WYCHOWANIE - ZAKRESY ZNACZENIOWE I DEFINICJE

1. Terminologia stosowana w teorii wychowania

Wychowanie jest pojęciem zarezerwowanym człowiekowi, odnosi się wyłącznie w stosunku do człowieka. Bogusław Śliwerski zwraca uwagę w „wychowaniu” na relacje międzyludzkie, dzięki którym zachodzą zmiany rozwojowe, człowiek może się ciągle rozwijać.

Marian Nowak wyróżnił a czego wynikają kłopoty definicyjne „wychowania”

• Jednym źródłem kłopotów jest to, że część terminów m.in. wychowanie zostały zaczerpnięte z języka polskiego.

• Innym źródłem trudności jest to, że niektóre z terminów są zapożyczone z innych nauk, dyscyplin np.: osobowość, temperament, charakter, środowisko.

• Trudności wynikają z tego, że uwzględnia się różne aspekty, przedstawia się różne ujęcia „wychowania”.

• Trudności są związane również z samą złożonością treści tych pojęć.

2. Różnice pedagogiczne a psychologiczne wychowania.

Antonina Gurycka - dokonała analizy pojęcia w znaczeniu pedagogicznym i psychologicznym.

• Znaczenie pedagogiczne - „Wychowanie to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, pośrednich i bezpośrednich wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego, są to zmiany społecznie akceptowane i postulowane”

• Znaczenie psychologiczne - „Wychowanie to dynamiczny, złożony układ wzajemnie od siebie zależnych procesów nadawania i odbierania wpływów (wywierania wpływów) zachodzących między jednostkami o żróżnicowanych , specyficznych rolach, z któryh jedno jest dojrzałym wychowawca a druga mniej od niego dojrzałym wychowankiem, w celu zrealizowania w sposób względnie trwały jakiegoś mniej lub bardziej świadomie założonego przez wychowawcę projektu jego osobowości”

Roman Segit - dokonał analizy pojęć wychowania.

Wychowanie może być rozumiane jako:

1. Oddziaływanie, wpływy

2. Oddziaływanie, wpływy i procesy zachodzące w osobowości człowieka

3. Oddziaływanie, wpływy i wyniki

4. Oddziaływanie, wpływy oraz procesy, wyniki

5. Procesy

6. Procesy i wyniki

7. Wyniki

Bogdan Suchodolski - wykazał jak mogą być interpretowane czynniki mające wychowawcze skutki.

Wyróżnia 3 zakresy interpretacji definicji wychowania:

1. Zakres wąski - sprowdza wychowanie do działalności zorganizowanej, intencjonalnej, świadomej - instytucje edukacyjne.

2. Zakres poszerzony - uwzględnia tą świadomą intencjonalną działalność wychowawczą ale także innego rodzaju wpływy np.: środowisko rodzinne, uwzględnia się także wpływy, których źródłem jest np. zakład pracy, przekazy medialne, gatunki literatury.

3. Zakres szeroki - uwzględnia dwie poprzednie interpretacje oraz uzupełnia je o czynniki niewychowawcze ale mające wpływy wychowawcze to znaczy cała rzeczywistość oddziałująca na człowieka.

ZNACZENIA WYCHOWANIA

1. Szerokie Znaczenie - obejmuje wszelkie oddziaływania na człowieka, które powodują zmiany w jego osobowości. Są to wpływy, których źródłem są wpływy rodzinne, sąsiedztwo, kręgi towarzyskie, koleżeńskie, oddziaływania szkolne.

1. Tchorzewski - poprzez wychowanie rozumie się wszystkie rodzaje działań społecznych, które charakteryzują się następującymi właściwościami

• Akomodacja - przystosowanie jednostki do tego, co jest, do wymagań

• Aproksymacja - uświadomienie jednostce jej możliwości

• Indoktrynacja - zorganizowany, systematyczny wpływ na poglądy, przekonania jednostek albo grup

1. Pomykało - wychowanie to oddziaływania całokształtu specyficznych, pedagogicznych bodźców i doświadczeń ogólnospołecznych, grupowych, indywidualnych, profesjonalnych i nieprofesjonalnych przynoszących względnie trwałe skutki w rozwoju jednostki ludzkiej w sferze fizycznej, umysłowej, społecznej, kulturowej i duchowej

2. Konarzewski - wychowanie to działalność, w której jeden człowiek stara się zmienić drugiego człowieka. Specyfiką tej działalności jest to, że zachodzi między ludźmi i prowadzi do zmian.

