Marek Porcjusz Katon (Katon Starszy) był znanym mężem stanu, politykiem oraz fantastycznym wrogiem Kartaginy, do której zburzenia nawoływał w niemal każdym swoim publicznym wystąpieniu, Pochodził ze stanu ekwitów. Podobnie jak jego przodkowie miał się zajmować uprawą roli (co czynił, gdy nie pełnił służby wojskowej). Około 217 p.n.e. rozpoczął służbę wojskową i brał udział w wojnie z Hannibalem jako szeregowy legionista. W 214 p.n.e. został trybunem wojskowym na Sycylii. W roku 204 p.n.e. był kwestorem , a w 195 p.n.e. za swe zwycięstwa w Hiszpanii odbył triumf w Rzymie. W 184 p.n.e. został cenzorem. Jest także autorem rozprawy „Nauki dla syna“, w której zawarł wiele cennych zaleceń wychowawczych z zakresu higieny, retoryki, prowadzenia gospodarstwa wiejskiego i sztuki wojennej. Zachowały się fragmenty, w których napisał sławne zdania: „ Rem tene,verba sequentur” - „Trzymaj się tematu, a słowa przyjdą same”; oraz „Złodzieje dobra prywatnego żywot spędzają w kajdanach, złodzieje dobra publicznego - w złocie i purpurze”, skierowane do zdzierców prowincji.
W sposób encyklopedyczny omawia Kanton w tej rozprawie również dawne obyczaje mieszkańców Wiecznego Miasta, które to obyczaje wysoko cenili i do których respektowania zachęcał swojego syna. Program wychowania Katona miał dwa główne cele : przygotowanie młodych Rzymian do wojny oraz do działalności politycznej. Przypomnijmy, że za niezbędną dla osiągnięcia drugiego z tych celów uważał retorykę, co świadczy, że on - mimo krytycznego stosunku do greckiej kultury - nie uchronił się przed jej wpływem. Zalecany przez Kantona system wychowania zapewniał wprawdzie Rzymowi dobrych żołnierzy i lojalnych obywateli, ale równocześnie czynił z młodzieży jednostki pozbawionej głębszej kultury.
Cyceron Marek Tuliusz był rzymskim mówcą i autorem wielu trafnych idei i myśli o wychowaniu. Polityk, słynny ze stłumienia spisku Katyliny. Cyceron inspirował się przede wszystkim myślicielami greckimi, ale odrębnego systemu wychowania nie stworzył lecz uznano go za „najwybitniejszego przedstawiciela teorii wychowania u schyłku republikańskiego w Rzymie”, reprezentującego arystokrację, z której sam pochodził. Cyceron jako homo novus (czyli jako pierwszy członek rodziny sprawujący wysoki urząd) rozpoczął swoją karierę jako kwestor na Sycylii, a po 12latach wraz z Gajuszem Antoniuszem Hybrydą został konsulem.
Jego największy dorobek Literacki stanowią dzieła retoryczne oraz Filozoficzne. Cyceron jeśli chodzi o poglądy pedagogiczne to domagał się on kształcenia młodzieży „w różnych naukach, które godne są wolnego człowieka”, to znaczy w zakresie siedmiu sztuk wyzwolonych jako minimum niezbędnego przyszłym politykom. Był także zdania iż przywódcy polityczni powinni znać psychologię, dysponować solidną wiedzą prawniczą, a w szczególności znać prawa wojny i pokoju oraz podstawy ekonomii i geografii. Wierzył, że najważniejszym celem wychowania jest poznawanie i rozwijanie posiadanych przez dzieci i młodzież umiejętności. Głosił, iż kary stosowane wobec wychowanków nie powinny poniżać ani hańbić, a nadto powinny być poprzedzane wyjaśnieniem dlatego muszą być użyte. Częściej można posłużyć się napomnieniem łagodnym, ale wyrażonym z całą powagą. Jednocześnie powinno się dać do zrozumienia, że nagana użyta została dla dobra wychowanka. Młodzieńczość według Cycerona powinna cechować : skromność, miłość ku rodzicom oraz życzliwość dla najbliższych, obowiązkiem jej było : szanować ludzi starszych wiekiem i wybierać spomiędzy nich najlepszych i doświadczonych, by móc oprzeć się na ich radzie i powadze. Wychowawca powinien dostrzegać dobre skłonności u wychowanków i odpowiednio je rozwijać. Zarówno rodzina jak i państwo mają te same cele wychowania. Rodzina według niego była podstawową komórką państwa, która istniała dla niego; była z nim nierozerwalnie powiązana. Cyceron w nauczaniu szkolnym zalecał indywidualne traktowanie poszczególnych uczniów. Zarzucał szkołom brak właściwego programu nauczania i wychowania, płytka chęć zdobywania popularności za wszelką cenę, psucie młodzieży lekturą poetów, u których pogoń za sławą oddalała uczniów od dążenia do doskonałości. Podstawowa wiedza przekazywana w szkole powinna być rozwiązywana i utrwalana w domu.
