NIEPEŁNOSPRAWNY PRZED USTAWODAWCĄ,- OPINIE
Opieka nad niepełnosprawnym członkiem rodziny jest procesem codziennym, ciągłym, różnorodnym. Służby socjalne powinny zapewniać osobom niepełnosprawnym i ich rodzinom warunki godnego życia w społeczeństwie - możliwość rzeczywistej integracji. Ostatnie lata przyniosły szereg zmian w polityce państwa wobec sprawnych inaczej, podejmowane próby stworzenia ustawodawstwa uwzględniającego całościowo status osób niepełnosprawnych w różnych aspektach.
E. Kulesza (1998) uważa, że generalnym celem polityki państwa winno być umożliwianie integracji - likwidacja wszelkich barier uniemożliwiających rehabilitację zawodową i społeczną, możliwość wszechstronnej edukacji i likwidacja barier ograniczających dostęp do niej, zaopatrzenie medyczne, ortopedyczne, techniczne, zapewnienie gwarancji dochodowych i prawnych.
Niepełnosprawni pracownicy uzyskali w Kodeksie Pracy gwarancję niedyskryminacji w stosunkach pracy. Powołane są instytucje orzekające o stopniu inwalidztwa oraz działające na rzecz poprawy warunków życia, rehabilitacji, zatrudniania. Dla rozwiązywania problemów powstał Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Na straży kierunku tych przemian stoi art. 69 Konstytucji RP oraz art. 15 ratyfikowanej Europejskiej Karty Socjalnej.
Istniejące rozwiązania prawne oraz polityka społeczna wobec niepełnosprawnych są, zdaniem E. Kuleszy (1998), w niewystarczającym stopniu chronią ich interesy. Niewystarczające są gwarancje dochodowe, wszelkie badania wskazują, bowiem, że niepełnosprawność jest w warunkach polskich jedną z podstawowych przyczyn ubóstwa. Fakt ten pogłębia jeszcze brak realnej szansy na podjęcie zatrudnienia na normalnym rynku pracy, a także ponoszenie szczególnych wydatków związanych z niepełnosprawnością.
L. Dziewięcka- Bokun (1997) wskazuje istotę obywatelstwa socjalnego. Podczas gdy prawa socjalne są stale konfrontowane z siłami rynkowymi udało się jednak wypełnić i zrównoważyć status obywatela, który może teraz liczyć na zapewnienie mu godziwego standardu materialnego nawet w okresie niepowodzeń życiowych - a także w stanie niepełnosprawności. "... w gruncie rzeczy istota obywatelstwa socjalnego sprowadza się do prawa do dochodu, który nie jest proporcjonalny do wartości rynkowej człowieka."
L. Dziewięcka-Bokun, J.Mielecki Wybrane problemy polityki społecznej, 1997 s.82
Znajduje to odzwierciedlenie w art. 67 oraz 71 Konstytucji RP. E. Kulesza (1998) ocenia świadczenia udzielane osobom niepełnosprawnym w ramach zaopatrzenia społecznego jako niewystarczające, kwoty tych świadczeń nie są znaczące na, tyle, aby zaspokoić szczególne potrzeby wynikające z naruszonej sprawności organizmu. Uważa ona, że osoby niepełnosprawne a także rodziny z takimi osobami winny mieć przyznany wyższy próg dochodowy uprawniający do przyznania pomocy.
