17.05.2010r.

Wykład 2.

1. Narodziny teorii bibliografii (pierwsi bibliografowie i ich definicje) - Powstanie teorii bibliografii w XVIII wieku

• czynnikami wpływającym na powstawanie pierwszych bibliografii były: powstawanie nowej metody bibliograficznej, polegającej na dokładnym i drobiazgowym opisie książki

• do powstania pierwszych teorii bibliograficznych przyczyniło się bibliofilstwo

• w XVII w. zwrócono większą uwagę na elementy bibliograficzne

1. Guillaume François Debure

• 1731 - 1782

• Bibliographie instuctive au Traité de la connoisonce des livres kares et singuliers (t. I - X, 1731 - 1782)

• zaliczył bibliografię do nauk historycznych

• wg Debure'a bibliografia obejmuje:

• prolegomena - dzieła wstępne, ogólne; w jej ramach bibliografi powinien zajmować się ogólną nauką o książce: jej kompozycji, badać jej znaczenie i pożytek, powinien też posiąść wiedze o bibliotekach, ich historii, organizacji, itd.

• bibliografie ogólne

• bibliografie periodyczne i czasopisma literackie

• bibliografie kościelne

• bibliografie świeckie narodowe

• bibliografie specjalne

• bibliografie zwyczajne (katalogi biblioteczne)

• bibliografie anonimów

• klasyfikacja ta zawiera 2 grupy:

• zagadnienia ogólne (bibliologiczne i bibliotekoznawcze)

• zagadnienia specjalne (bibliograficzne)

• zadaniem bibliografa i bibliografii jest poznanie świata literackiego i opisanie, co się nań składa

• wiedza bibliograficzna powinna obejmować 2 gałęzie:

• techniczna - zajmuje się typograficzną stroną książki, bada wszystkie jej właściwości i zalety tak, aby bibliograf posiadał informacje o drukarzu, czasie druku, czcionkach, formacie zdobnictwie, itd.

• literacko-historyczna - poznanie i ocena wewnętrznej wartości dzieła, dzięki czemu bibliograf może podzielić książki na „dobre” i „pożyteczne” i na te, którymi nie warto się zajmować w pracy bibliograficznej; opanowanie systemów bibliograficznych potrzebnych do urządzenia księgozbiorów i opracowania katalogów; znajomości biografii autorów, historii i losów książek (głównie rękopiśmiennych)

• bibliografia jest wobec tego wiedzą praktyczną o książkach a bibliograf jest polihistorem i encyklopedystą

• związek bibliografii z bibliotekoznawstwem i historią piśmiennictwa

• Michael Denis

• 1726 - 1800

• Grundriss der Bibliographie und Lierargeschichte

• zaliczył bibliografię do nauk filologicznych

• rozszerzył jej zakres, przedmiot i metody postępowania bibliograficznego

• włączył do bibliografii umiejętność wydawania rękopisów, zagadnienia krytyki tekstów oraz metodologii związanej ze sztuką edytorską

• wg niego znajomość książki drukowanej może być:

• historyczna - wiedza o tym, kto, kiedy, gdzie i z jakiego powodu książkę napisał, jaki jest jej przedmiot i metody opracowania, komu jest dedykowana, przez kogo była drukowana, jakie były jej ewentualne recenzje, jakie przekłady, jak wyglądała szata zewnętrzna (papier, format, druk, zdobnictwo)

• krytyczna - polega na wydaniu własnego sądu nt. jej wartości wewnętrznej i jej przedmiocie

• książka „dobra” - wtedy, gdy jej przedmiot jest potrzebny, pożyteczny, metoda opracowania ścisła i przejrzysta, styl jasny i właściwy, wydanie staranne

• książka „rzadka” - istnieje w bardzo małej ilości egzemplarzy (rzadkość bezwzględna) lub jest trudno dostępna pomimo istnienia większej liczby egzemplarzy (rzadkość przypadkowa)

• źródłem znajomości ksiąg są bibliografie, katalogi biblioteczne, księgarskie, antykwaryczne, księgozbiory

• bibliografia wg. Denisa = bibliologia lub nauka o książce i obejmuje:

• rękopisoznawstwo (dyplomatyka)

• drukarstwo

• bibliotekoznawstwo, bibliotekarstwo

• nauka o różnych spisach ksiąg: bibliografiach i katalogach

• Gabriel Peignot

• 1767 - 1849

• jeden z najwybitniejszych przedstawicieli tej nauki

• wprowadził i rozpowszechnił pojęcie „bibliologia”

