze sobą wrażenie rzeczy nigdy nie oglądanej; bliskim, gdyż autentyczne dzieło jest zawsze oczekiwane".
Gdy dziecko jest autentyczne, to jest twórcze. Twórcza postawa wzbogaca osobowość. Gloton i Clero wymieniają czynniki postawy twórczej. Są nimi: stosunki; wolność; środowisko;
Podział ten nie wyjaśnia złożoności aktywności twórczej. My - nauczyciele i psychologowie zastanawiamy się nadal, jak to się dzieje, że dzieci znajdując się w tych samych warunkach, kontaktując się z tymi samymi ludźmi, mając tą samą wolność słowa, swobodę w zabawie, przebywając w tym samym śrosdowisku społecznym, rozwijają się różnie, niektóre z nich nie przejawiają żadnej aktywności. Odwoływanie się zaś do uzdolnień wrodzonych i do inspiracji ma charakter całkowicie werbalny. Fałszywym jest również stwierdzenie, że jedni tworzą, bo są twórczy. Postawa twórcza wywodzi się ze specyficznej funkcji psychicznej. Co potwierdza tezę, że ludzie twórczy uruchamiają funkcje psychiczne i stają się zdolni do operacji intelektualnych, niemożliwych dla ludzi nietwórczych lub tych, których wychowanie nie [potrafiło uaktywnić. Wiadomym jest, iż człowiek, który jest otwarty na innych ludzi. łatwo nawiązuje kontakty, już sam w sobie jest twórczy. Ten, który wypowiada śmiało własne zdanie lub przedstawia swój punkt widzenia na określony temat, jest również twórczy.
Znane są jednak wyjątki od reguły, gdzie teoria Golton i Clero nie ma racji bytu. Być może należy uznać, że dzieci ze środowiska patologicznego, które nie mają żadnego wsparcia, są najbardziej aktywnymi twórczo ludźmi. Determinacja i chęć wyrwania się z marazmu, są siłą napędową ich działania. Takie przypadki zasługują na uznanie.
J. S. Bruner twierdzi, że aktywność dziecka jest zależna od poznawania, które może przybierać różne formy: działaniową; obrazową (ikoniczną); symboliczną.
Działalność dziecka w wieku przedszkolnym ma charakter zabawowy. Poprzez zabawę zdobywa ono nowe wiadomości i umiejętności. Jest to dla niego ciekawsza forma działalności. Stosując taką formę pracy nauczyciel ma pewność, że napływ informacji poprzez nią dziecko nie znudzi. Bawiąc się nabywa umiejętności odróżniania fikcji od rzeczywistości, pobudza swoją pamięć i wyobraźnię. Uświadamia sobie z czasem swoje możliwości.
Pani I. Jundziłł stwierdza, że: "aktywność dziecka, czy wogóle człowieka wynika z jego potrzeb". Potrzeby te zaś dzieli na trzy zasadnicze grupy: potrzeby związane z samozachowaniem (fizjologiczne, bezpieczeństwa, poznawcze); potrzeby kontaktowości (stosunków towarzyskich, miłości, seksualne); potrzeby samourzeczywistnienia (szacunku, uznania,zdobycia określonej pozycji)
Z kolei te wyjściowe bodźce aktywności przybierają różnorodne formy, które również Jundziłł podzieliła na trzy grupy:
aktywność skierowana na świat obiektywny (manualna, poznawcza, artystyczna);
aktywność skierowana na ludzi i stosunki zachodzące między nimi (społeczna, towarzyska, wychowawcza);
aktywność skierowana na podmiot (samozachowawcza, samowychowawcza,samokształceniowa)
Dzieci w wieku przedszkolnym bardzo chętnie rysują, malują, lepią, kleją itd Poprzez to poznają różnorodne techniki plastyczne. Nauczyciel pobudza i rozwija ich umiejętności, odnajdujeb w nich ukryte talenty: malarzy, aktorów, rzeźbiarz itp W tym też momencie rozwija się u dzieci aktywność poznawcza, która ściśle wiąże się z każdą dziedziną jego życia: społecznego, kulturalnego, umysłowego itd. Aktywność slierowana na ludzi i stosunki zachodzące między nimio, to nic innego, jak umiejętne i właściwe kontakty ludzkie. Rolą nauczyciela jest wskazanie, w jaki sposób należy postępować, by pozyskiwać sobie kolegów, zdobywać przyjaźnie. Aktywne dzieci chętnie uczestniczą w zabawach grupowach, zajęciach, nie popadają w konflikty, potrafią wybrnąć z trudnych dla niego sytuacji. Lubią bawić się w zabawy teamtyczne, takie, jak: "dom", "sklep" itp. Przy pomocy nauczyciela rozwijają się towarzysko, uczą się właściwych postaw społecznych. Duże ma znaczenie aktywność skierowana na podmiot. Dzięki postawom koleżeństwa, wzajemnej pomocy wczuwania się w sytuację innych dzieci, dowiadują się o sobie samych, wiedzą, jak reagują na określone sytuacje czy zachowania. Uczą się również, jak należy postę pować, gdy kolega lub on sam zawini. Jak radzić sobie w stresowych sytuacjach, do kogo zwrócić się z problemem? By rozwinąć taką aktywność lub nawet ją uaktywnić wychowawca musi wystąpić w charakterze "sprawiedliwego sędziego". Ocenić postawę ale przede wszystkim ukazać wzorzec do naśladowania. Musi pamiętać, by dziecko nie poczuło sie ośmieszone czy zawstydzone.
Rodzaj aktywności zależy od motywu, który na nią działa. Oczywiście, jeśli dotyczy to dziecka w wieku przedszkolnym, to należy tu zaznaczyć, że charakter motywu ściśle wiąże się z osobami, które go otaczają.Są nimi rodzice, dziadkowie, nauczyciele, personel placówki. To oni ukierunkowują jego działania, które wykonuje nie zawsze świadomy ich wpływu.
Analizując proces aktywnoąci za panią Jundziłł, można wymienić następujące jego fazy: odbiór informacji; wystąpienie potrzeby, jako motywu działania; przewidywanie wyniku (szczególnie u dzieci starszych); działanie; osiągnięcie rezultatu w postaci zaspokojenia potrzeby.
Wiele słusznej uwagi poświęca się aktywności dziecka, szczególnie w wieku przedszkolnym. Okres przedszkolny jest ważnym etapem dla dziecka. Przedszkole uczy, pozwala poznawać, doświadcza z nim, kształtuje i wychowuje przyszłego obywatela. Im więcej metod aktywizujących będą stosować nauczyciele, tym bardziej dzieci będą mądrzejsze, aktywniejsze, świadome tego co chcą robić i co robią. Etap przedszkolny to centrum uwagi świadomego rodzica i nauczyciela, dla którego prawidłowy rozwój dziecka jest najważniejszy.