Podobna sytuacja zachodzi również w edukacji dzieci upośledzonych - pomimo zagwarantowanej prawem powszechności oświaty "problemy związane z kształceniem stanowią podstawową barierę w rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych... Barierą w edukacji dzieci i młodzieży niepełnosprawnej jest nie tylko stan ich zdrowia, ale także względy organizacyjne spowodowane brakiem odpowiednich środków finansowych: trudne warunki lokalowe, brak zaplecza rehabilitacyjnego, brak odpowiedniego wyposażenia w sprzęt i specjalistyczne środki dydaktyczne, istnienie barier architektonicznych..." 1
Znaczna liczba osób niepełnosprawnych nie ma w chwili obecnej możliwości zaopatrzenia się w środki ortopedyczne i pomocnicze. Na fakty te mają wpływ niewystarczająca ilość zakładów ortopedycznych, brak środków finansowych w służbie zdrowia, przyznanie prawa do świadczeń osobom ubezpieczonym. "Ustawodawstwo w zakresie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego ... obok bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, zaopatrzenia v; przedmioty ortopedyczne i leki przewiduje pomoc ... za częściową odpłatnością lub odpłatnie. ...stanowić to może barierę w dostępie do tych przedmiotów, a w związku z tym uniemożliwi rehabilitację zawodową i społeczną. Analiza przepisów ustawy wskazuje pozostanie poza ubezpieczeniem znacznej liczby osób... Celowe byłoby, zatem zagwarantowanie bezpłatnego zaopatrzenia ortopedycznego, w środki pomocnicze i lecznicze środki techniczne wszystkim osobom niepełnosprawnym, w szczególności ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności." 2 Poważnym problemem jest też ograniczenie listy stanów zdrowia, na które przysługuje zasiłek pielęgnacyjny oraz ograniczenie listy leków na "zielone recepty" - w znacznym niekiedy stopniu uniemożliwiające stosowanie nowoczesnych, skutecznych leków przez przewlekle chorych.
E. Kulesza widzi także konieczność generalnej przebudowy systemu norm prawnych określających status osób niepełnosprawnych. "Zmiany w ustawodawstwie winny doprowadzić do uregulowania - w jednej ustawie bądź w pakiecie ustaw - całości zagadnień związanych z rehabilitacją społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych przez określenie uprawnień w zakresie opieki medycznej, edukacji niepełnosprawnych dzieci i młodzieży, uprawnień rodzin z niepełnosprawnymi dziećmi do pomocy państwa, gwarancji socjalnych, rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia niepełnosprawnych osób." 3
W obecnych latach możemy dostrzec w naukach społecznych dążenia humanistyczne -• humanitarne i znajdują one naszą akceptację i uznanie. Pojawiają się w nich pojęcia opieki, pomocy i wsparcia społecznego. H. Winiarski (1998) uważa, że zbyt mało uwagi poświęca się wsparciu społecznemu, choć jest ono najbardziej podstawowym, ludzkim działaniem jednego człowieka na rzecz drugiego. U mojej pracy w szkole specjalnej stale mam do czynienia z klientami pomocy społecznej - około 70% rodziców w różny sposób z niej korzysta. Jednak rzadkością jest dla mnie zaobserwowanie przejawów pracy socjalnej - słyszę jedynie o świadczeniach materialnych. Z jednej •trony na pewno są one dla tych ludzi oczekiwane i najważniejsze - z drugiej jednak nie spodziewają się oni nawet innych form pomocy. Zapewne stoją za tym doświadczenia w przyjmowaniu takich usług jak też niedostatki personelu, czasu ł środków instytucji opieki społecznej.
E.Kulesza: O polityce socjalnej państwa...1998, s. 1G
1E. Kulesza op. cit. s. 17 2E. Kulesza op. cit. s. 17
M. Winiarski (1998) uważa, że słabością analiz opieki, pomocy i wsparcia jest brak układu odniesienia. Wydaje się, że najbardziej racjonalnym odniesieniem może być stan sprawności i samodzielności życiowej. Wszelkie od niego odchylenia są wskaźnikiem zapotrzebowania na działalność opiekuńczą, wspomagającą lub wspierającą - są one współzależne. Zjawisko wsparcia społecznego jest ze wszech miar pożądane i zasadne - może stanowić niezbędny warunek znacznego zawężenia ram i zasięgu opieki.
Dodajmy do jakże ubogiej w środki pomocy społecznej to, czym wszyscy dysponujemy i co nie powiększy ponoszonych kosztów - trochę ludzkiego spojrzenia na człowieka w trudnej sytuacji, nieprofesjonalne, ale humanitarne wsparcie, które może zapobiegnie powiększeniu się problemów, nie trzymajmy się kurczowo.biurek jako jedynego środowiska pracy, otwórzmy oczy i serca na standaryzacje, superwizje, stymulacje i inne nowinki. Poprowadzą nas od klienta do człowieka potrzebującego naszej pomocy.