• podkreślił związek bibliologii z bibliografią

• Dictionaire roisonné de bibliologie Paryż, 1802

• bibliologia to ogół umiejętności ludzkich, to rodzaj wiedzy literackiej, encyklopedycznej, metodologiczne

• nauka historyczna i historyczno-krytyczna

• obejmuje działy:

• glossologia (nauka o językach)

• dyplomatyka (nauka o piśmie)

• bibliopojeja (traktuje o sztuce tworzenia ksiąg)

• typografia (znajomość sztuki drukarskiej)

• bibliopolia (księgarstwo)

• bibliografia (znajomość książek)

• powszechna historia literatury

• częścią bibliologii jest bibliografia; częścią bibliografii jest:

• znajomość książek w ich dziejowym rozwoju - pod względem ich postaci zewnętrznej (oprawa, materiał pisarski, sposób wykonania, rzadkość)

• umiejętność podziału piśmiennictwa na prozę i poezję, dzieła narodowe i obcojęzyczne

• znajomość tzw. bibliotaktyki (klasyfikacja książek wg różnych kryteriów)

• znajomość określonych dzieł dotyczących języka, dyplomatyki, archeologii, historii bibliotek, sztuki drukarskiej, itd.

• bibliografia właściwa - umiejętność rozpoznawania bibliografii specjalnej i ogólnej

• znajomość systemów bibliograficznych (techniki katalogowania)

• bibliologia wg Peignota jest tylko teoria bibliografi, ponieważ jest dla niej tłem, wiedzą encyklopedyczną

• Thomas Hartwell Horn

• 1780 - 1862

• bibliografia to wiedza o książce polegająca na znajomości:

• materiałów pisarskich

• przedmiotów opracowywanych w książkach

• różnych wydań, ich rzadkości i osobliwości oraz istotnej wartości książki i znajomości zasad klasyfikacji książki w systemie bibliograficznym

• wg niego bibliografia = bibliologia

• Jacques Charles Brunet

• 1780 - 1867

• Manuel du libraire et de l'amateur de livres (1. wyd. - 1810r.)

• zaliczył bibliografię do nauk historycznych i uwydatnił jej związek z historią literatury

• wg jego systematyki, bibliografia obejmuje:

• historię drukarstwa

• wiedzę ogólną o bibliotece i książce

• bibliografie narodowe, powszechne i specjalne

• znajomość bibliografii dzieł anonimowych i zakazanych

• wykazy wydawnictw periodycznych i katalogi książek

• bibliografia jest istotną częścią piśmiennictwa i bibliologii

• Horn podkreśla praktyczny aspekt bibliografii, czyli umiejętnośc sporządzania opisu bibliograficznego książki

• Friedrich Adolf Ebert

• 1791 - 1834

• Allgemeines bibliographisches Lexikon, Lipsk t. 1 1821, t. 2 1830

• identyfikuje bibliografię z bibliologią i bibliognozją

• podkreśla bliski związek bibliografii z historią piśmiennictwa

• nazywa bibliografię „kodeksem dyplomatycznym historii literatury”

• bibliografia to wiedza, której celem jest poznanie piśmiennictwa wszystkich ludów i czasów

• podzielił bibliografię na:

• czystą (umiejętniczą) - rozpatruje książki i ogół piśmiennictwa bez uwzględniania specjalnych celów i potrzeb praktycznych; ma służyć do stwierdzania i wskazywania dorobku całego piśmiennictwa za pomocą dokładnego zestawienia autorów i tytułów. W tym pojęciu bibliografia może:

• porządkować materiały wg z góry określonych zasad i metod opracowania

• podawać tylko nazwiska autorów i tytuły dzieł

• dążyć do kompletnego opanowania materiału albo ograniczyć się do epok, narodów czy gałęzi wiedzy

• stosowana (opisująca) - zewnętrzna, materialna - zajmuje się badaniem i szczegółowym opisywaniem zewnętrznej strony książki: materiałem, pismem, drukiem, uwzględniając bibliofilski punkt widzenia; służył bibliofilom i bibliotekarzom

• bibliografia jest nauką pomocniczą historii literatury

• bibliograf powinien posiadać:

• znajomość języków obcych

• ogólne wiadomości encyklopedyczne i historyczne

• znajomość historii bibliografii drukowanych i książek

• bibliografię pojmuje się jako umiejętność opisową

• Ebert sformułował i określił metodę bibliograficzną jako wyłącznie rejestrującą albo krytyczną i rozumowaną

---