Szerokie podejście krytykuje się za to, że skoro przez wychowanie rozumie się wszystko to wśród tych różnych oddziaływań są też oddziaływania niepożądane, nieintencjonalne, a co za tym idzie niewychowawcze.

2. Wąskie Znaczenie - to wszystkie stanowiska w których wychowanie jest działalnością zamierzoną podejmowaną wobec wychowanka, o określonym wychowawczym celu, podejmowane w określonej sytuacji.

1. Schulz - wychowanie jest interpretowane na dwa sposoby:

• Prakseologicznie - planowana aktywność człowieka zorientowana na osiągnięcie pewnych celów, pewnych pożądanych trwałych zmian w osobowości ludzi

• Teologicznie - podkreśla się, że wychowanie nie jest możliwe bez uwzględnienia pewnych wartości

• To przede wszystkim wychowanie celowe, świadome działanie pedagogiczne zmierzające do względnie trwałych skutków, zmian w osobowości człowieka i wychowanka

1. Tchorzewski - wychowanie to byt społeczny; jest określony zjawiskiem społecznym, w obrębie społeczeństwa; dokonuje się co mniej miej pomiędzy dwoma osobami (aspekt prakseologiczny). Wychowanie wyróżnia to, że kieruje się powszechnie uznawanym dobrem, wzrost własnej tożsamości wychowanka (aspekt teologiczny)

3. Najwęższe znaczenie - to wychowanie które sprowadza się tylko do pewnej sery wychowanka - jest to sfera wolicjonalno - emocjonalna

1. Muszyński - wychowanie ukierunkowujące - świadoma, intencjonalna działalności, ale odnosząca się tylko do jednej sfery

PODZIAŁ DEFINICJI WYCHOWANIA

1. Kawula:

1. Szerokie - wychowanie jest wartościową pomocą (interwencją) w układanie się człowieka ze światem

2. selektywne - wychowanie jest określane jako: naprawa ludzkiego świata, wprowadzanie w życie, uczestnictwo, towarzyszenie jednostce, kierowanie życiem jednostki

2. Kunowski:

1. Prakseologiczne - istotą tych definicji jest to, że są eksponowane działania wychowawców. Wychowanie to szczególnego rodzaju działalność odbywająca się w określonym miejscu. Działalność ta to: troska, kształcenie, wyżywienie, kształtowanie - wychowawca ma być twórczy, aktywny.

• Wychowanie (wg Herberta) to sprawa zachodząca między wychowawcą a wychowankiem. Wychowawca będąc aktywną osobą musi posiadać określone umiejętności np. takt pedagogiczny

1. Ewolucyjne - wskazują na proces rozwoju jednostkowego. Wychowanek podejmuje różnego typu działania, a wychowawca wspiera, symuluje, pobudza tę aktywność. Wychowanek nabywa doświadczenie poprzez aktywność.

• Wychowanie (wg Dewey'a) jest procesem wrastania jednostki w społeczną świadomości gatunku.

1. Sytuacyjne - wychowanie jest ujmowane jako proces i jako relacja interpersonalna; podkreśla się kontekst relacji, mówi się o tym, że relacje charakteryzuje dość duża złożoność, podlegają uwarunkowaniom zewnętrznym. Przede wszystkim zwraca uwagę na te bodźce środowiska, które prowadzą do zmian.

• Wychowanie (wg Declary'ego) to przygotowanie do życia przez życie

1. Adaptacyjne - koncentruje się na rezultatach, efektach, wytworach działania wychowawczego . Podkreśla się, że rezultat to złożony wysiłek wychowawcy i wychowanka

Stefan Kunowski zastrzega, że nie jest to podział ostateczny. Ciężko dokonać ostrego, wyraźnego podziału, gdyż na proces wychowania składa się wiele czynników. Można podzielić definicję z uwagi na to z jakiej perspektywy patrzy się na wychowawcę:

• Wychowawcy

• Wychowanka

• Różne procesy

3. Śliwerski:

1. Wychowanie jako jednostronne oddziaływanie wychowawcy na wychowanka

2. Wychowanie jako swoisty typ oddziaływań; uwzględnia dwustronny rodzaj relacji: wychowawcy na wychowanka i odwrotnie

3. Wychowanie jako proces zachodzący w środowisku życia człowieka; wychowanie jest osadzone, usytuowane w dziejach kulturowych