GLEBOZNAWSTWO - WYKŁAD 1 - 05.10.2009
Gleba - powierzchniowa warstwa litosfery, zmieniona pod wpływem czynników glebotwórczych.
Proces powstawania gleby rozpoczyna się od przemian zachodzących w skałach na powierzchni ziemi.
W wyniku tych przemian powstaje dynamiczny twór.
Właściwości gleby:
Chemiczne
Biologiczne
Fizykochemiczne (rozwój i bytowanie roślin).
Skała macierzysta - na której rozwinęła się gleba.
Od właściwości skały macierzystej i stanu rozdrobnienia w dużej mierze zależą właściwości gleby.
Skały osadowe -> Skały okruchowe - luźne i zwięzłe powstałe z ziaren, które są produktami wietrzenia innych skał - piaski, gliny, twory pyłowe, po części skały węglanowe, skały organiczne, rożnego rodzaju torfy.
Profil gleby - pionowy przekrój przez glebę z znaczonymi poziomami genetycznymi; poziomy te powstały w wyniku rożnego rodzaju procesów glebotwórczych; głębokość profilu sięga około 1 metra (w skale macierzystej).
Budowa profilu glebowego (cechy morfologiczne):
miąższość
barwa
struktura
układ
nowotwory
domieszki
stopień rozkładu torfu (w glebach organicznych)
Miąższość - łączna głębokość wszystkich poziomów gleby (w cm)
Gleby powstałe na podłożach lessowych - czarnoziemy, rędziny, brunatna właściwa, bielicowa, płowa.
Poziom - zaznaczona wyraźnie warstwa różniąca się od sąsiednich poziomów zabarwieniem,
poziomy główne oznacza się dużymi literami alfabetu łacińskiego:
O - organiczny, zawiera > 20% substancji organicznej świeżej lub częściowo rozłożonej
A - próchniczny, tworzy się w powierzchnej warstwie gleby, jest ciemno zabarwiony, dzięki zawartości zhumifikowanej materii organicznej, zawiera < 20% materii organicznej
E - wymywania (eluwialny), wytworzony bezpośrednio pod poziomem O lub A. Zawiera mniej próchnicy niż poziom A oraz mniej półtoratlenków i frakcji ilastej od poziomu bezpośrednio pod nim zalęgającego. Zwykle charakteryzuje się jaśniejszą barwą niż poziomy sąsiednie.
B - poziom wzbogacenia, charakteryzuje go nagromadzenie półtoratlenków i materii organicznej na skutek wmywania lub akumulacji rezydualnej
C - poziom skały macierzystej, jest stosunkowo mało zmieniony przez procesy glebotwórcze, ale wykazuje cechy wietrzenia abiotycznego
G - poziom glejowy, mineralny wykazujący cechy silnej lub całkowitej redukcji w warunkach beztlenowych. Ma zwykle barwę stalowoszarą, odcień niebieskawy lub zielonkawy
P - poziom bagienny , cześć profilu gleb organicznych objęta bagiennym procesem glebotwórczym
D - podłoże mineralne
M - poziom murszenia
R - podłoże skalne
Barwa gleby - najbardziej rzucającą się cecha, pochodzi od zawartości próchnicy:
ciemna - pochodzi od związków organicznych głównie próchnicy
szarobiała - poziom wymycia w glebach bielicowych,
niebieskawa (zielonkawa) - spotykane głownie w glebach z nadmiernych zwilgoceniem
Czerwona i żółta - związki żelaza
Struktura gleby - określa stan zlepienia poszczególnych elementów mechanicznych w agregaty:
naturalna - stworzona bez udziału człowieka (użytki zielone, lasy),
nabyta - ukształtowana pod wpływem działalności człowieka.
Układ - cecha ta jest uzależniona od strukturalności i stopnia zbitości gleb. Stopień ten decyduje o łatwości uprawy gleb.
Nowotwory - Są to widoczne gołym okiem skupieniia substancji w różnej formie i różnym składzie
chemicznym, które kształtują się i wytrącają w wyniku procesu glebotwórczego; biologiczne koprolity dżdżownic.
Gleba całkowita - została wytworzona z jednej skały macierzystej (150cm składa się z jednej skały macierzystej), niecałkowita - zróżnicowanie materiału glebowego.
Gleba z węglanem wapnia - gleba z odczynem obojętnym.
Brunatnoziemne 51%
Bielicoziemne 26%
Czarnoziemy 1%
Rędziny 0,9%
Mady 5% (okolice dolnorzeczne)
Czarne ziemie 1,3%
Bagienne 7,8% (torfowe)
Inicjalne i słabowykształcone 1,7% (tereny górskie)
Inne (industroziemy, hortisole, regosole, deluwialne, zabagnione 5,8%
W skrócie: co to gleba, cechy, poziomy, typy gleb, badania, odczyny, zawartość węglanu wapnia, całkowita czy niecałkowita, skała macierzysta, miąższość itp.
Czynniki glebotwórcze - klimat, ukształtowanie powierzchni, stosunki hydrologiczne, czas oraz działalność człowieka (poprzez nawożenie, zmiany chemiczne).
Na terenie woj. Lubelskiego dominują gleby brunatne i płowe wytworzone z lessu. Grunty użytkowane rolniczo stanowią 72% województwa. Wśród użytków rolnych przeważają orne 55%, lasy 20,3%, łąki 10,9%, pastwiska 2,9%, sady ok. 1,5%. Ponad 95% to grunty prywatne. 2-4 klasa 60%, 5-6 klasa 25%.