Praca kontrolna z przedmiotu
„Konserwacja terenów zieleni”
Temat:
Prawne aspekty konserwacji zieleni.
Adrian Staszałek
IV rok, Ochrona środowiska (studia niestacjonarne)
Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa
ZUT w Szczecinie
2010 r
Świat roślinny stanowił zawsze nieodłączny składnik życia ludzkiego. Z chwilą wydzielania się wielkich skupisk ludzkich potrzeba zieleni i poczucie piękna doprowadziły w miastach do uprawy roślin, przede wszystkim o charakterze ozdobnym.
Konserwacja terenów zieleni ogranicza się do tego, co niezbędne - do usunięcia tkanki nadmiernej. Obowiązkiem posiadacza terenu jest utrzymywanie we właściwym stanie drzew i krzewów rosnących na terenie nieruchomości będącej w jego posiadaniu. Wszelkie zabiegi oraz cięcia pielęgnacyjne (korekcyjne), techniczne drzew i krzewów posiadacz terenu powinien - nie pytając o zezwolenie - przeprowadzić we własnym zakresie, pod warunkiem, że będą być one wykonane zgodnie z zasadami sztuki ogrodniczej. Jeśli właściciel drzew nie posiada odpowiednich kwalifikacji, zmuszony jest zlecić te prace fachowcom. Wyjątek stanowią tereny wpisane do rejestru zabytków, gdzie każde działanie związane z utrzymaniem i konserwacją zieleni (zarówno pielęgnacja, jak i usuwanie drzew i krzewów) wymaga zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Ochrona zieleni i krajobrazu została w Polsce ujęta w najważniejszym akcie prawnym - w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. Podobnie rzecz wygląda w innych krajach europejskich. W Traktacie Wspólnot Europejskich zapisano również, że zadaniem Wspólnoty jest zapewnienie m.in. wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego. Konstytucja RP stanowi, że Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Daje jednakże tylko ogólne wskazania do stosowania prawa. W zasadzie sprawy związane z ochroną zieleni i krajobrazu regulują w Polsce dwa akty prawne: Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 r. oraz Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. Nie mamy w kraju osobnego aktu prawnego, który regulowałby szczegółowo kwestie związane z terenami zieleni.
Prawo ochrony środowiska
Reguluje m.in. sprawy związane z planowaniem przestrzennym w powiązaniu z przepisami prawa dotyczącymi ochrony drzew i krzewów. Gminy od 2001 r. mają obowiązek przygotowywania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w oparciu o inwentaryzację ekofizjologiczną. Oznacza to, że przy sporządzaniu planów zagospodarowania przestrzennego należy wykorzystać opracowania ekofizjologiczne, które wskazują, gdzie trzeba usytuować tereny zieleni i co na nich powinno się znajdować. Jednak od stycznia 2004 r. wszystkie plany zagospodarowania przestrzennego zostały unieważnione. Bardziej szczegółowe regulacje odnośnie ochrony zieleni, krzewów i drzew wprowadzono w Ustawie o ochronie przyrody. Oba jednak akty prawne nie uzupełniają się, lecz istnieją jakby niezależnie. Obie ustawy zawierają luki, które należałoby uzupełnić.
Ustawa o ochronie przyrody
Zmodyfikowała przepisy dotyczące ochrony drzew i krajobrazu. Główne kompetencje w tych sprawach przypisano gminom - to władza lokalna ma gospodarować zielenią. Jednak już podstawowa wątpliwość odnosi się do samej definicji terenów zieleni, która została poszerzona przez ustawę. Art. 5 pkt 21 tej ustawy definiuje tereny zieleni jako obszary wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi, pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pełniące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a także zieleń towarzyszącą ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowym i przemysłowym. Zatem przytoczona definicja nie odnosi się do planów zagospodarowania przestrzennego. Za teren taki uważa się w zasadzie każde drzewo rosnące w granicach administracyjnych miasta czy wsi. Jednakże na podstawie tej definicji nie można określić, co terenem zieleni nie jest, np. na obszarach spółdzielni mieszkaniowych. Nie można uznaniowo traktować, że obszar, na którym rośnie trochę roślin, jest terenem zieleni. Musi to, bowiem wynikać z jakiegoś dokumentu czy aktu prawa lokalnego. Uznaniowe definiowanie terenów zieleni rodzi określone konsekwencje prawne, bo w przypadku usunięcia drzewa z tych obszarów, trzeba uiścić podwyższoną opłatę. Tymczasem już Sąd Najwyższy w wielu swoich wyrokach kwestionował uznaniowe pojęcie terenów zieleni, wychodząc z założenia, że obszarem zieleni jest powierzchnia wynikająca z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jest to więc taki obszar, który został ustanowiony aktem prawa lokalnego.
Prawo o ochronie przyrody wprowadziło obowiązek uzyskania zgody na usunięcie drzew z terenu nieruchomości, wprowadzając równocześnie wiele wyjątków od tej zasady. W praktyce często zdarza się, że decyzję o wycięciu lub pozostawieniu drzewa podejmuje się nie zawsze w oparciu o merytoryczne racje, przez co staje się ona w dużym stopniu uznaniowa. Wycięcie drzewa wiąże się z obowiązkowa opłatą, z tym, że znów określono przedmiotowe i podmiotowe zwolnienia z tych opłat. Z obowiązku płacenia zwolniono np. wycinkę drzew owocowych. Stawki opłat uzależniono od obwodu pnia oraz od rodzaju i gatunku drzewa, co nie zawsze odzwierciedla rzeczywiste koszty i nakłady ekonomiczne związane z jego utrzymaniem. Szczegółowo reguluje to rozporządzenie Ministra Środowiska z 13 października 2004 r., które uzależnia wysokość opłat od zróżnicowanych kosztów produkcji poszczególnych rodzajów i gatunków drzew oraz wielkości przyrostu obwodu pni. Nie uregulowano też zagadnień związanych z użytkowaniem wieczystym - do kogo należy wystąpić o pozwolenie na wycinkę drzewa? Do gminy czy do starostwa?
Ustawa o ochronie przyrody wprowadziła możliwość dokonania nasadzeń w zamian za wycinkę w stosunku 1:1. Tymczasem gminy podchodzą do tematu nasadzeń, określając wartość drzewa.
Po krótkiej analizie wyżej wymienionych ustaw nasuwa się pytanie: „Czy ustawodawstwo polskie w wystarczającej mierze reguluje wszystkie kwestie związane z zakładaniem, utrzymaniem i konserwacją terenów zieleni?”