We wszystkich dziełach Cycerona, myślą przewodnią była troska o zachowanie rzymskiej republiki.
Cyceron uważał, że nie ma zawodu wznioślejszego i trudniejszego niż zawód mówcy. On jest kwiatem społeczeństwa. Sztuka wymowy w Rzymie była związana z życiem publicznym, Cyceron uważał ją za potężny oręż. Mówca dla niego był - najwyższym ideałem, do którego cywilizowany człowiek dążyć powinien. W tym ideale wychowawczym, nie chodziło tylko o mówcę, ale i o człowieka i o wszechstronne wykształcenie. Ten mówca to szlachetny. Prawy i dzielny syn swojego kraju Według niego mowa była najwyższym darem bogów i jedynym przymiotem człowieka, odróżniający go od zwierząt. Kształcić więc mowę znaczyło kształcić człowieka.
Kwintylian Marcus Fabius urodził się w Hiszpanii, ale żył, kształcił się, a następnie pracował jako nauczyciel retoryki oraz założyciel i kierownik szkoły wymowy w Rzymie. Jego działalność dydaktyczna cieszyła się wielkim uznaniem w Rzymie. Przez historyków wychowania był uważany za myśliciela zajmującego „najbardziej zaszczytne miejsce między rzymskimi pedagogami”. Za swoje zasługi został obdarzony tytułem senatora.
Kwintylian uważał, że każdy ma dostateczne zdolności do nauki, tak jak na przykład ptak do latania. Według niego głównymi motywami dziecka do nauki jest ciekawość, ponieważ pcha ona do przodu oraz ambicja. Wcześnie powinno się kształcić pamięć, bo dziecięcy i chłopięcy okres to najlepsza pora dla ćwiczenia tej dyspozycji. W nauczaniu początkowym radził łączenie pisania i czytania. W okresie dzieciństwa nie należy stawiać zbyt wysokich wymagań ani ostro traktować dzieci, ponieważ może to prowadzić do znienawidzenia nauki. Kwintylian był zwolennikiem wychowania publicznego, wykazując zalety wychowania zbiorowego. W szkole dziecko uczy się współżycia społecznego, występowania na forum publicznym. Uczeń w szkole ma możliwość porównania się z innymi. Tu zawiązują się więzy przyjaźni, uczy się od innych, rozwija się ambicja. Także i nauczyciel w szkole, mając większe grono słuchaczy, bardziej mobilizuje się. Nabywa większego zapału do pracy. Szkoła jednak nie powinna być zbyt duża pod względem liczby uczniów, bo wówczas uniemożliwia nauczycielowi poznanie zdolności i charakteru, uczeń staje się postacią anonimową. Mówił on iż głównym celem i zarazem przedmiotem nauczania realizowanego w szkole i przez szkołę, powinien być wszechstronnie wykształcony mówca, znający literaturę grecką i rzymska, dysponujący bogatym słownictwem, a także umiejący wywołać u słuchaczy zainteresowanie swoimi wywodami. Uważał także iż nauczycielowi nie powinno się przyznawać za dużo swobody aby ten ucznia nie krzywdził. Stawia on duże wymagania nauczycielom.
Ideałem wychowawczym jest mąż moralny z doskonałą sztuką wymowy. Mówca ten powinien posiadać znajomość literatury, duży zasób słownictwa, znajomość sztuki wywoływania wzruszeń u słuchaczy, znajomość historii i praw, powinien odznaczać się miłym zachowaniem, dobrą dykcją i pamięcią. Można to osiągnąć przez studiowanie różnorodnych przedmiotów. Kwintylian dopuszczał możliwość równoczesnego nauczania kilku przedmiotów. Rozmaitość zajęć sprzyja budzeniu i ujawnianiu różnych zdolności, ożywia i pokrzepia umysł.
Poglądy pedagogiczne Kwintyliana nie zostały przyjęte w jego epoce. Do jego poglądów nawiązywał najbardziej św. Hieronim i Wincenty. Zapomniane przez całe wieki, zostały ponownie w całości odkryte w 1416r. Odegrało w historii wychowania bardzo dużą rolę. Stało się wzorem dla szkolnictwa humanistycznego w Europie XV i XVI wieku. Do dziś stawiany jest w rzędzie najwybitniejszych pedagogów świata.